Renuntius mutius be Camerina» SSteandro De bartbolaaia
©e monte nlmi»falutem plurima Dicit» .Sufcepi nuper amicoru
optime ac patrie tne bono? x oecus comunt iuucnii
medicine ftodencu utilitate ©uctus opufcula duo cotrigenda pul
cberrima quidem majimeq; cognitu ncceffariatquorum alferu
©e pulfibustalterum ©e urinis infcriptum eli/lfranc emendatio
nem meam cum alicuius Docti peritiq* indicio fubucere uellem:
tu mibi occurrifli bacoigune cenfura»TIout enim tampudem in
genit tui acumematq$ fummam 013 m aliis rebus cmnibusttuj
in bac medendi arte piligentiam atq$ peridaJ&uc accedit no
fler amo? ac mutua beniuclentta.qna effectum eff ut tuum poti9
q5 alicuius alterius ejamen fubiremrjprobe nanq? fcio tc @it
uerum amicum Decet») ab omni fimulatione atq$ adulatione ai i
cnom effetae ptecipue in bac retque fi recte perfecta fuerit: non
Dubito quin x utilima x gratiflima fludiofis iuuenibus fit faftK
ra»0ucre perlege quefo bec duo opufcula atq$ cailigatoes me
as Diligenter perpedemee non ut tibi utdebiturtcotrigetquo au
©aoius ea imprefforibuf tranferibenoa tradere poffimus» vale* IQatuoi fimt membra prindpalia: quib* bu
mani cotpoits macbma firmis bafibus x fu
oamentisrolx>?ata?fiflitXcerebru.coi.epaj
i telficuIi.iBicunt aut pucipalia no cp ad c*
qj bo£ interinptione fcquat" infruptio.T De
(Iructio aialis.Bblatis enim tefticalte ab bn
mano coipore: quduis Defoimef coipus:x i
temmeam Degeueret naturamaion io intimit" :nec (fatim fube 5
negatm.Sed ideo pndpalia Dicunt' :qma toti coipoii Dominan
fur z pndpanmnfm oifpofico$x moderationem uirtntu. Se
cundu Dbpofito? pncipaitftquia fi in nnn concurrant crafes pn'
dpio£ pfecte:fm eas totum coipus Difponef.Secundu uirtumj
moderationemtquia in cerebio pneipaf nirtusmotiua x fenfibt
lidtz pndpalit in coide fundat" uirtus uegetatiua x fpualts. Jn
epateprindpat" fiue Dominaf vtus uugmetatiua x nutribilis: in
x generabilis» 1(9a'
rum quatuoi uirtntu comunio: x utilioi x latius patens ceteris e
nutribilis z natura poi.Tld aii aie infnftoj fuos mot* i coper e*
peritXum eni coipus bnmanu fit flnjibfle x tributanu DifToiu
lionismeceflfario Deficerctmifi uirtus nutribiiisDeperdita reftau
rarettx toto tempoie unionis anime ad coipus ogat" x uninerfd
edlfeiitia comitat". Sinde iugis x infeperabilis comes x focia
naturerx magis intrinfeca x fidelis elf. Sinde cum uirtus nutn
bilis non poflit opari fine rundameto cui innitif. tSt epar fit ei*
pncipale fubiecttp uel fimdamentu couenit epar pus efle fo:ma
tum ceteris memb«s./6t coipis edificiu ab epate tanqj a (uda'
mento pmarto confurgit. ideo epar pma radia: coipoiis mdi>
cr\'t£lirP negetabilis x fi fit dignior quia coipus ad altioie lo
cum uf gradu prouebituipm uegetabili fplendore illufirat: tn
natura polferior c,mc elf corpori coequalis. i£t fi illud operef
jfi mfufioue anic eritr fame x femiplene actione fud e unr *
mfufioj anic vwx corp* no aia nec ammatoetO t; oafoe flcut arboree fpfrta mridifatte negeram: tcto cero tepere mu t
totoie me z corporis fpirimalis airtue adurget* tVcl negcciatur
fuper metou in quo fundata eft:i uirms illa Dignitate uei emine
tia e m corde,Sed natura z tempore formatote pofterme, Xbr
fne motua i fenfibdis excellentior eft pcedent bus paiar.ee Dt
gmtatis,Soli enim militat um ab anima procedit# e
tempore z natura pofterior.Tlam ante anime infufienem utrtue
b*c eft impedita.Tlec eni ex ifufione ani
me contrabit,Sicul autuirtus fenfibiuspofterio? e; z temporis
ronerx nature conditoe. Sic z quod eft bui9 mrtwte fim
damentu.poftea eft formatu. Quarta uirtus que ,ppagatuja eft
z generabilis cetis uirtntib9indigmci elimatura z tpe pofterie:
fodignionqi no cft fabalis coipi; Uec adeo nccia: nec ad nature
fpectat effentiatftcnt cetere uirtatesifine eap ctwtibue no
poteft cdtmaari eflentiarx poteft oia por ex m baanc pplextets
z ppcffls,poftertor tepore z natura quia talis vtus ad oigercdu
no mouetm corpore ante infaftone anime nec pcft tnfafiene ipi
us nift in tempore puberatis oiiibus meduila repletteraugmeu
tatis buoiibue;coufbitato calore naturali.dpliaks meatibueeau
fa coitas.etatie feruorc cocurreribus.Xuc qdem bec uirtee ex
cellenf z egregie ad fue opatoie mimftrat# uel mmlftcriu ex ca
jru bamiditaie ,puocaf/lfeec aut opatio eft effrenis fient aliap
vtatuXu eni effrenato cnrfu bec nirtus aliquato tpe fuaj ccntt
nuatacuonetenemat" corpus z tabefett z in defectn Declinat cci
pus/JUnde ccrcu eft q? bec vtntis opatio no eft ita fubdlse nam
re z neceffariarcu cx fua cotinua actione corpis pariat oefectuj
% aiale z mdefmenf expirattfafpirat z refpirat z aima
vegetabili illuftratn otinue mebra Digerunt:appetut;retinct: z ut
ob aliquibus fupftms corpus mudent:?!inue monent’. Sunt ua
q> buius vtutis bii effectus magis effrenes z magie mcleti z ne
quacg utis generalis effectuexui9 opatio in multis fafpedif':
itl quibus ad petra continentie puuli allidunt 3n altis vo^pt frigida telticulojfc craft} tat* actio fmpedff: qa ex caufis ad coitu
cocurrentibus priuanfdnde eft:q;hec virr-iiature ito puenitmifi
vt xep genera per multiplicatione particulari»
ne intereat pferuanf.Tfoomo.mno cotmue oiirat:c$ ergo:vt g'
1 maneat fuccefliue virtuti ,ppagariue fuu memb£ fimilc x ccfoi'
indigni?:! poflerme tge fibi forma z fpe
ciem vendicantfXum itaq$ cor z epar tanto pncipte preiudido
pferan6io tfm crafes illop tefle i£al\m tegni: 2Cctuj
coipus oifponet' z no a cerebro no a rcfticulis aflerit £5alienue
totu corpus fua trahere Difponejed cordi tm z epati boc oebef
ntde eil q; vetero pbojs (ludiofa intentio ad bop na
turas z habitudines mudligadas fuit made laborari.fed no po
tueruiit meli?ppendi z ejpifius muefligari <33 iudicio pulfuuj et
oifcretione tefttmonio oifpctiem epa tie
x membroru fibi coicaniiu Dilucida. iPulfus vo cordi* babittt'
dinitvite tenore: fptntuu aflidenha Declarat &e Doctrina vrina
ru varii z multiplices tractatus reperimu qno£ pfofionem
libellu noue editionis pponetes fub volumine breuifatis pAraji
mns:vt fcbolariu noftrop eruditione pfulerem? z coi vtilitati iit
ferairem?:qM liber inconect?; nobis efl elapfus*
Sabito.ndn luce no expectane tep? edictionis legitima
fact? efl abortiu?:ut nobefacili polfet reuocari cu$ ia in manus
piunu venerit fcriptura mala attriti DedtgnaPabfccdi:efl in h
biis qui qjuie eum pala liuoris morfib0 obtrectent: ex
eo tn fua locupletant paugtate z penuria:! fui itellect0 reficitmi
aridilale./Boctrina pulfuu pauci aut nulli Dederutperfecta:vel ii
Diminuta Dederunt Idam. i5aWo e| multa volumina
x varietate:x pfufiene inducit: i venta
tem turbauit.©mnis.n.pMo nonerca efl veritatis. £nf?«cbi?
in pantegni De Doctrina pulfuu mtcdes multas varietates x Diflfe
reutias,ppomf:que p fui multiplicitate vix pnt coprelendt loq'
(is ronis humane. *|pbilaret?ant fub tanto breuitatis volumine p4»ctO£ pfbfione flnduit coarctare 9 cariMm pfufionis voles
effugere in filia obfcure btemcatie:que obfeuntas eft mimica 00
arinesn liber indicio meo a pfoilio bop librop: x
artis oign9 eft,ppbanaru2De£tn nos melioie eligentes fercita*
biemute x pfofione abbonetes ce pulfuu Differentiis edpenetes
libellu ex vtroqj cotempamentu facim? vt mediocritate feruata
fcbolariu noftropq Doctrine noftre edulio cibanfiintelligetie fer
uiam^Scrtbim9 ant fm artificia metrice ponis fine ronis vt ver
ba[ne;cib9 pedn ligata fub ftgfllo memoite fideli clandai' x cer
tioz Doctrina operet Mb veflibnlo planeticos x fal"
fos Difcnrfoies monaebos q nomia religiois abutetes pelle mo
nacbali remota oe b°artis mjrflcrio
bus»mb* opis fecreta maigarite fpargede
frnit poidsmec pbie oinulgada fnnt impitis.©es g°
tales fic fnbmonem?;vt qne cape intellectu nequeut ad ea legen
da videahtmdignuSDue vo in aliqnop libiop pneipiie innent
gari folctrin b9 opis etia principio inuefligada occurrutXque fit
aiicfous intentiotq ca intentioistqne vtilitas.ad qua ptem pbie
ejpectet:qw liba oinifiotqut libri oido tracta'
dirqni timlns/Jntctio auctous ell in boc ope Doctrina tradere
De pnlfibns copendtofe ondendo imutatione pnlfnu x cae imu/
tationu x gaiera x DiiaeXa intetionis eft cois cmniuXvtilitas
x latinitatis indigetia De Doctrina pnlfuu.SPtilitas eft pfitiuj bu
mam coipis Difponum cognitio: x fntnrap pcognitfo: x pterita
rum rememoratio :x boc ta in fanis q> in egris x in neutris»3U
ber pte pertinet ad pbiam x mediante pbia ad na
tnrale fciamXad eft oiffimWx Diuifi'
uns J£tffmittu*:qz oia genera pulfnu Diffinit x lignificatibes Dif
oeterminattqi ad oiffinitina pertinet ooctrina./Biui'
finus: qi oia genera pulfnu in Diuerfa pttf x caufe imntationum
in orneris fpes trina fectioe Diflribnif^iuidif'ergo i tres pe t'
ticnes liber ifte*in piima agit generalit De Dece genenb?pul!uu Effutiendo x De quq? Differetfe pullus
DifcernuntmvSecundo De fpeciebus generum x De circuflantiis
x caulis ex quibus pulfus nominatar.Certio afierit p?incipalt£
De %utficatiouibu0pulfaam»vnaqueq3 tame partitio fuum \w
bet oidmem tractandi fibi fpecialem z p?op:ium;qncd e* littera
erit manifeftum»5Cttulum erubefco e,rponere:qwa:
in vinis Uaoz poli fata quiefcit:;£umTuus ex merito quemq? tu
eturbono?» Sed ne buP liba antontas in laude? oetracto?is in
fanda tituli mutatione conuertatunne alius grana que no femi>
nautt colligere ptefumat: Demiffo vultu i verenda fronte titulu?
Detracto? falftgrafus nolim moneta ingenii x
bo?ts;alia imagine x adulterinateffigiare no pofiibXunc ergo
fit titnlns liber magiftri t& gidii De pulfiEmetrtce
compofito&bie babitis ad litteram accedamus* 3fndpit liber magiflri tfgidii De pulfibus
metriceccmpcfinis*
Tlgenu vires modicis conatibus impar
60ateries onerofa p:emit ppleja figuris
Krdua Difficilis nodofa imperuia paruis*
SSlrdua mollimur nulli tentata paomnu
®ui tanti p:erupfa maris tranfire volentes:
Tlon freti ratis officio vel remigis vfu*
Sed pedibus metricis t ficco calce vadam9:
Artificis tractum fidis in concina recufat.
£3erbaqj iuncmra non articulata Decenti*
Tlejibus arctari metrice compaginis bonenf*
®nante res granio: quanto minus apta refolui.
m veniam tanto ptocliuioi efle meretur
3pfa rei granitas fiquid peccanerit autot*
©ffenfam cnlpe leiiat abfolmtqj reatum»
3ncipit comenfum magiff ri Gentilis De
fuper tractatu pulfau magiffrf
jfegidii»
jj5F53|T!genii vires * Auto: mote recte fcribentis operi
W fH fuo pteferibit ptoemitt} in qoo legestx Debita ptocmii
SSLIaJoecenter emoluit» £aptat enim bemuolenna auditop
cum offendat vi* otatione metrica tractari poffe^ractat9 vti'
Iis ef! valde ad Doctrinam • C Materies * Attentionem
excitat vbi arduitatem materie ptoMtateq* infinuat»3fn vtrcqs
vo Docilitatem venatur quod e* littera perpendimus» teria ert oe pulfuum oiuerfitafe. C0 rterofa Xgrauts x Diffi
cnltatis molle comprimens ingenium
3Uires ingenii' biules x Debiles refpectu Difficultatis. Cllpe*
pleja .untricata x inuoluta adnaturam reducitur. CE
ris contrariis Dictis in mutationibus x
nibus pulfuuni quibus ipfa materia figuratur, Difti'
cilis. 'ihec omnia inculcant Difficultatem operis: x bic ejci'
tat attentionem. CETIulli tentata ♦i.nullt precefibrum nefiro'
ram aufi funt aggredi tanti prolixitatem operietx arduitatem pe
dtbns metricis innodare. CE0ui tanti pzerupta ,
funditatem que mari comparatur propter coufuficnem. CITO
freti ratis .i.profaiee orationis. *|profaica oratio affimulatur
rati x metrica pedum vadatiom. Materia pulfuseft profunda
x comparatur.mari per quandam metbapboram. ficut eni? nau
ta in mari in naui ffrmiiTima efflens profundo? maris fecurius
penetrat % fi pedes ire prefumeret. Sic animus mare :racfatis
tam confufe materie remigio profatee orationis melius x fecu'
rius pertranfit q$ fi inde pedibus metrice orationis eandem mss
feriam aggrederetur tranfmeare, CE -fidis inconcinia. Silia
metbafora per quam Difficultas operis Datur vel oflenditur tra
cta eft a citbara x fidiculatque fi cordas babeat Diffonas x ineo'
tinuasmec plectro artificis bene preparatas ftue temperatasrad
factum nullam reddit confonantiam. Sic etiam bec materia tait
tam babet verborum inconfonantiam x inconfinuifate q; ex eis
metrice orationis refultarefonoritas viix pctertt.?CI0udto res
grauior. '|pcr boc petit veniam fi aliquid peccauerit in tra'
ctando ejcufans fe,a Difficultate materie.
3©e?pt‘one cordis i forma x ppofitione i be officio dufde*
jCoitiite fcdcs Vitalis fida caloris
i80anfio:natore bafis vnica fcl micrccofmi linifici tbalaitmsttrotms x penetrale vigoris
3fn quo fonticulus fcaturit qui fomite puro
£0mbn regit vegitat auget oifponit adurat.
'Ifcinc flabiles numeros x pbpfica vincla requiras.
jtzx quibus bnmane conflant fundamina vite.
iSx fementinis banc incolitjnfita caufis.
£t fibi germanam reddit vis ignea fedem.
5Undeoatur membro fpecies cognata calori.
3Jn conum confurgitapexrterreflria fundant,
bafim furfum leuiora feruntur.
C £02 finito proemio principale
vt tractet oe materia pulfuu fed anteq'5 aggrediat fuam materia
x palfuum oiftinctionem queda preambula premittit x anteceffo
ris ad principalerqmbns lecto? ad intelligentta feqaentium 43m
ptior expeditioni accedat. *Jj£>»mo itaq? oilferit oe complexioe
cordis x oe fo:ma 7 jcopofitione x officio eius q6 a ppfone x for
ma trabit origineXt nota q? fuprcmas artifex Oifpofutt
cuncta >x co? qnaftqueadmcdu folem in medio microcofmi Io»'
canit ipfumqj valde calidum ignitum rotundum concauu x coti
nexum ffabiliuit facienda quia eflfftmdamcntuj calidi naturalis
x vitolietfpmtus oomkiliurmcnme beneficio totum corpus ca'
lefitx vegetetur.® mneeni calidu telle *|p>bilaflrato'velociter
mobile oenataraXo? enim neceflario oportuit mobilitati acq
efcere vt per eiusmotum vitalis fpus infunderetfin mebris cui9
infulio vniuerrum coipus babet vegetare x vimficare. rotunda
eft fed tamen no expreffe fed permanet in modum coni Otfpoffo
tum:qnia rotuda forma amica eft x confentaneapotionis. Se*
tit omne rotudu oe na fui e mobile vel volubile,
gtem forma rotunda perfectio? efl x incorruptibilitati magistvi
ctnatur,ppter carentiam in Ifo
b?o oculo?um: q? foima rotunda m laterib9 efl elifa circuquaqj aecliuia non habens angulos m quibus conducatur fuperflui /
(ad pzeftitum lefionem qne fi haberet angulos in quibus macn'
la fuperfluttatis adberetjcot eflet trigono* vel alterius fo?me;et
in angulis robigo adherens caufam otfToluttonfs pzeflaret» co?
eft connexum z concauurmvt intra fue concauitatis cellulas fati
guinem cum fpirim naturali fibi ab epate mifliim acciperet x vi'
talem fpiritum in fe liberius contmeretu ut etiam aerem a pul'
mone fpiratum ,pmptius attraheret z ad temperandum caliduj
innate eftuatioms * nam fi elTet intus foltdum z expers conue <
jitatis mediarum partium interpofitione impediret conductio
ex qua confurgit oilatatio*3fnterdicta vo Dilatatione z conflri'
ctione nulla vitalis fpiritus per arterias ejfuffiatio fieret: z ita a
naturali officio intra co: necdfario Deficeret» ([ jCoi vite *r*
fedes vniuerfaiis viuificatiouis Domicilium» maufio»
i»fidelis habitatio. C Vitalis calone .i»fpintos a quo ornis
memb:a calefiunt» CTJSafis vnica Xfundamentom.ficut eni
fundamentum ert id quo editicium innititurtita tota microcofmi
machina co:de ranq* firma bafi z p:ecipua roboretur. COTni
ca» non fola fed principalis» Sunt equidem alie bafes micro
cofmitfed hec ert pceiletio: vt a p:incipio»i»Ipemio vbi
qttuo? principaliu membzorom multa Sol micro
cofmi» Sicut enim m maiou mundo qui oicif macrocofmus
folis beneficio omnia irradiantur illudrantur calefiunt z confoz
tanturtt augmentanda augitientant"jterre nafcentia ad concepti
onem z partum vocanf» quando vo abfentaf a nobis ad oppo
fitam regionem: z ad antartico* Delegatur cardinem tz quando
nubes fua oppofitione nobis fuum furantur afpectum: inferiore
fuo fraudantur beneficio z aer triftis z caliginofos Damnatur
ob abfentiam caliditatis»Simili modo a folc ncdri coipoiis: id
cfl cozdis omnia membre calefiant vegetantor ad nutrimentum
z ad reparationem Deperditarum partium iuuitantor»j£t fi nu'
bes fumofitatis ipfu* obtenebreret: vel alia ca repetma imuttet: ad corpus bumanuuluce vegetationis fusu
II IClmha 3« tbalamo lacunantur z iocnnddt
bominesrlafaaiutt recreanftriftes z inopportunos? fuperfiiti
ofos abfeotant.Similiter in tbaiamo cordis in quo cdeb:antur
animonnptie? nature vinito fpiritibue medus tancp feruts
i vernaculis miniftrantibus nature anime matrimonio gaudes
ec oblectamento temperantie bilarefcit i confortat nubcretme
lancolia z ranco:em eliminata fanguine puro z fymcero fne re
(restionis adipem fortif*3fdeoq$ iure co: thalamus vitalis fpi
ritus z vigoris oirit'* C SCronus* quia ficot in trono pnncr
paittur reges; fic in corde regnat z fuum imperium tenet calo:
naturalis* C penetrale* Secretio: pars Domus eft* z co:
. eft corporis bumaut pars fecretio: ad qua ad magis clau
fam aliis partibus ectinctis vis mortificationis tardius erumpit
vnde mo:s oefcribif ejtmctio caloris naturalis in corde* fic eni
poteft vltaoebellarimifi eius turris principalis obferuefXete'
ra membra quafi mapalia z appendentia caflro: quib? abruptis
principatus vite no Derogat'. C 3n cl00 Scorde* CI 5 cata
rit *i*ebullit z eftuat.lRiuomm z aquarum efl oe terra fcattK
riretqueoe terra ejtra impetuofe falmnt z erumpunt,2S(qua nd
q> feculenta limi vifcofitatis ligata non fcaturit * jCzloi quidem
m corde fcaturit ad fimilitudine aque cp
lus*i*vitalis fpiritus cum fangume mudo Defecato: fons iugiter
mananstfalieus in corporis vitam: nec arefcere poteft nifi cum
violentia ficcauerit mortis:qui.f*fonticu!us membra regit tanq}
prefens z patronus corporis z cor ea fabftentat*
*i*viuificat fua infufione vel natura mediante per niebra. {[Mu
get* quia vigore vitalis fpiritus z animalis naturali mediante
corpus nutritur z augef\j£um enim mortificarum efl corpus: z
a vitali fptritu oeUtiumm non nutritur* Qualiter vo in anime in
fufione nutriatur corpus:? ante infufione fpiritas vitalis z aialis
montipedenfib4 fclucudu reluiquam9;vt inde modicu ecei cea CBifpontt .utotu co?p9 fnc ppforn afllmulat 1£fo:fat:ot to
tum totaliter acceptuma olfa no pnt pmo mutari a fua crafi: ca$
fini frigida x ficcatfed ptee toti cojgi coce: q6 pleni9 in tegni 03
Dici, GHdatirat j.enentat x refrigerat x attracti aerie mul'
cebntate ptempaUliter eni fotu co:p9a vebementta eftuaticnie
cadefcetmifi aer attracta co:de x afpirat9 a pulmoe flabello fue
eactanome ipm oemalceret* Clfeinc* *ub ipfo co:de tacg
a ftwdameto nature* {J 2Cu requiras* o pbifice rimato:*
Stabilee numeros x pbjrfica vineola «i» ,pponee firmae qne
in nueris attendant":! pbyrficalee modoe i tnnifibilee gupboe
qmb9 aia eft co?pi mefura x certa,ppemV
O J meta in q qnalitae co:die in toto co:pc x i quolibet alio£ me
b:o£ calo: 03 e,rcedere:que fi infra illa meta fnbfiftit magie qj
natura poflit fubitfnere:vel foa mefdtranfgrediat' :vita oeftraif*
C ‘iPbifica vincula ♦i.vitalie fpue nalie x aialie:qaib9 medi
aiitib9 m coinngit"co:pUlli ndq$ fpue 1$ in ©iferetie locie beant
geuerari:tn in co:de robum inde confortatione redpiuUr cali
dit ite edd co:die x nali fpu virtute calone oepurato in cotde vfr
t alta fpue repent'' x aialie* CT femetinie* oberat co: elfc
fole co:pie:! fundametu calone nalietnuc aflignat quare ita fit*
Colota Vie ignea *nnalte calo: ptractfe* pmie pponentib9
que caufe femetine funt x ongwaleerbdc fede$ cotdie mbabitaf.
x quoda federe germanitatie eam fede oenotiue
eni in qualibet pte co:pie fit calo: tancp regittuue toti9 co:po:ie
co: tn fibi qfi firma x flabile app:op:iat manfione*C23n oaf*
'|p:obat ex fo:ma co:die:co: elfe naturalie calotiebabitacoluj
b$ figde fo:ma pineatd x cono fimile in imo groflu x rotunda q
dam latitudine o:bicnlari oifafd: fapi9vo tendente in acutu: que
fo:ma rei accomodata er vtute igneitatie ignie nali motu fuo te
dit ad altu vel i acutu* grofltorib9 g° ptib91 aquofio:ib9 pl9
grolfidei 1 terreftreitatis babetibue:fit in imo co:die ampliatio
aquofe ptee impedite a ferreftrib9:no fequutmctu intime pRrfr alterutra ergo partiu ptradictioe ei9ps inferio: grof
fa qnada ojbiculatioe rotundaiVJgaee ergo ptes x aeree furfu
rapte impetu calo:is lemtatis afcendefes;t2doites in
acutu co:dis fummitate in modu coni vel piramidis pilitnunt. f$
obiteiiquare co: in buano coipe fic oifpofitu eft:cp fim oiponej
co:dis co: m lumitate groflu eft:z fim Difpo
fitione iftd ro pdicta ifrigtf JHd bocDicim9 q? grecos bomo
Df antropostqfifurfu couerfustz aflilatarbozi inuerfe.fic enim
arbo: inuerfa b$ radice coflituta furfumtz a radice ramos p:cce
dentes iferfTfic bomo cercbp que e radi> toti4 co:po?is babef
fuperPonu.cetcra vo mcb:a a cereb:o tanq'5 a radice medtarib9
bjoftituta oeo:fu:ita fim oifpcnis b9 o:dme
co: in fupiori pte obtufi9e*mferiou vo refpectu b9ordinis acuti9
eft:f$ naturali o:die politionis infpecto:cu ois radt> Debeat fup'
poni x rami eleuari erit fim bunc nature o:dine co: in fumo acu
tu x in imo groflu x cbmfu. G36afi$ Xfundamentu fubflan
tie co:dis:q6 ex terreflrib9pttb9 in imo refidentit>9 cbpofitu efl*
j&c motu cordis
jSflreno rapitur motmnunc furgit m arfimt
Tlnnc aduerfa tbelia ipfum pjemit emula centri*
jContmuo motu rea ferrnda poflet adurit
/Beficeret;traberetq$ fui ©ifpcndia motna.
Sed pulmo madidua;crodiq* bumoria alnmnue:
fi0ulttet>i(liiicma cameris fouet ignea Co:dia; :
blando concepti fpiraminia o:e flabello* * .
G/£ffreno, *|Poftq5 egit aucto: t>e coplejione1! fcma coi
dis x officiotoflendit bic motum eius. Hd boc fciendu q? funt
tres mot9 i buano co:pe.*|P:tm9namre tm:fecud9ate:terti9 afc
x natare nature effrenis bx neceflari9 trronabiTis
% violentus ex quo incepit: Defluere nefcit; Donec compleatur. Xlndc rep?en4i'rtW0 erro:em quomndam qm afferebant motu
cordis fieri per qnofdam neraos oefcendentes a cerebro; ad ia
certos pccto:is:qnoe lacertos ipfi nerut monent.Xacerri moti
monent tboraceu fecu trabnnt pulmonem:putmo motus como
ucr coirqma ab aula mee fpeculationis arbitro: elfe in fufflandu
enim co:dis nt ait Gallienus naturalis eftmec e in no
ftra poteftatewt poffit oifferrimt motus anime,02otue anime
uolumarine eft i ratio fubiacet noluntatiu ratione moderat': t
adminift:atnr pe: nernos x fpiritum animalem:qui anime nema
culas x pambulus eft.lfrnnc motum poffumus Differre x retar
dare p:out uolumns:ficut motum manne nel pedis nel alterius
meb:uSCerci* motus qui medius e::palmonis x to:acis:eft ibi
pa:tim naturali'0*23nde ex toto non poteft oiffeni neceflitate in
pueente legem motionis:partim noluntarins efhwde ad temp?
Differri poteft % noluntas arbitrinm fequitur:quando tiatnm fu
fpendimnstx ab infpiratione eo.n.qp Differri pot
,pcedit ab ania i e uolutari0 i eo q; ex toto Differri no pot.fj ne
ceiftate refpirandi i actu reduci cogita natura jpcedittx e rfia
Tlou e itaq* mot9 cordis motui pnlmcnietmotus
eni cordis pus duplicat' nf mof pulmonis nel tbo:a
cis opleat' femeUmot* tboracis eft pulmonis
i£t mot* cordts no refpodw motui pnlmois.vem e fi dexteram
manu fug leua mamilla applices uf fi pulfuuin arteriis oifcernif
naturatogies triplicem motu prius cordi&cp femel gfici motuj
pnlmoiCS* motui arteriam 4>portionali0 e mot* cordis»i8Do
to naq; corde mouef arteria totajtcut moto baculo in mammo
uet' man* x etia baculus t fumitate i medio x in pricipio:vidctm
eni alieni arteria moneri fed pofterme <35 cor cn no moueaf nifi
• ex motn co:dis*Spiritns eni uitalis qni cor dilatat x arteriaf no
poteft eft*e fimol in corde x in arteriis: f$ tractu temporie a ccp*
de in arterias diffartditor: 2Unde motui cordis dilatatio ar'
feriarum fucce/Tma elfe uidefur* quod foluant montipedenfes (SDctus ftaq$ cordis qui P” aflignatd rcej effrenis cfl x nccef'
fariueonplex eft*59lius e fimplex alme compofmis. Simplex
qui tantum confiflit in ©ilaratioe uel mi in conflrictonc* 0 ut ex
©ilatatoe z conflrictione confiilit compofttus e z conflat ex ccit
contrariis mottbasJDiafloles dilatatio z arfis ftrnt idermSiflo
les aero conflrictio x tbefts funt ide$./£t cfl ©iatlole metue co*
©is ad extrema* Stflole e circuflantiu parttu reductio ad centru
3mpetus ergo cordis z uebcmetiafpus in pelectis cgaf ©ila'
tattonemtx tm ©urat oilatatois motus quatu pmittit tmpet9 ca'
loris x uebementia fiue uiolentia fpus impellentis* /Biaflole ita
q$ operat'' calidtas tJuces ebulito} x fpus ipelles ceflante itaqj
aut Idguete utoletia ipulfiois rmittn mef oilatatois* i£t tuc ex
freftrt fubfldtia cordis propter uebementtam partium extrema'
rum x graattatem earum fit compreflto cordis z ejttremartim g
tium adinmeem nero cordis uarie x ©iffe
rentes funt canfe:que a nobis quamor efle ©senuntur* xCali'
©a cordis eius z compofitio cu terreflri fub
flantia x fpiritus cum fumofa fuperfiuitate innatus* SDuarta caa
fa potefl ©ici fine efle fptritnalis uirtns que a tribus precedenti'
bus p?ocedit*Sed qualiter ex Ipiritu impellente tancp miniflrc t
z calore tanqj artifice fiat Dilatato pleni9 offendemus* Sanctus
per concauam uenam ab epate cum naturali fpirttu per ©ejtcrd
cordis auricula ingredies cordi mtflraf: in cuius cocauitate fan
gms receptus loeu caltdiflimu inueniee incipit ebulire i ebulics
refoluit x rarificaf' in fumu x fpirtrfl*33iffertautiumus a fpiri'
tu*Spus eni fubtilior e:fumus aut e fpus inf igne z
aere medi9 igne obtufior x aere fubtilior^um9 e inf aqua x ae
fe mediuetacre grofltor x aqua fubtiitor* furnus ifaq$ x fpirit9
generari in corde pnia ra efactoisapliorelocu ccctipat x cordis
pcanitafe replet x ©ifleduUnde fit cordis ©ilatauo.Q; aut ccp9
rarefcm maiore Iccii cccnpet bari pet ancte ree x exe?*i3icit
ei ar?*ex uno pugillo acj mites fieri pngillof aerftb? tde fitr ex allio * ‘jpriitm argumenta peteft adduci • Si caflaitca integra
ignito cineri apponatnr calo? ignio bumidifatem caflanee in
fama refolaifcfamuo refolatuo multo maior e quatitate qua ba/
buit marta ex qua generat ;v>nde maiorem loeu occupat: x loca
mi; cortice x caftanea replet x cu intue nequeat con
tiaeri quia inita/ ad uaporationc. ex quada uiolcntia furfu? mo
uctti fecum caflaneam oeportatmec eam repmi pmittit:t>cnec
empto cortice euaporet.Similit fit cordie Dillatatio: ex fumo x
fpu ampliore loeu q* faguif occupatilA Sed conftrtcao cordio
ex fola eiuo ponderofitate effici/ rficutad Deprelfione? caflanee
fola eiuo graultao fufficere £u eni motuo cordio oia
ftoiem x fiftolem fplex fit caufatcalida complexiorcompofitio:
fpirims cum fumo mato » fciendii q; uirtuo opattua que cft qua
ta caufa ,pccdit ab btie tribuo:que fic oeferibu ♦Xfirtue mctiua
eft motuo cordio x xc»€) biiat oe comprefTione codio
ntdef q? no fit opario uirtatio:77a$ qn incipit ppffioirirt? opa:t
definit nec lam alique motu exercet» Ijtej nec uirtuo pot opati
nifi aliquo fpu in opflioe no mouef* fpfiemec p ipfu$
coprclTio fit:f? potino ex coberetia ptiu cordfo:q6 cu fu grauie*
fubftatie uirr’ fuegrauuat > oeorlu Deprimit 716 g? opatiua uir
f e motio cordio x arteriam 0m oiaflolem x ftffole x 0m Diaftole
tm qd obuiat auctori»1f~>oc argamem foluedu relinquamuo btif
qui i talib* negotia/ utbabcat materia litigad»7k*iie explanatif
Iram exponam*. ideft uioleto x neceffario x na*'
rurali itellige de mota qui pteo applicatrcu fubditCT 71 c
id efl qu$ fnrgit.Gjjn arfim ideft i diaftole ex calce ebu
lito? fidete x ex Ipu ipellete G 17uc id e altqoddo completa
Dilatationerceffante impulfionefpiriruo. GXbefio. id efiftole
G ®lduerfa. quia contrariuo momo Diaftoleo» C fremit ip
furn» beor ex coberentia x grauifate partium» G Xbefio. di'
eo» Gemula» ideft familiaris x amica» G Pentri» id e oue'
xitatfo cordio. Dixerat cor effrem x uioleto rapm motmtnvn cum fit calidu x m Defineti z in frenato moto ogitef:
poffet inflamari; x mcandcfceretmajime cu fit calidu z ignitum
(6i\ ibi pbpficalis y folida corga maxime fint calida
ex mom calefiunt nec tm calidorimo etia quefrigida fontrx ter'
reftria,3fo quadrigis z molendinis circa ajem vbi voluit rota
ex impetu effrenate volutionis igne accendi videmne* ©6 fi f»
erit in corde bumanicorgis Deficeret xDifcrtmen oiffolutionis
incorreret:qd ne fiat natara poruida x oifereta z in cunctis futa
ogationibue fedulatoifpenfatru; pulmone conftituitttanqs fam«
Ium z camerariu cordis: qni ventilabro cocepte aereitatis pten /
pat cordis feruo:em:x ignea eius facie flabello blande enetatio
m'0 emulcet, f[ Sed pulmo madidus* qr eft phlegmatis rece
piaculum: z multa eliquatione bumcctaf * CiCrudiqj cruoris
*i,pblegmatis qa e crudus bumortx primus indigeftoptvtoicit
Mriflotelee libro fanguinis fibi
attrahit pulmo ab epate vt inde pblegma faciat; x calidu fuu cor
temget, C fultis cameris *i.cafnlis x fpongiofitatib9 qb?
bicameratus efl:vt intra fue camerofitatis ventriculos maior et
quantitas valeat c6t:neri:x fidelius x Diutius retineri,.nam fi pia
na effet fibi conuejifas ejps (pogiofitatis aer intus
eviret nec flabilem baberet manfionetfed ex quo efl calor came'
ris cocanis intricatus Diutius commemo
ratio cordi neceflaria eft plurimum ad temgamentu x refrigerio
infpirati*
/Be caufis mortis cordis.
£o:dis forma crafis fumus vis fpfritualis
TlernuU virtutis tribuens fpiramma membris*
Sunt arfis caufe tbefis ex foia gramtate
lPerficitnr:oum Deprimitur fubftantia per fe.
Tkunc regit x celebrat nature regula motum iCuiustfis anime membris mfufa rigorem*
Sufcitat x reliquos virfntis temgat vfus»
CiCordis forma, 0ue frnit canfe moticordts;’ t>iVt quarta
Diflinctio q fua luce ex pcedentibivedicauit, qjtii
ad ei9 rotuditatcqne forma mobilitati pgrua eft» na oc rotunda
efl mobile oe na» (E Crafis Xcalida eme pplb,oe naq$ cat'm
De na velocif mobile:ficut oe frigidu tarde mobile» G furnus,
*£* fangume refoluto generat parttu rarefacnonet vn ampli
ore locu occupane inflat cor x Dilatat, QX\\q fpualte ,i»e;cn0
in ipfo corde» G 13 ernula vtntis. Spue viralis minifler oga
tione fecu oefert:? virtutem fpirituale»C Uribnens fpiramina*
♦ufpiramina vegetationis toti coipi infundene»1tecc cia pdicta
caufe funtCSMs ,i»DiafloIes* QStd tbefis, que efl ex
tremap parfiu reductio ad centp, G ‘|P erfirif» ex fola grsi
uitate ? coberentia ? terreflreitate fubftatie» tepruruf
♦i»in grauitatie: nulla fpue impulfione ad boc ogante
Gffounc regit x celebrat» /Bbcerat aucto: motu co:die efle
effrene t neceffarimq: fit a na tm»3ndefadef'alicui q? foli nae
attribuendi eet moti cordis:? q; oino a virtute aie alieni, ideo
ondit q? q$uie fiat a nap:mdpalit:tri vigore fue formationis for
tif ab aiaij.pbat cp motus cordis ttn ex ata,pcedit3icit iCo
flatin9 in pantegnriq; virt9 queda attinet nae tin: x or naturalis
Silia efl q corpiviuificat x co? Dilatat x arterias:? itep pflringit
q ad attinet:? Df fpualis.STertia efl q fenfu ? voliitarm mo
tum pficitXatalis,? ex boc Videf qr virtue fpualis q cordis mo
tum opaf:tmpcedit ab ara, S(d boc Dicit iConflantm9 cu Dicit
virtute fpirituale ad aiam ptmeremo io oicitiq: vira ? primordiu
fue eflentie fumat ab ala:fed qr ex infiifione aie fua perfecti9 exe
quit"actione»S(nfe eni infufione aie inerat tm babtf’» fed ala
mfufa efl fm actum»vnde ex infufione aie oes virtutes corpo ris
m fuis explendis actionibus fertiores e^iflunf* 3De Defcriptione pnlfus.
recreet vt mnkebiis aora caloiem:
fizt p ocul abfentent fbmofe vmbiacola nobis:
5piritus vt oigno reparari fomite poffit:
l£x*r(i atq3 tbefi conflator motio coidis:
©oe polfom faciat x vite confona fiat.
3fn polio refonant tenoiii concoidia vite:
3in;ogie vitalis amo: modulamina coidia.
3?ntima temperies: animi fecreta voluntas:
JBlagmarparojiflmostffatas t ppodicae erro?:
i8L2o:bo:am cretici motos:qoid fata minentur:
©uid poffit lacbefistqoicquid parat exitialia
58ntropoe:enfe necis Dora fila foioiia rumpit.
Xlrine fraudes aperit Difcreno polfoa.
jCeitificatq; fidemtpolfos conf rmat x vnff.
3fodicif genas in fpedern cenfora reducit.
23 t polfo oobio medici mens pendola motat»
Connatam: ©utd fit motos co?dis:t cocurrS
tibos fiat:x qoid operet* motu coidistant mt ant m Dixit: qnui
aut cx mota coidistaut ex caafis motu coidis opantib9 43 cedit
palfocod inftnmtiue ponit oefcripttone pnlfusXu tota b* opia
Doctrina oe pulfib^ftituaf':ex tencfpnlfas aflign®
re Dcfcriptionc.oefcribif a *|PBo eft motio coidis
x arteriap xc*bec aut Diffinitio intelligenda eff p cdm: no p efle
tia fua:ficut funt multe e illa
motio que eff in cozde cu tpa fit fmgolarisrx pulfne fit in arteriia
a coide remotis.motos m coidia ca eff illius motionis que e in
arteriierx q eff palfusjicnt.n.ex moto arbozie feqmt' moffroit
diu x fractuomec tm vtfeft fed ab alf 0 fiat, fic x in pulfo:
moaef.iuo: x oilatat.ej c9 moto vitalis fpue ipelliu x ipulfoe arterias moaet:qua£ pallas. Vn pulfu fic poliam9
nire:*$>nlfas efl motio er oiuerfis motib9 ppofita ui mebro co
cano z arteriofo facta a mota cordis x quarunda ,pcc
dens a virtute opante fpu mediate. ‘£>ot etia* vici q; oiftinmo
pbyficslis cft p eilentia vtpnlfos fit motio ppofita cr motu co:
dis x mota l£r omerfis nanqs motib9 pot cofiari vna
motio copofita.bec itaqj motio cordis erat motio que eft pulfus
x motio arteriap.SiTr erat ps eiafde.3flte ergo q tangit pulfoj
fentit ptesrno ergo fentit mota cordis.fed iffud ppendit ex mo'
ras cognitioeXittera expone talif. -Cinctio talis,
qae palfam facit ei! ppofita er mota arteriap x cordis.CXon
fiat' .ucoponit ([jEi arfi x tbefi Xoilatarione z fiftole.i*
motio cordis z arferiap copofita fim oiaftole z fiflolc cofiderat
feqaif GWii mulcebris. Tfric afiignat utilitate pulfns. vnde
bec daafala no e oe oifftiiitfoe 0 ad vmlitatie crpffione aneja c
fic in oiffinitoe pbjrficsli adiungif' bec daafala ad ifrigidaifone
caloris innatiXf! aut militas pulfas vt fao mota calefiat corpus
\ x ex aere infpirato a pulmone fpus Attalis reparet illi9.n.aftra
cti aeris ps euaporat p poros corpietqueda a calore confamif
qda a cordispftricfioe in pulmone erpirattqdd reteta fabtilfat
x oeparai':z er ea vitali fpui dnera z adinneta vitalis fpas repa
ratx boc ef!. mulcebns aura .Uer infpirat9. C
creet .i.emnlceat x contempet. Cl3nnaal calore. i.nafn'
rale q afr eftoaret z incenderet Tlota oapler ef! calor innatas
vn9cotraetas er pmis coponentib9 x ef! principalis q in mortuo
fubiecto a faba no recedit:q fagis ef! x comes ppetu9 afleq fab
iecti qae violetia mortificatiois no pot fabuertereXaro.n.leoui
na qjuis fit morttficata tn colerica ei! x calida m qrto. z i corpe
fafcepta oiflblait z vn bec no ef! nifi er calore ina
toXf! z ah'9 calor iiinat9 pet9 er infiuetib9 z infafioe fpirituu et
ef! actu tm: q fabam relinqt.z if!e er aere recreati
oiftempaf;x no ali9. C Umbracula fumefe d.fapfimtates q recepte m co:pe obnubilarent x obumbrarent vialem fpiritum*
.i.ejfufflenf'a co:de ad pulmoneu a pulmone
exteri* emittant". Tteic pot qri qn fuffiame fufpendim? quo ae
ra co: aftrabitrm quo fupfinttatee expe\]itJ$r q i fpiramme fit
attractio aeristq aer g traebea arteria ad pulmone tranfiruttif;
x m pulmonis cauernulie iufcipicmec ad co: aer ille totus tranf
mittit Duplici oe cattu q: co: toti0 aeris attracti ad pulmone ca'
paj no efecui0 pulmo eft cape* tenqp macer mcbpttu q: eiuf
gte in fe cdtmet:vt I3 aer ab ejtcriorib0 no attrabafreu co: mue'
niat aere in pulmone que pollet attrahere, x quis pulmo reple
tus fit aere :x co? babeat in fe fuffiriente aere quo poffit fcuuvu
ridet" q; longo tge poflit teneri aer nullo mediato fuffragio ab
aere ejtertomtn boc fieri no p6t:q: co: femg m pflrtctionc que
facceflma ert ftjmofas fopfluitates emittit: q trafmilfe
ad pulmone fuio poffent ejfufflari nec in co:de ptincri iteruj ad
co: reuolufe x recip:ocate vitale fpm ingroffarenfcqui nair 03 tc
fubtilts.vnde Igrofrato nimis fpu: nimia oilatatte co:dis fit x ex
trema gaudiu redire,j>bibemf\Si,rt.cft nimia fubtiliatio fpmtua
qaibafda eft ca mo:tificationis.vo nutrit in aere grefiotft
rent ad regione calida in qua oefecatus eft aer cito mo:emiturt
q: fpus vitalis nimis fubttlianx p?et nam oebilitaf .nec pot co:'
dis groflicie ad plenu ©ilataretindeq* fymeopi jat: x ty ncopijatt
tes fuffocaf.indeed q? pifces nutriti e* groflfo aere eque ab aq
exacti ad ipm aerefqui fobtflio: eft mounnf.fedqnida tardius
rt anguille:qnida citi* rt alleciatquida medio tpe rt ludi x bar
qre boc fiat innefligent focii i Similit Dico nimia fpus
vitalis ingrofiatio p:e£ nam facit incurrere mo:te$. vti boice oe
%ybiafi tranfirent ad aerf/pifiu no Diu viuerentmec nos in ac
rem eo£ oiu cade cam:q: fpus vitalis
ex infpiflatione vel mfpiratioe que p:ef nam fufeipif: conumpif
x io infpilTato x implente latera co:dis fpu: co:u'moderate olla*'
tat":qd cu meta fuc Dilatationis ejcedii impedita confinctione: facit ad interemptione atali&Sunfm.oue canfe motificatricm*
imoderataXoilatatio x pflrictio- ficut,mcoipi atalis Dilatatione
nifi oebita beat,viuere no pot:x pfequatpftrictio z pftrictioni fac
cedat oilatatioific ex ipedimento vel imoderdtia Dilatationis z
pftrictionis giculii moitificatidis incurrit MStvt viuat bumanu
coip9 no fafficit infpiratio nili refpiret.bec aut fmt fm vicifcitudi'
ne oilatatiois z pftrictiois coidieJnde cft q; ex rifux nimio gaa
dio mnlti jppi nimia Dilatatione fpncopijattx fpncopi pfeneran
te morioniJBuaivp imoderata Dilatatione fnmofe fapfinitatee
impedita pftrictione no e,tfufiiant:fed in coide retinent' tretente
infpiflant vitale fpnuqui 03 elfe fabtilisig infpilTat9 piet modum
cjtingnifificut ignis etbere9 igniens aere$ qn motus ignis cois
ad groflioze Defcendit aere»oiui*tngrofiat na fabtilis egredif x
ejctiugmf.Sumif ignis in flupa accefus in oie ioculatoiis tenef
qi ex Hatu x anbelitu ingroflat x anteqj egredi polTit ejtmgmf
Simili rone ignis eprnte aere nimis bumido x pluutofo pix po/
arderetqz ex aere pluuiofo infpiflat ♦*£tia ex gaudio fit fpnco'
pis alia roneiq? ipedita ejcfafriatioe vitalis fpus no pot reparari
aialtquo Deficiente cefiat fenfas x voluntarii motus afalis. Tla
toraUTetiacalo? in coide ex famofis fupfimtatibi retentis anibi
lauficut ex gaudio fit fjrncopis 7 mofaficatio qnc&ppf imcde
rantia Dilatatioisata ex trifacia x terroie plurimo accidit «ppter
immoderantia pftrictioisXumdaterales pres coidis imodera
te pflrmgnnt ejclnfa vacuitatedam coide nulli aer recipit': nec
fit refptrafio acrisiq eftnecelTaria ad temgandu feruoie coidie
x vitale fpm reeugandudteee vo oia vanant' intendunt' aut re
mittuf Duae coidis. qnodda.n.co? molle e x tenep z lapfa?
b$ fabftantia tale coi gaudio fapueniete ex cbedictia faap ptiu
amplii Dilatatu boies talis coidis facilri (yw
copqantu fi pHituant in balneo aereo carete
culis fpneopi cito giditanf.babetes vo Dup coi x trefire x ppa
cmm ex gaudio fyncopi&nt tardi9: quia Duricies coidis refiftit dilatationi immoderate,Sed ex triflicia adueniente* citius fy n'
(optant x foitius: q: ouricies partiu x grauitas innat ejcellum
coflrictionis.bumfmodi babefes coi oup valde fi ingrediantur
fornace vbi eft aer fabtilirtimus ,ppf pflationem metallop vebe
menter fpneopim incnrruntte* defectu dilatatiois: q: vitalis fpi
ritusinourocoide valde
fubtiUatne no pot latera coidis ad modu debite dilatationis
pellere*3Jnde conenit q? pneri citius fpncopijet q$ viri* C 3*1
pnlfn refonant* 3fnfinuata pnlfns oiffmitione:o$ vtilitate pul'
fus declarar eX6eclaratio pfirtentie x habitudinis coipis tempe
rati vel eins oiflempantie:Vel diferetio pafllonu x affecticnu aie
delncidatio tempopu acntajs egritndinutdiftinctio eri
fiU3 vel ad bonu vel ad mala cognitio vite x moitis: abiadicatio
frandu:i belnfionu viine certiftcatio.qne oia ex fnia littere me*
lias clarabunt'* CT5Ceno: Xfnbtilitas vite x integritas x eins
ebeois cotinnitas natnrale lege coipis ipfins*(I *l\efonat>ni
pulfu Xmanifertanf per pnlfnm»ficut*n.per fonu declarat da
ritas metalli:z cymbali bonitas vel malictaJic per pnlfnm qnafi
per quenda fonu:qi in ipfo pulfanfarterie ex motu fpus impelle
tis declarafolftempantia Vel tempantia bnmani co:po:is: x nb
folu per pnlfnm ea cognofcnnf.CSed amo: ♦i.pa* x pfide/
ratio vniuerfalie. C S injugie d.vite bnmane:qne per qnada
fm$ngia cocoidiam qnattno: in coipoie
pfiflitper vitalefin$ugia pot intelligere admirabile copaginemtt
matrimoniale pptbnem vel copula inter coip9 x aiam*C<® o
dnlamma ,i»tempamenta no folu coidis: fed mebio
rnm:qne coide bene fe babete foitioia x tempantioia funt: fient
eo male fe babete languet i fatifeut * C Secreta volnntas *f*
partiones x affectioes aiejficutgaudiu ira trifticia animofitas ti'
miditas anaricia liberalitas:qm immutat pnlfnmtx etia per pul*
fnm oeclaranfcqjuis dirtinctio talia fit difficilis* 3fn gaudio eni
q: coi mediocrif dilataCppter tempamentn affectionis: et quia fanguiettempatoe efl bamoztg m gaudio mcuef: coz paulatfm
x temgate ab interiozib* ad ejterioza Diffundi/, vnde pulfue te/
perato,pcelTu in magnitudine augmentaf: x mediocriter inf fo:
tem x oebile x veloce x tardir fibi vendicat. TO.n.multa refrige
ratio necelTaria effpptcr calozie temperamentu.3n Ira caloJ
impetuofe ab ejtcricza Diffundu;x cbolera elluo
fa eft:qz in ira moueftideo ea; ira repente pulfue m magnitudine
furgit:x impetuofitate cbolere ,puocatue neglecta formidine ve
locitatem x frequentiam affumit.vnde fi talio efficiatur pulfue p
ter naturam cozpoziezfine febzie irritamentotfine cozpie ejerck
|to:coll!gi potelfcquia talio ea: ira fiat. f£t ira? fignificat majirne
cum ira fit feruozcozdie xc»3fn quo ear oefiderio vmdtcandi:cu
vindicta fiat per ejteriozatejtra calo: pzozumpit fnriofuo ♦ Ifeic
vo pulfue qui fit ex ira fit fo:tio magnue frequeno x velojffame
inter mollicie x Duriciem fit trifiicia x timo:e pul
fuo parui t oebileo fiunttquta calo: ab ejteriozibue ad interioz*
reducitur: x ex motu melancbolie que Dominiu$ babet in
re pigritatur calo: naturalio x fanguio: x confoztato mom mela
cbolie x fedeo x fegnio x quafi congelatuo efficiturtvnde pulfue
paruuo oebilio x occultuo tam interio:e magno q3 in triflicia
pter motum fubitum terro?io:x triilicie liuozeituSed fi timoz ali
quantulum tmrat x mezetur quoufqj virtuo Debilitetur: x fpirir*
tozpeat x pigritefzfit pulfue Vermiculofuozoeinde fozmiculofuo,
3n terroze tfo cum calo: naturalie fubito intra propellitur: vtV
tue modo quafi timida fngit:modo quafi fe oefenfura reuertimr
ex Duplicitate talie motue fit pulfue velo* tremene x inordinati
Si ergo fimo: perfeueret pulfue pulfui trifti ftmilie redditunfedi
fi tardauent quoufqsoebiltteftfit pulfue vermiculofue./£;r ma*'
gnitudine x audacia naturali contracta, x ex bnmida x feruenti
natura cozdie fiunt pulfue magni x foztee. fEtex pufillanimitate
x timiditate fiunt pulfue parui oebilee. illiberalitate x largita
fe magie apem' x temperati: ex auaricia contrarium , gma. Tloti folum pafliones anime per pulfum innotefcunt4
Sed quattuo? tempota egrimdinis acute:x qualitate parorifmo
rum:x quantitates parjrodo:um*3Jn pnneipio egritudints acu*'
te fiunt pulfus magni x veloces: minus tamen $ in augmento
propter cruditate* bumozis* l£t quia calo: ex multa materia op
pteflus eam non fuflicit ad plenum refoluere in augmento egn/
tudinis calote iam adulto materia amplius folui incipiente x w
ualefceite calote pulfus maiojes x fo:tio?es occurrunt* 3n Ha'
tu pulfus ad magnitudinem 1 Velocitatem pulfuum accedunt p
pter acumen calons * 3fn Declinatione tepefeente calote mino /
rantur pulfus x tardi fmntcp ante* Declinatio fiat: fic cognofees
Si p:ece(ferit crifistvel fi etiam fine omni crifi materia efl cctK
fumpta: quiafepe contingit eam febuli calote confumt fine alia
purgationetx tunc eger incipit efle compos fuutunc efl Declina/
tio mo:fei:x tales pulfus boni funt*Si vero nibil bomrn ptecefle
rit:x eger fit mente flupidus x oebilis.x fenfibilitatisDiminutio:
tales pulfus peltimi funt: q? ex Defectu mo:bi non fiunttfed natu
femper funt Difficiles* -
C 55(ugma * td efl augmentum egritudinis* augmento
intellige principiu. C ‘jparorifmus* id efl exacerbatio egri'
tudinis piopjie cum fit in acuttstquia ori Dicuntur: td efl acute:
ideo paroxifmos babent.pulfus initantiam parorifmomm indi
dicant:qma tunc faflidiofus magis x vebementio? erit* G5ta/
tus* id eft flatus parpodi* C/£t paiy odicus erro?* id efl
acceffio interpollata quantum ad interpollatas: que per circula
res x parpodicos motus refoluunf* *|pulfusinterpollatam fe
b?em iigmffcat quia cum continet fuam velocitatem x frequen-'
ttam.§ed ceteris tempo?ibus Iacelfit:x ceteteristempo?tbus in
ualefcit,babet fe tm ad fignificandum interpollatam* C BOov
bo?um cretici motus* id efl Determinationes acutap q crifes
Dicunt* C0uid minei" fata. 5Cria funt fata.i* tres gce doto
lacbefif x antroposXloto e motio 6 no ee ad ee:x e generatio* IacbelTs e £wpfinm'fate ejriflenduJStropos e cotmptio
.uegreflio a fubflatiali flatu fine puerfio De elfe ad no efle. tota
ws vel facultas iu pulfu ejrnltat* COTrine fraudes.
Ifcic pomfvltima vtilitas pfideratiois pulfustq: nature iudicin?
per ipfum certifmt't x p ipfum fraudes vtine z veritas aperit'♦
2drina nanq> pflderata fallit medicumifi eius mdiciu per pulfu?
certificet. Tla? fi pulfus vane pfentitttimc eft iudiciu vane bonu
Si aut Diflideat malu eflXum*4?po:tio adfit figno£ vmt indi'
ciua.ad vilitatem indicii reducit*(Euenus in fpem. lirina
qnq? appet rubea x turbuleta in colote x fnba:x Diflempanttam
fignificat cotpis J.calotetx io egritudie? fignificat i genere: f? q?
taf pot apparere ex mttis canfie;fic e* febte vel apate vel ex ra'-
ptura vene vel epatis calefactione: vel ex mojdinato exercitio:
ianguine plus inflo fluetejqpuis (ignificent egritudine in genere
th no Determinate x Diffinite fignificat ea»5ed adbibita flgnifica
tione pulfusix pfideratione gettf fpecificatiDetermiat x Declarat
que fit egritudo in fpecte vtrum febtis vel alia» x fi febus vtrnm
continua vel interpollata*
3Jncipit principale be Dece generib* pulfuum*
■Xlmq$modi0,pbat artificie folcrtia pnlfus:
l£x quibus elicif numcrue generum otiplicafus.
fy fotma motos trfa:magnnm:fo:te:citatom:
60olle parit plemmucalidnm:fubflantia membn:
t£x quibus x ptimis feries fenaria fnrgit.
Spiflum conflituit motarque oifcriminat arfes:
0ui pede Sactilio pafTim Declinat ab alto •
f£i‘qui Deficiensfurgitivirefq? refnmit»
l£x collatiua tbefium ratione notatur*
5Can$ ptecipnis adiuncta noniffima pjimtst
3ln quibus efl motus bifcotetvel confonus vnus 0rdo$el adnerfnsnumeri ratione notatus.
fttExemUe qnibnfda anfeccflcrffs x ppatonis neceflariis ad
fnbfeqnesX De officio cotdts x fo:ma x pplone oe intentione x
caufis mtentiois. De oiffinitioe pnlfustoe viilitate cofideraticnis
pnlfue.bisinqnamoiligencgtractatisaggredif ancto: pncipa'
ie,ppofttu vt infimat Doctrina De pnlfnu generib9* Sunt itaq$ ge
nera pnlfnu omerfau Dinerfe pulfuu Differentie oiuerfas oif'
ferentes mec ‘confideratioee ♦ i fnn Dece genera pnlfnu: x qnqj
pfideratioes * M quinq3»n*pfiderationib9 Dece genera pnlfnnm
o:innf\*|p:ima confideratiomec ‘attendi mo'
tionis arteriemam motio arterie eft talis:qne efl magna: par na:
mediocris:vel fo:tis:oebilis:vel mediocris:vel ve!o;c:tarda:vel[
mediocris»5Slb bac pma cofideratione q circa ,pp:ietate vertit
tria genera pnlfnu attednnt x nafcunf» *|jp:imu genus pnlfnnm
efl magn9 puns x mediocris:vt fnb vno genere p:ta colligamus
quoji eade ell oifciplina»$ecudu$ gen9 fortis Debilis x medio'
cris:qne lifr fnb vno genere repntant\5Certiu gen9eft q6 ab ea
dem pfideratioe trabit'o:igineXvelox'iard9 x mediocris» *|p:i
mu genus pnlfnu Dinidif' in longu cnrtu x mediccre:latu ftnctuj
x mediocretapertu occultu x mediccre:quo£ omniu fignificati'
ones canfe x Diffinitiones patebut ex Ifa ve\ ex Ire confideratio
ne»5ecuda cofidcratio rertid' cofiftentia organuurterie que
efl o?ganu % (nftrumentu pnlfns efl.ant arteria b9 pfiftentie:qui«
ipfa e Dnra moll/e x mediocris:vel plena vacua x mediocristca
lida frigida ptinctad arterta.pulfns naq?
4?p?ie no Dr calidus mollismifi gra arterie:q talis fentftur* fflb
bac cofideratione fnmnnf tria pnlfnu genera:Dnr9 mollis x me'
diocris:plenns vacuns x mediocris: calidus frigid9 mediocris*
Xertia pfideratio pulfus fnmif a Diaflole x fifiole: id e f m fpa
ciu q6 attcdit" inf Dilatatione x no occnr
ratfenfnitnp fpaciuxmo:a q e int Dilatatioee pflrictiois mo:a ppeudiuq fi fit magnadti pulfus puusti rarus. 5 i parua fit fre
quczMb bacifaq3 pfiderationc elic i( feptimii fre
qu ens t mediocris.2)fdt in pantegni q? feptimu ge
nus ejc pte quietis efttt adducit auctoritate
fas in Dilatatione z pflrictioe qetes b$ ouas.vnd di pulfns in oi
latalione fua extrema pcutif.x bac ejteriore vocat quie
tem.x baitc fenfibilif fc6a eft c n pulfus in con
ftrictione ad centp fuu redit.x bec ges no eft fenfibilie:qr no fa'
cile fenfu cognofatvel pcipit .f$ pltrictiois mora ex oilatatioe co
guofcif .SQaarta pfideratio verfat circa collatione aperte more:
x ea£.Si.n.plures fint aperte more ,<# occul
te pulfus eft inrides.i. ,ppf maio:at»one fut in noticiaj fenfus mi
cadens. Si aut ftnt plnres occulte cp aperte or pulfus occidens
.i.a noiicia noftri fenfus cadens./£t boc elt octauu na/
fdt a quarta pfideratioe.f.mcidens % Decides, it t nota ad boc
q; incidentia x oeddetia pulfuu Determmef.no oportet octo vel
none motiones pfide vfq? ad centefima pcufl*icne m pfy
derau'one,pgredicndu efl vt coilaftoes morap ad morasroccal'
top ad aptasdortia ad Debiles melius ppedaf :no.n. fi vna mo
Cto fortis fequif x alia Debilis fequif x itep tertia fortis x quarta
Debilis mdicand9eft,ppt boc pulfus qr prima fortis et
fc6a Debilis. 71 a eade rone cu fc6a fit oebilieu tertia fortis feq
tur:eril pulfus incidestqr Debilis tedif ad fortc.t fic poflVt,pban
q? ide pulfus elfet incidens x Decidens. 58ld boc oicim* q’ i ea
pfiftentia in qua videf pulfus pmatiere Diutius: tale eu indices.
0uod fic cognofcenedt pulfns in Dece perculTiomb9 fentif x in
Vndcama oeficifcDeinde ab vndecimo computes fi in quarto ab
vndedmo ocftcit or oecidenstt talis tendens in Defectu p qucf
dam gradus magis x Deficiendo mortem fignificat.Si vo oefi'
ceret i octauo poflea in vndedo ab ea Deciditrx fi poflea tardi?
oecideritroonec Deficiat:ta!is incidens eff.x fignifkat ncim pios
afdictd: morbo tam ptim fupato refurgere x puslefcere.Ctmta pfideratto attendit vel pfiflentia
ttonu:t ab bac pfideratione duo extrema genera.f* nenu x oeci
mu 4>cedut:q no pncipalia font generari* pncipalibue annexa x
adiucta*no.n*pndparr attendunt f* alieni adiacent: vt equalc ef
z ineqle*ecce nonu*€)zdinatu z mo:dinatu»ecce DecmuXSi pnl
fus ftfaflidue fortietDr equalie* Si altqd adirufccfDebile cu foy
ti meqlie or * Sed De bie plenius Dicet" i fequctib9* 71 ota q; bec
pulfuu genera no font oppofitaXirca vnu x eunde puliu tria vt
qttuo? babet cfle genera qnq* z magn?
pot ee molita velo* foztie fpifltie eqlie qda
font oppofitatvt magn? pugnee font Dfnerfa genera fed Diuerfe
Differetie vui9 geiierta: z io fe no ?patiuf\Sut aut Dtuerfa gene
ra no p:ia» 5cd,p ptietate caufap fe no fuftinenttvt
lie.abundatta nanq* fpue facitVnagntLDefect* ei* z calotis facit
Debile* StTr forte puu* velox Debile fpiffu parou tardu velox ra
ru nuSt vt generafr Dica nulla ptit comifceri in qnib9 poetae ca
rum no mtercidat*©ece genera pulfuu Poinerfas ronee Dicut
*fXmmoturim ozganurim plurco mottoes* Tlota q? boc nome
generale pulfue pdicari pot De quolibet inferiozfo qi De magno
forti veloci raro tncideti equali ojdinato molli pleno calido*noti
tfi in eade fignificatioe* JBid( nanq* boc nome pullae quattao?
modi0**f>umo mo accipit*,p motione q occurrit Digtto*j£t«i
boc fenfn fria genera Diftinguiu valido©* Secodo
mo Dr polfo© ree palfata ficuf ozgann* z fm banc fignificationej
doo Dilliugooc genera pulfmnf.molle plenu.bec an t ad o?gannj
pertment*55[rterta enim mollie Datur vacoa plena .ppiie: extra
nee vo Dicunt' oe motione que eft pulfus,motio ftquidem mol'
lt0 Dura plena vacua in collatione Dicit qne z fi oicanfoe pulfu
piedicatto redudat in ,ppnefate otgan»*iCalidu z frigidu x qd e
tertiu genu© pulfuu ad rem pnlfata Df pertinere:z pot patere vt
illa tria genera pulfuu oiftinguanf',put ree pulfata Df arteria* et
emppe dici pot calidu vel frigidu«Sed quida pfideratee q? no efi calida vel frigida bc fetfed poti* ejc frigiditate Vel mo:lifi'cati
one fpus vitalia impelletis ea Debet caltdu vel frigida pulto Dici
$ re palfante.i bec efi tertia fignificatio pultos pulfante
accipiaf.boc mb polTet fieri nifi eet qb Dicit *|Pbilaref q; nona
gen*attendif fi"1 caliditate q reddtf p totu co:p9 arterie t quo co
fiderat quantitas fuppofite materietp tactumttotu efi De accide
te p qb infinaat aactoitq? pultos calid9 ad rem pnlfata ptinet no
ad rem pulfante.ua fi Dicat q; pultos or calid*pp£ calida fpirita
fubfiantid vel qualitate arterie.Sifr pultos mollis plen*
vacuus no 0$ otci vt redudet pdicatio in tobdm oigani fed in q'
litate bnmons arteria intondetis, Sentifnaq* arteria mollis Da
ra plena ,ppt bumoze toppofimtqi pblegmatic9? malfaqnotos
arteria molle vel plena efiicit.fed ficc* Dura x vacua reddit.$cd
"iPbilaretus tefiaftq? fimolifientia oigani attendit' pleno molle
Dup vel vacua vel fim figura. Si ergo plenu motle onp vacuum
ptinet ad pfifientia x figura oiganfcfifr calidu i frigida.® me. n*
neget arteria calida efie toa qualitate vel figura. §pfa.n.calid*
vel frigida toa qualitate tanqj ca fomiali:x efi calida vel frigida
roue fpue:x qlitate fpustaqj efficiete vel mali. vn jConfiantin*
in pantegni.iCalo: arterie e ex ma intra ?tenta.i.fpa x fangaine
duarto m5 or pultos collectio plariu pultou fi'" q; qttuot gene
ra oifiingauf::rap:frequef;incides:oecidea:eqle:ineqle;oidma
tum inoidinatu.GSolertia «(.prodentia. C&frtifias. .i.
medici. C ejaminat x Ditudtcaf.*|Pnlfa0. ge"
neraliter intelligetnqp motione:no,p re pulfantemo.p re pulfas
tam5 # pluriu collectioe.x quo ondit tTduinqj moia
,t.qnq$ (T l&x quib9 .i.ofiderattbib*
C i6liaf d.p?ocedit. CTlnmer* .i.Oece genera pultoum
que in oupla ppotfone fe babet ad qainq; ofiderationes .T!uc
4)reqf quo mo. C fotma .n.ppjtetate motionis arterie cir
ca qua vertit' pnmacofideratio. C Tlafcunf tria .f.genera t
ondit que.f, 3l!ud efi pumu qb ofiendif fim quantitatem trium ©imenfionu tel!e Xoflantmo % ‘Pbilardo*
C €0a$m> Sub'magno claudit partui x mediocre* ecce p
mu genus.C'fotte* fub quo ©ebile mediu* ecce fecundum*
C %o:te. tertiu 'jpbilaretus x iConftantin? etiam
pfiderat fc6m tenote virtutis :fub quo pfiderat Debile x medio'
cre„ CiCitatu .liveto*: fub quo tard° x mediocris* 3£eritiuj
genus eft citatu x attendit" tge x qualitate motionis* ‘jpbilare
tus ponit quantitate motionis.Sifr x £6ftant/nus tpe* G Sub
ftantia mebu Xcoftantia vel pfiftentia otgani x figura fiue q'
litas fubftatiercirca qua veifai' fecuda pfideratio* G *|parit*
>ixx fe cocludit vel,pducit * C olle *i*fub quo ©up me'
diocre cotuiei' .IJftud eft quartum fm iConftantinu.Scd
*|pbtlaretu0 ponit octanu* C fletui, per qd vactnl intelli'
ge q6 eft qumtuXalidil frigidu mediccre.j£cce fextih caliduj
ad otganu prinettq: ad quantitate fubftatie etgani tcflc ‘|pbila
reto x iCoftantino in pantegntXalidum aflerit pulfum fieri ex
qualitate arterie * *|pbilarer> caltdu ponitmonu oturbato: nota
x fniapu jConftantMejtu* dt£x quib* Xtrib9 poftremis
C Jtt pumis* Elicitis a pma pfideratione* C Surgit J*
pplef^CSeries fenaria .i.fe* genera* CSpiflum* lf?ic
aflignat otigine feptimi generisrqd eft freques z C
ra *i.fm mota x fpaciu quod ert in£ ©uaa t>ilationes attendif
Ipiflus vel freques.boc eft qnod ©icit jCoftantin9 fieri ex tpe g
etis^^btlarct9 ex quantitate quietis* a ©r
kxtinm a iConftatino fept(mu*vu aut frant bec genera pnlfuuj
ex otrabaiK t quid beant fignificaretm fequetibus
cum ipfo actote ©icem*. G0ui pede ©actilico* *|ponit o?i
ginem octaui qui eft incides x ©ecidcns quod a *|Pbilareto no
num ©icitlajConftantino octanu afllgnafVlteoc genus atteu'
dtor fm collationem x ptopottionem ad motas aperta
rum ad occultas:fo:tium ad mota ©icif* ipfius
pulfus*® cculta mote ipfius quietia inter ©uos pulfus ejiftetie -fit itaq$ incidce zQecidee $m ,pportione fpie ad tep*i fi mora
pjeccdeticte pulfue fit minor q$ fubfequetiepulfue Dicit'' oecidea
Si mora fequentie fit mato* qs mo:a precedentie Dr inctdeerq?
fim renem aflignata intelligendu efl* qpulfue oecidene ab au'
ctore coparatpedi oactilo: q: ficatoactiluea loga z aptaitegra
ffllaba maptcits Declinat in b:euee*fic pulfue oecidene ab aper
tie morte tendit in occulta©* CI qpalTim *t*furfum z oeorfum
Oepmtf\CHb alto *i*aptie orfie mone* C[l6t pede Dactili
.i.more qufoefidene* Hflignatio ef! incide
tie* C Surgif* priue ocficiene* C 23 irefq$ rcfumit *i*De
occultis otlferetuein a£tae qtioufq$ in nnllo Deficiat, z eft mdi'
cinm nature refargentiez riresrefamentte* CTlotatV ♦ut*'
tendit qaanfu ad origine* CTcollatiua tbefium ♦i*rppo:ti
one que funt more oilatatiorw z tbefmm*3flte em more
attendant z ppendmtffm Diaflole z fiftole* CSCanq* pcipuia
H%natts octo generib* que funt pma z pncipalia affignar o:i
ginej ouo£ z Decimi que funt accidentalia et
puucipalibue Tlonu efl equaleti ine
quale Decima ordinatum z inordinato* equalefepti'
mu th ordinatu octauu ponit, C23ifcor0 rei cdfonue *i*eqle
reiinequale. ([23 nae ordo* quantusad ordinatu*C23el
adaerfus *unordmatue*23ep q? fim ronem numerop z c&'
putationu ordinatio rei inordinatio pfideratMlo em duo Debi'
lee pulfue rei tree rei qaattaor nec v\f inordinatae mo interfe'
rant oaobue magnis z z mulff'0 alita oifferetib9 modia
fim nnmerop oiuerfitate interponnnf omerfi pulfue
oram genepudeoqs fim numeri ronem bijtmue ordinatu z tor'
dinatu nueri attedendu* Ctuid aut fit eqlio pulfue quid fequalie
quid ordinatae quid ordinat fit equalie rei no
rt£ omnie iordinatne fit fequalie: 1 quot funt fpee inequalte in
ordinati inferiae patebittrbi ponenfoiffmitionea 1 fignificatuy
nee fmgulorum generum» pulfuemagnit parui.
Kngmentata facit'magnum Dimenfio trina:
farnum fi paruatmedium mediocriter aucta*
3)n longam latum magnus confurgit z altum.
•jParmis m occultum ftricmm cadit atqi recifuim
& medium fequitur merito midiocris babetur*
CSElflignatfs generibus pulfuu x otigmib* ccp rt t»e geuerib*
pulfaum eaidentior 9ftituafocctnna:vmufaiMfq5 generis fuam
ponit DifFmmone*/£t pmo Diffinit tnagnu itaq* ma
gnus.pulfus:qui fim quantitate trifi oimenfionu attendif': longitn
dme latitudine z profunditate. Dr magn*
JSd boc igitvtfit magn9 pulfus 05
frrtenfioi0
Xlongitudine latitudine t profunditate: io rf pareat cd
fit magnus Diffinit qnid fit longus latus z,pfundus*qbr cognitis cum e* eiscomponafur magnus perfecte fnnotcfcit ♦ Quid fit
magnus ex proprietatibus enim partium inueffigatis totius oe'
clarabitur natura.Hongus pulfus eft ille qui Ii gzxit *\xx'
cedit C Xlentriculos Xapices x fummitates C SBigitorum
quattuor, fupza longitudinem arterie porrectop. £um enim
fentiamr in ventriculis quattuor oigito$z pollet fentiri quiq$ vel
fex fi eflent politi.*|pofita Diffinitione longi ponit Diffinitionem
curti eius contrarii* C Subfiftit .uejcedif a ventriculis quat
tuor DigitopXom enim fentitur in primo in fecundo in tertio ut
quarto non fentitur. C Mutilus .ucurtus eff rquoniam
tilatur fm longitudinem. C €0 edius .{.mediocris inter ex
inquanmj
non excedit nec exceditur. C3n latum, diffinit latum qui
x cum longo cito currit ad faciendum magnum pulfum. CUa
tus tenet Digitos, qui exit ventriculos Digitop f>m latitudines
C Mlta 9 pulfus qui altitudinem confideratur quando.f*
multum eleuatur arteria? a centro recedit ex vehementi ipulfn
fpirims.Caminet .i.eleuatus eff eminens x apert9. GQc
currit .i.non moratur in latitudine qui non tm occupat x per/
tingit latitudinem oigifop fed exceditur quafi in modum graci/
Iis funiculi occurrit. C Iprofundus .i,occultus qui
eff alto. C Ifcefidet .{.vicinatur centro intellecta mediocrua'
te inter extremitatestqui.fcj.non excedit in latitudine nec exce'
ditur. i£t nota q? multis modis polfunt narrari beDifferenrie
vt longus cum ffricto:longus cum latus x ffri/
ctus latus cum aperto x cu occulto aut me/
diocri inter duo. Sed nullus curtus ffrict* vel occult9 magn9 eff.
Be forti x Debili pulfu.
MConfUtnit validum fociafa frequentia magno:
Sorgit ab oppcfmo fpecies contraria caulis. C 6e primo genere pulfmim q> efl magnae paruae medi
oene i>m oiaerfitatem fuap compofitionu. iConfequenf agit De
fecundo*i*oe fo:ti oebili x mediocri qd babet pertinere ad qua'
titatem motionis arterieXum aut fit tertium f m *£>bilarctam
x .Conflantuiuttame a nobis fecundu oidinai': qt tale? ordinem
ti approprianit arctatio metrice ronis* fortis itaq; componitur
e;t Duobus magno x frequemi.uvelcri» IBicit nanq$ *Jpbflare
tus:q? frequentia accipiens magnitudine. Calidum facit: fed pro
frequentia intelligitur velocitas* Si enim pro frequentia mtellr
gaf:cum fiat e* Debilitate virtutis x fortitudine caloris ejpeteit
tie magnitudinem refrigerationis virtus Debilis que non fufiicit
aerem aftrabere femel qui polftt refrigerare oportet q? oefecraj
quantitatis fuppleat vicilfitudo x repetitio nnmerofe actionietio
frequentiam non poterit tolerare fortis pulfus propter contrari'
etatem itaqj fortis pulfus compofitus ex magno
x velocirmagno quia muli eleuat arteriam x a centro recedere
cogit x in longitudinem Diflfondif' fm latum Digitos attingit* ex
veloci qr ineboata perculfione cito fuum motum complet: x co'
feqnitur.x boc eft quod in littera tangitur*C Species cotraria*
*i.pulfus Debilis C Surgit *i. procedit C ®b oppofius cau'
fis *i*calo:i Debili x imbecilli virtute x Debilitate fpiritmmu
veloci pulfux tardo.
® rfis lenta parii tardum.feltfna dtatom.
Si pulfent oigitostauftero oura rigore
® rgana:oifponuni onmm.fi laifa remidam*
C ‘ponit noticia fecundigeneris.f. celocis tardi mediocris:
q6 a nobis tu tertio loco amgnaf. £t ptinet boc $eif ad qui'
titatem motionis arterietx attendit tx tpe vel quiritate moflois
j£ft itaqj velo* pnlfns f m jConttantintj; qm i modico tempore fpacium ptranfittquando.f.incboafa pcufTio cito completur* £t
eft tardue qui modicum fpacium ptranfit in multo tpe: qn*f*mo
tio mcboata longo tpe perficit* 60ediocrie inter extrema me
diue ofideraf* GSlrfie .uoilatatio. C £ enta* que multi!
tepue pfumit in fua pflrictione* C Si pulfent* tribue
pulfuum que a prima pfideratione oiftinitionK
bne oeclaratie ponit nottciae z oiffinitioee aliop* ‘jprimo agit
oe illis que a fecunda pfideratione nafcunt' ifumunf' z pertinet
ad ofiflentiam organitque funt oup molle mediocre.plenum va
cuum mediocrercalidu frigidi! mediocre* £(\ itaqs our9 pulfne
qui oum oigitie tangitur: occurrit arteria oura z rigida* z quafi
funiculi fenfifertttumur.8L>oIlie qfi mollie fentitur arteria* tfzt
Ridetur ourue efle fo:tie*fed non efl enim j£on'
flantinu vafcula oi!atat:vt quafi inanita reddanf-our9 efl z afper
quia virtuti non obfempat membri ouriciee:vt Dilatari queat.
GSi organa .Ulterie C Ipulfent .f.oigitoe z rentrico/
loe C Huflero oura *ucu$ fctmcie z rigiditate oifle
dendi* C Si lapfa *f*quodamodo laflitate z fuamtate fentitttf
Sic.n*glofat £onflantinue* vt videanf oigiti ab ete penetrari.
i^epnlfapkrtoiftjctjo*
Si cedat:vamum.fi conflat turgida plenum.
*pulfum oifponit calidum calor arterialia:
frigidae occurrit fubiecti frigore membri.
C Ti otificat per befcripfione qnidifit qnintu genue.f.plemmtva
cuu*t£ft ergo plemja.qtii turgtdue quoda bumore redundante
videf*23acuue qm' apparet quafi inflatae: fed ftatfm cum tan'
gifur tancp vacuue a oigitie fentif * £ t pertinet boc qumtu gen*
ad figuram z habitudinem organum vacuttaie 11 plenitudine*
C Ipulfum oifponit. gignat noricia* fejti generie qti ei! calidum frigidum mediocretquod cu$ pcedentibus
ad pfiftentia arterie ptinet ♦ j£(t.n» arteria b9 pfiftentie q? fentit
calida aut frigida:l$entcalo:arterie?trabat' ex fpuferuido et
fanguine intra otento:tn qualitas eft ipfius arte*"
rie Difpo* CiCalo: arterialis »i»pulfus Digitomm
extremitates arteriam calidam fentmn^rigid9 vo puo mb*
Be mediis pulfibua»
£m relique fpedea aliquo mediante ligentur»
fungitor m valido fo:tia»Difcrimine nullo:
j£qtrasmequalwaufam compaginis buiua
Soluant qui Dirimunt latebtofa enigmata rerum»
C ©noma aflignatione piedictop genep ancto; aliqn al%na
ksit media exfremop quandoq$ inter aliqua extrema nnllu me'
diu pofmtio tn boc capto ondit boc cfic oeclarandu innelligan
du x relinquendo examini x Difcuflioi pbpfico£ quo£ cnigma'
deae eft foluere ronee: x talea ambiguitates foluere x enodare*
©uod aut ab anetote pietmifinm efl: nos q fnm? eina interpte
lea x e& vicarii fupplernna Defectu» IBko ergo q? omnia illa ex
trema qne adiucta fnnt Diftempatis fient magnu parnu cnrtu lon
gu latum (frictum apertu velox tardu frequens rap couenientia
babetoe vna naq$ Oria ad alia ?«a per mediu tempamentu$ fit
excedens in trina Dimefione fupia
modii Diminui monftrat Diflempantidiqi Defectu calone x inv
bedlitate fpus»l£cce ifti puifns notant Diflempanflas cotrariaa
Vn9 excelfum alina Defectu»3nter exceflu x Defectu medium eft
qd p ambiguitate vel abnegationeDefcribif extremo£»q6»f.nec
eft in exceflu nec in oefectinillud tempatu efl» i ita medium ui£
magnu x paruu»fitr inf curtu x longu»x m( alia extrema qcunq$
applicanfoiflempantusifecoa eft De forti x Debili» na fi inf toste % Debile efl omne medium cfl fempato;:* omne
tempatum fanitati additam eftrergo illud mediocre fana;* Sed
interim fo:te fanam efl.x quanto fortiue tanto famue* t fortitudi
ne non fit ejceflaemec in virtute nec in bonitate mentio fit ejcef
fasmentf0*j£tbabef bine q? vnu ejtremop excedit fuum me'
dium in tempantia z fanitate* Sed omne mediocre temperatu;
inter duo e;ctrema*Si verum efl medium vterq; ma
gie temperatum z fanum ell*3tem fi mediocre efl inter forte et
Debile illud genae nec forte efl nec Debile fed ejtra tempamen
tum*3Jtem pulfae nunq3 efl fortiemifi ex tenore virtutie:x i oe'
bilem tranfit nullo medio a magia forti: vel per multoe medios
minue forteevfq; advltimamremifltone fortitudinie tranfit in
Debilem. i£f ille mmue fortie quo mediante tranfit magie fortis
in oebilem.fortie genere no efl medium inter fortem i Debilem:
quia fic non efTet fortie nec Debilis * fortie en! quodda genae efl
fuam latitudinem*Sicat ergo inter virtutem x vitium nullum
efl mediu* Sic in£ forte z Debile no efl mediu. 3*cm equale et
inequale no babent mediam* nam fi fic illud no ellet equale nec
inequale*fed quicquid equale efl Vni ineqle efl alteri* Mb equa
li eni fit tranfitue ad inequale nullo mediantetx econuerfo. 3 te
effe equale efl fanum efle z tempatum fm naturamtrofiftt in ma
lotficat eqlttae in ptpfico pulfu*0mne autem inequale efl oifle
peratam naturam ex morbo contingene.Similif ordinatum
z inordinatum non babent mediam*3item pulfae fimi!iterinct>
dene z Decidens non babent medium quoniam incidens fit ex
contemperantia z confortatione virtntfsioecidene ex contrariis
3Jnter temperatam intempatum: inter confortationem z Defe'
ctnm nullam efl medium*vnde fi fic non efTet temperamentum
nec mtempamentam nec forte nec Debiletquod efl inconueniee.
O delique fpeciee * *|pulfu0 alfignatorum generum ficut
magnum paruum velo* tardum frequens rarum* (d 5ligentur
vel legunt ♦UfiTgnanf fm copula alicuiue medii. C fortis. pulfaa quia fit ex temperamento x tenole wrtutia» deungitur
valido qni fit ex Debilitate virtutte*GT!nl
Io oifcrimine. Sineinterpollatione medii*SimiliterC j£qu*
»i»equaliapulfu0inngiturfmemedio* C iCaufam compaginis
bic foluant. /Cum oebet canfam a (lignare De prinatione me/
dii mittit nos ad Dtfcnifionem pbornm quorum eft talia rimari •
G iCompaginia* id eft colligationfe extremorum »C S ol*
Dant pbilofopbi* C0oi Dirimunt» id eft feluunt.
gmata# ideftqueftioneaobfcuraaxtenebrofaa#
JDepulfu frequenti x raro#
Si raptu fubito morule Difcrimine paruo ■
28lrfim multiplicet feriea numerofa frequentem j
£onftituit pnlfom»fpeciea contraria rarum»
pofmt Doctrinam t>e fex genente polfanra: quo>
rum tria pertinent ad proprietatem motionieX vnnm ad quan/
titatenufcilicet magnum parunm medium» JBuo ad qualitatem
fcilic* velox tardae mediocrietforte Debile mediocre» JSlia tria
pertinent ad confidentiam organi vel figuramtfcilicet Dnru* mol
le medlocretplenum vacuum mediocre: calidum frigidum me'
diocre* Tlunc Diffinit feptimum genua: i£x tempore quietia. et
attenditur inter ouaeDiaftoIea quod eft frequens x rarum,
C Si fubtto fenea numerofa. id efl crebra t numerofa repe
titio Dflatatfonam.C Multiplicet. £ontmne replicando ite
ret. id efl oiaftolem. C *}Paruo oifcnmme. id
eft modica mora quietia interpollata inter vnam oiaftolem et
aliam* C Subito raptu* id eft motione rapti* iterata. (l£o
traria fpeciea* id eft contraria oifpofitio facit rarum pulfum*
J£e incidenti % Decidenti pulfn. modulie ex foztibae t maitifeflte
Senfum Degenerans tacito pede tendit ad ima:
SUergif in occultum Catagene euadere fenfum*
3fnaduue furgittrefpirane tendit in altum.
Referit occultum fibi conciliat manifeftum*
C ipontt notitiam octaui generiedd eft incidentia x Decidens
tie quod attenditur flnVcollationem moiarum ad mozaetoccuk'
tarum ad apertaetfortium ad oebtIee.5S(pcrta moza eft quando
pulfae fettfai occarrittid eft quando arteria Dilatatur ita q; eme
motio aperte fentitur. ® eculta quando Dilatatio eft ita occulta
x vicina centro q? vel fenfum effugit:vel parum immutat.Sc6m
ergo collationem moiaram ad moiae incidentia vel Decidentia
notaturrquod ejpjdTe Docuimus faperius in
ram oecimatquod iterare non oportet. Si obiiciaf De cauda fo
ricina fmitiua q? eft pulfae oecidene.nam palfus Decidens patet
largiue.poteft enim Decidens pulfue intteniri vbi non eft cauda
foiicina finitiua; vt fi poft Decem fortee fiat vna Debilia. x facta
computatione De illa poft octo fortee fequitar vna Debilie: pntat .f.modo retardas mo
feflinans ,pcedlt ttonter ce magno in paruu De forti in Debile
H£0odmt? .uagitatus.CBubiishabenis.C60etba
pbora e fupta ab aliquo g nb bene nouit regere i frenare equu,
Be ordinato x inordinato pulfu.
gradibusmutatnr in ordine recto.
SCranfum oppofitumqui nomen ab ordine lumit.
C iPomt notidam bedmi generis. quod efl ordinatum z ijv
ordinatum. lEt nota q? omitte equalis cft ordinatus.vbi enim
efl eqaalitas ibi efl o:do:fed non conuertitur. Tlam ordinatam*
aliud equale aliud tnequale.non omnis meqnnUs inordtna!9 efl
Tlam mequalium alius ordinatus altus inordinatus, omnis w
ordinatus efl inequalis.mequalfe ordinatus efh qui recipit otffe
fentiam oppofitem oinerli.generis oppofiri. ©rdutatus tamen
qui qttafi gradatim z vmformis gradus efl:'qua*r
do fdlicet habitudo fequentium percufTionum in foa fneqnalita'
te conformatur habitudini precedentiuiturt fi fint octo polfus co
tinue fortes x nonus oebtlieutemm octo fortes x nonus oebilis
x fi longo tempore procedat babitudo pulfnnmrltcet multis aliis
modis miandmtamenbabftudmes mutadonu refpondeat fibu
pot etia ofci inequalia ordinatas pulfusrtu efl cauda forridna fi'
nitrna prima pcuflio magna efl t fortis fecuda minor primati ftc
graduali tramite x ,ppo?ttonabtliter tendit panlatfm in Defectice
quoufq? no fentiaf.Similiter cauda retarnattiaa a Defectione re**
gradiemi proportionabiliter in magnitudine ordinatio pfidera^ ri poiell.3^3 fpedee ponimue fub equaliter o:dinato*
i£i l* fiant quandoq* f m pfiderationem o:dinie x babitndiuem
raro tamen nec in ea permanent fed frequentiue fiunt per confo
fione x extra o:dinatu* tumultum inoidinationie
o:dinatue in omnibue generibue ptedictie muenit' :vt fi ouo me
gtii vnue puue alter mediuetaut ouo pui vnue mediue ait par/
uue:vnue mediue alter magnue cuifuccedit puue*
§m o:dinee gradue. G®ui nomenXoidinatue*
JDe inequali x inordinato x piiuato pulfu.
©ni ptiuatiue cenfetur ab o:dine legee.
©:dme pjecedit ptecepe efl x fine lege*
Spargitur extremum genue in numero fpecie£:
©ue fibi mendicant peregrina vocabula rerum*
©uae Collatina ratio fibi federie vnit*
CBetermmatar bc o:dinc £m p:wation2*3fnequale inotdthe
tum oimdit tn fpee fuae.x eae mox enumerat oe qmb9 in feque
libae oiceftquado ipfa£ inflabit tractatae: baebefignane fpee
enomimbue animalium velinftrumentop velaliajz rerumtcum
quibue babent aut capnjane a cap:a:x fo:mf
cane a fo:mica:x fic oe aliie JRonee appellationi! oicenf infra*
genae JJno:dimtam inequale, C Spargitur
.Uparfim t varie oiftrtbmcar» C3fo numero fpederum Xifl
multae fpeciee:que fub certo numero clauduntur. C ©ne X
fpedee.C®edicant. X mendicitatem x penuria*
rocabulop fibi mendicantTla* lingua latina efl in verbie egena
C *jperegrina. animalium vel inflrumentomm x aliarum
rerum non omnium fed fimilium fibi x bniufmodi* C ©uae
•i.ree.Cwit Xaflfimilatfibi xconfo:mat.Cratio. JUfi
po?tio»G£oltatiuafederie Xcollattuafimibtudmie* }Be fpedebns pulfus tno:dinatt inequalis*
Spafmofus ptfficns fo:micans vermiculofus
IRamofus fluitans martellmus atq$ capanus
Serrinus rectus fornemus fine reto:tus
0ue funt caufe variationis pnlfas*
-§o:ma crafis fexus etas grauidatio fomnus*
Ifct locus x tempus labo: e(ca repletio potus.
;Caufa genus mo:bi coitus turbatio mentis
£o:po:eiq$ fitus variant idiomata pulfus*
ClkK cnameranf fpecies inordinati mequalts qno£ renes in
ferias patebant. C orma. 30iftinctis generibus pulfuu$: x
otftinctie eo£,pp:ietatibusXonfequenf breaif bic agit re cau
fis mtuationu pulfus eas enumerado.immntanf itaq; pulfus tri
plicifXa rebus nalibasmo x ? nam. Snb natoralib*
comprehendit tam res ofiftentes x regentes fient oplexiones et
virtutes <35 coadfiftentes mfepabiliter coberentes velat figar»
corpis Oiftatta maris x femine etas x fitfa. C .i.babr
tado corpis q oiaidt/ in tenuitatem crafiicte x mediocritatem*
G23ariant pulfus. 3n mactletismaiores fantpalfas xfor'
tiores in cralfis x multam replettsXralfi enim ex nimia op'
preflione carnis palfam babet minorem x magis riebiletquia ca
lor x (pus in eis lentefcut x pigritant'ex nimia carnolitare.S; int
eqaalts eft palfas fpi(Tior,ppter Debilitate maciletis
fant palfas apertdqr arteria expofita eft vel expoliata x qi nuda
3Jn cralTis occu!ta:q?,pfunda eft arteria x cami inuifcafa. vnde
gracilibus multu fabiacet tactui pnlfns.uaptc
kwtifindicio fact9:qd elt,ppt expone orgam\®uida m male ex
ponut bic fabtacentia palfas vt Dicat pnlfnm tactui fabiacere qn
eft Debilis: que expofitio contraria eft £onflanfinoj£ft autem perquirenda mades fit tiafaralt’0 aut tton z iU t>e craflicie* ✓
C iCrafis Xcomplexio ptracta 9 generatione variat pullus ,
Tlam calida coplexio facit pnlfnm fortem x veloce cd aitrabcdi
mnltum aerem ad refrigerattoneded frigida parunm facit x tar,
dam cd necefluatie paroe refrigerationis, Iteamida pulfiij facit
mollem :ficca ouru$Xt q? ex ea pplexione fiat pulfas velox 4?
bat ■Jpbflaretusdrtqmt enim q? omne calidu velociter mobile:
z omne frigida tarde mobile: quod oe folle animalib9 poteft in
telliglXftaut quoddd oe natura calidu vt piper aaripigmentaj
quod no eft mobile/Jn calido fiquidem coide calidas fanguie
ex caloie ebulliene cito refoluif infummvndecitomotue cople
tur cordis x vnde fiunt velociores, d 3 exus ♦uoifr
ferentia intermafculnm x femmd mutat pulfam, vt eni at iCon
ftantinae in pantegnvjpulfae maio: eft in mafculo x fortior qi
in femina:x ponit enim calidioris eft nature et
fortioris x maioris exercitii, i£t femine pulfue mino: x oebiliot
x frequentto?, ‘parcitas x oebiltras fiut quia mulieree fnnt ©e
bilrores mafculie i virtute t minoris caliditatie x exercitii ad co
parationem mafculi frequentio: eft pulfue in femina ex oebilita
te virtutie:vt natura fepe impellat iterando in femina quod per
magnum pulfum operatur in mafculo: vttmXaerie pro vicibne
repetitie attrahat ad refrigeranda inqadcu vn* vice vna
attraheret m manibas.Tlam quanto eft maior calo* fi virtus eft
fortis tanto malo: velocitae neceftaria eft nature: vt multa aeris
quantitae in paruo tempo:e attrahatur ad refrigerationemXu
autem oefictt virtus oportet vt attrahatur fpilfus:vnde fit vt fe'
minis fit fpiftio: q$ mafculis licet ex fuperficie littere in pantegnt
poffit p:obari q? pufus femine fit velodonnon tame eft verum
Tld velocitas fit ex fo:tltttdine vtutta x vebemetia calone: fr ibi
p velocitaterfrequetid itd!igim*:vt cu oid! ‘jpbilarertp freque
tia magnitudine accipies facit validmTlota q> fi ceta pticularta
fexui pcordant vt frigida pplexio cralfities qee fenectus:pulfus bebilior ef!,$i particulari cocurrant contraria erit maior z foi'
tioi.Sic etiam oe ntafculo intellige, vnde oportet medicus quan
do ad egrotum accedit facere collationem oe partibus z omnia
accidentia oifcernere vt non fallatur in pulftbus indicandis ♦
C. £tas mutat pulfurmquia pueri velociorem babent pulfuj
propter calidum refrigerandum :qma multus efl in eis, tempe'
rate tamen magnitudinis z fortitudinis babent frequentiajrquia
virtus nondum completa: in completione roboris confirmata
ad extrahendum femel multum aerem non fuffidt ad calorem
naturalem enim babent pulfum forte
z magnam in velocitate tempatumtquod fit ex caliditate: ipfo£
q$ virtute, Senes paruum i oebtlem z raram propter frigidam
eomm naturam quantum ad etatem, vnde non efl neceffe muk
tum aerem trabi propter refrigerationem, M\ic etates bis
nes babent pulfus viduantes iuxta qualitates vel caliditates il'
larum etatum quibus affiniores videbuntur :quia cum in pueris
velox fit pulfus z fpilTus temgatusmmagnitudmex paraitate,
pulfus in oecrepitis minimus z tardiiTimus rarilTimus et oe'
z fortiP
fimus in velocitate z tarditate tempatus, Xtidenda ell q> pne/
rop pulfus maxime augmentanf in velocitate z tarditate minuu
tur,/£t maioratur quoufq* ad perfectam magnitudinem oeueni
atur:vbi pulfus maximus z fortilTimus in velocitate z tarditate
tempatus quo ad media etas pertingatur ,/Cum ergo fenectus
fubeat paulatim fuccedont predietts contraria: oonec etas per/
tingatur Decrepita: in qua pulfus paraus fit raras z tardus,,
C id efl impregnatio mulierum mutat pulfum.
Sed oiftinguendum eft,Tlam impregnatio aut in medio efbaut
in principio:aut in complemento, 3n principio pregnans babet
fortem x magnum pulfum z velocem:quia calor fetus auget
calorem naturalem. Hrferie enim fecundine arterie fetus funt
coniuncte: z mulieris funt complicate, ‘pro ' batnrboc ex rtouitafe refcntfonie ttienfiruor* augmentafo calo
re fwnt pullae magni x veloces* fortes autem fmntrquia vir'
tue propter eiue modicam quantitatem nondum pati/ aliquam
opprelTionetmfed in potentia perfeuerat*vnde fiunt pulfue ma'
gni x fortes vfq$ ad quattuor menfee rei principtum quarti* fed
a quarto rlteriue fimrnagie x minue pulfue fiuntparui Debiles
fptfiVjparai x Debilee eo q; rirtae grauatur ex maiorata fc'
tue quantitatetx rirtue operatma circa finem Deficit ouabue De
canfiejquia propter Defectum fanguinie x fpmtuum: qr fanguis1
ad nutrimentum fetae efi necelfariuet qma quanto plue cjpen'<
ditur in nutrimento fetue tanto plue membra pregnantie ex oe*-
fectu nutrimenti x fubtractlone magfe Debilitant* f£t Deficite*
dilatatione matricie maiorem locum occupantie: rndecompti'
mitar cor:x ita rirtue operatura grauafur que pulfum operatur
Spifii autem fanf rt ait '|p>bilaretae propter inductam necefii'
tatem attrabendi aerie propter fe x propter fetum» Xinde inflat
necefiitae refrigerarionie tum ex fetmtum e* matr:ce:tu
ex retento fanguinetx cum virtus fit Defecta oportet vt multoti'
cne attrahatur cum femel attrabi non pofiit fufficientenvt e;po
fcit necefiitae refrigerattoniendeo fiunt fpifii» CScmn? pq|
fam matatfed oifferenter*nam in principio fomni calore natura j
li incipiente intue reuocari nondnm exercente Digefiionem par
nue pulfue efi Debilie x tardae ex precedente Deficcatione vigi'
liap*$ed calido iam intue confortato x cibo iam Digeflo x oiuf
fo per membra multiplicato fanguineraugmentatie medullie; re
paratie fpiritibue fiunt in fine fomni x circa medtum pulfue ma'*
gnifortee in velocitate x tarditate mediocree poft Digefiionem
cibi, Si vtfapfiuitatie cibi vel
Diflferaf pulfue erit paruue Debilie rame tardue*vnde oport; qj
pofiqs ent cibne Digefine Dormiene a fomno excitef a d expelle
das eius fuperfiaitateeXegefiionee vrinam fputa p 4?pria emu
ctoria ♦ Siquie autem excitetur a fcnrno fubitovtper vcccm fine qualibet gcnflionetmfiue tentu ab eo exettnte: qi Diilurbaf
natura fit palfue qnqj magnus z fotfis:qnq$ velox z fpiflus: no
tremebundus vo excitatus quiefcit pnifne m
priorem flatum regredif*€luidam feducti funt a ftipei fide ver
bojs qpbilareti Dicentis: q? in fomno non fiunt pnlfus nifi pui
z Debiles i tardi no Dirtinguentes tempora fomni. £3icit enim
*jpbilaretus:qr m fomno fiunt pnlfus minores z leuioreei. De
biliores naturali calore penetrante ad,pfundu. t£t ipfi intelligut
cp in fomno naturalis calo? penetrans in flomacbo x
in epate fit oiuerfns.T ideo relinquens fpualia que no funt ,pfuti
darquia fup?a oiafragma pofita:pulfus parui funt in fomno.f m
I los nutritiua calefiutti fpiritualia infrigidant JE>ifpo vo fpua'
l'um oiTponit pulfum no nntritinop.Sed certum cft q? in fomno
fpualia qui non funt
cotenti aerem refpiraretm naribus nifi os efia apertu teneat: et
Vebementlores etia faciunt ejfuflationeeiqb no fit nifi in magni
tudine caloris maiore quantifateaeris altrabcntis p maiori ne
ceifitate refrigeratiotsj£ft itaq? potius intelligendu fm puojej
Doc?rma:vt ipfius fomni Diflinctiopfiat. C 3L ocus .i. regio V
mutat pulfum. vnde babitates in calida regione vt in
pnlfum babent magnu velocem ficut eftiuu. habitantes in frigi'
da regione ficut in Slnglia pulfum l?abct aflimulante btemiXru
rnm z tardiLbabitatee tempata locarvt morantes in recta linea
pulfum babent tempatu mediocre vernali eqniperantie fimilem
iRegiones inf bas pofite fm eas quib9 fnnt ,ppinqmo:ee i pui
fu funt habende* q6 De regione dF: De aere fifr intelligatur.
lRegiom.no b) imntari nifi gratia aeris: x De tptbns fimiliter.
fli£t tepus. 5£lerm.i que funt refpecro tempowj
tempata:pulfus faciunt tpatos z mediocres* Mliz DUoXbiems
z edas faciunt pulfns excedentes vel fm paruitate vel fm ma'
guitudine veloces x parnos»5n vere,ppt tempamentu caloris
fanguis multiplicat" z fpus abundanti generanux multiplicat. Inde potito magni t fortes: fo velocitate x tarditate mediocre i
fiant ex retentione fpirituu:,ppteT frigiditate pjecedetie biemiet
qol virtute roborata fiunt fouee* 3n antuno 1$ Dicat' tempati m
boc no videt'pofle contingere: cu in autumno coipcia tanq*. r*
refacta per tota etiate x calo:e Diflbluta Defatigatae babeant v(r
lutee .vnde cum apertione po:op iam calo: t fpue exalauenmt
potito magni t fortee non potiunt etie» JBidmue tame cp in au
lumno adbuc calo: vigefcx fpue circa co:*x ex frigitate autumni
retinent* pone claufie vnde ex caliditate vigente z fpue retente e
circa co::polfue fiunt magni z fo:tee* Jn etiate velocee z fetiK
nantee 4?pter fetiina refolutione fanguinie in famu z fpmtutfunt
Velocee ,pptcr multam neceflitate attrabendt refrige
ratione funt bieme fiunt rari x tardi ,ppter cau'
fae pdictie ptrariaed .,ppter ptirictione co:die x,pprer refrigera
tione aene./£x ptirictide fiunt pulfue parui xtardi z rari* Ti ota
In qp licj nutritiua fint calidio:a in bieme:© m ventree bieme et
vere xc.Spualia tame frtgidiow funt:qffi aer z fpue firigidue li'
bere ad co: z pulmone infpiratneno penetrane ad
interpofitu oiafragma folum fpualia DifpomVx habitudinem
fpualrom pulfue babent DifpomXirca numtiua rerinef' calo: 43
pter ptirictionem po:op vnde po:ie ptirictie fumofe z vapo:cfe
fupfluitatee cum no potiint exalare retinent' in co:po:e: z io cati
d/o:a (mul$n etiate 4>pter cae p:iae fiunt bifpcnee prie fpintu
alium x nutritinop x pulmonis* ([ 3£abo: .i.ejercmu co:po
rie mutat pulfum ex tempato exercitio :qm nodua co:po:ie fu'
perfluitae oitibtoit' x mebra pfo:tanf x nalie calo: augmentaf:
fiunt pnlfue magni velocee fortee in virtute x frequefca medio*'
cree*3fn exercitio aut exitiente itempafo cu iam Dolo: 1 fatiga'
fio meb:a innadut fiunt pulfue parui oebilee vel parui rari: quia
vtrtue iam oeficit:x calo: naturalia iam mmmf\ex multo exerci
lio oeficcant' bumo?ee vnde pulfue curi reddnnt\T ota q- oif'
lempata exercitia in fui principio faciut pulfue magnoe x foitee fed mproceflu x fine fadttnt parnos x Debiles tardos,!, rar.001
ouros * C ILoaidi tempus, z exercitmmx aliaquembcc.
verfu continentur ad rea non naturales funt referenda* C4£lca
Xcibns mutat pulfum qualitate z qr fimul
tua fmfarit pulfum in principio inordinatum ,pp£eraggrauaUO'‘
nem virtutis comprefle a otgeftione: z elatato calore fit puifus
magnus z fortis dbo per membra Digeri Incipiente: z membris
ex nutrimento pfortatls quando cibus Digeritur bcuervirtneco
fortaturrcalor excttatunpulfus magnificatur :x velox efficif :cib*
paruua cito Digerendus z ad membra Difpergendud facit pnlluj
minus fortem minorem tinter molliciem i Durictem mediocrem
Qualitate cibus variat pulfum fi fuerit calidus facit pulfum velo
cem fptflunux frigidus cotrariumrburmdus molletmficcus Dug
z potes combinare qualitate x pulfuum oifferentias»€Dfceple
tio XDulcis aque balneum Caltd&quod alio nomine: repletio
cenfct":qr ouplicir replet ex aere temperato:qr inttisrepJecrx ex
aqua calida balneum Dulcis aque modetate caldum temperato
modo vfitatu facit pulfum magnu veloce fortem molle fpiflum.
Tlam virtutem augmentat,ppterDiflbIntione bum/dap fupfiui
tatu z calefaciens corpa pulfum facit velocem molle fpiflb* jppi
bumectauonem.balneum Diuturnu facit pulfum minorem'x De/
biliorem magis q3prius:permanentib9 velocitate x fpiffirodine
quia fit ex virtutis Defectionetx oifldlutioni bumani corporis in
augmento fui calousded in moljicie x ouride manet mediocria
Si aut in balneo tm quis moref q? virtus Difioluaftmx calo? mt
nuatur fit puifus paruus Debilis tardus: ficut in nimiu exercitati
tibusJ8$alneu aut aque frigide moderatu fm vfum in craflb co?
pore imenilt facit pulfum magnum forte velocemrquia calo? na
turalis coadunat' intus x virtute pfortatJed fi tantu mo?efquo/
ufqx naturalis calo? Deficiat vel fugiat facit pulfum parnu tardu;
virms in macro x tenui facit pulfu* De
fectum x tardumam in tali corpore frigiditas no b} refiftentiam tttde cito ad interioia penetras caltdu cito intercipit x e-ttinguit
% virtutem minmrivnde fit pulfus tardus x rarus* x debilis tu x
durusrq: oigana frigiditate conllipantur.Sed ex diuturna tyc'
ra in tali coipe facit pulfam defectiftimum oup raruj frigiditate
membia per principalia percuciente:calo:e in iuferioia fugiente/
CI iPotus. 3mmutat pulfum qualitatis x qudtitatis p:cut
funt differentes fpes potuum:ficut de cibo dictum eft nifi q? ab?
magis nutrit x otoitat* CiCaufa moriri* Jmmutat pulfum q
licet ab auctoribus varie x multipliciter diftingountVJn duo tn
membia poflumus partiriXaufa enim moibi alia eft contra na
furam que eft difloluens x dtflipane nataram alia aggrauans t
conftringensXaafa diffolaens x diftipans virtutem eft ablatio
nutrimenti peftimitas quoq$ moibuamme etid accidentia
mi ooloiestejcceftus inaninontsXaufa aggranans x conftiin'
gens eft nimia bumop multitudo, apoftema czlidu: x frigidum:
x fimilia/|prius de oiftbluentibus videamusXaufe diffoluen
fes faemnt pulfum paraii debile velocem fpiftum; x quanto plus
intendunt' caafe diltoluentes x'piolongantur tanto plus in debi
litate x defectione amplius mtcndimux fcmucane x vermiculo
fus efiic;tur:qai,inter alios defectiffimus eft x minimus x pefft'
fubito etid diffoluil' ficut in nimio fiuju fanguinis de
vena vel pblebotbomia vel de arteria aut de fiuau fanguinis ex
vulnere vel diftolutione ventrietquod fit cum cadit fubito vitalis
fpusritcut in fjrncopi videmus /Iteic eft pulfue qui ex defectice
fit virtutis* Uit nota q? vermtculofus neceffario pieccdit fomu
calofunvjPefiimitas moibi vftini x ccnfumptiui facit verni ico
lofnm*©e accidentibus anime I3 fint de caufis diffolucmibus t
Diftipantibno virtuterin fine bums capituli oicemus*/8oIc: fi in
aliquo membio fuermpulfum farit pefiimunuvt in epate vel fto
macbo:qmfi fit malimus mnon’principaU ficat in manu veliti
pede facit pulfum pelTimumriicut mediocris in pnncipaU* dolo?
qmcuqj fiue in principali fiue in non prinopalufaat pulfus veloce fortem fpiflaituqj ooloie natura remittit': vt t>olo: expellatur in
qiu virtus Vitalis x calo; naturalis mouetur. Sed fi oolo: per'
nunferit x virtus euanuerit pullus fit oebilis parans velo* fpif
fas x fooidinatas/Jfnoidinatto fit quia oolo: interdii crefcitun'
terdumiimiturXaufe grauatee x ccflrmgentes funt e* bumo'
ribue abundantibus nimium; qui fi in vno membio abundaue'
rint faciunt moibum fim naturam bumoiuj x effectum membio
ra.ntvnde moibi nafcentes e* plenitudine piares funt qw na
i fcantur c* inanitione. 'Jpulfus vniuerfaliter e* virtweaggraua
l tibus morbis efl pulfus paruus oebilisX* oefectu virtutis pie
grauatione bumous pienus piopter abundantiam: fpifius pio'
pter necelfitatem refrigcrimnoidmatus quia virtus victa ab biK
moiibus ficut ignis ex lignis appofiris oppiefias aliquando fe'
pelifur: aliquando emergens remittitur.Cluado vo virtuegra'
oida vel grauata ert multum oinerfitatem necefle efl vt faciat:
aut in magnitudine vel velocitate vel in ouabus vel in piurtbua
vel in paucioubusXum autem virtus eqmparatur bumoubua
fit pulfus equalis omerfitatistquia magnos equat ♦ Si
virtus euacuatur ab bumoiibue parui x Defecti fiunt x plures ta
les continuantur q$ foites.Si cconfra:
virtus ex quibufdam mouetur nocumentis fubito:x repente fe'
rit Digitos cum pulfus qaiefot que perculi io fuperftua videtur.
Xaufa efl quia cum natura quiefeat fuperacrtil aliquod necume
tum :>vnde mouetur inulta vt ab illo nocumento fe Defendat*
liquando Deficit virtus in tempoie mcfus.vnde vt vii tus qui
efcat efl necefleXt piopter boc inter Duas fine tres vna percuf
fiominus apparet, vebemensie* plenitudmepuifus e
ficut ex fangaine per tofum coipus fe effundete; quia efl
velox plenus inter ourum x molle medius. ;Caufa patet per fe
que fi fit ex cbolera rubea fit velo* fpiflus calidiflimue Durus in
oidmatns ex impetu cbolere. fimilifer De phlegmatico poteff $
fcqiti 0m qualitates faas * variamur pulfus x intenduntur fi” bumozes qui putrefiunt intendantur x remittnnfar.jEt fm abun
dentiam bnmozuj faciunt inordinatione. *|£>zo
ut ergo morbus fuerit ex t>merfie bumoribue x in oiuerfie ir.itn
bua fundatur x pulfus otuerftficatur.iE>emde oe variatione pnl
fuum propter caufas mozbop m feqoentibus fuo loco Dicemus:'
x oe mutatione pulfus propter genera morborum. ([-Coittis.
Moderatus fi conuenienfer x ea: interuallis ST curfum fuaruj
particularum fiat pulfum facit velocem magnuj
deratus x fi primo magnum foztermpofl tamen Debilem paruuj
facit. C turbatio motis .i.paflio anie ficut leticta ira xc/Jra
pulfum facit velocem x fpiflnm propter calorem fnbtto exterius
erumpentem ex nimio Defiderio vindicandi.' j£t fit temperatus
in mollicie x buririe.lLeticia fadt pulfum magnum x mediocre
inter fortem x Debilem inter tardum x velocemtquia pzopter ca
''.■remtemperatum non efinecefiaria multa refrigeratio. SCrifti
eia facit pulfum paruum Debilem rarumtquia calo: paulatim in
terius reduciturtque fi multum moretur facit pulfum vermiculo
fum Deinde fozmtcnlofum. (]Xozpozeiq$ litus. *|P ofitionei
corporis x modi iacendi vt fi aliquis iaceat fupza latus Mrum
x comprimat bzaebium finiftrum ex compreflione bzaebii ad Io
cum couftrictam contrabif* fanguis vnde pulfus occult9 x quafi
Defectus apparet.vnde fi aliquis impronidus talis ccmpreflio'
nie tangat buiufmodi pulfum falli poteft:mo:i patientem oiindi
cans.0portet ergo medicum pulfum in alio bzaebio Difcernere
Sed fi fentiat tpfum fortem fciat alium pulfum elTe immutatum
ex compreflione. Sinautem poteft Defperare. 'Ifcec omnia im'
mutant fme C Xlariant pulfum: id eft vario mo ficut Dictum
eR commutant. C 3diomata; id efl Differentias pulfus ab
idos quod eft forma. 0 mnis nanqs Differentia ex forma ccn' -
furgit. Secunda particula De Decem fignificationibus genep*
BIRdua propofiti pars eff ejtbaufta laboris.
Altera nuncfupereff:cuius Diftinctio certis
prefcriptas fpecies ffudet informare figuris/
Caecata pma parte opis frn' in qua egit principaliter 6e 6e'
cem generibus pulfuum oiuerfas Diffinitiones i proprias: et
eop Diffinitfaas alfignationes: aggredit fccuda partem: in qua
intendit tractare De fignificaticnibus generum. Sed inci
piaf oifttngaere fignificationes generum quedam premittit capi
tula neceffaria ad intelligentiam precedentium x rubfequentium
ficut fecit in prima parte * 3« primis vtitur tranfira in quo Dicta
Dicendis continuat, C Mrdmt id eft Difficilis* C
pofiti* id eft laboriofi operis quod propofuimus De Doctrina
pulfuum* CiSxbaufta* id eff completa x mandata ejcecuffo
ni* C Hltera nunc* id eft partitio* jO Supereft* 5Cractan
da reflat* C Cuius* fcilicet partitionis* C Biftinctio* id
efl Diflinctionis facte ejecutio* C Studet* id e(l fludiofe inte
dit x aperit intentionem buius partitionis x quid (ludet offendi!
C 3nfo:mare prefcriptas fpecies* id eff predicta Decem ge'
nera pulfuum x eorum fpecies* C Certis* id eft manifeftis %
fecretis* C "figuris d.fignificationibus.
3(n quibus arteriis efl pnlfne confiderandue*
‘Ipulfns in arteru'0 Difcemi Debet boneflis:
Jb-cpofitieriongistrectis cordiq? prcpinqnis*
Clnde finirtra manustcum fit contermina cordi
judicio pulfus cognitio? efie probatur*
Cfl ibi certa fides veri conflantia motue: ’|pulfus peridicusmafare gemula fidus.
Glktc oocet aucto: m quibus arteriis pulfue sebet confidera
riXum enim fit confiderandus in arteriis non tamen in omni'
bus fed tm in arteriis fiiiiftri b:acbii que ad inueftigaudum pul'
fumx explorandas habitudines co:po:is fpecialiterfunt
nate.53rtertarum alie funt inferio:es vt in longitudine sorfualie
profundate in carne ficut in coxis:alie oflibus operte ficut in pe
cto:e:alie a co:de nimis remote \>t in plantis pedum x calcaneis
alie funt nimis b:eues vt in fummo nafiu alie to:tuofe vt in tem
poabas x auribustalte indecentes vt circa pudibunda: x max*'
me in muliertbus.5S(lte que quanuis participent aliquam siffe'
rentiarum p:ecedentium tamen equiuoce funt x ambigue: ficut
arterie sextri rep:obantur p:opter pofteriorita
tem: quia motus caloris piget plus in anteriori parte co:dis qs
in pofleriou' * Secunde propter oppidfionem carnis: qu/a non
funt expofite fed fuppofite x cami inuifeate. 23lie propter ofliuj
fuppofitionem pnde motus arteriarum ad oflium fuperficiem re
dundarenon potelUdeoq; infenfibilis x occultus latet,59lie p
pter nimiam remotionem a corde: quia motus cordis citius lan
guet x aeficit in remotis <# *n propinquis.! tn procelfu tante pe
regrmationislentefcit.vis enim mortificationis citius inuadit iit
extremas partes qj propinquas. Sicut enim calor ignis citius
ab actione seftruitur m extremis angulis som* § circa partes
camino propinquas vel vucmaerita in calore naturali arbitram-
dum.$llie propter nimiam b:euitatem:quia non polTunt recipe
re appofitionem quattuor Digitorum. l£l fic impeditur m tali'
bus arteriis cognitio magnitudinis x fortitudinis: que funt pre'*
precipue oe pulfu oifferentie: x non cognofcetur in talibus
ptrum fit pulfus longus vel paruus vel curtus. £redit ta/
men Pulgus:cp propter talem pnlfum qui eft in fummo na*"
ficertificetur mortis velate iudicium.Xtfinon fentiatur ibi pulfus morti adiudicant fi cconuerfo non Defperalur * %klk i fi
quando tangantur tam propter tortnofitatem uitantunquia quat
tuor Digitos ex Directo non poliunt recipere.&Uie propter turpi
tadiiiem pudendorum:; quia efiet indecens oifeooperirepudi'
banda ; maxime mulierum funt vitande.Hlie ; fi conueniemer
inuelligari polfunttquia tamen non funt adeo fideles ; veridice
p:opter caloris epatisfuppofitionem non adeo frequentantur 4?
p ter fallaciam equiuocationie fibi implicitam fient patet m litte'
ra.$ed finiftri braebii preeliguntur arterierqma longe recte ex'*
pofite oecurrentestcordi vicine funt fideles* C Itecneftis.
2£ld Differentiam earum que indecentes funt. C/6xpofitis.
id eft nudis x apertis ad Differendam earum que funt carne et
offibus aperte. CjSlongis* Md Differentia breuiu*. * TRe
ctis. Md Differentiam tortuofarum.C iCordiq* ,ppinqnis.
58ld Differendam infidelium x a corde oiftantium x oecipientiu
ex falfa opinionetx boc totu babent arteriefmiftri braebii. vnde
Dico q; in talibus confidendum eft fient funt predtete. C 30 n'
de. id eft propter banc canfam confiderare Debes in arteriis
finiftri braebii. GSiniftre. id eft arterie finiftri braebii x ofte'
dit caufaj. C iCum ibi. id eft in illis arteriis. C iCerta fides
id eft certum x fidele iudiciumx habitudinem cordis propter
propinquitatemtx quia ex calore epatis nullum aufertur eis pre
indicium.
3fn quo braebio bebet pulfus confideran.
dextra pare quia fermdionquia plenius illam
SUinificos vapor irradiat.cordifq* lucernam
recipitrvbi puri fanguinie acto?
IRegnat epanteneri blandas perfuafor amoris:
3ncentma mali qua feraet fellea bilis
*£quiuocat pulfurmtanto confufa calore: 3Jmpl(cat erreueetejamen adulterat artie»
C 3« boc capitulo aflfignat caufam quare m biacbio bextro
pulfne non fit confiderandueu alTiguat caufam»i'»multiple,t oc/
minium calo:ie*j£ft enim in Dextra parte co:pone calo: oomk
nato:;tum p:opter epar in oejtra parte locatum; quod eft mem
b:um calidum x virtutie nutritiue fundamentum; tum p:cptei ct
ftie felite m ea parte manfionem; vude omnie ire eftuaac p:cce
dit;tam p:opter co:die in eam partem ejfaffiationem;qma Itcet
fuum babeat oomicilium in finiftra parte mlufnat tamen fpmtuj
x fumum x calo:em vitalem m oejtra parte» CT id
eft m calone ptedominationeoommantio: quod babet perpetv'
di ex fomtudine x mobilitate x ftrenuitate oefenfionie; td eft oe
fendedo eni co:pue fmiftra tanqj feruilie p:etendit fcutum» oe'
;ctra tanqs forne x milttane exigit gladium ad feriendum euagt
natuma quia oi.ritq? pare oejtralirferaidio: per explanatio'
nem partium pjobat cum fnbdit C0uia pler.iue» oomi
natio calone in oejtra parte ptemittit caufam que elicitur ex vi
tali fpiritu ex fufliatione in oeatram partem ♦ G SUimficue»
id eft calo: vitalie a co:de p:ocedene » C ’3rradiat Mccew
dit x illuminat tan$ radtue a fole p?o:umpene x p:ocedene»
G ‘jpleniue» id eft perfecti* recipit* qp:o
pter ejfufriationem eiue in oejtrarn partem» C Xibi fanguinie
acto:» qponii aliam caufam que trabitur ex pofitione epane
quare fit calidio: ♦ G 2Skto:* id eft fabiicato: x generato: •
3’n epate enim fauguie vniaerfue generatur» C puk
fae» &nia ex calo:e ieco:ie p:opter temperantian i fangumts
vnde memb:a reficiuntur lafciuiant x iccundanmr; i amo:ie ik
lecebia fuggeruntur» CSncentiua» JHlTfgnat tertiam caufaj
quare pe oejtra p:eferat m calo:e;q fumit a ctfti fellie q cu$lit
Domiciiiu cbolere x babitatio ire in oejtra parte eft ccnftituta»
G fellea» id eft ciftie felite que ireamaritudme x raneexem cotmef. CiSquiuocat z fufpectuj efficit pulfum
tangenti in oejtro braebio virum fit falis pulfue ex cordis calo**
re vel epatis ideo equiuocaf. Complicat erro: .i* fallaciam
z tllufionem. Xpropter Deceptionem adulteri
nam mfame reddit indicium bmus artis.
0uomodo tangens pulfum Sebet tenere manum.
%ena manus medid leuam leuettz regat egru
Subltentantis opem pars imbecilla requirit,
©lue ft fe regerit modico concuffa tremore
falleret artificemifieretqj examinis enor.
Clteioinflruit medicam qualiter oebeat tenere manum egri.
equidem manus leua egri fimftra manus mediet fubflcntd'
da z affignat rationem: quare tt -§ieretq$ examinis erro?,
quia cum talis tremo? in toto corpore fano quandoq* fiet ex ca'
rentia regimenti z Defectu fubUentationis p:opter Debilitatem
neruomm crederet medicus non attendens caufam: tremorem
illum accidere ex Defectu fpirituum z initantia mortificationis et
ita feductus:patientem adiudicaret mo:ti.$ed fi fubltentato b:a
cbio tremo? fentiatur certam eft cp vel corpus efl paralyticum:
z nerui multum fimtDebilitatiu opilatiivel aggrauatirz fpirims
intercepti vel oefectitquod eft in feb:ibus acutis ipfa perfeueran
te z natura Debili exidente mo?tale.vt ergo medicus non incur'
rat fallacia m tangendo pulfum egri femper btacbiu fubficntet.
/Beinflructionemedicf.
Sed cane nejDigitosmpugnum comprimat eger.
Hat nimis ejrtendaUateris ne mole lacertus
iComprefliis fuerit,moderati (comatis o:do Sdfitttf ambfgmtm tollat moderatio motum*
Clfcic mftrnit medicnm £m aliam cautelamtquia bebet confiV
derare medicus quando pullum tangit ne eger teneat Digitos
contractos x complicatos in pugno:vel ejetenfos in palma»Sed
videre ne vlla nerttis vel arteriie inferatnr violentia vel ejtenfi
onis vel compieflionis» 0oando enim lalTo x fimplici modo te
nerortneruizarteriexfpmtus liberius luam celebrant Difcurftv
onem per concauitatem eorom. C flateris, itete ponit alii
cautelam que vertitur circa pofitionem iacendi» .Canendum cfl
ne patiens up:a latus tacuerit: x brachium compielTum tenuent
Tlam ii medicus eft prouidus x biacbio compjeflo pulfum teli'
gent t ipfum fentire non poflfit adiudicabit eum:o? forte non fa/
nus fit vel modicum egrotettideo medicus fi pullum non fentiat
Debet interrogare virum eger fup:a latus finiitrum iacuerit: qd
fi eft ita oebet tangere Dextrum biacbiumtquia in membio com
pjelTonon fentitnr pulfusjatio efUquia eft per attractione; fati
gumis ad locum compteflimuficut cum manus alicuius laqueo
vel fune conftrmgitur illico (anguis exoolote vebementioz t ir
ritatio: attrahitur in multa quantitatetvnde motus fpirituum ex
Hnta (anguinis p:opomone fuffocatur: x pulfus non fentftur»io
etiam fiunt Dominationes m pedibus infenfibiles ex vebemem’’
tia compteflionis* x ideo ne piopter compiefltonem impediatur
indicium» fitotdo» ponit confiderationes De mede
rato x oidmato* C Scomatis» id eft pofrtione membiomm.
l£ft autem oidmata pofitio membiomm .Siegeriaceat fnpia
Dejtrum latus frequentius qj fupia fimftrum ad recreationem
oejtri » nullam faciendo compieliionem braebit»l£t quare
moderatio» id efl moderata pofitio» C2Collat am'
biguum motum» td eft allufiones x ambiguitates remoneat
que fe ingerit ej&ebilix occulta motione inmembto com'
p:e(To. ©otfmann bebet tangi pulfue#
/Dextra manue quoniam fenfue indagine pollet:
f£t fibi midto: Datur experientia tactue:
Applicet arterie oigitoe.mamfefta notenf
iSppofitie Digm'e:leuitcr abfeondita pieflfo
Hec prius abfiftat Donec centefima fiat
6Dotio:qui numeroe nature ferutt:x buitw
3udicio numeri claret fententia vexi*
Glfeicoftenditauctoiqnammnmediate dj tangerepnllu. t
Dicit q? Dextra manmq: t campter mult.plicif calone
eft p.i' Dictam riaida fcfibilitatie explentia Dcminaf.Cf ®ppIf
cet arterie oigitoe .i.rentriculoe quattuo? ,ppter Ion
gitudme arterie: Pt ex tali appofttione polfif palfam inueftigare
longitudine latitudine x altitudine. U fi0anif«fla. Iteic
ponit quanda cautela q? in coipe macrifacto vel macilento tbf
eft mamfeita x expofita arteria nec camf inuifcata d$ pulfue lenii!
tangi x fugficialiter: q? tumida eit arteria nec eget compieflicne
Jn cralTo cope x m altu camofo q? moIle:carne copiefla eft ar
teria:x,pfundi0 partib9 intneata Debet pulfue tangi cu opiefltoe
Digitoptaltter eni no fenttrefjta in forti x Debili fariedu eft. 20*
bilie.mpulfue no eft piemendue. CTlec pane abfiftaf. Iteic
ponit aucto: aliud Documentu: q? medicae in Difcreticne pulfue
x pofifl one Digifop faper arferiie Debet cotinuare rfq$ ad (ente
fimam percumone.3fntra eni bunc numep omnee pulfue Diffe
rentiae x Diuerfitatee poterit mridnue rei Ded
duae relo:dmatuerel inoidtnatue x qnalie inoidwame: x fic
De aliie.jCentinarine enim pripune eft limee numeri rei nnme
rop x multe perfectionie mimfterio fecund* x grauidue* £tilt
naturalibue x tbeologiciendeoq] altie pieeligitur. Be figntficatfonibns magni pulfos f m naturam»
Magnus qui numeris nature fe moderatur
Ctuem nec canfa maltmec vis fpntbomatis vrget
inflabilis aure cupidus populans
&rdua moliturtantmt fecreta reuelat;
'Iteaic comes adiuncta efi virtus intenfa calo e
jCopia fpirttuum fpecies accomcda membris
2Jd Dilatandum proclmis x apta moneri»
C3n bac fecunda portione premifiis quibnfda vttlibue infelli'
genae paifuum coctrine multum neceffanis*1Mc aggredit pn
cipale,ppofttum incipiendo tractatu ce figmficatiombue puifua
incipit a primo q$ fc>m trinam cimenficnc ettendtfX ce ligntil
catiombus magni pulfue**|prinio oftendit fignificaticnes ma'
gni t?m natura» jpofi magni preter natura, *&>agn9 naittraj
fignificat fortitudinem x abundantia fpu* impellentis arteria? et
multiple* cominiu caloris naturalis x molitae ena organi x ctia
eius obedienUa? x capacitate cilatatienisXlnce omnis pulfus
magnus natura mollis eft rei tempatus tn molitae x cuncte; fi
gnificat prodtgalitatetq: moius caloris a centro ad crcuferentt'
as ell;x omnia cifpergrt*vnde mobilitates ammi prortant metu
caloris in rep ctfpjone fignificat etiam tnfiabtate x lemtate$ me
tts.nam omne calidu velociter mcbile.fl &ure popularis*
•Unaius glorte captationanam calo: in altum tendit x m calido
corpore naturaltf fangute ebulittx fpus tfinat. vnde £m motu ca
loris x babttudine cordis x motione fpirimiux qualitate compte
jiontematara confortat" x fuas trabit affectiones» vnde ce alus
x glortofts x magnificis reb9 fauorabtltter t e* ea'
dem ca fignificat multam fpem x maniaca pfidcntJfiOifTiciiiu? et
inejcquibilw epep aggrefitonerx fecmop,p palatione.4£tbcc
majime tn corde b:euie fiature m quo propter propinquitatis cordiax cerebri ronem feflinoe efl recttrfoe fpiritnnm.
Be figmficatiombne magni polfue pjeter naturam*
Qui natoralee peregrmue ab ordine leges
SCranfuoIatu magie fibi polfue nomen adoptat.
jConciUt bunc:p:aueq$ mouet conceptio caofe
Spirituum feroo::vie:x fpntbomaticaifebrie:
25(ntlabonaut coitoe vebemcnetaot impetoe ire:
2Ut rata pare eioe magno concordat apertoe»
C Subtuogit oe figniffcationib* polite ptef nam:qne fignifrea'
tionee fic font gpendende.Si pcedente polfo parno vel in ma'
gnitodine x po tate mediocri in fano coipe fieri incipiat magn*
polfoetfignificat feroiditateoiftemgantia febrile calone: qua po
tee fpeciffcare p alia accidentia vel quacunq* motione coiports
vt ex nimio labo:e:vel coitoe cccnflionetvel ire impetuofitate*
CHb oidine Xlege nature xc» CD&t rata* Significatio
nem eandem apto attnboit qoam magno appropaouit: cu apt*
pulfoe in magno polfo tancp eioe pare contineaf. Sed be figm>
ficationee fidelioe comittanf magnum x integrius* poteft enim
apertoe efle xli no magnos *
Be i/gnificatiomboe longi polfoe naturam*
j£t quem continui piodocit linea motus:
iConciliatpropnum coi vie geminata caloiem.
fertile fpirittmm regimemvalidumqi calozem
jffodicafct valido que funt admneta caloti»
Quem nota caofa trabit:qoanoie aliena laceffaf
3Laprom oferafie notat:ejrceflamq$ caloris
Sunt adioncta fatie ejpiefia foperficialis jCni natura funm oat confiftenta motum*
5egnmee;mene iiexibilietcrafiebnmida cojdie
-§alfa fuperficiee x fpntbomatica cbimoe*
arteriaetbumectat memb:a;refoiuit»
CIteic agit ancto? ©e figniftcattonib longi' pnlfue * fEt punio
longi fm nam qne fatie coco:dat figmficanomb9 magnufed ma
gnus pulfus pdicia accidentia fo!a natura fignificare b}. %c%?
ngnificat oominia caliditatte x multitudine fpiritnu f m longim'
dtne arterie x,ppagattcne i alia
z maxime fi oinngat alite Differentiis pulfuu*Tlafi fit longae z
ftricros i occulf* vel mediocris inf aperta x, occultu no fignificat
ita plenarie pdicta * vnde aucto: no ponit nifi fignificationeejm
que funt a longo pnlfa infepabilee* C T! otba ca Xaliena et -
acuta» C SCrabif* &i(ponit fm longitudine curto pulfu pce
dente vel mediocri int longitudine x curtitate ad pcedente pub
fum.pulfus eni femp refpiciend"’ eft ad pticularia cc:pie a dium
boc (it tibi generale in oibue fequetib?: vt no re*
p>etaf\ Xcomoueat x comutet* C tferafie*
«{.febrili ©irtempanrie vel alteri0 pfracte ex coitu labo:e irafoiti
vino x fimilib*. CSnpficialie *i.alti pnlfue laferalit:q6 pot p
pendi fi fano extftenti x equato nec mutato ex aliquo accidente
pfeueranerit talio, x talie appareaualie.n .latitudo na
turalie e.x ita ©e alite ©ifferetiis pulfuahb9fm fuu modu Itellige
du eft.G Segnities* fEx abundati buo:e vnde fpue grauaf
qui qn viuidi funt x agilee nulla bumidttate opprelTi factut mem
b:op mobilitate x agilitate z flrenuitate opandi. fed bt nuditas
excedens naiirer cu frigiditate vel cu remtflb calo:e ptgrtcia ope
raf.Sed fi fortis eflet calo: cu bumiditate no faceret lata fm fed
longam x apertu.x tunc talis latitudo no ©efignaret pigriciatfed
btc cociptmus latitudine cu pulfns excedit in latitudine x non m
aliistq latitudo fit ex abudantia buiditatie feraata mediocritate in alite qualitatib9. CB0cne flejibilie. 0nia cu bamiditae
fit oebilior inf palfiuae: x ad mutanda? abiltor opet' incbflamia
t ifidelitate merie. vnde mulieree cu ftnt bumide maxime fut in
fidelee. C /Crafie .Uoplejcto. C "$alfa fuperficiee .i.lat9
pnlfne pret natura qui fit ex fnpercrefcete baiditaie fanguime.
Hl£t tyntbomatica .i.q ex grauamine i oppreflione virtn/
tie x ex fjrntbomate x repletione fit lac9. C£bimoe Xfignf
ficat oiflolutione cbimop x bumectatione x remollicie nernoruj
x mebroptx talie o? efle pu9 oebtlte iordinat9 ineqlie ex aggra
uationevirtutie.
Bc fignificationibne occulti pulfue fm naturam.
0oi latet occnltoetnimte in centro renolntne
/Be generi natura regit quem ©eoia motu
plaudit conceptae animiriecreta ligillat»
pauperat innati regimen vitale calorie
0rgana fpirituum odignattinepta moneri.
0ni latet enormie geniiq? charactere fracto
Spiritue atq? vigor breaie eftranimufq? pufillae:
i8i>ergitar in centrum nec preparat inde regreffam.
3Cendtt in eclppfim qaerene (abnertere pbpfim.
C *poftq5,egit oe figniftcattotb9 magnf pulfne x ptiu eine.f.
apti longflatiXonfequenf agit te fignificancnib9 pw fm fnas
pice tin>£t primo oe occulto qui oriae cf\ aperto.SCalie P na
tara ftgnificat imbecillitate virtntie x paoperie fptrimu naturalia
calone oebilitatcx onricie orgam:x incbedientia ad Diletandu
x fignificat pnfillanimitate x celarione fecretop. fim boc oie oc'
caltae nataralit oarue d\$ maiori pte. ft0ui latet enormia*
lf>:e£ norma natare talie fignificat ejiccationecalorie nataret*
circa coKOefcctmcfpirm imbecillitate mcbrop xbecgad tui natura ptinetia e* bio (equufXpufillanimitate x a DiffrciUcnb9
x maguio reb9 retractationetai imdia:timiditatc:auaricia:Dctra
ctatioueJteec.n.ftut a frigiditate coidiou Debilitate fpmiirom.
tt$)bjri»m *i.na$.
jDe fignificationib9 curti pulfue naUo*
0ui mutilo motu ferit oigana fed gcmalt
iContrabit a rnagnio animi molimina reluo*
3fnuidue x cupidae magnuo Detracto: auaruo
frigida quem coidio completio fpirimumqj
$>auperieo vio membtowm imbecilla fequuntur»
Clteic agit oe fignificatioib9 curti pulfno Jignificaf talio pulfua
fi fiatroebihtate calone nalio circa co: x Defectione fpun* x ibectl
litate bec q ad fui nam gtmetia ex bio fequunf J* pu
fiUanimitate x a Difitcilioiib9 x magmo reb9 retractione ai inidia
retractatione timiditate auaricia* bec*n»e,t frigiditate coidio et
Defectioe fpuu* nafcuf♦ Cgemali .unali no e curt9 pt naj
oequofubdit»
*&e fignificationib9 curti pulfuo piet nam»
0ui rectum mutilat enomiie x apocopa curfum
5tane ita continne:fubito nec longio: adfit;
Sure vitalia Audet annulare calotem*
C*lteic agit 6e curto p:et namtoicit mqi q? curt9 pid nam q K
Ptinoat curtuate nec regredit' inl6gitudine:figmiicatoefectuna ,
turerx Defectu fpuaj i monificationcio oijti qui 2 tinuatmam fit
aliqn am9 q fabito w logimdmc regrediftx talio fit ex na affii'
cta fe 5bente vt vireo fuao aflumaf.x 5 mo:bu p* fom9opef :q6 \
pot fciruqj fabito i logitudine cadit:ficut videm9 i arietetq vt fot
tt9£cutiaf fe contrabit x vireo fuao colligit» C/Snoanio »»* becurtatio facta pte£ na$» C Mutilat» 5£( rti potat rectitndine
x curfu pone Iogitodie ita q; f logitudine d curtitate no regredi
.t*fpue\?italie»G®lunullare .i.ejtingnere»
Be pulfu gracili tam naturam $ p:cter naturam*
Jn gracili qui nature priuatue obedit
jCordfe ficca crafie legitur conflantia mentie:
tenor atq; mconcufla Voluntae.
fzx gracili preter naturam fignificator
iCorporie ariditae:compactio materiei*
CiSequifoe fignificatoe gracilie tm nam q figniftcatficcitafej
cordie x arterietpllantia metie x rone ficcitatif
q eft ptta motui. S$ gracilie p£ nam q fic in motbie bj fieri: me
brop ariditate ftgniftcattx ppactione materie morbi x Iongitadi
ne mo:W:q in acuta efl peffimu*
Be figniffatiomb* palfue fm pbinationc x obuiatione.
3Linea fi fuerit fociata fupcrfidd
iRegnat x aereae mvafie militat bamo:.
Gl&ticafq; egit ancto: 6e ffgniffcatfoib* pollba pfartu § 6ifpo
natif £m ffmpticc x fingnlare qaatitate. nue agit oe fllie fignificati
omb9 pnlfou q oifponutV" obuiationepluriu qaatitatu:ficnt Ion
gi latitlogt ftrictircurti x latfccurti x flrico.Bic itaq* q? g bae co
bmatioee frgnificaf' onantie oiuerfop *i*lo/
gitado. G Supftciei .UatitudinUpalfne log* x lat* figniffeat
q? G &ere* »f»fanguie q ,ppf qlitatee fnae qltfaflb9 aerie co
fimifee of fili* aerie»CIRegnat x milflat »t.Dnaf x excedit in
?cnfe:q (ut rafa fanguie. ej onio itaqj fanguie p( naj ty ce pol (us loug5 ex cahditate x biiditate x fpuu* $titate arteria repleti
W ex buaitate x velox tgat* inter oujs x molle.
!B: longo x ftricto pulto.
jlirtea ftricture nexu vinclata fideli
Timon fit cbolere;cuiua via ignea venaa
jjjncolitrx fedea fibi vendicat interiores,
jpblegma probat breuitaa regnare faperftdafa
Jjmpenam quarti breuitaa augulta fatetur.
C i&k agit oe pulla figmfifclte cbolera.Uogo x rtricto* CHI
.Uogitado* O Mnclata fi Stricture .i.
palfai logo t ftricto. ouante itaqj caliditatc x fapraexced&e: o$
e«fe palfua ex calore x multa refofotioe fanguinfe cboleri
d in farnu x fpm,x£t ftricf* ex ficcifafe velox qnq$ x fpiffae ex
neceiTuate refrigeratioia.Buruaex ariditate cbolere x mordi'
nama ex matatoe vel ex tnrbatloe nature $ ipetaofitate ardoris
o? qnoq? eflfe maltu cahd9 ex intefo calore i egritadinib* ex cbo
lera: x in apoftetmtib? cboleriaa Sebet bec acddetia multa* ee
fortificata* C 33 remtas .upolfue lat* x flric& cur t9 ex frigidi
tate laf ex lP*obat pblegma regnare Xfignifi
catonium pblegmatiaq6 eft frigidu xbumldu.otcit ergo pulfij
cite tardu parna x molle. CI3imperia .f.oominiu.G€lnar'
ti Xmelancbolie. C33reaitae «ngufla .i.curtitae copula/
ta cum ftrictura figmficat oomlmu melancbolieXurtua ex frigi
ditate;(tnctU9 ex ficdtate:ert quoqj tardus x sume*
25e forti xbebilipulfa.
Si fortia Calida membrum virtute repellit
KUx regitioa faum tenet inconcafla vectem* Spiritus exultat cuius proclmiter ictum
Sufcipit» facile membiifubilantia cedit»
in oppofitum fpeciee contraria figmmv
(L£xccnP e De figniffcatioib0 pullus pmi generis q f m quati
tute attedif :nuc expedit figntficatoes fc6i generis x tertuiq f m
q latitate motionis arterte pfideraf :x pmittit oe fignificatioe ttii
qt ex rone metrice ronis ppoflerauit in enumeratioetvn f m ok
ditie fortis pulfus fignificat
pfiftentia x fortitudine vtrtutisix abundantia fpirimu t obedietid
organi ad Dilatandu x ei* mollicie, C Bpee oria Xpulfue oe
btlie:qr fignificat oriuXibedllitate vtutis Debilitate fpus x inobe
dientid organi xouricie*
Bc veloci pulfu x eius contrario*
}Co: pjecepsrtitubanfqj loquela:
£t verbum mente percurrene verbere Vocis:
Meti o feftinamnllo libata tenoie:
Quam non oepingit ratiomec Dirimit oidor
jponderat euent*:nec cerris claudit i arctat
ILimitibusttubii mutabilis alea fime»
23iuida rpirituum natura caloris acumen*
3d nutum caufe artificis refolubilis bumol
Tlature pulfum velocem rite fequumur.
C tSxeqnif fignificatioes fa&Uvelocfs pnlfuot & orii* bic tff
ordinat terrui gen* ejc palfignata ronetoic itaqjq? velox pulfns
fignificat fortitudine x vehementia calorisonantisix abudanam
fputij x refolnbilitate buoris obedictie * fi fit tn t nili oiftepantia
x q? ptitiet ad paflioes aie fignificat mobilitate mens: i loqla p
cipite x linguam titubate x celere feftinatione in actionibus fme
pteuentu Deliberationis, C jCqi feraena .i.feruo: cordis* C ®tnimne pceps* 5Calis efl qui no carat quicqd ©icat fnie
bona fiae mala» C Xitabanfq* loquela» Xlt fant illi qoi an-'
teq? finf ad principia fcrmoms vel iam prinapiu fermois tenue
rat iam fant ad fine» C verba mente precurrens» XI t (ut
illi qui anteqj cogitaaerint trifer ut faa vba*
feilina» 1 fei tales fefttnt fat in oib9 opatiomb9 fais» C ® ua \
non oepingit ratio» Jffti tales no carant oe retboricis no ca'
rant verba fna ornare*
2£e palfa veloci pieter nataram»
£t qaem precipiti pulfat vis bifcola rapta
3ndicat accendi peregrinam in co:de calorem:
XIelocem tardae oifformi lege refellit»
ab ejtremis parili qnoq* lance recedit
j£ncraffe medias fidas comefqj pampbas»
CTtonc cjceqatf be Itgnificatfonib* relode puffae pzcter nam
bicene q? fignificat mcenilone extranei x mnaturalie calone *
G%3i0 oifcola* ♦umaterielie cillemganlia qoc fadt fdfma t
btfcoidaittiaj incipiente coigie bumani. C iRapta * impera
t rapida motione, G30iffo:mf. SCardae pulfue enacuat foti
p:iaa de x 5:iae fignificationee x accidit ei g5uu. GBtffoimi
.toiflfidii* C /Birtet ab ejtremie *f,mediocrie int velocem x
tardij»
30e baro x molli pnlfu.
Xfafie baricics cordis rigo: aridae bamo:
60ens aaftera nimis pnlfns mp fteria ©nri.
C Ipoftcj* ejrpedimt tractata 6c (ignificationtb* tria generii q
attendmtf ffmotionis arterie,;Confequen£ cotinnat t>z figiiificatioiub* aliop trium que ptment ad pfiflentia organi*
|C>uu0 aut oe puro pulfu x molli x mediecri.Hut ergo cfl du'
rus iiaturalic aut pret nam, /Bur nafuralic fignificat fsccitatem
x onricie x tenftone arterie ex ficdtate naturali: ficata
tc co?dis:anfterifate metie x panacia* IBm9 pref nam fit ex ba
monbfaugmnoientis vel cbolericia in queda mebra
X facientib9 in eia eo: nimia repletione tenftone venap x arteria
rum x gtium neraofap:vnde in fufflationil** ptinm neruofarum
x arteriofap qopter fumi coclnftone ,ppt opilatione porop
tmftone nimia x impieflione occurrutourictee guitaa Debilitas
fpiiTitudo veloc»faa:x quq$ferrina mo:dmatio.fcnrua eft exte'
ouricie organuex Defectu virtutis arterie propter
onricie nimia Dilatari neqneutse* gdeoq$ oisour0 puna velox
Ct fpiffna ex multa necelfitate refrigerii, Cu$.n. virtna Debilia
femel ft'n q; 03 traberc no polTit necefle eft frequet repetere: ad
vno ictu nequit implere, j}midimtio x oinerftfae ex angnftia
virtutis:q valde afflicta x occupata no pot ordine fernare* f$mo
magie:mo mmua Dilatat motione x crtuationecaufe, gn b?
modi aut oiuerfta tpibua eop pnlfue variant *gn pn
cipio.n.minor eft Dnriciea maior fortitudo x mato? pulfoe eft in
quantitateurec tn eft inordinatio*3fn initio parun eft apa x mc»'
dica facit tenftone partui: x virtna adbnc fortia eft x pet vafcnfa
melina Dilatare. Calor magn* eft vnde velox puifua eft x fpilTni
gnordinatio eft pua:qr arterie Durtcfea eft modica x virtna no
eft adeo opprefla.lteec accidentia fnnt ftm ,pceflum aliqnornm
x ftatna x maioranf’: x maxime intenditur
ille q plenitudine cocomittaf':qr ci Dnriaei.f.tenfio arteriap ma
io: eft ex matorationeapatia x maioripprefltone ptiutx vaporif
pftipatioe.gn Declmatioe.n*pdcfcedit apa x cddinolnif' buonx
apa finit :pulfua ad fani reducif* Cx Dilt patioeaut fub
tilin buop x tdurafioe apatn? ourop x pftipatof pnlfnf
barior x fnbtilior effici?:q: organa in lantadine x ,pfnnd!tate *x fua ouricie no fcilafanf♦minus velor eft x fpilfustq: calo: mino:
eft qui tanta refrigeratione no indiget ficut p?ius» vnde fi pfeue'
raret tale oup p9 oiffolatione materie piculii figmficattq: Jdndu
ratione apdtis ad oifloluendu oifficilen fic,plongatione$ moibi
x nature oefectu fignificat»Si apd eft in miringis cerebri ficut eft
frenefistfit pulfns our9 puustvelortfoztistfpiflus ourustquia in
neruofts locis fit apd.quare puus vel fpilfus p$ er p:edictis:fed
aliquantula fo:tio: eft cp in altis apdtibustq: in bis eft fo:tio: vir
tus*vude quida morbidi in bis mo:bis cito erigunf x pcuflores
x garruli fiant: z vix ab bomintb9 polftmt teneruq: er collifione
vel corruptione mentis ?feqw/*3frio:dinatio fit er incouenienti
dilatatione o:gani cu ouricie effufionis x fortitudine virtutis» vh
ftt vt pars Dilater pars vo no»mtno: e curides pulfus er apdte
epatis ei9 qd eft in locis nernofis: qz bec mebzano funt tante
Duricieitnec tantas faciunt tenlionestvt mebza neruofa x arterio
fa»3ifn locis cordtprimis apata heinnt pulfus fimilee eis q fiut
er apdte facto in locis arteriofis»nd vene epati tx arterie aHimi
lant coidiJzx apdte cboletico marime fundato in mebzo nobi
li vt cerebri paniculis vel oiafragmate vel circa corrquia i corde
apd fieri no pot»vnde»fi fit in epate vel ftomaebo fit pulfns valde
Durus» Si fiat in aliis mebris ficut in pede vel tn manu rufi in l
ctis p?» Si talis pulfus cr tali egritudme augmentec in ouricie x
tbetanofitate x in ferrature oiuerfitate fpafmu* fatnp oenunciat:
q: er apdte crefcente patitur neruus: x ex nerute cerebp ,ppter
colligantiam nemorum ad ipfum:vude necefle eft vt fpafmns co
creetur»06 fi eadem permanente onride vt tbetanofitate in ra
ritatem Decidat patiens fnffocarivel Debilitari fignificatur.
it enim talis raritas propter congelationem caloris naturalis *jpienrefisex cbolera robea facit pulfum bu£ x talde fpirtnm
t talis pulfae in pleurefi figntficat cbolera ro.elic m ca* Iteu/
morennmcaurtica figntficat valde mobile; x valde foriofnm» vn
aut piplemonia aut figntficat fpncopim tortabiltta'
te % fobtilitate materie piplemonie * in piplemonia mmaf ui
fjrncopirmSf ad~co: mania vel Defectionem: q6 fit e;c vicinitate
cordis vel pulmonis ad locu morbi ♦ €> fi in polmone fit parua
fpiflitndo x remifla ouricief figntficat pleurefi? fieri De ma pble/
gmattca;x nuciat futura alienatione mentie:vel apoplefia nuciat
amus*n*frlgid? x bumidns ad cerebp afcendens boa
morbos ante Difiblutione? materte pulfum facit
DUj2 x valde ferrinn veloce fpiflbnuSi materia in putredine mu
tat oigerafx emictaf' natura in patiente fit mollis latus Debilia
rarus x molliat latus ,ppter materie bumtditate in membris*
Debiits ex fubita mamtionejarus e* magno Defiderio trabendi
aerem*3fn pfp fi fiue fiaire;t calido apate pectoris: vnde bnmi'
ditas ejc vicinitate cordis ejicca6x arterie x fundamenta pecto
ris fimplicif oeficcanuftue ex mala pptbne calida x ficca in toto
corpe: in qua pmanente ficcitate 4>p£ vfum calidop x
in frigiditate mutat';:x bumiditas iubflattalis corpis oeficcatur.
dfitq? qnaft becrepitu corpusrftt pulfus Durus Debilis para?: De
bilis qr Deficit ex tge longo virtas*paruue ex Defectione virtn/
tis in organis oilatandis.ourus ex Defectione x oeficcatione to
tius corgis*velo* neceflitate refrigerii * 58poflemo
caltdu in ore flomacbi fadt pulfum du£ rbetanofnm fpiflum ve/
locem ferrtnnmrqniferrinusDedarat' porteriustbetanofum ex
neraofitatetDebile ex Defectione virmnerqne Defectio
facit pulfum tarda rap.Hportema rtomacbi frigidu pulto? facit
Dnp x Debile x parati* 5Ctmpaniteepultoe facit Dtqz tbctanola
fpiflum:oop ex ficcitate:fpiifam ex Defefectione virtutis*
Be polfa mo in pleurefi* Jpnlfae fcuririce m plenrefit pemittofa*
trivia mateneetferreftnejcrnda p:cba(ar:
Solm oiflfictlterejcquo oifcufito mo?bi
]P?oiraWmr:v>i0 opp:mumr:natura fstifdl.
fhiuq* faccombit longo lallata otidlo*
C Quia cu pofftt fieri re (anguine raro te pblcgmate x fepe 6
tbolera:,ppf mrictepnlfns x fpilTitndine ftgnificat q? litpleure'
fis oe cbolera q re bac materia facta picnlofto: eft 4?pter mobi
litate materie x furiofitate x facile merftone in pf
loci4>ximitate.Signtficat etia om? pnlfus r.imia tenfione o:ga'
no£ ex ariditate x multitudine materfetvnde mo:bi ,pUxitae ce
cefectioe nature oftendit *ita rico fi pfeueret in ruritie*
}&e figmficaticnib* pulfus mollis f m naturam*
3fn pulfu cui molliciem natura mmtf?rat.
jCoidie x artene pariter fnbilantia mollis
jCo?po:is innuitur craflis:bumida:mene muliebus:
iCerea:flexibilistpia:blanda:parumq3fidelis»
Sduena mollities quam ff ntbomaticus wget
3Jmpetus bumotea oiffoluic vafa remollit*
C Sequit re molli pnlfn.t8Q ollis tfaq$ fm naturam rigmficat
bumiditate co:pts mollitie o:ganop naturaletque ex buida cra
fi co:dte remolliunt quantu ad mo:es fignificat muliebawtem
«nimirmentem ceream x flexibile:piaro i infidelequod fotu ex
bumiditate contingifcque maxime ini qualitates peto: x pcffima
x mutationi babilio: eft* CHduena mollities* Quia fignifii
cat mollitiem p:eter natura. *jp>ulfn0 mollis p:erer natura figni
ftcat bnmide nature abundantiati eius rilTolnf tene p:er natura
wide o:gana bumectantftbumectata remollmni * f£x apaflbus ergo pblegmaticra maxime fi fiant in locis camofis x naturaltc
bumidta polfos fit mollis» vnde in apoplexia x Ijrtargia pulfus
eft moilistx etii tardos rar* in oiuerfitate eftuofus: q: pblegma
ticos bamo: tn cerebro abundat x nafotur vude oe rn ebrie aliis
ad ipfom tranfmittitur» 3pfam quoq$ cerebp bumidu cft oe ni
qnia bumorea facti funtex multa bomidiratepulfus oebflieo*
efle tardae rarae ex Debilitate rirtutietco; multa bumiditate oi
uerfitas eft eftuofa.
'Bc pleno pulfo x vacuo*
jCopia fpiritanm per plenumplena notator:
Sanguinis elluuiee vberrima rafa replentis»
C tSxeqmtnr oc fignificati onie quinti generte qood conflilcrt
Cie organi pertinetXpleni x wcni, 'jp lenae igif malnmdinem
fangamie in cocamtate cordie recepti figntficat: quo fangoine itt
fornum x vaporem reioloto monemr conx arterie mouenf ,£t
talis apparet in patientibus fpnocbum x fanocbam inflanaam
x laborantibus oe replettoe bomof aquofo£* l£t nota 9 010
plentia efi latne com ex eadem ca contingat plenimdo x latina
doXex abundantia bumiditatie. Sed fciendum 9 fi pblegmati
cos bnmoi nimia abundet in colote t maxime extra rafa pau'
cificaf fanguts.iEx fanguinie indigentia in pblegma
cis multitudinem non occurrit palfus plenos.
J^eracoopolfe.
3fn racoo rene ttnkregetebflfe aure
7EUe abfo:bta perrt:vmi fone fanguinie aret:
€toem bibit ariditas peregrini lima caloris* C$(git bic 02 figmficationibus vacui qui per ptrartu refpcdct
pleno:x contrariia fignificattombue oeferibitur, Vacuus itaqj
pulfus figmficat indigeutiam fanguinisjeonfumptionem bumi '
ditatis:i Defectionem fpmtuum.vnde quando oigiti applicant
fuper arteriam flarim arteria cedit comprdfioni: x nullam bumi
ditatem interius conclnfam fuperms reddit vel redundat ♦ Sed
ftatim pulfua propter inanitionem fui organi qnafi vacuus euane
fdt. Vacuus autem pulfua aut efl cum caiiditaterant cum frigi*
ditate. Si cum caliditate vebementi figmficat euenire fpntbefim
x etbpcam.Bt cum frigiditatefignificat caloris na
(uraltarquia frigiditas inflantia mortificationis: vacuus oeperdi
tionem fpirituum x fubflantialis bumiditatis litar
gico etiam apparet vacuus quia exuberatur a phlegmatico bu'
more bumore rapto :vnde fit litargia x oiminuto fangui
ne in Venia propter Defectionem oigeflionis ex multiplicatione
alterius bumoris in arteriisrpulfas vacuus occurrit,non bic agi
tur nataram oe pnlfu vacuotquta omnis vacnitas innaturalif
efl:cnm fit ex Defectione bnmommx fpiritunm. C 3« vacuo
pulfu Vene. 0ue ftmt vafa (anguinis. C Sitiunt .Unamus
tur x oeficcantar propter indigentiam fangnims x confumptio'
nem. C Vegetabilia .i.vitalts fpiritus cuins efl adinuare et
vegetare membrum. C vini fanguinis. 3n quo quafi
quodam fonte membra potantur bumectantur x recreantur.
C Uima caloris .i.cos x irritamentam incenfionis in buma
no corpore. Sicut enim per cotem ferrum acuitur x per limam
acutius x magis incifiuum redditunfle per ficcitatem caloris in'
naturalis feroidior efficitor: quod apparet m lignis aridis: que
magis obediunt mcenftont qj fi eflet viridia, febris etiam que
fit De eo acutior efl q* illa que oe alio bumore fit; vnde boc non
iit nili per limam ficcitatis.
SDe calidopolfoi frigido* tEt calidus cuius mordax punctura perurit
Continue o(gitos:iudex efl febris acute*
St calidus oigitos interuallariter vrens
3Jnteruallario atq* induciofa vocatur»
t£(\ etbyce teflis calidus vacuo foctatus»
C jgjcequitur Se fignificatione ferti generis quod eff calidum
x frigidum x bocfimiliter ad confiftentiam organi pcrttnetcum
Duobus p:eccdentibueXalidue itaqs figmficat caliditatem or'
gani x oiflemperantiam fpirimum x bamoue fluentis m ipiis ar
teriis»Sed pulfus calidusraut eft calidus a fanguine:aut a cbo'
lerarvel ex calore infido membris confumente x bibente fangui
nem in venis» Si enim calidus eft ex fanguinetoebet concomita
ri plenitudo mollicies magnitudo inter velocem x frequentem
medlocritas.plenitndo ex vaforum repletione» mollides ex fa n
guinis bu'ditate:maguitudo ex magna fanguinis refolutione in
fumum x fpmtum» 3Jnter velocem x frequente mediocritas ex
mediocri neceftitate babende nan
q$ fanguinis eft contemperamentum ardoris x indigentiam re'
frigerationis ppefcit.fed fi calidus ex cbolera fit oifcemitur per
gracilitatem x ouriciem: per frequentiam x aliomm accidentia:
que apparent in corpore concomitantia»Si eft ex calore in fito
membrisoebet efle vacuitas: xetbjrcamxptpfimfignificat*
3ftem alia fit oiuifio calidi pulfus» Tlm calidus alius continue
calidus vrens x mordens in appofitione Digitorum: x fignificat
continuam»2ftitts iuteruallariter x interpollatiuerx fine puncti/
cne x mordicatione Digitorum:: fignificat intcrpoilstam.
Ztepulfo frigido# Spirituum probat occatum viteqj lacernam
£elat:x ejtinguit gelidus fptramina cordis*
(TiCjteqmtur Se figntficationibus frigidi pnlfus * frigidos (fr
gnifteat ejrtmctionem calidinatnralts: annnllationem rpirituum
mortificationis eminentiam/Hon confnlo q; medicus fiet circa
egrotum qnando apparet talis pulfns.tnnc enim crux z lumina
riaxeimax cilitium z aqua benedicta fnum oebent babere
com*C0ccafam* oefectum. C 3d
«fi vitalem fptritnm qui eft lucerna microcofmi.
3ftidpit tertia particula*
-CTj|£fpi'rarc licet modicum tiruncula clfot
S0nkebve infimat fellas recreatio m 0
■JsiMIllam fatis efimnnc folle rnorasruccingcregreflijm
5Hccipe:fed caneas pedibus ne fcandala fiant*
}Beuins efi calor.t milia mnlta fuperfunf*
£xcnbat infertus forfan cladefiinus boflist
3fnuidie celebrata lnes:fnrmicola fame
Ipelfima pro puris granfe*
Xlt fit procefliis fectmonx tibi parcat 3Mdus:x fatui tfeterte ludibuavulgi
'/Derba mufendino maneant condita tepore*
Amnibus equiuoci titulum preiende telerni
‘Iprefulis alfani claro fignata figillo*
([Aggreditur aucto? nofter tertiam oiflinctionem fui operte:
in qua ejceqmtur oe fignificationibus altorum generum»! ponit
oiflinctfones eorum quo?undam:quas tn fecunda partitione tio
pofuerat» qpremitnt autem prologum m quo mufam fuanial'
loquitur eamqsejc prefenti opere fatigatam iuuitat ad recreati'
onem quietis» ([ tiruncula* 3d eil rudis z nouella»
fatis efl» Sed quia requies Oiuturua parit oefidiam z ener'
nat vigorenuflatim iubet eam interrumpere quietem antequam
opus inceptum aggrediatur» CTle fcandala. 3fd efl cum pe
des intendas ivebaris pedibus metrice orationis caueas ne
aliquod offendiculum pedibus tute occurrat» CL «9©ilia multa
fuperfunt» 3M miliari? multa reflant ad pergenduttud efl
oiuerfa capitula t oiucrfe regule que reflant tandem oe generi-
bus pulfuum:per quas regulas quafi per certam viam z femitl
peragrare oebet intellectus tractantis» C jEjcubat. I&ic att
ctor nofler monet mufam fuam q? fibi caneat ab adulatoribus x
Oetractatoiibustqui bene oicta aliorum oente canino z fafprico
corrodenttt que fcire non poffunt vel facere quadam maligmta
te animi oefraudanttx laudes aliorum m fe infundata tituli mul-
tatione conuertuut»fperguntfeminantmgellam muidieti $i$anii
oetractionistvbt oeberent feminare precium laudis z fauoris»
C i£l0ufandino fapore» 3W efl fapidts z fententiofte aucto
ritatibus ‘jPetri mufandiniqui fuit patronus i fupremus opi'
fex buius facultattstqui alium non habuit parem nec habiturus
efl fequentem» C falerni» Salernum equiuocum ell ad duitatem x ad magiflrnm huius artis p:ecepto?ej* CI 2Sl
fanu “5d efl illius iomtni magiflri i vnici in pbp ficali fcietia*
C jefulis* 3d ell archip?efnlis falernitani tantis confifa
patronis potefl malignis boflibns obuiare*
3Be fignificationibns freqnentis x rari pulfus*
®ui recolit repl/catqx fuum fepifTifitmus ictum
I£x vi contrahitur fragilfcfatiq* calo?e.
iCosdis adoptiuus: vapo? vt poflit recreari
Sufficiens polfit fpiramine mnlcebris aure.
Tle fimnl buic Detur quantum fibt competit aer,
2Qis oppielfa negaUgitor perplexa repicndit
i80nltiplici nnmerotqnod fam fo?mauit in vno:
iCrebiaqj Defectum quanti repetitio penfat.
C£xeqoitar ancto? noder 6e fignificationlbus alio?um gene'
rnm que reflant fex predictie, j£t p?imo expedit flgnificarionefl
frequentis x rari' pulfus: qnod efl fextnm genas x perpenditor
ex tempo?e qnietistqood efl inter onas Diafloles: flent in p?ima
partitione Dictum itaqspulfus fignificat foriiradi'
nem x vehementiam extranei caloris x innamralis x oebflitatej
x afflictionem virtutif:quia fo?tis efl calo?:i mnlta indiget aeris
attractione x refrigeratt'one:vnde multa inflat neceflitaa humi'
de refrigeratioistx euentatiois ad fempamentn feruoiis» 3 i vir
tns oebilis x afflicta non pot fuffictenf aeris quantitate vno ictu
attrahere quatu expedit neceflitas ardoris:g°necelTe e q? nome
rofa x trequeti actioe reflauref* x fnppleaf qd reficit in quatite
te vnies ideo canfis ptedictfs concurrentibus: id e;t forti calore x Debili virtute frequeita accidit pulfua»Si Vero
fortia virtua cum forti calore concurrant mjta neceffitatem ar /
doria fortia virtua trabet lofficientem aerie quantitatem* x tunc
non fit frequetia pulfua.Sed inter raritatem x frequentiam: me
diocrie* £L Septlfimue. 3d efl fepiffime iterana motionem
vapor* Jd efl calor extraneus x mnaturalie
quem cor adoptat illata ftbi violentia eje febre vel exercitio vel
apoflemate vel quaennq? comprcfltone vel immutatione*
G 6Pulcebris aure* eil aeria cniua attractione interio
ra oemulceuf', G®uod iam formanit in vno* 3d cft in qua
titate attractione*
2De fignificationibue rari pulfue.
debilia in raro calo: efl:infirmaq$ virtua.
G® ftendit canfaa x fignificatfonee rem pnlfua* x Slcitt q? rar*
pulfoa figiiificatDebilitatem calorie t infirmitatem yirtntia:quia
Debilia efl calo: non reflat mnlta neceflifae aeria attrabendi in
multa refrigerationeJ&irtna infirma fit tajta dc
bilitatem calorie aerem potefl fuffidenter adminiflrare ad tem'
perandum vna attractione*Sed contrarium inuenitur in pante'
gui*jDictt enim Conflantinua rarum pulfum fieri ex virtute De
bilix forti calore. £it jpbilaretuaotcit q? rarae pulfoa fi t e*
oebtlt calore x infirmiori virtute»Solutio oubii eft:££ Dicit iCo
(lantiuua rarum pulfum fieri ex Debili virtute x calore forti: boc
Dic refpcij quoruda fanoru q fm frigida Difpcuuf optcej
x q? Debilitate calone: modica egent refrigeratione*j£t virtus
eo|5 cum fit fortie:qr fana fiit corpo:a:x nulla egritudine oppila Vito icta poflimt itifftcienfer atfrabcrc q> calore* Debile pofllt re
frigerare>vnde in eie fit rarae autem Dicit 'jubilare
toe raram palfam fieri e* Debili calore x infirma virtute boc bi'
cit fieri gratia egromm co:po:um*3ln febriente enim rarae pul'
fae fignificat majcimam virtatie operatine impedimentumrquia
emunctionem calorienatnralie ex confnmptione bnmiditatie et
annnllatione fpiritoom.Klnde fi in laborante acnta febre prece/
dente,palfa multam veloci freqaenti x magno nulla facta Defer/
minatione fubito appareat pnlfae rarae fine alienatione mentis
patientis fignificat mortem»
Be incidenti x Decidenti polfn.
£0otibne fnddot pulfos virtuereparatur.
/Captiuafa falas iit liberadangoida fortis»
debilis inflaorat vnmopprefla reforgit»
Xlita refo:mator:\ncto fpntbomate morbus
jEmultat.capto bramo natora trmmpbat*
50 t per ©eddoorn vite iam vefpere facto
2Uergit in occafnm fplendo: Vegetabilis aure,
j&ieraata perit Virtus.parceq3 trabenti
50trops inrultat:vt vite \y ncopet vfom.
CD&ic ancto: agit oe octano genere pulfos qnod incidens et
Decidens oidtnnx eins figniffcationee ortendit/Jlncidene ttaq?
polfus attenditor fm collationem x comparatione morarum ad
moraetoccultaram ad operftt&fottfam ad ©ebiles:©ebilium ad
fo:tes«2lperts mora ©icitur que faat poliam in t>il*(atione»(Dc
colta qne facit in conftricttooe Jjjn comparatione ergo mo:e M
latationie ad motam conftrictionis inciduos vel oedduos ©id£ Tlam fi bteuiot fit mota conflrictiom'0x maio: 'it mota Dilatati'
otiis Dicitur pulfua inciduus* Si vo bteuiot fit mota Dilatationis
x maiot fit mota conflrictionis que ea inter Duae Diafloles: tunc
Dicitur Deciduus * Si autem equaliter fit inter Duae motas erit
pulfus medius inter Decidentem x inadente/jpotefl etiam bic
pulfue attendi fim collationem x comparationem pluriu motap
ad motas fim multos pulfue confequentee x faccedentes*Tlam
incidentia quandoqm babet locnm in vmo pulfu:quandoqm in pia
ribus*3n vno vtfi fiat comparatio plurium motarum x oftrictf
onum x Dilatationum fibi per multos pulfus fnccedentuuSi ergo
contingat q? pulfus continuet qninqm percnffiones fottes x fejta
Decurrat Debilis vel aliquantuli Deficiens:x poftes fuccedant De
cem fottes x fequatur vndecima Debilis*! pofiea occurrat vigin
ti fottes*i fequatur vigintiana Debilis vel Deficiens* x fic
dat pulfus malfiplieddo percufiiones fottes qnoufqm Debiles $1
fas non appareant talis pulfus oicef' incidens* x fignifiezt pfov
tationem virtutis x conualefcenttamx plenaria ciyfim futuram*
Similiter Derides modis pot intelligi vt Dictu eft De ind
denti:aut in vno palfutaut in pluribus quomodo in vno Dictam
quomodo.in pluribus fieri Debeat:fic conflat: quonid fi pcedant
Decem fottes percufiiones x fequanfvnderim Debiles: x poli fe
quantur fex fottes x feptem Debiles poli quattaot fottes x quin
aj Debiles:x polhres fottes x quattaot Debiles * x ita panlatim
qaoufqm multiplicatis Debilibus fottes euanefeant percufiiones
tnne talis pulfus Dicitur efie oecidens*i*/ppter minotationem fui
9noticianofirifenfuscadens* j£tnotaq?pulfusinddenscaritae Xequalitae*C Sini
ftro jCa liniflris z malis oiffcretiie» *Uneqlie»
Seqoif De polio qm 6r cauda retomatiaa i De eo qui' of
caodafimlioa. <£auda retomatiua primo mollefcit in ictum
3fn reliquo languet fit tertia motio leuie
fenfua fe quarta magie manifeflaf
0mnta viget valido firmatur fexta vigore
}&e tenebas fenfuetx oe langorie ab ipfo
TRepit in exceflum graduali tramite pergene*
Ifooc pulfn folitoe natura reciprocat ictue*
fnoe motue orditur ab alto:
5enfimOepztmirar:oeclinat:molltficatur:
SEt Oe propatulo fenfue fe mergat in imo:
Tteic vicinanda affert prelodia moztie*
CTlteic agit oe fpeciebna in eqnalie pulfue x inordinati mn!
te funtfpeaXcauda foncina fmitiua z cauda retoznatiuatcaprijaC
martelUnua:ramofue:flDctuane:fpafmofa0:ptpfic*:formtcane:
vermiculofna fozin** *jpz!ue exequif oe cauda foncina finitiua
z refoinattuarque l; poffmt eflefpee ordinati 1 eqcalieifub ineq
li tn z inordinato ?tinenf:qz qn; cauda foncina finitica x retor*'
natiua ,pcedut in pcnlTionibue fuie ordinata inoqualitate» et
qnq; ordinatsivbi nanq; eft perturbatio nature tanta vi* ad
plenum ofequenfia ineqnalitatie ordinatio pot fercarr.£onfian
tinne tii in pantegm bae fpee ordinat fub ordinato z equali» eft
ergo pulfue cauda retomatiua qfi ab occultie x qfi ab infenfibi>
libas politionibus incipiens paolaum graduaii tramite fm ordi
natum modo oe minimis ad poaetoc parnie
ad aliquantulu aptae: oe aliquantula apertfe ad magte manife'
ftaerx ita cotinuatim x ordinati; .pcedmquoufq; fe recipiat t for
tea motiones J&r aut bic pulfue cauda retomatiua cauda forici
natquia ficutVauda foride in finali extremitate que ab diali cor'
pore remotior eft incipit a nimia gracilitate x cotinuatim 4>cedtf
£m groflitodine x maiozitate co:pulctie:qncufq; attingat co:pue
animalie*Sic x ifte pulfue rone fimilitudtnie maiomndo paulatim De Debilib9 ad min* Debiles:? De minus Debilib* ali'
quatulu fortes oe fortiores gcuffionesXauda fo rid'
na fimtiua per ptrariu pot intelligbq? a fortioribus incipiens per
minus fortes trafitrtertio per oebilee:quarto per ocbilioreertd'
dem ab eo Defcendit p gradus Ocbilrtatistq;» 116 fentif' z boc aU
fimilat" caude forieme fmitiue.TIam cauda foricina fmitiua aper
te atalta inferta groflio: e(l:x paulatim gradiendo 43cedit vfqj
ad fmemXauda retornatiua fignificat pfortatione nature falti'
Cis prenuncia eft mortis.
/Be confolatione medici cum eger moritur.
Collectis fage fardnulis opifex medicine:
Tlil impenfa valent tuamil fuffragia pjofont:
jBamna refarciri nequeunt iam morte propinqua:
Atropos excludit lacbe(iim:vttalia rumpit
Stamina Diffoluit gumpbos relegat
Salua tibi maneat frontis verecundia.vuUom
pariat tibt mors vicina pudorem.
i80ortiferos tua preuentat fententia cafos.
® fficium vatis retinens nomenqr propbete.
Tlon femper fanat medtcus:rbetorue perorat
Sed tamen officium concludit finefupremo:
Singula que Debet fi contingentia feruet.
Alitam victuro vel fi mortem morituro
judicio Dictet ftabiluque culpa medentis
©fficiom comune Dunm:coratio morbi
Metio communis vix confumatur ab vno.
C ©013 forte medicos ,ppter morte egri pimmenti refpera'
ret t De vita fua timeret crcdene (ibi ob amicis fuie imputari: to
aucto? ipfom ?folaf;x amicos eiue*ce::cbo:®t i firmatrcffedes q> no fit timendum cnm psenucianerit morte egri potfae fibixo*
palabit gloria x pndorte ambirioncu loco .ppbete
tnt homines repotabiftq: motitari foite «pnortido*
Bepolfn captante,
39efcenfu faltnm geminat caprinus ab tno*
€0ox caput falienetqne bie prine aera pnlfat:
££ femel in terram querat Defigere cnrfom.
jCedit in bac fpecie progreflio prima fecunde
Si fpeciee talia genefi Dictante refoltat
iteoc tigno vatie fnbflantia Dora rebellia
ZJure vitalia via imbecilla notatnr
Sentite bebee ferrino precepa turbatio mentis
O multis refoluta modia vt verba moneret,
£&enfi's conceptum mutilata voce refoluit
Si caprinus erit tine lege vel ordine pnlfua
3Jn canfa eft mixtura malcoiuerfa Dteta:
i©iffona materieetrefolutio multa vaporis»
G3Jn boc capitnlo Diffinit anetor qnid fitpnlfne caprina x*i*
figmftcatione e;ponit./£ft enim apiane qui incipiene a velo*'
citare ante oigitop percuffione videf cadere x poft rticncf’ tnco
pleta Dilatatione ad fimilitudmc capnoli caprijea Dh j£u.n.cap
olus,incipiat effe velo; in falro quafi faltnm rideffacere in aere
x poli in oplendo cnrfnrt pplendo falrn eft velociflimne. % alia
vo pnlfoa anteq3 regrediaf' in bjoilatancnee pmd
minorem fecunda maiore ficut etia facit capra faliea in aere que
prine extollit vna vice pedee:oeinde alia vice itep fe ej tollit cti
teqj in terra ponat veftiginm, itaqj pnlfue: alme eft
f m namrataU9 pref narmque aut funi fignificaticnee naroralcc:
x que non naturaleaiauctcr in boc capitnlo exprimit. JBc martellino pulfo.
jCum ferit incudem bis malleusu refilire
;Cogmr obiecti msfta fuadente metalli
l6t fit oiuidouetfn fe tamen vnicus ictus
Sic refilit ouro membri concufta rigore
jtt Digitos fpeciee fic martellina retendit:
Tlec redit in centrum Donec geminauerit ictum*
fBxqno natiuo fignatur fpiritue ignens:
jCoi ficowuoifcoie mentis prefumptio:faftas»
3n febre continua martellino Dominante
jCaumate febrili cordie Depafcitur bumor*
C Seqnif de martellmo:cj~a marfello Df» Siottikjgaiffio mar
telli fupza incude infequctee cadit pcnflicnce plnrce ,ppt pcuf'
fionem martelli ex Duricie incudis.fic em marteUtnoe pullus in
Dilatatione foa anteqj ad cenfjfc regrediaf ex percuflicne fpue:
X organi Duriae bis Digitos pentere videf :x fiunt qfi Dilatatio
nes oue.fed pcedens eft maioufcda mino:.Sed in capulare fe'
quene afcenfio maior eft pcedente»60arteilinue pulfus ex dh
ricie fubftatie organi cotingif» x boc jppter fupabundanoa fpua
quo fpu moucf' arteria»! pie Duricie ipfius fpue repculTiie
fus mooef: t facit fecunda afcenfione. vnde Dicit *&>bilarefua
q> bis pulfans currete Violenf fpu inTecunda ve'
nit percuflione:vt in incude venit eft Differentia ini
capulante t martellinutqi in captante no repercutit' fpuervtin
martcllmotfed ante percuflicne qnafi cadere videt": et
poft incopleta Dilatatione Vebemenf citaf» iQDartellinue itaqj
pulfus fi fit natura fignificatotumaria cordis:t ptinacna men
tie tx ficcitate x fupbia ex abundatia fpue» Si aut fiat p:et nam
fignifteat fucceflione co; die i bumoiie cefecticncifcut in acutis
contingif* jBerimcfopnifu»
is Determinatis littera claret
J fcitper fe fm biuerfitates eafdem tefle ;Conftantino in pantegni
iCaudam foridnam x pulfum inclinatum licet inuenireXauda
foricina in oiuerfis Digitis inuenitur: cum pulfus ab vno Digito
attingenti brachium e(l grolTnerfnb Digito fecudo efl minoufub
- tertio ei! paruus:fub quarto cft minimus* Similiter bec cauda i
forti x Debili veloci x tardo potefl intelliguSed bec cauda fori*'
cina Differt ab alia De qua fuperius cum ipfo auctore per tractauf
mus/Jfnclinatus autem pulfus attenditur £moinerfitatc pcrcuP
fione* fub quattuor Digitis: vt fi fub Duobus Digitis mediis grof
fus:x fub Duobus extremis fnbtilis:aut in mediis apertns:m ex
tremis occultus*apparet antem fnrfum extrettiitae:oeo:fum W
clinari ex Defectu virtutis fubflantfam organi ex parte bracbii le
uare nequeutisrcanfa arteriegranifatie in extremitate intra ma
num ex Defectione fola eft virtutis illic vix
tus fimiliter De forti x veloci x tardo efl intelligendum * l£t ille
inclinatus pulfus x cauda foricina predicta * Snb ramofo pnlfa
comprehendi poflunt * Tlam ramofi pulfus pofltmt efie multe
fperies*$ub eadem etiam fpede continetur ferrinus: Dc quo cf
cetor in fequentibus. Qui autem fub vno Digito monetur. fub
tribus efl quietue:aut fub Duobus primis monetur: fub aliis qai
efdttm fub vno forne:fub altero Dcbilie:f»b tertio Debi!ier:fub
quarto Debfliflimus ita q? no fentiT» j£tbcc efl q; pulfus tictus cauda foriefoa pollet intelligi tquando gradatim 6ebilitandorp
cedit De pjimo Digito ad fecundum: De fecundo ad tertium: De
tertio ad quartum. Sed bic non gradatim procedit in Debilitate
per qnartnm Digitnm vX fi ab wio moneatur: fnb aliis quiefeat:
ant,fnb Duobue primis moueatuufub aliis nomoicendue efl fer
rmue.oicitur autem a ferra:qma ferre Dentibue aflimilatur*
IBe fluctuante pulfa*
23afa pjocellofue enomu' concutit icto:
ftbt comp:elTo0 lateraliter ambit*
*|Pare i furfamtpars i retrou ante monetur:
p:obee Cubitam mento co:difq$ tumultum:
5anguwi0 vwdanto turbato in co?po:e motum*
(T3?n boc capitulo agit De,pcelIofo pulfu fiue eflttofo./£t'con'
flantia quam *jpbilaretue fluctuatione appellat :i ofte
d it quid fit flucmae pulfuetx quid babeatfignificare. /Efluofuo
pulfue ea (U3 o:gam' pare auriculari Digito fappofito fopet ante
moueiVub altero Digito inferi?:? tardiue:pare aute o:gaui
jtro:fum i fmiftroifum fentif' mouernquedam pe latetquedam
pare ftricte;vt videmue in tempeflate marie igitur
pulfue babet fieri ex abundatia aquofi bumcae infundentie cor
pue arferie magte q$ oebeat.vnde fpiritue in arterue generatuf
aquofum bumojem in arteriis efflentem monet magie in vno
loco arterie q3 in alio.? ideo qfi queda inundatienee fme pfiat*
per pnlfum fenfui fubtacent.? ideo pulfue fluctnaneDicitnnfalie
pulfue foletreperi in quadam fpecie bpdropofiefque anafarca
Dicitur: id eft equalie refcluno carnium»Significutpulfne ifle q!i$ metito pcrtnrbationetant (ram fnbitfoQt trtfMctoj: aot bu
mato fubitam perturbationem*
30e fpafmofo polfu*
Spaftnofoe vactrae tcnfi qnoq$ more rfgefcft
famulatum cjtenuarie.
iCorpone humorem oepafcfcforbet inante*
*£>Iemo? occurrit fpectee fpafmofa replentur
& rganarreumaticue neruie mfondimr bnmor*
Xenia mottoo viduantor membra vigore.
(L'lteic ejeqtiifoe fpafmofo polfa’qai alie ptpffcne appellatur:
x eius fignificationea exponit tam ptp fici q$ fpafmofi.re reple
tfooe itaqj z ptpficno b; fieri came co
fampea x oeficcata pe? calorem feb?ile;vnde non b* arteriae: mfl
collocefad modnm co?de tenfe z tenditor* vnde Digitis opjeffa
trafferfa Dextra z finiftra.vnde videflpafmofuo x ramofae idl
elte.fed Differunt 4>pter eoe oifferentee:q? in ramofo corpue ar
terte Diffmdifrfed m fpamofo nernua tendit': x multum ouricid
fentif.vnde oictf fpafmofae 4>pter tenfionem nerat rei arteric:
rei q? fpafmum (ump fignificat.3fn ramofo aut no fit talia tew
fio queadmodum in fpamofo. Spafmofue itaq? fignificat oeiic
catione corpotori bumop: induratione arteriara
x nimia oeftccattone* €t figrafkat fpafrnu oe inanitioe * £ ft aut
qdi fpafmofne 5 repletioe buojstrn artia fentif multa turgida»
25efo:m(cante x vermfculofo palfa*
Swt gemmi palftsa formicana vermicalofiw
jSrtimo pottue in fcbabnetx per acuto
fiPorto preconee ftdi:referantq3 fepulcra* febre fo:micans:pnlfn vermicnlante verendus:
'i .on redit ad meimJed vitam morte foporat.
Sepms bas fpecies excepto caumate febris
(Hlon vrgente necis infe rf.
Glktc a git ancto: cdmutim de onabna fpebns inordinati pnk
fnaXvermicolofo i formicante.vermiculofne more eftua&a mo
ueufed ertuane maio: eft x fortior.vermicnlofus mino: i Debili
or: tamc Glocio: x fpifttor eftrqr b? ca virtus eft Defecta: x Dicit
ver»mculofijs:q: fentit fub Digitis vt vermiu motns.Jfc" t formica
lofus mouef fient vermtcuiofus.Sed formiculofus mino: eft el
Defectiora fpilfior.£um.n.eins Virt* oino eft ablata t defecti
o‘r formiculofus: q: fient fo:mice fnb Digito fentinntnr: fient itaqj
fo:mica mmo.em babet motum $ vermis, fic x foimicans pol
fne mino: eft: xoefectnm fignificat: plufqj vermiculofus: cum
eius motus fit minimnstficnt motos fo:mice mino: eftmotib*
alio£ animaliuifed pnlfns aliqnis Deficit vfq$ in formicationem:
x boc fit ex ff ntbomate acute feb:is x ex ofnmptione fpirituum
oino oepuuandns eft e vita patiens. vo Deficiat vfq? in ver'
mtculofum x ibi maneat x non ,pgrediaf ad formicante no mo
ritur oino, £t nota q? ante formiculofum neceflarfo venit ver
miculofns.fi De formicante fiat regreflne in vermicnlofn* bonu
eft.fed fi De vermiculofo fiat Defcenfns in formiculofnj
micans x vermiculofns qnq$ fiunt ex fubita Diflbtotione vtutis
fient ,ppter multa inanitione fanguinis: vt in flnxti g emo:idas:
vel a naribus vel a ventris imoderato finxn: velmenftruop in
mulieribns.vnde patiens ex tanta virtutis bfnmptione vel diITo
Ultione propter Defectu fpirimum:: nutrimentifnbtracticne fjrn
copare cogit' :x pulfnm babetformicantem vel vermicolofnm*
H>e tali aut pulfn no eft oefperandu: q: ex tali canfa bptingere
fidemus qnq$ multos qnib* nec flatnm nec
pulfnmpeipendimns:quitngaflnmptioneaqnefirigidex ?fo: taffone ex aromatfcia ad pjfoiem flatum regredumf* 79e polfa
ergo ex tati ca mutato no 03 oefperare medienstnec morn pati'
ente adtudicare.£5alienu0 nanq? exemplu ponit oe quada mtt'
liere babente fuflfocatione matrtcis;in qua nullus fentiebaf' pul'
fas cuius oh lanc flofculum appofuft fubtil rer carpinare vel car'
rmnateu lana aliquauralu comota z calefacta: ex anbelitu cius
cognouit eam adboc viuere:x pofl opera fuam adbibendo: ea)
ad famtatem couertit*£b fi pulfus formicans t rermiculofue fi
at tu corporibus oefcctis: z oeficcatis ex febzib* acutis no ,ppf
immutatione nature fubttamttnnc oefperandu efl:x p tale pulfaj
fententia mortis Diffinienda efU
SeqoiturDe pulfo ferrino.
€) ccurrit Digito fpecies ferrina priori
/Bebilieun reliquo fit langufdatnulla fequenti.
Ifoic trabit a ferra cognata vocabula pulfue:
jCaiae cum primis inclfto Dentibue acta
fSW grauistm reliquia grauiorrfunefla fup:emis.
/Cozporte boc pnlfu fatalia ferra vigorem
imputatu vitam nubee letalie obwmbraf.
([iteic ogft aucfozDe paVn fcrnno qui owerfie modie intellfgf
potefhTlam quandoqs fab vno Digito moaefVnb tribue eft qe
fuerant fnb onobne pamis monet rfub aliis quiefdt: aut fub mo
fortistfub alio oeb?Iie;fub tertio relojcrfob quarto tardae» Serri
nue autem notaf a ferrarq: Dentibus ferre aflimilafcqn tnequa
lem fac t mctfione.x fm boc clandif Cerrinae „ Serrinne pulfus
fnb qutbnfda ipcbne predictop polfuum pot autem
ferrinae qtiandoqj vt in primo Digito fentiaf Debilia in fecundo
qtjafi oeticiene.Jjn tertio omo non fenti/.fm aut banc eflima'
donem qaedam canda foriema fmiflna erit pulfua ferrinae. ifctc auctontiufam fnam alloquitur \?t figillet epae be
pulfibus*
tuo metas operufat pjata.biberunf*
5 emina lujcariant»p:ms arida terra colono
"Iplenius arridet pingui letamlne gaudens
tt t fractas nobis ejponene oiuite vena
2Jam Herilem caltnm pbilareti fomeris boizet*
finito fuo opere 1 completo JalloqmT mufam
fiiam x monet eam vt meta attingat 1 opna fuu concludat mo:e
metrice fcirbentmm*
Clkic finis impom/tractatulo pnlfou i9£?a§iflri
f£$idii cu comenco Gentilia oe qui ini
pjeflftsliiit 'jPadae per magiftp iQ&attbeu cer'
donia oe £3nindifcbgret$ oie $£(iino
Domini 1484*