'Kegtmcn famtattecum cp
politice magiffn Mrml
di dcznlhnoiM gncipit regimen fanitatis falernte
pro confematione fanitatis totius bumanige*
nensperutiliftimu5:necnonamagiftro tBrnaldo Debilia noua/Ca*
tbellano omnium medicorum viuentmm gemma vtiliter:acfm omni
um antiquo? medicorum doc trinam veraciter ejepofitum: nouiter cor*
recnim ac emcndatujper egregiflimosac medicine artis peritiflimos
Docto2es UDontifpclfulam lo
co actu moram trahentes ♦
3fftelibeU
tus eft edi*
tus a doc*
tonbus fa*
Icrnicfibuf
i'quo inferi
butur mul
ta %
fap:o pfer
uatioe fani
tatis bumanc./£t editus c iftclibcr ad vfum regis angUe. l£t in tertu
lecto aucto: ponit octo Documenta geueralia p:o pferuatioe famtatis:
De quibus pollen fpetialiter p ozdmetn Determinabitur* ')ft>:imu5 cr
go Documentum crt $ bomo:fanus volens viuere: Debet ab eo remo*
uere graues curas.lRam cure ejrfkcant co:po:a: er quo trtftificant fpi*
ritus vitales: modo fpiritus triftes erficcant olfa.tEt fub ifto Documen
to etiam comprehendi Debent trilhtie que fimiliter co:po:a erficcant-r
infrigidantrmaciem t ertcnuationem inducuntrco: ftringunt:? fpiritd
obtenebrant: ingenium ebetant ? rationem impediuntnudicius obfcn
rant ? memoria obtundunt, aliqui pingues t carnoft fune
fpiritus adeo nobiles callidos babentes q> eis interdum bonum eft
triftari: vt fpiritus calor ebetetur:'i corpus aliqualiter maceretur *
0ecundu5 Documentu eft non quia ira fimiliter cor*
pora erficcat:cum ipfa fumme fmgula mebra fupercalefaciat* TRimia
autem calefactio (iccitatcm inducit: tefte3uica.Doc.iii.ca. 0ecundo
quia ira pp feruorem cordis omnes actus rationis pfundit.3ducrtcn
dum tamen eft q> quidam frigidi funt % maleficiati; quibus interdii ira
fci prodeft in regimine fanitatis: vt in eis calor ercitetur* JTertiuj eft
parce vti potu vini:nimia enim repletio vini fomnoleinia pigritia Debi
HfRglos regi fcripltt (cola tota falerni
S i via icolumc.lt vis te reddere fanu
/Curaf tolle grauef irafei credjppbanu
Tft> arce mero ceato pap.n fit nbivanil
©urgere poft cpulas.fomnum fuge meridianu
flon mictum retine, nec coptime fottiter anuj,
]0cc bene fi ferues.tu longo tempoze viues. titatem membrorum.Debilitatem ftomachi ?multa alia bis finalia in
dncit.De quibus pofterius magis patebit. (Quartum eft.paru5 cenare,
quia nimia nocturna repletio Dolorem in ventre uiduct ac inquietudo
item infomneitates ? anguftiam put mamfclla p5 experientia . ? inferi
U9 magis occlarabitur.iQuintum e.furgere poli cibum fumptu. quod
facit ad digdlionem.propterca q> cibum fumptum facit oefcendcre ad
fundum ftomaebi in quo viget virtus oigdliua.0extum cft.no Dormi
re poft pzandiu.cmns Documenta poftea tanguntur m textu
pigncics. ‘ocptumim cfl.no Diu retinere vrinam. t£t itinua enim viu
ne renteaone aliquando fequitur Difficultas nungcndi aut omnino pzo
fosbmo a mictn.vt tcftatur &ui.xix.in trac.ti.c.oe DifTtcultatevrme.0i
militer er nimia retentione fccali plura prouemunt nocumenta.3fndu*
rantur enim feces in mtcftuus pp continua fuctioncm veuag meferaica
rum cum mteftinis cotinuatamm ocm hmmditatem a fcabusfugenti
um.? fic remanent ficce. i£Hft salis exitus tntcftina opilans.ad qua opi
Lationem pzopterventofitatem .eductionis prohibitionem ? altarum fe
eum aceruatioitem fcqmnrur nocumenta m textu pofterius pofita. ibi
fBpafinus ?c,iQctauum cftmon fortiter comprimere anu in. er hoc eni
fequitur tenafmon flue eptus fubdit autor $ oia
dta oebite confcrnans longo tempore fanus viucre poterit.
Sluto: in boo paflu
tangit tria remedia gc
ncralia p:o ccmfcrua*
tione fanitatis nature bumanc z pzedpue tpfomm nobilium. qfbiimu
eft # animus bommisoebet efle Ictus z gaudcns.cu leticia fiuc gaudi
um etatem flkmdam facit hominem mimientute confcruat virtutes co
foztat.vita p2ologat* ingenium acuite ad fmguios actus bomines abi
liozcin reddit.i£t ocbct iftud gaudium in regimine fanttatis coacmcs
ee tpatuin z no ejccefiiuum. quia ejcceffiuum fincopim z moztcm indu*
cit.? mane gaudiu competit bis qui ntultu curat z folicitudibiis Tteltru
juntur./£t pot m ipfis oe Itono acquin per vfum cibi z vini oclcctubilM
t oimiflioe co£ q triffitia induente inbitarecu fibi oilcctis z fimilibus
quibus vii tuscdfoztatur.tcfte cafu virtutis fubito fic oi*
cen te./£t faas q>virtus augmentatur cibo z vmoTubtili puemcntibns
z odozibusboms.ci: tranquiiirate z gaudio % mmiflkwe eozu qiie coit
tnftantzriprifaciunt.?renouationererum amabilium.? habitatione
eu diiectii; jocos e tranquillitas anum.lRobilcs.n.pp nimis ;?)agnas
0i tibi Deficiant medici: m edici tibi fiant,
ma.mcns lcra>rcqpcs.modvrata Dicta. -t Dinerfas curas quas babent plus leduntur ceteris paribus $ qui me
diocrcs funt:inquietatio vero mentis Ibmnum mapime ipcdirqui no
bilibuf fummevtilis £:qui communiter nature ficce funtatq$ colerice.
quibus permarime fomnus cft vtilis: Zcrtinm cft moderata Dicta .i.
moderata 1'dptto cibi ? potus: iRocumcta vero fupftui cibi ? potus po*
ftea Dicemus. 1
3fn boc terta
autozpdit.vi. do
cumenta quibus
cercbzum confoz
tatur: t fumlitcr
fmgulacozpifmc
bza/]jbzimum £:poft$ bomo oe mane furrererit Debet lauarc oculos
inaqua frigida: mundari enim vt ab cis remoneatur imundicie
palpebus adbcrentes t circa oculos ejnft&es.ne ab ipfis oculi cozroda
tur.Ct ifhid fatis innuit Huid pfernationis fa*
lutatis oculi: t rcmcozatioc eo£ q nocet ipfi.vt Dicit.Cr eis at q abfter
gunt oailus 'i acuut ipm e furbmergi in aqua clara ? apire oculu in ea*
t£t ide vult trac. liii.c.Decura Dcbilitatisvifus.Diccs.Ct ingredi aqua
clara viridet fubmergi in ea -t apire ambos oculos i ca quatitate qua
polTibile elt.eft er eis q feruat fanitate oculi t confoztat ipm t pzopzie in
iuuentute.Caufa aut quare oculi magis Debent lauari l aqua fricrida $
e llida e.q: vnuquodq5 pfuatur fuo fimili: vt oicitHuun.i.cd. £t i deo
vult Saluter, canone illo.Calidioza calidiozibus idigcntadiutoziis*
frigidioza frigidioziba: fcd fic e.li oculi funt frigide nature, ergo potius
Debent lauari aqua frigida $ calida*0ecundum e:q> bomo 35 lauare
manus qz funt iullrumcta quibus mudatur ozgana p q ejecut fuperflui
tates cerebzi. vt funt aures.oculi .narcs.Ct ergo ob boc manus Debet
cc mude. tamen Debent lauari in aqua frigida $ incalida.quia
lotio manuum in aqua calida generat uermes in ventre: t boc ipeciali
ter Dumodo manufm aqua calida lauantur poli funiptioncm cibi vt in
nuit'Hui .t vi.in trac. v.c.i. vbiagitDe vermibus in ventre gcnitis.Ct
ratio eltiqz p lotionem manuum in aqua calida poft fumptionem abi
trabitur calo: naturalisquo copletur Digeflio t ftomaebo ad crtrazqua
re imperfecta fit oigcfho: que potilTuna-ca eft vermium: Zertium efl:
poftquam bomo furrcterit a fomno Debet paulatim incedere fine fe
monere: Cuius ca eft vt fupfluitates prime t fccuude Digeftionum que
funt feces t vzina oeiceudaut t pzeparentur faciliozi ciftcuatioi ihmr?
lumina mane manus/urgens gelida lauet aqua.
j£)ac illae modicus pcrgat.modicuqs fua rnembza
/Sttendancrmes pectat: Dentes fncetafta:
/Confojtant cerebzum: confoitant cetera membza
iiote cale.fla pzanfe vel ufrigefce minute. < fum eft:# poft$ bomo fnrreeerifa fornno 05' extendere mauo % pedef
talia mebzaXuiuoca e:vt trabatur vitales fpirituf ad mcbza ejeteria
ra;t p boc fubtiliatur fpirituscerebzi./jQiumus e# d* crines pectere.
Xuius caufa c: vt appiantur pozi p boc capitis? ejeeat vapozes cerebu
Derelicti poft fomnfi % fubtitienmr eius fpos.® nde vfus pectinis mul
tU5 pfert vifm % majde feniibua pzodeft.'£|nde Dicit 3-lm.tertia.i trac.
im.ca.oe cura Debilitatis vtfus.3Mmimftratiopectims fupcaputuuia
tiua t 'i confert p:opne fenfibns.quare 05 q> mmiftretur omni Die rnuU
toties quonia attrabitvapozes ad fuptoza % monet eoo a pte oculi.0er
tum cft:q> bd D5 mundare ? fricare DentcsXuius caufa c: qz mumdi
cicf Dentium f caufa fetozio anbdituf:rmiiliter a Dentibus immundis
fpus immundi eleuatur ad cercbzum ipfum co
imjrtio limofitatis Dentium cu ipfo cibo ad itomacbu5 milia c cfcozru*
ptionis cibi in ftomacbo.illbodum at pleruandi fanitate Dentium ? bo
intatcm odozis eo£ tangitd&ui.viumc.De pfcrnatione Dentm fub bif"
* verbisXt er eo q pferuat famtatem Dentium c vt colluatur 00 in mfle
biscu vino in quo Decocta i radi]c titimalli./£ft.n.puemens ad vltimu
in faciendo bonum odozem: % non aduenit facienti illud ooloz Dentiii5
Stlferius antoz in vltimo verfu fnbdit aliqua pzecepta gcncralia.lfbzt
mure# q> bo lotus ftupba vel balneo D5 fc teiKre calidum :q; tunc po*
ri funt aperti: t fic dc facili frigufpollet fhbintrare:? magna nocumcta
cozpi eft q> poltq> bdlumpfcrit cibum D5 modicu flare:
vt cibus pfecte Defcendat ad fuudu flomaebi mquo cdplctur Digcflio:
Deinde lente ambulet ? no foztitcnne pp motu foztc caloz trabatur ad
ptescrteriozes:?p boc impediatur cibi oigcflio.a!iudcq>b6 frigidus
D5 canere ne fubito fe calefaciat: 15 paulatim .iJflmtatidcs.n.fubite na
luramledunt.i0mroa enim cetra natura3 molefta funt.vt Dicit /QaXu
in commento illino runomsf m multuj t repente.
3fn boctcjrtutagttatf
to: .iiii. nocumenta que
p:ouenitmtcrfomno fa
cto poft p:andiu5 ,£Juo
rum p:imueftq>erfoin
no meridiano folet fequi feb:is quod aliqui putant cerificari oe fcb:c.p
uemente er oppilatide caufam illius feb:is reddetei: qi tpe oici calo: %
fpiritus monentur ad erterioza;? fic virtus oigcftiua in oie eft ocbilis.
feigeftio enim perfecta cft quando calo: z fpiritus ad intcriozamouen
tunpp motum calo: naturalis incenditur* /£t fic tempus noctis
£5it bzeuis aut nullus tibi fonus meridians
at5 catbarruf
jfe)ec ribi p:oucmunt ejc foiniio meridiano. £ft tempus perfectionis bigeifronis.jfodigeftio enim i crttditasbnms
rum eft caufa oppilationis : que oppilatio cftcaufa fcb:is:fm am.in.im*
in pluribus paffcbusf fecundum nocumentum eft pigricics: que er ea
dem caufa videtur oziri j£r materia enim inefigeffa *i grofia: grofti de
uantur fpiritustqni moti admcmbza co?.pis graucdintc cozpi mdiicut:
quemadmodu fpns fubtdes deues leuitatem ai %cozporis inducunt.
3Ter tifl eft oolo2*capms:qui et cr eadem ca p2ouenire videtur* /Sjccibo
emm.mdigeftom 116 eleuantur groflt fpuscerebnim perturb.intcs;qui
fpiritus funt ca rnfcolozatiois ena faciei quando ad cutc mouentnr:_g:
vbicft materia groffa: neceffe e quicqiud ertali materia oiflbliutur effe
groflitm: vt innuit /Salie.in pmfto illius amoboiifim.Cr quiercfcnt
fic inquiens. qualibet resftfoluitnr: ei vnde t>iffolui*
tur ucceflc eft vt aflim lietur. £5 u a rtum nocumentum cftcatarrus: qui
fimiliter ejceadem caufa videtm oziriXerremnate.lfvcmna enim
aturoisflurus materie oc meb:o ad mebpinquatuqm parte co:po:is
fuerit.fed fecundum
i vmbza
Dozimant.-t m tcnebzofo loco.fcba vero ptopterea q> reddit natura,ito’
pidam <2 quafi pterritam retrahentem fc ab eo i quo erat fc5 a oigeflio*
ne tamen e q> I5 fomnus Diurnus generaliter vitu
petur c nocturnus pmcndetur.ei Diurno tamen ille mimis vitupatur*
qui a m me C vfq> ad tertiam, f.ab 02tu folis vfq5 ad tertiam poli ip5*
jurta illud ? pocratis Dicetis.0oninus vt mo2is eft
puemens -2 naturalis vt noctem non effugiat z Diem non impediat eft
lauda bilis, contrarius vero eft impzobandus.minus tamen ii a mane
vfq> ad tertiam tenuerit.Oui$ tamC fomnus Diurnus -r meridianus
tntantum a pzimis medicine inuentozibus Dctcftctur.modcrno tamen
tempoze non omnis fomnus Diurnus eft vituperandus. -2 pzopzie fi m
co quinqs condftiones obferuantur vtvultbartrucius.lfbzima e vt fit eonfuctus: fecunda ut non fit flltco fupra ctbum: tertia vt non fit capi*
te dcprelfo; quarta vt non fit loncw.qiimta vt no fiat ab eo fubuo ftu*
pida i repentina cipcrisefactto.ied niorola*
Jnboctcjctu aucto: pcw
tut quaituo2 nocumenta
p2ouemcaa eje re.cmibe
v&ofitatif ico.pcnotiro
QI!0£ p2imum e fpafmurcuius caufa f:q2 ventofitas retenta icpe capit
raptu ad iuncturao:i ncruoo iploo replens et quo? replcnoc lequuur
ipfo? ptraccio q vocatur ipalmus./Et ab 3Uu.u.m ea. oc fpalmo: fpaf
mue> Ile oitfmu ur; Jdpafmus e egrimdo ncruoia; qua inoucntur lacera
ti ad p2incipia fua 7 inobeduntcs funt m oilatioe eo?: i£t ille fpafniuf
Coupicr. lRamqiudacerrcplctionemquomemb?abb2Cuiatur* m
grolfatur propter rem implentem:ftcutconum aut corrigia cum cfl ref
implenfabDzematur 7 mg ofiatur.t iftclpalinul fit fubito: cj:
inanitione m quo contrahitur longitudo 7 latitudo v mmotfatur inem*
bru fecndum longum 7 latum :ficut in pergameno.cum apponitur igni
fit contractio fecundum longum 7 latu 7 itie pfalmus fitpaulatim.
eundum nocumentum ell vdropilis.quc £ mo2bu$ matcnalif caufatuf
etre frigida plurima ingrediente 7 inflante membra aut loca partium:
in quibui regimen tdeft digeftio cibo? Iit 7 bumo?: vt oicit bartruciuf*
enim non generatur nili cum fanguif non generatur vt tncit
/Sali .ferta particulaampboufmorum m commento tiliuf. /Emozron*
dcl lananti antiquaf: t£t eft triplejr ? dropifif: fcilicet f posacba.afcutef
7 timpanitef: 7 oe tinipanitc mtclligitur iftud fecundum nocumemuj*
STimpamte emm vt oicit bartruciui fita mala completione frigida fto*
macbi 7 epatu p2obtbcnte cibum tranlmutare 111 cbilu3 7 bumo:c5 be
nignum aut fangumcuni: quare coucrtitur m rem ventofam q oum no
Cjtpelliturp cructuationem autaliudeopilatione via?p:obibentc vel
virtute evpulfma: vel icqueftratuta feu fupfluitatu oetuli cpftente colli
gitur inter cipbact nuracb ventrift caulatfdropiftm: tertium nocu
rocntueftcolicaqcftcgritudomultuoolo2ofa:factam inteftmo oicto
colontqd eftvnu oc itcftmifgrolTif: queniadniodu fliaca eftegntudo
oolo2ofa facta m mtcftmo gracili oicto flion: 7 ftut iftc egritudwef Te*
pe et vcntofitate mclufa m oictif mtcftmif. quartu nocumcntus eft ver
ngo 7 eft egritudo cum qua videtur bomini q» omnia voluantur m gi?
Cuiuf egritudmifca eft ventofitafad ccrcb? niota que ppciu I m cere
b:o motionem vertiginem facit./£t uta quattuo: nocumenta cum qui*
jOuattuo: cjc vento veniunt invetre retato:
£>pafmus adropsxoUca; vtigo qttuo: ilia. bufdam aliis pulcrc comem orat .ani.rvuun.c.oc rebus q nocent eo
licis oiccnf.j£t fcias q> retentio ventofitatif multotienf facit accidere co
licam:p:optcrca q> fubleuatea 't repiinnt tpfam:ita vt aggregetur ref
vna % op facit accidere nebilitatcm mmteftmif. t£t qnandoqs pduat il
lud ad fdropifim: j£t quadoqs generat teneb:ofitatem tvifus vtigme
? epilenfiam./Et quandoq5retmetunn facit accidere fpaU
mtnru
o boc tcrtu po
n itvnum oocnmcntum
p20pfcruatioefamtatio
oiccuf: q> bomo in ccna 05 cffc fcrtmuo % fc non multum cibo replere:
qrnimia repletio nocturnaartducitimpedimentum fomni: tostionem
ven trio: inquietudinem co:po:if puftulao in facie: granitatem capitio!
02if.i£Hibifiiam cibi fit
fitmenda in ptandio q> in cuiiif oecifione aduertendam eft
fm otuerfitatem maio: aut itiinoi quantitaf cibi fumenda e
In p:andio $ incena:q: co:poza aut/unt in mozbu occidentia: aut fub
latitudine famtatif. 0i m mozbum oecidcrmtraiitcmn bumoiifvicio
aut fine bumo2ifvicio.0i fincbnnio:if vicio :fic,eft magifcenandum,
jCuino ratio eft:qi natura m talibuf folum eft cibor oigeftiom mteta:
no autem fupcrfltiitatum maturatiom:carcnt enim.eifq> fi cmn bumo*
rif vicio patiantur comtenientmfe piandio maioze.vndc 'Hm.tn tertio
In tracv.c.oe cura epilflk. 3Jlkaimf pfuctudo no tolerat vt femel re*
ficiamrioinidatcibum fimm qui eft mino: refectione fua in tribuo par*
tibuort fumat ouao tertiao in pzandio 't tertiam m cena poft erercitiu?
fubtile rone fic pcrfuadetur:quonia illo tpc p:o quo natura oebilio iu*
natur in oigcftioe calozc folari viuifico: refolunntur ampliuo fupfluita
teo aplio: fumenduo eft: boc at magif fit in p2andio $ in cena: ergo ?c.
'|jb:etercn in oie calo: vitaho adeft folario t locio oigeftiuuo cum fitvi
te pnncipifi: quare adoigeftione oiurnalcm tunc onpleropabiturcali*
du:nocte vero no. t£t nocte natura magio eft circa oigeftio
ne in talibuf itenta: nd e ergo!ipedienda multa cibo£ crbtbitioe. qrnio
enim calor in plerifqs fo:tificctur in nocte fpirituum retractione dbiit
ni reductione non tamen poteft buiufmodi calo: ono. vt alimentum %
fup:rrtuitateooigerere.Conuenit itaq5 m bio cenam breuiare.0ivc
ro buiufmodi corpo:a fub latitudine fuerint fanitatio: aut funt fufficid
ter fan3 robnfta fnpffmtatibno fenfibilibuo caretia:cfi oeo cppcilat fua
via: vt atbkteit boo cjcpcdtt cena maiozare * 5Tu q: natura eop nocte
t£% magna cena.ftomacbo fit martma pena
Sit fis nocte Icm&fit tibi eena bicuis folum c Digeftioni cibo# intenta:z no fupfluos maturationi r eum illis
fere carcant:Xum q: folu robur corporis intendunt: qo z nocte aequi
ritnr magis cfi amplio: fiat fangmficatio Diftributio z fpfiu5 in bifgenc
ratio. 0i at corpa fuerint a Dicto teinpamcnto ? robore Diftantia: ficut
(unt plurima vfq5 in egritudme nunc Dcucnicntiartalia aut exercitatur
exercitatio forti ptmuo z vcbementi aut no: fi fic: vt funt victum mani
bus querentes: melius cft cis prandium fnpcr cena
ca eft;q: alimentum no folum expetitur pp nutrire:fcdpp bumectare
membraac irrorare ne arefiant er fozti motu: -r refiftatur refolutidi
loris: ,xpter qb 05 plus cibi ejcbtbcn in prandio :neq$ propter exercitio
talia corpora certant ab eo£ Digcfiioe:cum ita fint n.£ ref
pter naruram.Cft z calo: vebemens propter ercrcitium potenf fup Di
gellionc in cis:p:opter quod videmns eos ter in Die cu appetitu come
dere z benedigcrcre.0i at novtantur fo:ti exercitio ptinuc
ficut prcdicti: Dupliciter illud cuentf: quia aut folum quandeqs vtun*
tur exercitio forti 1 laboriofo z non contmue: aut folum utuntur excr*
citio Dcbilucum quo fiat multiplicatio
tio plurimo fo:ti 'i laboziofo propter occupationes neccffarias invita z
ad falute: ficut ciuiles viri $ plures circa bona fo:tunc negociantes ad
falutem interdum erercicio fo:ti *r Uiboziofo monentur: z diu equitatef
vel itinerantesaut aliud quoddam fortius a pfuets agentes exercitio;
z bis vtilius c cenam fnpcr prandium ampfiuf augere. Cuiuf ratio cft:
quia fi tales prandium augerent cum non fint confiieti a dco ferti z la*
boriofe exercitio agitari vt priores ipfonmiaam corrumperetur Dige*
gefiio: maldlum bnmornm generatiua. 3ftem piopter motum fnpcr*
ftuum calor borum DilTeminatione efi Debilitatus: cuiuf quidem vni *
fio que magis nocte fit $ Die potiffima cft fortitudinis z Digcftioms ca
ufatquare m cena inflante nocte alimentum ampluispoteftadnumfira
ri. 3tcm ifti prius non laboriofo vtebautur exercitio:*? fic corpus eo*
ruui bumiditaubus plenum efi qmbns z paruo cibo fufficienter poteft
refifti refolutiomterficcationi factis per motum m Die occurrentem*
fi vero paucif Debilibus exercitiis z paruis occupationibus m vita vtan
tur:p:ecipiendum efi ipfis mcliuf prandere cenare. CtDeclaratur
fient iftudm corporibus nunc egrotantibus apparuit. Cum enim bt
untDebilif Digeftioms:utplurnnum muantur per calore ra folif*zlu*
cem tualde umificof: confortantur enim indefpintuf propter furnn
fimile. cft lux: aut effigiem babet lucif fecundum 3*uiccn*
etiam quia fuperflmtates:tunc meliufexpelluntur poris «pertfo dc tnc # De nocte non oportet eoo inulto ri>
bo fed pauco replcri.cum natura tunc intenta cft magio circa digeftio*
nem buniorum crudoru5.quoo fonnuo babefmaxime Digerere ac ad
benignum reducere: 1Licet enim nocte digcftiua fortificetur virtuo no
tamen adeo # valeat cibum ? fuperfliutateo
eft infuper q> in exhibitione cibi maiorio aut minorio in prandio $ i ce
na maxime feruanduo eftvfuo.qz confuetudo citreo maxima in confer
natione fanitatio ? egritndme curanda, fecudo regimio acuto£:quod
oftcnditiirereoq>ciiio mutatio ? maxime fubita vehementer eftlefi*
U3.§fndc Dama.pfuetudinem nociuu cft? moleftu:? peipue
fembuo.iSt ideo praue confuetudineo abolende funt.f ed non mox.eo
natura non fuftinet repentinae mutationeor/Etficutpt5 q> vmuerf i
liuo maiorandu5 e prandium fuperjcenam.cu plurime, egritudineo fut
corpora lapfa.Si tamen folum fcmel i oie come
datur meltuo c cibum in cena exhibere nili oculi aut cerebrum
antur tunc enim meliuo cft in prandio exhibere cum non parum egro
tantionocetoculio ? cerebro. <$lteriuo circatertum cft notandum #
nonfolum repletio nocturna liue in cena nocet ftomacho. immo om*
nio repletio cibi generat enim opilationco febreo: putrcdineo:apofte
mata.? lepram.quia eft caufa in digeftionio: # autem omnio repletio
nocitiuaeft ftomaebo Declarat 3Uiiccn.xiit.in trac.i.c.DC rebuo qua#
vfu leduntur ftomachuo ? mtcftina.Dtceno. j£r rebuo magio inimicio
ftomacho e repletio.? propter illud non augetur corpuo guloft quoni
am cibuo ciuo non Digeritur.quarc non crefcit ex eo corpuo. SJlle aut
qui cibo abftmet dum tamen remanet aliquid appetituo eiuo augetur
quoniam ftomachuo eiuo bene Digerit cibum.£t fic valde cauendu5
i ne ftomachuo torqueatur ?multum grauetur er cibo ita vt aiihelituf
anguftietur: ?’pulfuo velocitetur ? fumliter repletio naufeatiua ?< faftt*
dunn inducenfrmultum cft cuitanda:? fpcaliter erinalio nutricutibuf
TRam fi faftidium fit cr grollio nutrtentibuor proueniuntiuncturarus
Doloreo?renum.?podagra ? groflicteofpiemo ? epatio,? regulari*
ter egritudinefftcgmatice ? melancolice:/£t fi faftidium fit crnutrifti
bnf fubtilibno proueniunt febref acute ? maligne: ? apoftemata mnU
tum acuta:igitur euitanda e repletio naufeatiua: non igitur tatum c co
mededusqnm fto maeat aliquiflocuf uacuufrnec er toto 05 Dcfideri*
um fopiri: (5 reticri Debet aliq reliqnie appetituo: ? hoc fpaliter obfer
uadn e i habetibno appetitus forte at em' aliqui na
turahter inultu fopituf e:? ifti forte Debent pluo pedere $ appetunt., 5£u nun$ comedas ftomacbum ntfl nouerrsanfe,
‘Jjburgatum vacuuq3 csbo quem fumpferis ante
fi£x “oclide no poteris cognofccre cerro
tua funt Itgua fubtilis m o:c dicta
3fn boc terttt
ponuntur aliqua
preccpta q bo te
ne cnpieusvmere
ncccllario 05 ob^
fcrunrc atc fumpticnc cibi.lQuozu p: 1111115 eft #bo non 05 fumcrc ctbu
mfi noucrit ftomacbu Tuum clfc purgatu a malis bumonbns qb fit per
vomitum erpeilcndo buinozespurridostmalos m co cpftctcs qz ft fu
meretur cibus pzcdictis malis bumozibusin ftomacbo remanentibus
er comiprionc taliu bumo£ cu cibo cibus fumptui
pzcceptum c.q? bo non o5Yumcre cibu oc nouo nifi pfcnfcrit cibu funi
ptum m ftomacbo luo foze oigeftum t ab eo euacuatum .q 2 mbil eft oe
ternis m buinano cozpe $ intromittere cibum fuper alium qui non eft
nigellus.fed oigcri incipit. iRarn fupaflumptuscibus pozis
nem inchoatam impcdit,/£t oigeftio pziozis ante complebitur qm tra
liens ad epar per venas nnfcraicas oucct fecum cibum fupe ralfumptu
fdigcftu.vndc crudi bumozcs in cozpe i ter
tu ponuntur ouo figua euacuatidis ftoinacbi a cibo pzc3fliinipfo.*]fbr
mum eft oeftdenum ccrtuma.vcra faraes.j£t pzoiutellecm iftms fcie
dum eft # ouplcr eft fames.fciiicct vera ? mcdofa.Sleram gali. oefcri
bit.ii.ampbozifmozum iu comento illius canonis, vbi Oicit. indigetia
nonopoztctlabozare.oicens. Certafamesecnmbomocibo indiget
vnde immcnfus fequatur mcudofa fames clt abi appc
titus cozpozc non mdigenre, i£t fic vt vera fa nics fit er conftrictione 'i
cozrugatione venarum olficuftomacbi pzoccdentibusafuccibe mcm*
b.ozum manitozum cibo indigentium.fic mendofa fames folet ab bis
fieri que rtrmgunt? rugant ozificium Itomacbi mcmbzis cibo non cgen
tibus.vt ab actu frigidis Ihpicis aut acctofis. /£t iftius figm fecuudi
pzeccpti pzceedcntis commemozat 3liuc.ma.ooctri.fccnnd3.ca.oe eo
quod comeditur ftc mquiens. /Qpoztet pzetcrea ne aliquis comedat ni
fi poft ocfidertum neq3 m boc tardetur cum oeftdenum ebalierit.i.fot
te fuerit nifl mendofum fuerit, vt ebziozum oeftdenum. 'i babcntuim
faftidium: quoniam tollcrarc famem ftomaebum pumdis replet bu*
mozibus:/£tpoftea eodem capitulo oicit: /Etncqjipfeneqs omnes
qmfamtatcmbaberevoluntaliquid comedant nili oeftdenum fuerit
cerrum t ftomaebus ? fnpioza mteftina a pzimo nutriente cuacuata fue
nnt: /Quod cui in co2pc enftit oeterius c fi nutriens fup nutriens quod
non eft oigeftus mittetur.fecundum ftgnum qd ftgmficat fuper certo Defiderio fiue ccrtafame eft fubtiliooieta.precedenoa.pua adminiffra
tiocibirquandoeljillamfequiturfameo figmficatureffe certa z vera*
Sciendum eft infuper q> in vna z eadem refectione peflimum eft fimul
multoo z oiuerfoo pmngere ciboo: vt carneo z pifceo vel pulloe z por
cum:z poftea prolongare tempuo in comedendo: quia prirnuo cibuo
iam Digeri incipit cu aduenit vltimuo: z fic parteo cibi oiffimileo fiut in
Digercdo:fic q? pzeaffumpte priuo oigefte funt $ poftremo fumpte fue
Digeftionio medium attigerint: vnde fit q> quedam corrumpunt aliao*
fBt iftud innnuit 2Uiic.mXD0c*u.c.De eo quod comeditur oiceno./£t
nibil quidc oeteriuo eft $ oiuerfa nutrimenta fimul adiungere: z poft
boc in comedendo tempuo prolongare: cum enim poftremu nutrieno
aduenit primum iam incepit oigerimutrienteo ergo parteo in oigeren
do non fimilantur. Sciendu5 efi tamen q> prolongatio in comedendo
moderate facta fere vna bora: gratia bone maftigationio? trafglutitio
nio eft laudabilio z plurimum confcreno ad conferuationes fanitatio:
quia perfecta cibimafticatio cum morofa tranfglutitione fiue ingluuic
eft veluti media oigcftio: fed mala maftigatio vel oigeftionc cibi ipedit
vel vebemeter retardat: fj prolongatio in pededo cus interlocutoibuo
z paufio ouabuo vel tribo borie e plurimu nociua: z fequuturet ea no*
eumenta prenarrata*
3>nboctertutangu*
tur Decem cibi fiue ali
menta melancholiam
generariua aut ffirtms
mimica.£)uo£ primum eft corneto pficos:
jrin.Dicit # pira % alii fructus ventofitate facientia cu$ cariatiuis
i.ventnfitatf expellentibus comedunt: vel poffumus obuiare nocume-
to ipfop fupbicndovinuvetus melioza pira funt que magif
odozifera.funt ? magis Dulcedine pticipantia.? it melioza funt Decocta
cruda: -t poffunt Decoqui cu anifo feniculo ? succaro. Zertiu i come
fho pomozu5: De quibus Dicit 3uic.ii.cano.ca.i.q> affiduatio comeftio
nis eo£ facit euenire ooloz£ etia mala babtt pzopzie
tate in generandoventofitatf in fa Digefhone: quare nocet egris: % etia
pp fimile caufam illi que Dicta i De piris./£t ifta Dicta De piris t pomif
majcime intclligenda funt De ipfis crudis % non oe ipfis coctis. j£tne-
Dum ifti fructus ab infirmis funt vitandi:imo oie fructus iplentes fan
guinf aquofitate ebuliente: vt fructus recentes:quo#fuccus m bunias
nocozpozeebulitficutmuftn:? fuccus fructuusebuluintejtterius in va
fe: % boc pp calozc folis Derelictus in eis cum maturabantur. Jfti cnis
fructus pp ebulition? fucci pzeparant fanguml ad putrefactiones:
I5 pzo bo:a qua fumuntur muamentus pzeftent bumectationis. /6t De
bac ca auice. febzicitantibus pzobibuit fructus majrime recites in.iiii,
trac.u.c.vu.oicensi£t o£s fructus nocent febzicitanti cu ebulitione fua
? cozruptione mftomaebo /©uartum £ comeftio lactis.zCuiusca 2:qz
lac De leui cozrumpitur % in fumum aut aceto fitate puertitnr tn ftom a*
cbo immundo:ficut vt plurimu i ftomaebus febzicitantis febze putri-
da:? ergo febzicitantibns febze putrida non conceditur. /Et fimiliter i
malu babetibus ooloz£ capitis ? fiticulofismpluribus aliis:dc quibuf
loquitur f pocras.v.pticula ampbozifmod:apbozifmo illo. Hac Dare
caput Dolentibus malu 2|eg eft tamen q> in aliquibus paffionibus conuenit ficut in ptifi *: ethica ? aliquibus alus prout etiam dicit fpo>
cras ampbonfmo ia allegato.': etiam infertas aliquid dicetur
ctbias fanum sciCttat lac in predictispafllombufuitupetur: Jn fa
ms tamen laudabile elt z boc li in Itonucbo -tcpatc bene oigeratur.tuc
ci intdhna lauat fua aquofitate.*: mundificat butirofttate fua.buoubuf
venenofis repugnat .membza bumectat.cafeitatefua vulncrapecto*
ns uniat z pulmouis gutturis reniis quoqs z veficc morfura
acutorum bumoru i latdhms mitigat quia vifccnbusmuifcaturtcba
morum probibet conuenit lac corporibus tcmpe*
ratts.quorum flomacbus mundus cll a colencis z ftcumaticis bum ori
bus |fn bis enim lac bene digcfrus multus dat nutrimentum: laudabi
lemfagumcm generat carnem augmemat. totum corpus laudabiliter
bumcctar.eptenora pulcra faat.vt refert yfaac in dictis vntuerfalibus
l£t ibi etiam auctoritate lllnffi dicit q> lac bibetes iciunos elfe opoztet
z bibatur calidum cu cpeatvbcra.ncqs aliquid cocdatur quoufqs dic;e
ratur:-: labor tmmiuf motus caneatur: iBoii e tamen quiefeendum
omnino a deambulatione fcd deambulandum ei! fuauiterquoufqs m
ftomaebi fundus defccndiffe fentiatur. 3n difkmperatis vero cozpori
bus lac no conuenit. 3fn calidis enim corporibus cito mutatur m fumo
(irate m*: coieram m frigidis vero in acctofitatem z putredine. 'Jn fto*
tnaebo ctii imundo lac no conuemt.qma in eo cozrumpitur.Circa ele
ctionem aut lactis fciendum efl q> magis eligendum elt lac mediocre i
via nutrimenti *: non fubtililTimum ficut laccamcli aut etiam afinmum
neqs pinguilfinium z grofliflimum.ficut lac vaccarum 7 pccudn. /Eli
gendus cit igitur lac capremo cmm babet tantum aquoiitatis ficut lac
cameliqd non c aptum ad nutriendum ratione nimie bumiditatis. fj
ventris fubductiuum.ncc babet tantum pinguedinis z groifiaei fen ca
(citans z vnctuofitatis ficut vacarum z pecudum quod pzepter groffi*
ciem z vnetuofitatem elt venarum opilaiiuum. ventofitatnm genera*
tmum .*: difticilio2is digcftioms quam fit ucccflarium m regimine fa*
mtans.iEligatur igitur laccaprc no mmifpzopmque partui.nec nimif
difrantis a partu non piuguantis: nutrite m boms pafcms z m cem*
porc quo rcpcrmntur meliora pafcua.iQiunta cfi comeftio cafcrt pt m
tciligi de omni cafco m api me tamen oe veteri; Cuius ratio dt quia ca
feus recens ei! frigidus *: bumidus z groffc fubflantic z di iaUs elige
ftionis *: opilatiuus: lapidis gcucratums z non inuim m competit via
«bi m rcgmunc fanitatis:Ct cafeus vetus ei! calidus z ficcus propter
fal. facit cibum digeri z difficulter dig ritur parti nutrit malean flo* macho nocet: ? nimis Defiecat: ifflinusVompetit $’reeens. Ct It ali*
quis cafeuseft medius mter nouunt veterent ? vifcofum ? frangibtlcm
Durnnt % mollem i parum Declinans ad aliqualem Dulcedinem: no ni
mis falfus:no lacbr? mofusrcum inciditur faporis Delectabilis ? boni
odoiis: cuius in ftomaebo mora non Diuturna er bono lacte conucmcn
ter factus lulficieuter vnctuofus: talis vtiq5 cafcus bonus eft: r inter
alios magis eft Diligendus:% poft cibum fumptus no n multa quantita
te:multa vero quatitate ftipatus in via cibi vniucrfaliter eft malns.fto*
maebum grauans opilatiuus.T lapidis iit re
nibus:? bnmornnf grolTomm in corpore ventofitatum gciicratiuus.
0olum igitur ille cafeus eft bonus quem Dat auara manus.0ertum €
caro fatfa* Caro enim falfa (tue Iole (lue fumo erltccata cuiufcunqs ;ge*
neris aut alalis fuerint generat fanguinem groffum s? mclancolicu:? p
confequens nocet infirmis: nec t pueittens fanis.Ct iftud innuit 3ui.
fineDicens.Cteremplum fpiffi pauci nutrimeti ma
bumo2if cft caro folita.0epttm5;eft caro ceritma.qtie fi
militer eft fanguinem melancolicutn generans.tefte *f&alun almanfo*
re.c.De animalibus filueftribus?Domcfticis.j0ctauum eft caro lepo*
rina que fimiliter fangninis melancolici eft generantia.Oicit C1115 *rfla
ItsDeealocoprealle. Spfaenim plus alus melancolte generatiuaeft
Ct oe|ifta etiam Dicit Jfaac in Dictis vniuerfaUbns cp non comtemt ,in
via cibufedTolum m via medicme.Ct eft fciendus q? ifta caro leporma
'i fimiliter ceruina cum perucnerint ad antiquitatentifimpheiter fnt cui
tande.fi tamen aliquo modo coiuieniant meliores funt ifte carnes cum
partui funt propinque vt ficcitas cornm obtemperetur ab etate:? cti.15
funt cinmdcMx fint pingucs.nas er ea pinguedine obtemperatur fic
eft caro caprina decimum e caro bouinarqraftc carnef
etiam funt carnes Jfaacm Dtettsivniuerfalibuf De
eis DicitXaro caprina 1 bouma funt pcfltma Duraan Digeftioe tarda:
s Digefta groflum generant fa nguinem 'i mclancolicunt, Ct 'X-Utice.iu
cano.De carne caprina Dicit. Caprina vero non eft bona multo: x eius
bunio: fortafle eft malus valde.Ctfub iftis ctiaj intellige carnem bir
cinant ‘i vaccimvqtic peiores funtpredictis carnibus, f,caprinis % boui
nis.lRa? dc cis Dicit fBui.ii cait.c.De carne. Ctcarro vaccina k ccruo
rum bircorunt filueftrium % magnarfi auium facit euenire febres quar*
tanas. CtDc carncvaccina adbuc Dicit $ caro uaccina plurimi nutrii
menti eft grefla melancolica generans egritudines melancolicas. Ct
vltermf Dicite carovaccina genarat lepra.Ct De carne hircina Dicit m £ m ata abfolute: £h ia te#us locutus eft 6 carniba vttadis: f majtime
ammalmquadrupedft. uidendumeftvltcriuf oe cannba aialiumqna
drupedum uBt qz circa elationi carnium aialium quadrupedu contra
ucrlia videtur inter auctores medicine. £Juida5.n. Dicunt carnes poz*
emas effe meUozeffilcut 43ali.t quidam alii .3lu vero Dicut q> carnes
edmas effe meliozeszficut Tftafis 3ui.?3ucr.l3 auerro.v. colliget im
ponat amcciup Ditent carnes pozeinas effe melio:es: quod tamen no
Dicit auctozitate pzopzia: f5 auctozitate cbziftianozum.alii vero laudant
vitulinas pze alns.0ecundu e # electio 7 nieliozitas carniu aialio qua
drupedu pot multipliciter attendi. *]|bzimo movjc parte maiozis nutri
menti 7 irrcfolubiliozis 7 carnibus humanis fimiliozis. i£t ifto mo
ro pozeina ceteris eft melioz.lfbzimo pp majeuna fimilitudmf qua b5
cum carnibus bumanis:tefte galie.iii.alimeuto# vbi Dicit: pozeme at
carnis fimilitudinl ad bolesaddifcere:eejcco qnidacomedernt bn*
manas carnes vt pozeinas nullaj fufpitione babentes fm guftft ipfara
7 odoie.tBt 3ui.ii.canon.c.De fangnine ait. 0anguis bois 7 fanguis
pozci funt fimiles in ol re: ita vt quida fuerunt qui vedebant carne bois
ac fi efict caro pozci:7 occultatu fuerat illud vfquequo inuenti fuerfit in-
ea Digiti bois./£t iftud idc fentit fatis 3uerro. v.colliget.c. De carne,
fecundo qz caro pozeina valde nutritiua Dicit galic.in. alinic
edilio# caro pozco# e majcinie nutritiua: 7 buius erpientia
euidentiffima babent atblete./£t poftea eode5 libzo ait: pozcog carne
nullu aliud ampliozis nutrimenti babebis fumere. tertio qz generat
alimftum ftabile foztiter refiftens refolutioni. fUt ifta fuit mens
ni multis paflibus ubi non pag prefert pozeinas carnes ceteris carni*
bns.f.in octauo De ingemo.ubi oicit.Ceteris carnibuspozema lauda
bilioz e fi pozeus montana incoluerit.poftpozeum edus. f£t fimiliter
in quinto teraputice.vbi caro laudabilioz e po,v
cma m caloze 7 bumiditatetcperata.ciufqs cibus plurimus 7 fanguis
ab ea generatus omni melioz £ fangnine. j£t iftud veritatcm.babet de
carne pozcornm non antiquorum.quia cop caro mdigeftibilis £ .nec m
ucmim fiue lactentium qtna caro eorum bumidiflima c. fedetate me*
Diocrium.puta unius anni uel duo# tam Doeftico#quant filufftrium *
tXerifinulitcr tamc eftimadu £ q> pozci filueftres fut Doefticis meliozef
qz carnes pozcop ooeftico# funt plus debito vifcofiozes. j£t De carnu
bus pozci filueftris fiue apri Di.3ni.iX.can .c.De carne.cbriftiai vero Di
jcerilt 7 qui eos imitatur # melioz caro filueftris i caro pozci filueftris.
na cu boc e leuioz carnibus Docftici pozci,€ foztis nutrimenti 7 p urimi. % i velodf Digeftidio. s c metioj $ cc potdt in hytmc&t er ilfovlterfr
fequitur q> piedtcte carnee poicme nuiitu laudabileo fnt co>piba iuuc*
mbuo lanio s fo2tibuo.labo2artbuo.nonDifpofitioad opilafdcots bio
4 impinguari qrQt qi talia co:pa idigcnt plurimo nutrimeto soilficui
ter rcfolubili .j£t ergo Dicit iRa.uaima.c.d virtute carnium*Caro uc
ro groffa multu laborantiba pueniene elt.fubnlie vero bie q ptedictif
funt ptraru puenit. Ct idd vult auuna.c.DC regie eme qd ededitur vi
ccne*C]ceratatipreterea sinuiti labo2ifmagif fut toileratee nufrictia
grofla.aliomdpdt attendi nielioutaeselectio carnium esptctpate
ppletioie Digeftioif s fanguinie er ipfie generati tcpantiaj.
vr.f. illa caro Dicatur mclioi q tempate clt cdplejddio.facilio Dtgdhdif
fangmnc5 gcncraftempatu5 i caliditates frigiditate, fubtilitatc s grof
fitate* £t ifto md caro edma clt melio2 % laudabilio: cetcrif.vt vult ral\
aai. rau crWa Dicit ralifm alma.c. dc ammahba filueftriba sodefttcif
Cdina caro£ tepata nullam in fe babene malicie admistione q I5 tpa*
tum generet faugmnem.laborantibuetamennonpgnut, cui nulla a
lia caro preferenda eft.lRon eft enim adeo ocbilio ut er ea uirtue mi*
nuatunieq5eiue nutrimentum adeo inultum eft sgroffumvt eseo p:o
ueniat repletio* sgrofiiio generetur fangmf.0angmoquoq5 qui er ea
generatur mter fubtilcm sgroflum ac mter calidum s frigidum cjeifht.
Ct ifta caro non connenit multum laborantibuo.fcd iuuenibuo tpatif
ereremo mediocri vtcntibue.q: ifta caro generatfangumem fozti erer
citio vel labo2e faciliter refoiubilem dicet non erercitio mediocri. fSt
ficut quo ad iftam intentidem caro edma inter carneo Docfticao. ita ca
ro capreoli inter carneo filueftreo eft mcliot Ct poft iftam carnem edi
na plnruni medico£ficutra.sauer.ponuntcarnem arietina. Ct dicit
auer.v.colliget.c.De carne.q? i 6 opuuo maiorio pno medico? preter
gali qui abommamr carneo arietum /£t videtur libi .quia caro vi*
tulorum eft meliorio nutrimenti quam arietina-.Ct fozlan gali. bic at
tendit mcliontatem nutrimenti es eo quod eft plurimum nutrire. ?
nutrimentum Dare magif irrefolnbilc * quod magif videtur conue*
mrccarmbnfuitulmifquam arietinif.com arietme magif bumidc finti
tertio md poteft attendi mcliourao % electio carnium er parte mino*
no uifcofitatif s melionf odozif carunnCt fic carneo uituUne funt me
lioiefaluf camibuf. i£t iftud mnuitaaer.t\colliget.c*de carne oiceno
/Etcarnef uitalorum funt bone carnefideo quia non babent illam in
fcolitatem frigiditatem s ficcitatem quam babent carnefbomneue*
teref s carnefeo? funt imagif odozifere aluf carmbiuf? quantum eft in boc meliozes funt carnibus editus: quia in carnibus editus manifefta
tur qucd am mufcillago.i. vifcofitas ante$ coquantur: fcd carnes edi
nc funt meliozes vitulinis: quia meliozes generat bumozes. i£ t et ifto
P5 quo non cft tanta ptrouerfia tnter auctozcs medicine fupcr electione
canuuni quanta pztmafacie apparet. TRotandum eft mfuper q> carnes
animalium ficce completionis meliozes funt circa partum $ Diftantes
multum a panu.ergo edi % lactentes vituli meliozes funt bircis t bo*
bus: qz ficcitas pzime etatis bumiditate cozrigitur.Jded carnes anima
Itum comple]rioms bumide funt meliozes Diftantes a partu.? circa par
tum Deteriozes:qz fua nimia bumiditas pzocelfu etatis erftccantisXiu
uentutis cozrigitur aut tollitur ? ab bumiditate pzime etatifcrefcit./£t
ideoiuuenescaftrati arietesXvniusanni funt meliozes ? minus vi*
fcofi lactentibus agius: ? pozci vnius an ni vel Duozutn meliozes lacte*
tibus porcellif.grt ergo bene Dicit 3lui.ui. c.De regimine ciuf qo come
ditur./Opoztetautem vt cibus fupple famtatis conferuatiuus fit tales
quales funt carnes: ? pzopzie carnes edozum -zvitulozum lactentiu5 p*
uozum ? agnozum animalium j£t cj: iftis omnibuf pduditur q> carnef
birco? capza? ? arietu ? boum % pozco? an tiquo?: % fpccialiter no ca
ftratozus % pozcello? lactentium ? agno?; lactentiu no funt multus co*
uenientes in regimine famtatis fed carnes vitulozum iuuenum ? arie*
tum animalium ? pozcozum Duozum anno? uel vnius etiam caft 1*0:115
fufficienter conuenientes funt efuiin regimine fanitatis./£t i oiligcn*
ter notandum q> carnes Declinantes adficcitatenr Debent elijcari: 1 de
clinantes ad bumiditatem: Debent affari: vt earum bumiditas tempe
rctur: ? ideo carnes cunicoiozum ? lepozum cerno? vitulozum ? capzio
lo? Debent cliva ri.? carnes pozcellozum ? caftratozum arietum affari:
clijcatio enim obtemperat Itccitatem. /£t ei boc p5 q> in tpibus ? com*
plejcionibns bumidis magis competunt carnes Declinantes adficcita*
tem vt tempozibus ficcif? complcvioe ? etate ficcis magif
competuntcarues Declinantes ad bumiditatem.
Jnboctejmi pomm*
turtriaaUmcntaqiino
dica quatitatc multunu
trumuQuo£P2imum c
ona rccctiarq: fut uc bis q in modica $titatc multum mitriut. vt fnmt
!&UMi.cano.c.fceouisXtidevultaiiun.c»p2imo vbi Dicit.nutricf ve
ro pue quatitatis 'i multi nutrimeti fut ona c gallor tefticulu /£fillud
idc m multis aliis locis repctitXirca clccto5 ouop fdcdu c oua q> gaU
/0ua recentia, vina rubentta.pinguia uira.
/Cum fimila pura nature funt valitura* tina# s pd icunt s Faneano# iuucnfi s pinguiu funt bona in faratatis re
gimme:s aliis ouis (impliciter meli02a :vnde ouaparuula longa funt
bona.vnie.filia pfbri mbetpio legcteneri.iOb boa fmt oua candida
lbganoua,amplius oua trentula.i.p occoctibs aliqualiter uffpiffata vt
in niann tenentis in co:tice fuo videamur tremere; funt mclio:a ourift
fobiiibus.s funt inulti nutrimenti:-! faciliss bone oigcftibis:s gene*
rant fangumem marime co:di p2opo:tionabile.vnde pualefcctibus fc
tubas ocbilibuf majmnepnemut:s marime vitella.vndc 3luun trac.
dc vmbns cozdis vult q> vitella oua# animalium bone carnis fient gal
lina# pdicum s fafeano#.ls nb fint mcdicmecozdumultum tamen co:
pfo2tant.Ct poftea fnbdit cito in fangmnem puertuntuns poltpucr
(Ione pauca babent fupfiuitate5 s generant (anguine fubtile s cla#: s er
go marime pfoztantco; generando (anguine ei p2opo2tibabiic.Ct vite
rius Dicit qunultus valent m Diffolutbe fubicfpus s Dimmutoe fangui
nis vero oua facilif funt x>igcfti6if:*z leniunt pulmone:
spectus: ventre? lubzicant s mmufnutrmt qua tremula. vo oua
p Decoctione facta ad Digerendus funt Difficilia:s nurrimentus cpbtbct
gro(fus:s tarde a ftoaebo Dcfcendens:s tarde penctratiiius. iR otadu
c mfup eje Diuerfitate pparatiois:ouo# cc acquiritur in cif boitaf vel
malitia: aut enim funt affata: aut clira: autfrira:autminre funt cocta
Affata clipis groffioza funt s ad otgerendu ouriota: q: focus fubftan*
tialem eo# bunuditatem Dcficcat: Ct fiunt ouoba modis:aut enis cus
co2tiabaf mter calidos emeres ponuntur aut intcftif franguntur: Jfn te
ftis fracta peiora funt alus: 3flla at q cus eoztiabus mter calidof emeref
ponuntur Duobuf fiunt modif:autmtercmcrcfponimtur tota: aut fup
carboefpti oifcoopta:q in cineriba ponuntur tota funt pciora:qz cu ca
lor foci circueat:fimtofitatef retinet: funt carbocfpofita fu
inofitatem emittunt s munda fumnClira m aqua meliora funt $ affa
ta: q: aq bumiditafcakm foc. in bunnditate ocficcanda repugnat. i£t
fiunt Duobus modis:au: mim cum co:ticibus elirantur aut infra aqua
franguntur. Cum co2ticibuspeio:a funt aliis:q2co2ticcfp2obibcnt oif
folutionem fumofitatns 'i grofficiei.Jfn aqua fracta calo2 aq tpate pene
trats grofficies fua fubtiliatrs aufert fibi grauitates fui odozif. vnde bu
iufmodi landabiliota funt ceteris omnibus.frira ceteris peiota funt:q2
peflimof generant buo2ef;s funt in ftoaebo moiantia fumofitates s co2
. ruptos inducentia s/aftidms facientia.Jfn iure cocta mter affatas m aq
fracta funt mediocna.Ct ifta colliguntur ep vfaac in Dietis vmuerfali*
buf. 0cicndum eft ctias q> oim oiuerfificatur Pm eiuf ptef pponeutef. *fRa5 vitellum in caliditatc tpatum enftit. alburne vero frigidum i %vf
fcofum Dure Digeritur x% fanguif et er eo generatuf no eft bouf.vt bctur
ejc rafi tertio alma.e.DC virtutibuf ouo#./£t ficut oua pdicta.f.gallina#
pdicum % fafeano# funt puenientia m regie fanitarioata oua anatu:au
fe# ftructionum: *i finnliu volatilium mmuf puenientia funt in regie fa
mtatio: vel fimpliciter emtanda.0cd5 eft vinu quo fcil
dum eft # vina Diuerfificantur in colore. Wlm qdam funt alba: qda*
rubea clara:qdam citrina:?qda5 Debiliora funt ce
teris: minuo calida e minuo nutritiua.veg funt minuo ledentia caput %
magio V2ine puocatiua % apperitiua, £ta funt Debiliora ceteri0.p5.qr
fm /Sali.fup.i.ean.iu.pte regio acuto#, vinus eft qd minufca
lefarit % minuo replet caput: cu ergo vina alba minuo calefaciunt 7 mi*
nuo replent caput ceterif: vt patebit Debiliora erunt cetenf. £td atvina
alba funt ceterio minuo calida: P5 p gaUedn cd. iltiuo can.iii.pti.regio
acuto#.De vino etcni albo:oicentC5*TFld I poffibile alicui cjc vinifalbif
vt calefaciat calefactoe vebcmenti. /£t poftea fubdit.Sfinum aut albu
eft minorif caicfactoif oibuf vmtf.iSt iftudlveru5 pparando vina einf
de territoriiadinuicc:?nd aliter: quoniam vina rubea -zruffa gallicana
no funt ita fortia nec ita calida: fient funt multa vina alba q repiuntur in
aliio igitur fieri pparatio inter vina cinfdcm maneriei %
territorii. iQd at fint cetcrio minuo nutritiua p5 p galie.in cd.illiuo ain
pborifnu fecunde pticule ampbonfmo#: facile eft repleri potu dbo:
fubtile atqs albu vfuahter aq eft viemum %
flliuo virtuti vicinatur adnutriendum: vnde vrina prouocatur:nec coi-
puf inde nutritur./£t fimiliter C co.illiuf apborifmi ciufde pticule*/£o#
qui nutriuntur Dicit galie. vinu aquofu5 nimio Dat corpi nutrimenti! cu
ino liquor eft ficut aqua fubtiliftima ? color albuo.qd at nimif ledunt ca
put 0 3Juutn.i. doc.u.c» De regie aq % vini Dicentis: filiumvero albus
'i iub taffe calefactu eft melino: no.n.capitif efficit 00I02I: f5 fortaffe bu
mcctabit % capitio Dolorem aileuiabit./£t idllt vult galie. in cd.illiuo
can.ui.pticule regio acuto#.''[fbotuo at Duldo.ro at qre minuo ledunt
caput eftr qr minuo fumofa % vaporofa funt ceterio: qd at magiffuntvri
ne p:onocatiuaraptina:p5 p vpo.in cande illo.iii. ptnregimimf acuto#
De vino etenim albo Dicente. 05 trafituo eiuo.f. vini albi in vcfica eft fa
cilior $ cmiiflibet altcriuo potuo:cu5 qno It vim apitiua5 babere Dino
fritur./£t cjt boc tertu fcquitur q> ifta vina alba fubtiliapluo puenifit $
alia vina calefactio fiue a natura ficut colendo fangumeif naturalibus lioe ab accidfte:(!mt calefactis er ira vel mota m fole. £r fimilitcr ma
gio puemunt fiudenditibus:q Debent vti vino 116 turbante cerebrfi et
fimilitcr puemunt habentibus ccrcb:ii5Dcbile liue naturaliter fiuc ac
cidcntalrenqz habentes cercbzum Debile et forri inno faciliter inebzi
antur.vt ta 3Urt.uu.loco palle» £t ergo fi vti vclmt vinis foztibo ne*
celTe eft ea fo:titer limpbare. £t fimilitcr coucmunt habentibus epar
calidum ? ftomaebum calidum % habitantibus in rcgioc calidu.qz ca*
lida vina miftis facerent vero rubea clara fle beluacc
fia calidiota funt ceteris» ut uult illius canonis (lip
etenijalbo.ubiDicit.Ofcruntamencuiufcalefactioetvunf
eft uebemene. eius coloz di rubeus clarus.£tifta vma etiam nutribi
lioza funt ceteris: ut babet galiean conten. illius ampborifmi prealle.
facile di repleri, ubi DiciLgroflum ucro ? rubeum umum nutribilius
eft ceteris: implens cozpoza cito obnopia inanitioni» t£t circa iftiid di
intelligcndum q> urna rubea Dicuntur nutribilioza eo q> p!uf eorum in
fubftantia mcmbzozum puertitur*2|ina tamen nigra poffunt Dici nu
tribilioza ceteris:quia pftantiuf Dant nutrimentum»? tardius a mem*
bzis refolubile» f£t iflo modo Dicit galie»tn comento illius ampbozif*
mipzealiega. £ozum qui nutriuntur # uina grofla? rubea nutribi*
liotajfiint quam aquofa minus tamen quam nigra*£r ifto modo ctia>
tntelligimr Dictum rfaac in Dictis particularibus ubi uult # uinum nU
gruni plus nutritquam rubeum» /£t ilia uina rubea magis leduut ca*
put quam alba ? 'mmus urine funt pzouocatiua. et bine eft $ ilia uina
quia fo2tia funt babemibuf Debile cercbzum non conucmunt:ut Diem?
di: fedbene conueniuntbabentibusfoztecerebzum: cum fo2te cere*
b:um uapozeseleuatos adipfum non fufeipit: vt Dicit auicenna in pzi.
capitu.pzeallega. et circa iliud elt fciendum # ingenium hominis foz*
tiscerebzi magis clarificatur? acuitur fi bibat umum bonum quam It
non biberet.utnuit am.m cap1t1u.p2callegato.ct ratio eft: qz cjtbono
uinopluf$cj: quocunq53lio potu generantur?multiplicontur fpiri*
tus fubtiles aliqui dicunt q> vina alba cito caiefatmnt multu$.2Jma
vero nigra fut miuorisaffactionis $ citrina. ? ergo etiam mmus le*
dunt caput $ citnm. 0cd quia tardio:is oefcenfus fut m ventre.? mi
nus v:ine p?ouocatiua q> alba.magis ledunt caput q> alba *vt b5 gali*
m cd.illius can.prealle* 'Kbotus at oulcis.iEt funt iflav na et plus nu*
tritrun cp alba.?citrmaminus tame $ rubea, vtpredi »ue. Xcrtiue
fo:bilia facta ejemribus carmn.? mapmcc]cb:odio pullo#. Zalia eni
b:odia nature bumane fut amica ejequo facillime m (anguine fut muta
bilia, ? bonum fangumc generant.? mape ou fiunt et fmula.i.cjc fubti
Ultima pte farme.q: finnla ? mape tritici multum nutritiua eft ? bonu
nutnmctum affert. vt baberipoteft cp IRa. in alma.£tifta tria ponit
3lui.ir.in ooc.ii.fum* in.c.jcv.in fine, vbi oicit./£jceniplu fubtilif multi
nutrimenti boni cbimi.i. bumotis eft ouo# vitelli ?ivinum ? aqua car
ms.£t cp ifto concluditur q> ifta tria fut oc genere naturam humana?
mainme pfortantium.
5n boc tcita tagutur duo
Dccim reo cozpus buma*
numnutrientes ac imptn*
prima cft tri
ticunr.i. panis er tritico, dc
quo Dicit Hui.ii.cano.c.Depane, $ impinguat velociter ? marime dc
frumento nouo.lRa. ucro in alman.De tritico Dicit, riticum tempera >
mento vicinum eft.l*caliditati pa£ attineat. iQuod autem poderofuts
omnia
que fnt cr fanna tritici fripa tarde a Itoniacbo oefcendut.gcnerat grof
fos bumo2ca.opilantuiaa cpatis: fplene % generat calcula
multum nuriunt fi Digeritur. Triticu uero elirum eft cibus granis s in
digeftibilia.fcd fi Digeratur.fo2titcr nutrit? rebo2atuirtutf:0ed triti
cum fub fodina pania bene fermentati t affati in clibao moderato igne
eft electua cibua: /£t omnia ifta colligitur er galie.i. ali J0ccunda rea
eft lac: <£t poteft illud intelligi dc lacte ebutirato quod apud mcdicoa
adobobe Dicitur t apud comunea balbuca: balbuca enim recena fi co
nicdatur cum pane recenti fiue calido ? impolito manme impinguat:
poteft etiam mtclligi De lacte cap2ino quod etia multi nutrit dc quo; p*
ua latiua Dictum eft ibirperfica poma pira: tertia rea eft cafeua infans
flucrc&nf:oe quo Dicit Hui.ii.cano.c.De
pmguatmuf./£t I5 cafcua reccf nutriat % impinguet.m regimine tamen
fanitatia non conuemt: q: fcqunntur er eo nocumenta priua Dicta ibi:
pcrica poma pira: £}uarta rea tefticnli:? illud marime mtclligcdum
eft dc tcfficulis gallori impinguatorum: dc quibua 'Huui.cano. cdc te
fticulo Dicit:# fit valde boi nutrimenti ? pulcb2i -r .mun.ca.cd.De eia
Dicit q> in modica quantitate multum nutriunt: £t poteft iftud etiam
intelligi De tefticulispo2copmultum pinguium nodum coeuntium: fi*
cutpo2CO£ caro;qalio£ animalium qdrupedum melio: etiftitrtboc
quo ad boc q> c nutrimentum pbcre maiua irrefolubiliua co:pt buma
no fimiliua: fic et ? porcos tcftiaili refpectu alio# animalium
quadrupedum ;/£tc b diligerer notidum q> tefticult animalium p:oue
ctos in quibua eft ia? fermentatum femen ? generatum non funt boni
mitrimenttrfed tefticult animalium iuuenum coire potentium
quibua adbuc no c fpernia fermetatum :fit f3tis laudabilia nutrimen
tifi bene Digerantur:*: dc iftia etia intelligitur Dictum pus:quinta eft
caro p02cma.De cuius electione -r effectu fatia aple Dictum eft pua. ibi
pfica,poma.pira.0e&ta eft coeftio cerebrop: pio quo fciendum eft q> ce
reb£ eft ftomaebo malum naufeatiuum Dciectiuum appetitus: ? qroffi
bmno2isgencratumm:uc£efttamenq>fibcne Digeratur alimentum
pat co:p 1 notabile:fed nullo modo comedi 05 poft alios cibof:bonum
at eft q> cum origano uel calameto vel cum aliquiba obtcpannba cius
uifeofitate? frigiditate in quibua fit virtus mcifiua-rcalefactiua pare*
tur: l£t caucdu eft qd fi comedatur qd pnntus alfetur fup carbonea:
'i eft aduerteudum qd no pfertillif quibuf frigide folent aducnire egri tndines fed bene habentibus completione m calidam:vt vult ‘ifta.irt
ulmi*? dc aialiu.Ct bzeuiterpap pncmt i regimie
fanitarts;f5aliquado bcncpuemtvia mcdicie.ficut c;reb£ capzcolop p
uenidscptra venena:? ptra mozfn veuenofop ? lepozis ptra
trcmorC*? fim pullog % caponil ad memoria \z fubtilia*
tionf ingenii pferfit.Circa electione tam£ fciendO eftq> me*
lioza voiatilifi.? .fpzie motans?; ? evcerebzis quadru
pedfi cereb?arictifdeinde vituli,vt vnlf&uui.eano.c* dc cerebzo*
Septima eft medulle q multi ffit nutrimttf fi bene Digeratur put Dicit
3tai*ii*cano*c. dc medulla.? ct facile i faguinc puertitur. hoc tami ma
Ifi facifit cp Deiicinnt appetitu atq5 naufea induefit. Ct ergo “Buicenna
Docet eas comedere cu piperibus* Ct ct aliqui eas pparat cfi citomis ?
paftillis: vt faeifit lecardi.Ctpzo electione ea? Dicit 'Hui.q? puenictioz
cfi medulla vitulo?? cerui. Demde t hauri: ? pofiea capza?*Demde ouiu
f£ 19m aliquof medulle tbauro? iuuenu ? piguiu multu puemetef funt
J&ctaua l Dulcia vina dc qbuf pofteriuf Dicetur ibi,funt nutritiua.TRo
na c cibus guftu iocundiozrqz talif matfe nutritzjupta illud ppo.ii.pte
ipborifmorfi dicentis* Tearum Detcrioz cibus c potus Delectabilior
quid£ melioribus magisdelectabilis eft appetMus* Ct galie.in cd.il*
lius enim abus fapidus in quo qmf$ Delectatur cu accipitur
a ftomacho ppletus retinetur ? cfl magna Delectatione Digeritur plus
$ quiltbj alius qui fit abominabilis: fugit unde vomitus faflidiu infla
tio rugitus generas.Ct bine tep aliqui melius valent cum malo cibo
$cumbono:qz maiore Delectationem habent in malo, decima eft
ona fozbilia que in modica quatitate & multfi nutriunt*De quibus ctia
Dictum eft ficus mature quepzo
pter fua Dulcedine muUum nutriunt ? impinguat Circa iftuctfaendus
eft (p Ucet nntrimentumfic no erifiat m roboze nutrimenti camis:? gra
norum.eft tamen vehementioris roboris & nutrimentum omnium
fructuum: vt vult 3Un*u.can,c.De ficubuf.Ct ibidem & Dicit inter fructus: fructus magis nutritim ? fimili
ozes v pzopmquiozes carnibus in nutriendo funt ficus ? vue valde tua
ture ? oactili. Circa electionem vero earum friendum eft (p fm auiai *
canone.c j.dc ficubus.illbelioz eft alba qz lenioz.Deinde rubea fiue ci
trina*-? oeinde nigra.Ct que uebementer matura i mclioz t ? pzoptua
ad boc ut noceat*3ftem humide -z recentes ficus magis ? uelocius nu*
tritius funt $ ficce ? citius tranfeunt De ftoacho ad epar ? magis bume ctat epar t magis Icmficat $ ficcc; ficce uero (ut minue fffartuc t magif
ftoacbo puementes quas bumide de ficcif t>icir ani.loco p2eaile.0icca
quide5infmsopanombus?laudabiUs.ucrum fanguisepea generas
tufnon eftbonuf:tp:optcrboc facit pediculos:uerum fi fit cum nuce
tuc eius cbimus.i. bumot fit bonuf: t poft nucem efi anugdaia j£tpo<*
ftea T>icit <$ admimftratio ficcc cum leiumus adefheft mirabilif iuuantf
ti ut aperiendo uias cibu-z p2op2ie cu5 nuce t amigdala.cum tam? eius
nutrimentus cum nuce fit plus qua cu5 amigdala* iBt puemunt utre*
q5 ficus in boc q> in ipfis eft inflatio % lenificatio t eppulfio fupfluitatus
ad cut?t p2ouocatiofudo2is t remotio afperitatifgutturifrtmundifica
tio t leititio pectotis pulmonis t canne eius aptio opilationum epatis
renum t fplenis, duodecima res efi uua recens.i.uua dulcis t bene
matura.ljbto quo fciendus i q> uua i qda efi immatura %
acerba.t fit ep ea agrcfta.t ifta ftringit uctre ?colera rubea repremit at
q5 fagumem.t multum ualet in fiujru uentris colericotalia efi matura
uiridis 'i recens: et qua fit uiuurn. i&t ifta fpcaliter quando efi alba fi
ne nucleis t co2tice uentrem lapat t ceteris fructibus plurimi t melior
r is nutrimenti ejnfti t ficut ? ficus: m motis tamen nutrimfti efi q» ficuf
vt b5 aui.ii.canone.c. de uua. uerum i tamen uentofitatem generat
t inflationes uentrisdokncm. £tfiremanferitpouos dies uei tres
poft collectione fufpenfa donec co:tep oetumefeat melius nutrit x mi*
nus lapatrnec tantfi babentes ftomacbfi plenus cibo x imuit
dum malis bumotibus nullo mo comedat nuas.? fpcaliter recentes x
fine arillis.udociter eni in ftomacbojmmundo «erumpuntur ? m fio
maebopleno cibis:q2 nimifeito digeruntur .? no poterunt epire defio
maebo poft cibum nodum digeftum: quare tunc in
ftoacbo cotrumpuntur talium cibum co2rompunu£t fimiliter ?t iutel
ligendum efi de aliif fructibuf lapatimf: t fi aliquii uelitfumere uuam
uiridemtrecentem bonum cft # primitus infundatur in aquaferucti
p bota. t deide pdatur in aqud frigida, tpoft fumatnr.lfla.vo in alma *
t> uua recenti.? fpcaliter dulct.dicit q>cito corpus impinguat t augm i*
tat erectionem uirge t ulteriuf dicit # illa uua q efi fabrilioris corii 4*
cotticis ritiuf defeendit a ftoacbo: illa vero que grofllorif tardmf. alia
cft uua ficca: que paflbla uocatur: t ifta licet ponatur t numeratur inter
equalia; paru tamc caliditati attinet: t bene nutrit fccundfi . lo.pal
le. t pfortat ftoaebum t epar fecfidfi auuloco falle*? opiiationef remo
uet.*£t dicitur q> epar impiguatur cp eif t mapime fi mundentur ab a*
rillis:£t fic teituf pdictufpot mtelligi deiwa matura recenti:roe uua
ficca que pallula dicitur* 3fnboctcptu ponuntur qt
tuoi generalia quibuf vina
pzcbantur. T(b:imum eft
odoz: vmum.tt.bdi odozio
fiueredolenomultiplicatiiutm cftfpuum fubtilium. /£tfni pfti.v.tbe
ozice bene nutrit z bonum fangmnc generat: virium vero fetidu aboia
bile i nature humane fpuo grotfoo mclancolicoa genera no:? fnt pfti.
v.tbeozice malum fangiunem z capitio oolozc c% malo fumo caput afee
derc aentozum co.i.loquco oe oiuer
litate oicit # et vmo-boni odoztfe melioziocbmu.i.bii
mozio.etfni illud eft multitudo q implet eje eo caput:q> eftqz eftfubti*
liuo z calidiuo. CJ6 at ct eif t mali odozio f m maliciam cbimi generati
ab eo erit paucitae Icfioio eiuo ut capitetqd e qz eft frigtduio z groffiuf:
$llud autem cui penitnfno c odoz 06 facit oino aliquid accidere m capi
te:qz e vehementer groflus.&bnt eftfapoz.ficut.n.cibuofapidioz mc
luto nutrit z nteliuo a ftoaebo amplcctitur.vt oictum cft in fnia pzccedc
ti ita z vinumiCtrca iftud tamen feiendu c vina m fapozc oiuerfiftci*
tunqdamm.fimt tmlcia aliio nutribilioza groflus fanguincs facientia z
ventres bumectantia ad trigerendus tmra z fitun fut
potica fuic ttiptica ftoacbuin pfoztatia: ventrem conftipantia:pcct02i z
lue ptmetie.f.pulmoi? cane eiuo nocuia:iteftinio pgrua.ad oigerendu
t>ura. alta funt acerba q funt oiutericaa.vmic pzouocafiua. groffoo bu
mozeo no generatia :f5 oitfoluetia.alia amara nnnuo calida, vt bs pfti.
v.tbeozice. Z nitoz flue refplendcntta q indicat fup fubtilitate
vini zfle et confequenti fuper fubtilitate fpirituum et tpfo generatozus*
/Quartum eftcoloz./£t pte enim colozie vina tmierfiftcantur ut nutri*
rubicundiozacetcrioparibuo ntagio nutribilia funt
albio:?io pluo pucnijfintmacrio qui alba .alba tamen pluo puemunt
pinguibiio./£t r»c illa oiuerfltate vim: etcolozc oictnm efl pziuo ibi.
/Qua rcccntia./Demdc in tettu ponuntur quinqs fpccialia qitibuo pzo
batur botntao vimVlfbzimum tangitur cum fatim
do emm vini cognofcitur ct effectu. £[mum enim fozte cft qd calefacit
cozpuo vcbemcterrepleno caput fccudu galie.com.i.ui.pti.rcgimimo
majeime fpirituum cft multiphcatmum z mul*
tnm nutritiuum.Caueanr tam£ ab illo nifi fit limpbatu$ qui funt oebi
lio cerebzi:qz magna effumatio ab ipfo ad cerebzum ipfum peruemret
cipfmn lederet.Sccundum tangitur cum oicitur.fozmofa. iuusut.
fozmofum lluepulcrum qz cum maiozi appetitu fmmtur meliuo oigc*
Sfra pbatur odoze.fapoK.mtoze.coloic*
0i boa via cupio bec qufq? pbatur i illio
f 02 tia. fozni ofa .fra gratia ♦frigida. frifca . tutor •nudius rintritXertium tangitor cum didtur.fragrantia.Sfrnil
enim fragrans fiue bene redolens niapime confoitatiuum eft ? fptrim
um fubtiiium generatiuum.vt oictum cft.£2uartum tangitur cum di
citur * frigida.lRam vinum debet effe frigidum quo ad tactum . no au
tem quo ad effectum ♦ vinum enim calefactum cum fit rarius % fubtilt*
us citius ineb2iatmeruos debilitat.t caput ledit nifi in modica quanti
tate fumptum fuerit. fiumtnm tangitur cum xnritur.frifca.SImfi enC
bonum t>ebet effe fnfcuin fiue leue.quod fpumando fonum facit c ba*
bet fpumam tenuem de facili labilem.t in medio ejciftente.fiue quan*
do in eo mouentur atbomi.vinum enim non iftius difpofitionis pendu
lum dici debet: nnarime fi non fonat vel co:po:a atbonialia nonba*
beat: vel debet dici debile vel limpbatum fi fpumam babeat cum ma*
gnis ampullis: uel ad latus cipbi fputna diu maneat.
3fn boc tcitu poiturvnfi
documetu oc umis. Ct£
vina cadida t auleta cc
teris paribus vel nutriunt reliqmsvinis.Ct illud voluit pftan.loco p
allegas idem vult auicenna.in.i.c.oe regimine aque % vinuvbt Dicit,
quoq> groflimi quod eft oulce.elt melius illi qui vult effe pm
guis:/£t ro eftrqma vina aulcia vebemeter a imbris attrabutunpter
eorum dulcedinem cui natura congaudet nam Dicit auiccn.ii.can.trac;
i.caii. operationes autem dulcis funtoigeftio? lenificatio -xmulti*
plicatio nutrimentis natura ailigit ipfum s virtus attractiua attrabit
ipfum: Ct licet ille tectus verificctur ae omni vino aulci: eligibile c ta*
men vinum moderate dulcedimss non dulce in fummo.fkut mnuin
quod uulgo mufcadcllum ftue mufeadetum Dicitur:quia tale comim*
pit fangumem. Cuius ratio e:quia natura rapit auide tale vinum a fto
maebo ad epar prius $ digeratur quod in eo e Ctilc cbilificationi ? an
tcquam maturetur eiuf fupflmtaf;propter delectationem eiufmajcima
tn connaturalitate dulcium: 'i fic replet faguine aquofitate indigcfta: et
qua redditur aptus ebaiitioni 'i putrefactioni:/£t’iftud etiam mtcllig£
du e de aliis cibis onlcibus in fummo: 'Jfbzo maion noticia Tdcndum
eftq>ejcufu uini oulcis aliorumfnutrientium dulcium tria timetur no
cumcta:et matie bis qui ad ea pni i faffidiu pzopterea #
oulcia fuis caliditates buiditate leniut % applanat 02lficiu ftoaebi idu
ceti a illic oifpofitione cotraria ianuioi ‘tcoirngitioi q fut ca fais 0com
e uelocitas Iflamatois eo£ vm& sulce mmuf t vzinepuocatiuu $ aliaviita
ptra ifta trianocumeta fume valet acetofarq» appetitu fua acetofira
te pzouocant z fua frigiditate inflimattones pzobibent z fubtilitate fuc
fubftantie opilatoes aperiunt. iBotandfi infup q> I5 vina sulcia z alia
nutrientia sulcia opilent epare fplcnc:seopilat tam e ipj pulmonc.t£t
ro quare no opilatpulmone ficut cpar z fplcne£:qz a silicibus in tranfi
tu fuo p meri nil mfi fubtile ad ipfiis refudate fanguis genitus cr reba
sulcibus ad pulmone venit lam purificatus in epate pziuf z cozde fubri
liatus.*£t iftud vult galienus in com.iUiuscan.iii.parti regis
sulcif potuf.Jftc vma sulcia minus inebziant fm p po.iii.pti. regis acu
to?:cande illo mente leuiufpeutit $ reliq foztioza vina: er pdictif pclu
di pdt $ fi bibatur vinft rone nutritois cozpis rcftanratiois z impigua*
tionis:ficut ptigit in bis qui macri funt:line naturaliter fiue accidenta
liter:tunc vma sulcia z groffa fufficicnter colozata, Xalia.n. vina funt
fulficienter nutritiua *z sepditi rcftauratia: z cozpo# impinguatura: vn
deipuememioza funt ad impinguanda co:po2a macra .z£t per oppofitfi
fi mtend unus no nutritos nec bperdtto# reftauratos nec impinguatos
vt ptmgiun bis q funt multti carnofi z pingues: tunc ppetunt vinaTub
tilia no sulcia: 15 fapoze anncabili odozifera ad albedm£ scclmatia fuf
ficicnter foztia eligenda funt.0i vero setnr vmum ad fitis crtmctionc
tum vmum albmn fubtile sebile eft cligibilius.tale.n.viim magis bu
mectat z infrigidate p pfequens melius crtmguit fitis: * quanto fitis c
maioz tanto tale vmu eft puememius.0i vero vmum setur ad fpuitnt
pfo:tato5 z repatos z virtutis pfoztatos:tunc s\ sari viml fubtile odo
rifepfapozis selectabilisinleruocris colozis: fufficientis foztitudmis:
z tale vinum ss fumfeum pauco aboe ss cc sepuratum ab vtraqs fu
pflaitatce S5 fumi pauca $titate.0i vo mtendama pectoztf z pulmoif
mudificatd5 wntnflajcatos: tunc vina mcdiocrif fubftantie fapoze sui
cia funt magiscligtbilia.
§n boc paffu ponatur suo /
nocumenta nimie potata
0ivtnn rubeuj nimium ijdoqs bibatur*
Qctcr ftipatur*vo]c limpida turbificatur * nif vini rubet.'jjbtimum eft $ nimia bibitio vini rubei pfhpat
.i* ouros facit reccflus feu difficulter babere egefhonem. Cuius caufa
fm aliquos eft:qt tale vinum rubeum pluo ceteris panbuscft calefacti
uum ? magis nutritiuum*3fn quantum uncius pluo eft calidum magis
erficcat: ? inquatus magifnutritmu5 auidiufa natura retinetur. 'jfbdt
tamen tertus intelligi oe nimia potatione vini rubei ftiptici aut pottet :
er qua ftipticatnr ? pftipatur venter,fpter ftipticitatem ? ponticitatc3 vi
nni£irca iftud tamen fcienb eft fi ejebibeatur vinum ad ftomaebi ?vi
ptentiue fo2tificato3 eligemus vina grofla potica ucl ftiptica rubea
ucl nigra fi£ ptingit in bcntib? flurfi uftrif p20pter debilitate ptftiuc fto
maebi:? iftud unit palmeuf qui
dem ? niger:? fimiliter gal.in co.illius.0cd fi intendamuf pfottatom
digefhom ppetunt urna lubtilia uel mediocria in fnbftantia ? coloze bo
ni odo2is ? puenientis fap02is t fufticicntif uigotifaliqualis ftipticitatif
0cdm eft erafpatio gutturiffiue raucedo qua inducuutaliquavina nite
fe rubedimf pp eo£ ficciratem? tcrreftreitarem.Ct iftud nocumentum
etiam ptigit er vinis rubeis patrie b2abantie pp eo£ ftipricitatem ? ter
reftreitatem: ?marime quando mufta funtvma p2edicta iftud nocumen
tum fccundumptingitmon tamenp2imum:q2 muftu magne rubedimf
folet inducere ventris flnrum p2opter feces fuas terreftresann eo mijc
tas q fui motdicatoe mozdicant inteftina:er qua motdicatioe fiuruf uen
trifeaufatur:? tale uinum non oebet bibi muftum,i.$diu fuerit turbis
dum ? bulliens: q2 erquo ipfum eft moidicans p2opter/fuas feces terre
ftres:ab eo etiam eleuatur fumus mo:dicanf:qui ad cercbtum uenienf
fui mo2dicitate mo2dicat oculofats rubificat: /Et iftud etiam intclligen
dum eftdiftifmuftifpatrieb2abantiefiue rubeiffiuealbifptoptcr co#
terreftreitatem: Caufa a fit quare ifte fumnf eft mo2dificatinuf eft: qt ui
num a quo diffoluitur eft mo2dificatinum:5am ut oicit galie.i.pti.am
pbonfmo.mcom. illiufampbot.? qm crefcunt qmcqmd a quilibet re
diffoluitur ei unde tufiblrntur necefie eft utaftiimletur.
Sito boc tectu ponuntur fer
medicine ualentef ptra ue
ncnum: 'Jfma eft alleum
quod marime ualet contra
nocumenta prouenire folentia et mala aqua ;? majrime ualetcotra po
tu male aq: t>cquo Dicit ioeradn aggrcga*ct>e eo q> qndo fumitur al*
leuin ? poft bibitur aqua comipta no nocet aqua illa potanti;? idem in
nuit auicenna.u*can*capitn.r>eeo;?in.i capitu,t)e confernatione iter
agentifa nocumento Diucrfarum aquarum: /£t iftud idem etiam ope*
raturccpe: utuult amcennauuaiu capitii. dcco: ?ficpoteftcompze*
: nup: ruta: pira: rapbaus: c tiriaca.
IK>ec fnnt atidotum ptra nioztale uencnfi bendi fub alleotDe eo etias tfdt 3lm'.ftM.loco pieallc» $ ccpc eft vt tt
riaca mearum aquarum: allea ededenda iuntaquaf grof
fae n turbidae;qz fubtiliant eae cito Defcendere faciunt c pzobibent ne
ftoaebo noceat % inrcftmis:?ne venae opilent, alleum pzererca cdeftu
ante iter % poft boc: et meliczibus rebus eft % couenientiozibuf illif qui
veniunt ab aere frigido vel qui vadunt ad eum: vt innuit auinnXc. De
regendo iter agentem in frig02e ? congelatum: /£t et ifto fcquitur q? al
lens multum valet iter agentibuft per Diuerfaf terraf euntibufpotibuf
vtentibuf:iutta illud metricum: allea qui mane ieiuno fumpferit o:e:
IDunc ignotazum non ledit potuf aquarum: nec Diuerfozum mutatio
facta loco£:2|alct pzeterea alleum ad punctura vermiumuenenofo:»
t mozfrnn ferpentum quando bibitur cus uino: qb auicen.n.can.c.De
eo fe Dicit fuiffe ejepertum: *i confert etia mozfui camf rabiofi quando
fit emplaftrum epalleo % foliif ficuf? cimino fuper mozfuni migalif con
fertut ibides Dicit autcenXepe uero fecundum auiccn.ii.can. c.oe eo
confert etiam mo2fui canif rabiofi C115 linitur fuper ipfum aqua eiuf aut
cmplaftratur ep eo cum fale ? ruta:? cepe quod comeditur expellit no
cumentum uentofitatif ucnenofozum: i£t Diterunt quidam q? ipfii5 ge
nerat in ftomaebo bumorem bumidum plurimum frangentem nocu*
mentum uenenoforu: notandum eft circa iftud q> alleum ? cepe ? fimili
ter etiam pozrum uia cibi non competunt temperatif co:po:ibuf nec ca
lidif:? fpecialiter cruda: parum enim nutriunt ? male nutriunt:
rant fanguinem acutum ? pungitiuum :groffof bumozef tamen fubtili
ant % uifcofofinriduut:?poft$ Decociafimt: perdunt pungitiuitatem:
*i adbuc remanet uirtuf incidua ? fubtiliatiua:unde magif cocta compe
tunt $ cruda: Ifbozri enim fnnt calidi ? ftcci ? Dat co:po:i alimetum ib*
laudabile % oculis nocent ? generant fanguinem nigrum mdancolicu:
?fomma terribilia tneruosledunt ratione pungitiuitatifeo^: nocent
centibuf -2 gingiuif:? nulluf colericuf nec melancolicuf eif utatur: ? fpe
ciaUtererudifXcpeicalide funt ? babent bumiditatem fuperfiuas
reftrem cum bumiditate aquofa fubtili indigefta; J0i comedatur cru<* ida generant in ftomacbo malos buntoees * putrefactabiles 7 coiruptt
bileiinduent foinnia mala z terribilia 7 ooloif capitis**? nimiufvfuf
oifponit boles ad memozia oepdenda 7 pturbat intcucctus 7 pdu
citad oemetiam f$ fi lauda*
biliter iuuant digeftos 7 minuutur nocum&a *: tempant cibaria fri
$ida cum quibus oecoquuturrfcd melius £ eis no vti. Slllca calida fut
Declinant ad aliquale bumiditateifed minus # cepe: valent ptra ven
rofitatf:? valent in tuffi:-? bene fereare faciunt:fcd nocent uifm 7 doIo*
rem capitis inducunt: 7 funt tiriaca ruftico£:/£t fic pdicta folum con*
uemiint bis qui flcumaticum aut grofllun uifcofum bumoic babucrint
jColcricivcro a piedictis abftineat. secunda eft nur vc qua Dicit 3lui.
ii .can.c.De ea tpfa cu ficubus 7 ruta eft mediana oibus venenis 7 et
ea cu cepe 7 fale fit emplaftrum fup moifum canis rabiofi./Et iftud ma
fime intelligitur oe nucce ficca ante cibum fumpta mo piedicto.i£t cir
ca iftud vlterius fcicdum c q> nucef ficce peioies funt recctibus 7 bunii*
distq? ficce magis vnctuofe,funt:rdne cuius incolerapuertuntur: 7 m*
ducunt capitis doIo:£? oculos turbant: 7 vertigine generant: 7 fpealU
ter furnpte poft cibum t Ungue paralifim inducut.vomitu piouocant 7
veficas in oie faciunt. /Etbabcntes ftomacbnm colericum majame dc
bent euitare nuces ficcas: 7 $to antiqnioics tanto peioies fimt.TRecf*
tes auteni minus male funt:qi no funt tantevnctuofitatis:? io no gene
rant ooloiem capitis aut vertiginem 7 fimilia fient ficce: 7 rone bium*
ditatis lubuficantis larant ventrem z fi aliquatulus toireantur 7 come
dantur poft cibum: ppiimunt cibum fumptus. r£t fic p$ cp nuces recen
tef funt magifpuementes coipibuf fanif $ ficce.Zeftia eft ruta oe qua
Dicit 3Uu.ii.can.c. oe ea qua refiftitvcnems.iEt poftea fubiungit./St q
fibi timet ne in potu fumat ueuenum 7 pungi a ucnenofif bibat De fenti
m cius poduf Diagme unuis cu foliis fuiscu5 uino:-? jpiic fi bibitur cu
nuces bolo olbuf ptritif 7 pmirtis. t£t Dicitl3ri.m li.oe alalibuf q> cu5
muftela uult pugnare cu fpente fiue C115 bufone: ipfacdedit ruta ut Iter
ficiat eum:qi odoi rute eft inimicus ueneno: vnde conieftio rute cum fi
cubuf samigdalie dulcibus in mane pieferuat a ueneno. dotandum
circa iftud # dupler eft ruta quedam Domeftica 7 alia filueftrts. *£)omc
ftica metioi filueftri eft: qi filuefiris 7 marirne ficca .calida 7 ficca eft in
quarto gradu.quare plurimum fnmere oe.caeftpcrmcioftmi. e
frica uero birnuda:calida 7 ficca eft infecundo gradu.ficca uero in ter*
tio.s eft incifiua refolutiua carminatiua uentofitatum. 7 iftud marime
eonuemtficce.lRam oicit 0era.c.Dc ea.q? eft De rebus maqis confc*
rentibus inflationibus: ideft uentofitatibus: fed m bumida eft inflatio Jtf ruta vehementer acuit vifum:?p:opiic fuccusciuscufucco knu
culi ? meile collirio facto cjc ea aut comefta vt dicit 3luuucan.c,oe ea»
iQuia tam£ in fucco rute qdam Z bauracitas nocenf oculo: io ruta pt ap
plicari oculo ventilando; ita q> folu vapos fine fumaliscuapo2atio eius
7 non fubftantia rute ad fubftantia oculi ptingat.jQuarta € pira dc qui
bus DL3Juui.can. c. oe eis q> funt cura fungo# mostificariu. /£t qua*
do quoquutur ifti fugi cn piris mioratur nocumctum ipo#» pt ifte
tertus verificari De piris aromaticis q fui aroniaticitate fpus pfoztaret
?fic nocumctum veneni repelleret:quinta eft raphanus dc quo Dicit
anwi.can.c.De eo.q> pfert mo2fui vipcre: ? cu vmo mozfui cornute
ftlt femen eius pfert venenis ?vermibus venenofis./£t fi ponatur fru
ctus cius fnp fco2pionf motitur:? aq eius e erpta i boc:? l fo:tior. i£t
li momojderit aliqui fcospio qui rapbanu comederit no nocebit cuffit
pfert ct pfocatioi q fit a fugis pt Dici q> raphanus va*
let p venenu:q2puocatiuuf eft vomitus:? fic p vomitu ftoaebus purga
tur a malis buonbus fi qui i eo fint. t£t circa iftud fcicdu c Dcrapbano
? radice que.funt p:opinqua in complerione cp nocent coiponbus coi e*
ricis generant enim fanguinf acutum ? pungitiuum. fBt raphanus eft
malus ftoaebo facifs eructuare: ? generat buort groffum: ? fi Digeftu
ua fit Debilia generat humorem crudum habet tamenvirtute fubtilia*
tiuam ?incifiuam:quidaautcmcomcdunt radicem ? raphanum poft
alios cibos adeonfostandum Digeftionem*Dcquoadmiratur -£palie»
%lnde uerum eft quod epperientia Docet./£t Dicunt fapiftes medici q»
fi comedantur poft alium cibum iuuant ad digeftione ? Defcefum eius
? ventre lajcant.0ed ft comedantur ante alium cibum ipelluntur ad fu
piora ?vomitum inducunt:bonum £ autem q> comedaturcu aceto? fa
le poft alios cibos ? in modica qua nutate-.'Clerum l tamc q> oculis no
cent ?capiti«fRa.veroinalma.Didtr$raphanuslogam faciendo nio
ram in ftontacho incidit fleuma 4 cuius folia cibum Digerunt ? appetiti
uam adiuuant quando pa# fumitur De eis, 0ej:ta eft tiriaca.q a toto
genere valet ptra venenum»? io val5 ta rationabilibus $ bsutis ptra
venenum tam frigidu tp calidum .i£t fub tiriaca pt compsehendi me*
tridatu qi5 fimile tiriaca ei Dicit 3uuvun tracuii.c.i. 0ci
as q6 cano marinius in curatdeveneni c pfortatio caloris innati ? ejeci
tatio ipfiuf ad evpellcdu ficut facit tiriaca: 23e tiriacaverounctridatofi
mil. Dicitaui.vi.mtrac.i.c»De mediciniscdmumbusaduenena.0ut
medicine que contrarie funt veneno quare non permittunt ipfurn per*
uenirc ad co:: ? funt fient tiriaca ? metridatum. %ct fit modus bitabilte ac lummofus
*lBcc fit ifectus nec olens fetore cloace.
Jfn boc teptu notatur quat
tu02 circa electioni aeris ba
bitabiiifquo£ fmtu e $ bo
D$ eligere aerf mudua.no infectu vaporibus qi aer imundus alterat
coi £5 pplcpione illius qo libi conufcetur: lic inuit m regni i cb.
illius can.£>ia boc enim.?c.£ m elt q>bo 05 eligere aerem lumuiofu*
aer enim turbidus inducit m coipe trilticia ? pigridem: qi aer turbae
tus comifcet bumoies:? turbidus ad co2puemt:qreeupfo? buoii*
bus grofli ? turbidi generantur fpus anima triftificantcs ? ptgricicm
indncentes.IRibil elt ergo qb magis iocundum facit bominb at5 mi»*
nus grauem qu35 in claro aere ambulare vel mane furgere JTcrtium
t q> bomo oebet vitare aerem infectum cuiufmodi elt aer in quo fiunt
ftragescbiter enint m locis in quibus prcceffit manma bominus mter
fectio fequitur peltis ? in locis vicinis aer enim infectus quando infpi*
ratnr inficit fpus mnoftrocoipore. jQuartus elt q?bomo oebet vitare
fetoicm cloace. /£tper boc innuuntur infectiones particulares aeris*
cuiufmodi elt infectio aeris latrinarum vel fouearum qnoquine vel lo
eorum in quibus pioiiciunturcadauera m02tua ? olfa moituorum: ?
aeris vicini aque in qua putrefeit Imum uel canapus': aer enim taliter
infectusiuficitfpirituf noftri coipoiis ? mapime cercbio nocet./£t bine
elt quod oicitauicenai.m oocaLc.it./£t aer quidem 011 m elt tempera
tus?clarusneq5 fubltantia cptranea coniplepioni fpiritns contraria
ei admifeetur elt famtatem efficient ? ipfam conferuans:? cum muta»*
turcontrarium fue operationifoperatur» /£tpio ntaioii Declaratione
piedictorum feiendum elt aer neceffarius c(t m reglne famtatil ou*
pliciter.piimo quidem piopter refrigerationes coid f: fecundo piopter
erpnllionem fumofarum fuperfiuitatumtribulantium fpiritum 7 calo*
rem innatu: licut enim m cjcteriorioribufnof uidemufqd igniffme eu£
tatione aerif fuffocatur ? ertinguitur: lic etiam imaginari oebeinuf qd
fpnl ? caloi mnatuf indigentaere ipum nutriente pferuante ? obtem*
pate.£>btempatio igitur caloiif innati fit?per aerif attractionem ?ciuf
oepuratio fit per aeris eppulftonem: primum quidem fit pernio*
tu5 attractiomf ? fecundum per motum ejrpnlliomf: Ii igitur aer attra*
ctuf fit fetiduf ?impuruf coirumpitur caloi?*fpintufinnatuf.icr igitur
Debet eflebone fubltantie cui non admifeetur* aliquid ep vaponbuf
nec fumolitatceptranea:non enim Debet effe aer turbiduf nec nebu
lofuf nec malif vaponbuf: admirtuf bic erim aer bumoief conturbat
et animum contrifcat vt dictum eft. t£t Debet effe Difcoopertnf celo et no inter parietes * tecta j&ftrictus:* vt fit ad vnff oicere: marinie
dus £ aer mclufus i1 no e tante g> tpe cpidimic in quo ac
eidit aeris putrefactio cois: eligendul d aer inclutus. «Hndc tpibusillif
bonffl manere i comibus:? tenere fenettras claufas ne aer putrefactuf
ingrcdiatunfed alius aer Difcooptus melioi enftit. /Euitandus c pre*
terea m regimine fanitans aer cui mifcentur vapores lacuum ? p20fun
ditatum aquam putridam ptmentium olerum talifi qualia iimtcau
les ? eruca 'i finulia: % arborum vifcofitatum malarum:quales funt fi
cus eligendus eft aer in quo fufflantventi et terra al
ta vel equali j£t multu etiam folicitari sebemus q> aer non ejxedatin
aliqua qualitatu primarumXcaliditate frigiditate bumiditate oc*u*c* mucrfis*
3fn boc tejrtu poitur vnu
documentum tcft # fi quis
male valuerit er fumptione:
vim oe nocte fiue tpe feroti
nottalismcraftinoDcbetiteratofiimerevinum. Wncfe potatio uinf
nocturna poteftinducere ebrietatem fiue fitim matutina: uel poteft in
ducere fnper calefactionem cozpous:fi uero inducat fupcrcalcfaction£
cozporis tuncmapmus error eft oemajie iterum fumere uinum: quia
eft addere ignem igni: fi uero bomo incurrat ebrietatem cum aliquali
naufea: tunc ue mane bonum eft fumere u num quia ey: fumptione ui
ni: oe facili tunc pzouocatur uomitus: er quo fequitur mudificatio fto*
macbi:qua mundificationc facta :oc facili cedat nocumentum ebzieta
tis-rnaufea* /£tp:optcr bocconfulittpo.femcUnmenfe inebriari*
ut eje ebrietate pzouoceturnomituarqui eft marime preferuatiuuo ab c
gritudimbuscronicis-.Uongif 'i malis:fi etiam c% potatione uim no«*
eturna ledatur aliquis:? bocpiopter mconfuetudinem potandi uinum
tunc t>c mane poteft concedi uinum ut afTucfcat: ? fic minuf ledttur a
fumptione umi.3l confli eto enim mmo2 fit lefio ut uult vpocr. iuani*
pborifmorum: ibi i£t multo tempore confuera tcctera; fi uero et po*
tatione uim nocturna fequatur fitis matutina illa eftmendofa.quecu
ratur potione uiiti magif tamen fedatur potatione aque: £x quia iam
Dictum eft De lefione ? fumptione uim .fciendum eft q> bomo Debilis
cerebri ? etia cuiufcunqs alterius conditionis fumm operecaucre dc*
betafrequenti requens ebrietas fecundum auun.i.c. dc
regimine aque ? uim inducit fej: incommoda in co2pore bumano: quo
0i tibi ferotina.itoceat potatio vim
!&>ora matutiarebibao;-terit medidar rnm piimnm cft corruptiocomplepioms cpntierqma vinum fiipcrflue
bibitum ad cpar veniens velfuperflue rcfoluit calorem ipfius: vnde
amittit virtutem languificam. z locoifanguinis generat aquofitates cf*
ficientes vpzopifim vel incendit eparc bumozes eiuo vnde generatur
lepia vel mania.0ecundum cft cozruptiocomplepionis ccrcbii ppter
alfiduam eleuationem fumonimvini ad ipfum: Difponentium caliduj
cercbnim mamc-zfrenefi;? frigidum epilefie litargie appoplerie z fu*
betbXertium cft Debilitas neruorum: videmus enim bibulos inebzi
ari folitos tremere caput 11 memb:a:n foluni in fenio: fcd etiam in fe*
nectute tiuuentute quandoqs.iQuartum eft egritudines ncruojum fl
cut fpafmusz paralifisrquia vinum ruperflue acceptum fepein Itonia*
cbo aceptum efficitur.qb valde nocet neruis.0epe quoqs conuertitur
cx Defectu Digeftionis m aquofitates indigeltafque ncruos remolliunt*
/Et fepe Ducit buores grolfos ad neruos quibus Diftenduntur vel coit
trabuntut:qumtfi cft appoplcpia pzopter bumiditatesccrebii multipli
catas a vino: ita vt totaliter opilent vias fpirituuaialium a cereb:o in
memb:a.0ejtu cft mozs fubitanea Dum .f.ftertendo z oozmicndo vie
anhelitus multitudine vmi vel bumiditatum er eo generatarum clau
duntur z ebrius fulfocatur. lEt Isvinum imoderate fumptum pzedicta
inducat nocumenta .‘moderate tam£ fumptum multa inducit iuuam?*
3Uu.c.preaUe.quinq5 eiufiuuamenta*. furnum cft
q> elt bonus cibi penetrato: in toro cozpoze. i 4 facile efficit penetratio*
nem cibi cui immifeetur ad omnia mcmb2a fui calo2is fubtilitatc z con
nenientia in p2op2ietate occulta fecundum elt q> incid inciditcoleram rubeam in vrirm aliis euacuatioibns vt fudoze ege
ftionet refolutione infenfibili. /Etiftud intelligcndum eft De vino fu*
btili fubiubeo vel albo q<5 vel Debile fit ep natura fui vel fo:titer lim*
pbatum.SUioquin multiplicaret coieram perconuerfioncm tpfius m
eam z fupercalefaetionem epatis ab eo:quartum eft # facit melacolia:
que grofla eft z tardi motus faciliter labi per cannalcs pzopzfos ab epa
te ad fplenem .za fplene ad os ftomaebi:? tandem a cozpoze aini feci*
busepire: z flectit feu rep2imit nocumentum nielancolic pzopter con*
trarietatem in complepioe zmo fubftantie zin cffectibnf.lBa melanco
lia triftidam pufillanimitatem -rauariciam parit Minum vero gandift
audaciam magnanimitatem:? liberallitatem: quintum cft q> rcfoluit
omnes modoffeu fpes latitudinisnufi multa qualitas cptranea fuerit eis fociataiquia vinum refolutos fpiritus abunde reparat: virtutem co
foztat: bumiditatcs relictas in mufculis: neruis cozdis 7 (uncturis toU
lit aut minuit. j£t fi fuerit opus bumectatione vt in lafTitudinearefacti
ua vinum velociter bumectat summodo limpbetur.lfbzeter bec aut
iuuamenta plurima alia inducit. iQmnium enim velociter 7 fubito nu
trientium eft vinum calorem 7 fpiritum naturale confoztat:? totum coz
pus calefacit: ingenium clarificatiiram compefcit:trifticiam remouet:
libidinem incitat:*! fuper omnes potus; femicrudos buniores oigerit
f£t vt fit ad vnum reddit boniinem virilem 7 fccundu
animam 7 fecundum cozpus: vnde ceteris paribus no bibentes vinu*
funt effeminati refpcctu bibentium vinum.
Mic pxinio poniturvntim
nocumentum ne vino: -x Z
cp vinum melius melioxes
generat bumoxes: ? cl eft:
quia quanto malfa buoruj
eftmeli02:tantobumo:ese)cea geniti'melioxcsefTenebent. deinde
fubditur vinum nigrum inducit pigriciam in co:po:e* f£t caufa Z qz
vinum nigrum grofTius -i terreftrius eft reliquis ergo fpiritus ab eo ge
niti grofli funtjfujtta aliam nuctontate gali.pxius al* ne ali
qua re mffoluitur ei vnde niflbluitur neceffe eft vt afTimiletur rpiritus
autem grofli faciuntcoxpus graue flue pigrum.iDeinde ponuturfcptf
nocumenta circa electionem vini* Ifbximumeft# nebet eligi ivinum
clarum:tale enim quia fubtile eft fpiritus fubtiles i claros generat:fe*
cudu Z cp nebet efte vetus id Z no nouu: nouu enim vinum fiuc nruftuj
ceteris paribus facilius ineb:iat*flumm ventris pxouocat: atq* colica*
inducit ? cetera accidentia:pofteriusniccnda ibi. ni pedit vxina: nec
cftintclligendum cp vinum omnino nebet effe vetus: tale enim fcctm*
dum ‘Hui.m.i.c.ne regimine aque-x vini: eft quafi medicina: t no fient
potus.i.magis ineft ei virtus alternatia co2po2is ad caliditatcm *x ficci
tatem $ virtus alterabilitatis a coxpoxe p opus nutritionis -x eft pauci
nutrimenti quia eft fpoliatum a fece ? aviriditate quam pxebabnit -x pe
ne ignem factum:p:opter qt> in 3lggre.fcribitur. e*ne vitetauctoxitate
gah.q> eft calidum *i ficcum in tertio gradu. eft q> vinum nc*
bet efTc fubtile. 0ubtile enim umum multos fpiritus pxocreat at> fub
tiles: grofinm autem groflbs.fQuartum cftq?tumim nebet efie matu
rnm -x non ftipticum. uinum ftipticum conucniens eft infirmi
tatibus accidentibufin inteftimsrut ibidem Dicit galu? etiam fuperiuf
Dictumeftrenioueturtamenftipticitafa uinop multam coimjmcnem
aque :ut ibidem etiam uult gali.qumtum e cp uinum Debet cffe Urnpba
tum :quia per boc remirtitur uinunra fua fumofitate: z fic mmurmcbn
at.Ct illud ell uerum De uino fubtiluif mum tamc groffum fi limpbc
tur cttiuf inebuat: quia per boc fubtiliatur z magis fumofum efficitur.
l£t De illo umo mtellejat aui.quando Di.U.DC rcgmitc aque z trini cp
uinum limpbatum citius mebnat $ umum purum, 0ejctum ell cp ui*
num Debet effe falienfcum pioptnatur.? eft oeconditiombuf boni nu
ni ptiufDictifleptununi ell lumptum ejrconditione bibcntif? non uirtt
z ell cp umum Debet temperate funn.quia temperate fumptum acuit i
genium.? mducitiunamcnta prius narrata, Cppzedictif ommbuf con
cludi potq> umum eligibiliuf? melius m famtatis regimine e umu me
dium feu equale inter uetuftatetn z nouitatem:? eft clarum ad rubedi
nem trabtf bonum babenf odore z equalis fapoiif quod nec acre, nec
acutum.ncc Dulce fit.quodnon fumofum nec groffum necualde fubti*
le, fed ad fuptilitatem Decimans:quod etiam mter foititudmem z De
bilitate obtinet mediocritatem, quod etiam non cremt m farofis z lapi
dofif montibuf.nec in terra fimplicitcr plana z arabili fed m terra ition
tuofa ucrfus meridiem difcooperta.? m regione non rnmif calida nec
mrnif frigida. MEt ifta partim colliguntur et 3uicen.m pzimo loco pie
allega. Circa regimen uini quo ad etatef notande funt trci regule qs
ponit Buuinpumo locopiealle.pnmae quod Dare umum puerifm po
tu eft licut igne addere igni in lignif Debilibus: eo cp pueri uebcmerer
rari funt.? De facili mflamabiles pzopter abundantia fui caldis innati
? funt Debilium neruorum:?Debilif cerebri:quare ledit eos multiplici
tervmum ? inflammatione facilfzpercuffione cerebii ? neruorum fua
penetratione facilima ? fumatione copiofa .Cum igitur pueris umum
in potu datur calo: eius infiammabilis calo:i pueri mflammabili addi
tur in corpore pueri.quod eft pauce refiftentie. ficut Debile lignum uel
arudo ficcavel ftipula arida ate faci£ ignis, fccuda regula e cp feni fp pt
Dari vinu in potu quatutollerarepot fine nocumctOifcj §tum appe*
eitappctitunaturali?regulato,0icutelveteresocreearide ? rugate reneuantur oleo: leniuntur *i applanantur: fle eoida fenu$ potu vini ele
cti: ficut vini beluacenfia.0enea.n. frigidi funt 'i a vino calefiant: -z bsr
bent fpfim trifte t abundant in melancoliia:f5vin6 ejcbilarat eoa *z me
lancoliaa reprimit. coiter male ooimmkvinfi vero pzouocat in eia fom
nu5.3td opilatoca pioni fimtrquaa vinum apit.eaa piobibet: fiZt fic fi
cut vinum eft pueria ptrariiffimuata fembua vtiliflimu.Zertmi vinn
tpate Dandum eft iuuenibua.tpate quid£ £m menfura §titatiu£ ? x>cct
tem limpbation€*E5*n. iuuenea fint calidi ficut pueri. tam£ bab& m£
b:a folidio:a.neruoa i cereb# foitef quibufpotenter refiftunt nocumf
tia potus vini. Cofeqnter et Dicit et potu vim fobnejnpti umameta plu
rima: vic$ eductoj colere.co2pale robura igfii acumf .abfidatia fpuu5
fubtiliumtparuoium.
3fo ilio tejcto ponuntur {
circa electoej cerui
pzimus cft q> vy
eligi ceruilia no acetofarqz acctofa nocet neruif
fm Hui.m pluribus ftoacbus cft valde neruofunu
i boc quo ad eluo onficium.0ecundu5 cft ceruilia oebet effe bona cocta :qz meliuf
digeritur % amicabilins a natura recipitur: ? nocumenta q pzouemunt
et bibitione eius melius toleranturXeruifia.u.no bene cocta ventofi*
tutes inventrc inducit toztos inflationem cli $ cer
uilia 05 efle antiqua ? a fecibus mundata no nimium recenf.lRcds.n*
ceruilia inducit eade nocumenta q ceruilia no bene cocta: ?cum boc oe
fe facilime iducit ftriguira*
TRon fit acetofa cermfia fed bene clara*
iDe validte cocta granis fatis ac veterata
Ifote ponitur vmi5 x>ocu
mentu> circa vfu5 ceruifie.
% cft # vtcns ceruifia 05 ea vti tpate fic no grauctur fioacbue velldu
catur cbrictasjSbaetatf.mq er ceruifia pzouenit oetcno: eft er vi
no cfi ?, magis minue cum oc ceruifia fumi 'i vapotee eleuati ad caput
fiint grofli: quare minue refolubitee funt $ qui ejrvino elatantur ♦ i£t
cfi boc fciendum in pnncipio prandii vel certe ceteris paribus vtiliuf
cfi mcipcre fuurn potum a ceruifia qui a vinoXums caufa efi;qr in p:C
cipio mcnfe co2pus cfi famelicum:-! fic fioacbue ante pnnapium fum*
©e q potetur ffoacbufno mde grauetur* ptionis atri famelicus erat:? fle trarit fupffuitates amembzif. Sri ergo
vinum in pzincipio menfe Daretur er quo natura marirne trabit mnu5:
q: De*fe marirne nutritiuum ille fuperfluitates.f. a ftoaebo tracte fimul
cum vino ad partes co2pis traberenmr: fed natura no ita auide trabit
cennfiam*0imtliter ceruifia lauat bfiozes adherentes ozificio ftdacbu
J8t p£ illam caufam media jtfulnnt q> in marima fame Debeat pufp:o
nocan uomitus $ cibus fumatur ut ille fupfluitates a ftomaebo fame*
fico tracte euacucntur ne cormfceantur cum cbilo.fimiliter timens fitij
er nimia potatoe uini D5 bibere ccruifia*3pam,fitf mfdofas repzimit*
3fn bocpaffu Determina
tur De quantitatecibi fum£
di f5 Diuerfitatftfop unat
tuoz anni.q funt.vcr.eftaf.
autfinu0i % bpcms. tDicit
tcjctus p2io # tpe uerisoe*:
bcmusmodicum p2andere.i. paucum Tumere cibum. /Etideuult aim
iuc.Doc.ii.c.vi.De regie tpo£ cum rectificatioe aeris.lSt r<5 buius eft tit
ibidi* et uult am.q: tpe byemis pp gelofitatcnt.erercitn ptamtatej.? rc
folutionifprohibitionem multiplicantur bumotef crudi *x mapme fleu
matici qui pp proporfionabilitatem fpis tunc mapine generatur:? ifti
in interioribus corpif coadunantur pp frigus circunftans.Sf er aut£ fu*
perueniens tftos bumores crudos in mtcnonbuf coadunatofeliquat %
facit eos currere p totum corpus.quare natura tunc multum occupatur
drca Digeftioncmeorum.fiergotcmpore veris Daretur magn# quanti
tafcibi natura a Digeftione talium ipediretur % x>\
uerteretunq: p iftof bimiores -r magnam quantitatem nimium
grauaretur:? frc talef bumoref in corpore manerenr indigefti curren
tef ad aliquod membrum illic egritudinem inducerent. £t ergo fumo
perc cauere ocbcmufa magna quanutate ciborum in uere: quia oimi*
nutro cibo# tali tempore eft vnurn oe majrime preferuantibuf ab egri*
tudimbufucrif.ut uult auicenna nu.loeo pieallega.iEt iftud quodDi*
ctum eft majcime veritatem babet De medio ifine uendtfnon De mitio
rius:quia initiumeius bvemiaffimilatur.quare tunc bomopoteftnu*
triri ficut in bf eme.jEt iftud etiam intelligendum eft quando uer inue
nit corpufrepletum humoribus fleumaticts crudis.fi enim uer inueni*
at cotpus temperatum in bumoribusrcrbus in eo Dandus eft-fccunduj
nrenfuram calouf innati 'i refolutionem que fit a corpore: qr tunc abla
t&ecaufa»quare Diminueretur cibuf:/£t iftud voluit fpo.i.ampbo.Du
jTpibus uerisanodicfi pzandere mberif.
£>5 catoz eftatif oapibuf nocet imodcratif
Mutuni fructuo.caueaf ne fint tibi luctui
menfa fume.qnantu5 ute tpe bznme Dijrit: byeme z vere calidiffimi funt natura z fomni logiflmti.
bis igitur tpibus oblatoes plures Dande funt: etenim inatus caloz
cft multus: nutrimento igitur indiget anipliozi. 0ecudo Dicit q> nimia
fumptio dbi nocet inieftate*£uius ca cft:q: tunc tpis Digeftiua virtus e
Debilis cum fpus z calo: innatus qui funt inftrumftn virtutu multu fut
Debiles z pa# refoluti pp calo:em ejctrinfecum vcbementem trabentf
eos ad eptcrioza:?ergo niultuscibus non pollet Digeri: £t circa iftud
(ciendum cft q> pp vehementiam refolutionis bumiditatum tam fub*
ftaritialium # nutrimentalium cozpozis in eftiuo tpe groffio: z matozei
bus ejebibendus eft fivirtus fufficeret ad Digerendum talem z tantum
fedqz no fufficitvna vice multum Digerere cibum fepe z fepe De eo
Dandum eft:iu]cta illud >£5aU*ampbo2ifmo£c6mento illiuscano.£t
quibus femel aut bis.Dicentis. 3n eftate cibus multotiens erit oadus
e pa^.multotiens: q: indiget pp fepifTimam ppvir
tutis Defectionem. j£t I5 in eftate pap De cibo fit Dandum. multum ta<
men De potu pot Dari cub tunc refolutio mattma fiat z oeficcatto cozpif
z eleuatio calozis fup bumidum z plus fitiat bomo $ alio cft
tam£ 5> potus vini z pzecipue vinofi puri minuendus cftrqz tale vinum
eft faciliter inftammabtle z calozem tam acutum eftu violento creande*
fcere facit:? ergo fi bibatur vinum mifcenda eft multa aqua:? Dimitta
tur vinfi vetus? fozte. Dicit cp in autuno Debemus caucre a fru
ctibus faltem illius tpis vt vuis plicis: ficubus? fmnlibus: vel faltem
non multum De eis comedere qz tales fructus generant fangumeni Di
fpofitum ad putrefactionem pp ebullitionem quam in cozpe ?buniozi
bus faciunt: ? majeime fi fuerint in ftomaebo immundo vel in cacocbr*
niico cozpe recepti quale c02pus in autuno fepius occurrit t£t fic male
tunc accidunt egritudines:fc5 variole mozbili? peftilentes/IJkzo ma*
iozitamennoticia regis cibi ? potus tempoze autuni fciendus cft q> tpe
autumni D5 euitari fames fitis ? repletio multi cibi in vna boza: vtvult
lfta.tn almamc.De regimine co2po:if fecundum pze
terea quod bibitur tempoze autumvebementer eft Iimpbandu5 ut coz
pus bumectet? calozem rep2imat:fcd non fuperflue D5 limpbariin ta
tum quantum in eftate:neq5 fuperflue oebet tunc bibi: qz tunc natura
Debilitata non fufficeret ipfutn regere ? Digerere ? nimis limpbatus ca
lozem obtunderet ? multiplicaret ventofitates quibus colica generari
pollet. /Quarto Dicit q> tempoze byeniali Debemus fumere cibum tan
tum quantum volumus; ideft plus qua ceteris tempozibus* /£t idem vult ‘Micen.in pnmo loco pzeallegam galun conien.illras ampbo.t»
pti.ampho2ifmo2um.iSt quibus femel aut bis.vbiDicit, b?eme
multus cibus ? paulatim eft Dandus.iSt ratio huius eft: quia calo: no
ftri co2po2is in h?eme eft fo2tiftimus,tum quia vnitus: tum quia f&iti*
ficatus per antipbariftcfim: ideft pofttionem fui contrarii: vie$ fri
giditatis aeris noftra co2pota circundantis. f£t iftud verum eft in C02*
po2ibus robuftis 'i carnofts: % non in raris Debilibus:quia in talibus
co2po:ibus frigus intenfum b?emis non confo:tat calo2em: fed ma*
gis Debilitat.ttt iftud innuit ?po.i.ampbo2ifmo2um Dicens.SJentres
bfeme % uerecalidiflimi funt natura mfomni longiffimi. Jn bis ergo
tfpo2ibus oblationesplures Dande funt:q2 calo2 eft multus.rmtrimen
to igitur ampli02i indiget; i£jc ifto etiam (equitur q> nutrimenta grofe
fio2a e Durio2is Digcftionis conuemunt by eme & aliis tempo2ibus:q2
calo2 eft f02ti02.SC inum autem quo vtendum eft boc temp02e Debet e£
rofeum non album cum aqua pauca. TRotandum bic # licetconfide*
ratione babita ad fo2titudmem calo2is 'i Digeftiue virtutis in bfeme
groflknef ? Denfto2ef cibi conueniant:quia tamen corpora tunc Dtfpo*
nra funt ad opilationeft replettonefeje fteumate plurimo: nec ab eif re
folutio multa fit a continente:tutiufeft vti tunc mediocribufcibifinter
folidum % rarum :groffum z fubtile ficutcarnibuf edi uituli ? mutonis
luciifpciiPtcancrii: ? urentibuf groflioribufcibifutboue porcoceruo
concbis oftrcifcarpif? fimilibnf cirpccfit unica comeftione in Die conti*
nentur uel utantur fepe rcbuf Diureticif % aperitiuif ut petrofilino tia*
fturcio apio 'z fimilibuf? forti utantur etercitio. -
Saluia cum ruta faciunt ttbi pocula tuta
3dde rofe flore minuit potenter amori
boc padit ponuntur
ouo remedia corrigentia po
tum malum: quorum pri*
mum cft faluia cuiuf folia impofita potui corrigunt malitiam potuf fua
proprietate:-: etiam in fc babentuirtutem confortandi neruof ?ccre*
brum qutbuf confortatif meliuf rc fi fiunt malif fumif jrccipiendif qui p
nemunt eje malo potu.0ecundum eft ruta cuiuf ctias folia integra abf
q5 eorus alia contritione oebent potui imponi.quta fua caliditate % pro
prietate corrigunt malitiam potuf* £t oe mta quo ualetcontra uene*
nu prinfoictu eft ibi.'Mea nur iftifouo
buf pdictif pot addi rtof rofe.£t boc majeie 05 intdligi oe rofa rubea q fua aromatuftate cpftcntc in eius fupcrficie * fimiliter fna lliptidta&
coirfgitmalicia potus
Jnboctejtu ponitor vnu
temedium contra naufea*
fiu evomitum piouemcs er
transfretantibus non confuctio DtccnsiqMllcqiu Debet tranffrctari an
te$ nauem intret Debet aliquibus Diebus mifcere aqua mannam fuo
vino. t£t iftud eft remedius p20 Diuitibusq? fi pauper fuerit D5 potare
equam marinam vt facilius naufeam cuitet j£t caufa buius: q: aqua
maris falfedinem babet dic fua falfedine tftipticitate que confequitur
falfedmem 02ificium claudit:? per boc vomitus impeditur* /£t circa
iftud cft notandum q> ficut vult aui.iii.imc.de regimine iter agentis in
mari:viato: in mari non D5 rnulmrn conari retinere vel compefcere a
principio naufeam vel uonutum:fed Dimittatur nomitus ipfius contio
nuari Donec per ipfum fuerit bene purgatufrboc enim p:cferuat a mul
tis egritudinibus:? nedum pzcferuat:amnio etiam curat vd alleuiat
graues % magnas egritudines ut lepram vdropifim appopleriam ? [fri
ciditatem ftomaebi 'i cius in ftationem pzont uult aui.iiunDoc.ii.cai.
U tamen uomitus niatonsin mari fupcrfliipcrit fic # uebementer De*
bilitet ipfum rcftringcndiis cft comeftione fructuum ftipticomm 'i ace*
toforum ficut funt citonia maciana acctofa. <$el poma De capenduto %
mala granata acetofa quibus onficium ftomaebi confoztatum Depellit
bumores inferius* t£t ftomaebus etiam confortatus ab bis bumoies
repellit effluentef ad cum eragitatione ab poteft femc apii
toirefactum bibi cum uino uclabfintbtum poteft comedi aut bibi. f£t
fimiliter panis affatus 'i m fufus in uino bene redolente comeftus ual>
ad idem.j£t uniuerfaliter U3I5 nutritio uiatoiis in mari c£ cibis aceto
fis confictantibus os ftomaebi:? p2obibftibus uapo2es tfumof afccn
derc ad caput:ficut funt lentes cocte in aceto uel in fucco uue acerbe.
TRaufca no potent: verare marfa
lintea cunwno mittam n fumpferit illa
hoc tcrtn poitiirmo
d \e faciendi falfamentum
coefunmenfa oeficiantfat
famata fp£alia. f£t proil*
le ponutur qiuq5 cr qjbnf pot fieri falfamctu pmfi c falmarqna fit pdi*
metum i affatioe ance (lue t*ecocti6c:umuerfalitcr enim auce affate fiue
p 3jcelli falma implenturvt buiditates fupfuc fiue uifcofitateo crtraba
faiuia eiici sebet? non comedi, 0inriliter eje faluta fit codim&u come*
0aluia fal u urn: piper: alica 'petroftlmd
/£jc bis fir falfa nifi fit commijtio falfe ffibflc a rufhris vel coibus in comcftionc ance: terunt ei allcd cum vis
tto z faluta ad auferendu aliquid faporis allii.0cbum eft fulcum z eft
(aliamentum oiuitum flue nobilium.3fpi enim reficiente finapio uel
veriuto ponutin falferio vmu cui modici! falis admifcent.Zertium eft
piper: z i falfamentum rufticorum: pmifcent enim piper cu5 fabis z pi'
fts.0imiliter etiam eppane affo cermfla vel vmo z cu pipere fit falfa*
mentum nigrum ad modn pultis qb piper oicitur: z boc fupeffundiit
carnibus aut pifcibus.iQuartu e alleum ep quo etia fit falfanientu rus
fticop mifcct enim cum molli cafeo z lacte terendo alleum: z fle comes
dunt cum cibo ftue affo flue elito flue falfo flue oulci z cum ouis ruris.
jQuintum eft petrofilinum ep cuius foliis ptufis eft veriuto vel albovi
no fit viridis falfa cu aflis comeftis.iEt circa iftud eft notandum # fals
famenta fiue falfe riuerfiftcatur primo fm rpa. Apibus enim calidis
reclinant falfe ad frigus vel pauca caliditate.tpibns vero frigidis e co
uerfo. /Jfbateria igitur falfa? in eftate fit veriutum uel agrefta re fum
mitatibus vitis vel acetumrfuccus limonii velcitrangulo? granato?
cum succara -taqua rofaru.jEt interdum in fallis que fiuntincftate pt
addi aliquantulum ferpilli? petrofllini ad obtemperandum frigiditas
tem piedictorutm Xffbateria uero falfarum ppetentium teporibus fris
gidis funt finapium: eruca 3in5iber.piper cmamoninm: gareoflli allea
faluia:rnenta:(erpillum:*t petrofllmil vmum aqua carnium acetu non
foitc: fcd ppinquum nature vini z in teporibus mediocribus funt me*
diocriscaliditatis z frigiditatis.0eamdo rtuerfificantur ratione ciba
rio? pio quibus fiunt: na alia? alia cibaria indigent aliis z aliis falfls fi
cut fciunt rominorum coci: mutonum enim z fimiliter vituloru caprio
Io? falfa puemes c falfa viridis.3fn eftate qnidc et aceto z agrefta cus
paucis fpebus z fine alicis coi petrofilino sinsiberc albo 1 a grefta z pa
neaffoinfufo in aceto vel a grcftaanbpeme fit eade falfa cfi pluribus
fpebus z pauco alleo z optio vino z pauca agrefta: vel pt fufficere linas
pium z eruca, falfa at p20 carnibus bouinis elitis eft pip bullitum qb
fit eje pipere z pane affo? aqua camiu z pauca agrefta.c ifta eade falfa i
fatis puenies carnibus porcinis in ct carnes poicis
ne:comedi in eftate cu acceto z petrofilino l principio refectionis. 0i
at pdicte carnes paftillatur: z fpcahter bouine z poicine: i bpeme quis
dcaponaturcepealbucu pnluere inpua $titate:l eftate ve
ro fine cepis z cu ucriuto vel poffunt apponi cepe pue z in pauca quatis
tate.fi autem paftillatura fiteje carnibusfubtilioribus non apponatur
cepe:fedin eftate lac amigdalarum cum veriuto z pauco puluerefpe? aulcmm:? in fine poteft apponi ouum conquaftatum cum agrefta: fed
in bpemc loco agrefte poniturvitm 'i pluo t>e
niculog spulloiumiuuenum pucnieno cftfalfa mqua eft dnamomus
% mica panis cum agrefta quidem in eftate ? cum vino in
ture autem po:ci falfa conuenieno eft liquo: Defcendeno conqualfatus
cum optimo vino t cepis in bpeme ? in eftate viridis falfa fupius nomi
autem fafianoium ? columbatum t turmrum nulla alia
falfa indigent nifi fale. Caponum autem 'i gallinarum elijcatoiium co
ueniens falfa eft aqua De coctionis eo:um cum aliquatulo pnlueris fpe
rierum Dulcium:-:pzecipuefimpiedictaDecoctideaddatur faluia.pfo
pus.petrofilinum.? boc in bpeme.-z in eftate fufficit fola aqua cum ali
quantulo ficci funimitatum vitio*0ed pio falfa caponum *i gallinarus
pinguium paftillandoiuni mbil penitus eft apponendum mft aliquan*
tulum pulucris fpecierum % m fme agrefta fupradicta in cftatc.optimu
vinu5 in vero quanto funt groflioiiscarmf? Difficilis
no Digcftionis 'i maioiis fuperfluitatis 'i bumtdums nature: tanto
digent fallis calidioribus % acutioribuf;? boc etiam verum eft m carni
busi
3fnboctc]rtu ponuntur
Duecomoditates p:ouem
entes cjc lotione manuum
poftctbum fumptus.
ma cftrquia per boc palme
manus mundantur* 0ecunda elhquia reddit lumina acuta, i.pzodeft
oculis 'i boc mapme per accidensrquia manus funt mftrumenta mun*
dandi oculos: quare multum confert eas efle mundas. /£t se iftis cd*
moditatibus tuctum eft etiam pzinsibilumina mane manus.
Si fo:e vis fanus ablue fepe marnts
Jtotio pofi mefa5 tibi pfert munera bina
ijfcudificat palmas 'i lunila reddit acuta
3n boctejctu ponuntur
imo vitanda circa electio*
nem t ca
jiditas* enim Debet
panis comedi calidus *pa*
nis enim calidus cft buma
ne nature noriuus Jfurtad
lud Sliucen.u .can .c.oe pa
ne*oicentis. TBon comedatur calidus ficut eft.panis enim calidus no
eft apud naturam receptabilis ? acceptio eius qui ed oe furno 't reliquo
rum fibi fumlium cft mala* 0itratio elbquia talis panis multum opi*
Ijbanif no calidufnec fit nimif iueteratuf
§5 fer incuratus oculatus .It bene coctus
XJfbodice falituf frugibuf valtdif fit elcctuf
*jRo cocdas crufta colera qi gignit adufta
'[(banis falfatus fermetatus bene coctus
Ifcmrus fit fanus♦ q no ita fit tibi vanus lat./Etpoftea iterum Dicit 3hncen.panis calidus fitim facitfua calidis
tate 7 natat pzopter fuam bumiditatem vapozofam:? eft velocis Dige*
ftionis 7 tarde Defcenlionis.tEt $nis ifte panis calidus non pueniat in
regimine fanitatis quo ad efum odo: tamen panis calidi multum pfert
refufcitafjemm lincopriantem: cpoflibile eft aliquos homines viuere
er odo:e panis calidi* 0ecunduni e q? non sebemus comedere pancj
diupiftum fiuemufeidum: q: talis panis non Ipuenienspzonutrime
to nature bumane: etliccat enim cozpus ac bumozes melancolicos ge*
nerat: t er ifto relinquitur q> panis non Debet efle calidus nec vetuftate
induratus:fed pziozi oie coctus.poftea in tejetu ponuntur quinqs cedi*
tiones panis electi, quarum pzima eft # panis oebet efle fermentatus
bene./Et iftud vult ipalieXalimen.c.ii.Dicens* Optimi autem panu
pzo Digeftione funt qui majrime fermentati 7 qui aflationem babucrut
a comeniurato igne in clibano.jEt iterum eo»ca*Dicit qui vero penitus
mfermf tatus c: nullivtilif eft. /Et f 5 aui. u*can.c*oe pane, panis babef
parum fermfti plurimi eft nutrimenti: fed eius nutrim&um opilat mfi
illos qui fut plurimi ej:ercitii*0ecuda c q> panis Debet efTe oculatus.i.
porofns:? per boc Denotatur q> vifcolitas eius t ablata, c tamen
$ ille panis fecudum aui.loco pzealle*. velocis eft penetrationis 7 mi*
nozis nutrimenti 7 Deteriozis: ficut eft panis opiruf qui eft plurimi fur*
furif.lTertia eft q? panif Debet efTe bene coctuf: qz panif male coctuf ma
le otgeftiomfc:? ftomaebo arauedinem afferfc/Etauicen.ii.cano. loco
pzealle.Dicit.iEt ille qui no bene Decoquitur eft plurimi nutrimeti.fed
etiam nutrimentum opilat nili illofqui funt plurimi erercitii. /Et panif
De patella eft buiuf generif: eiuf naq5 parf interioz raro Decoquitur be
ne.quarta eft q> panif Debet efle temperate falituf.lRimium enim duI
rif opilat 7 nimiumfalfuf erftccat. moderate tamen falfuf optimum nu*
trimentum pzebet ouni tamen cetere conditionefaflint.qumtaeft: q?
(it factuf epoptimif granif. vicj eje optimo tritico 7 fana mefle collecto.
lubdit tejctuf q» nof oebemuf cauere ab efu crnfte panif: quia
illa.generat coieram aduftam flue bumozem melancolicumter quo.n*
ipfa adufta 7 ftcca 7 buoz ab ea genituf aduftuf erit 7 ficcuf: 7 pzopterca
nobilefqui natura colerici funt oeponere faciunt fuperiozem cruftam
panif ac infezioze quof imitatur pzelati 7 Delicioli, fligatur igitur mica
panif q eft meliozifmaiozif 7 velociozifnutrimenti q> crufta. Sleg c ta*
m£ q>ali$do pueitfanif bentibufftoacbu bumidu 7 volentibufDcma
cerari 7 mfinecoeftionifpluf ppetit. 3uuat.n.cibiDefccfu5?confoztat
ozificius ftomacbi.poftea in Duobuf vitimif verfibuf innuitur qd panif bonus s$ babere iftas'quinq$ aditiones, f.q> fit falitus fermentatus:
bene coctus: purus.i.se mundis praius 7 fanusa.se granis fana mefc
fe coilcctis./£tiftas pditiooesptim innuit 3luUoco P2eal.sicenf.i05
vt fit panis mundus falitus maffam babens pfectam fermentatus eo**
ctus bene 7 vna nocte -permanens. l£t circa iftud eft fciendum q? fi que
ratur nutritio maioz s pzioz mundificcrur panis a furfure: 'i fi velimus
ventris fubductio2 aliquatf simittanuis aliqua pte furfuris:furfur eni
parum nutnt 7 ventrem fubducit 7 farma econticrfo.
Jfn boc tejrtu pparat mtoi
carnes pozansun carni om
ne Dicens# caro pozcina fi
ne vino nimiis fana cft oui
na:tamen fi caro pozcina fumatur cum vino ipfa efi optimum nutrfmE
tum 'i medicinam pzebensqz multum bumectat: -z bocintelligendus
cft mapime De pozcellis aflis fiue De apzis optime pzeparatis. & circa
tftud cft fciendum # carnes pozeinequibus rullxci 7 comunes vtuntur
quando vicsfuntTalfe vel fole vel fumo erficcate nullo mo famozef funt
carnibus omnis ceteris paribus fiue cum vino fiue fine vino fumatur.
Sed iftud Dictum veritate b$ De carnibus pozcellop dc car
nibus apzinis rno f>dicto.
/£ft caro pozcma.fme vino peio: ouma.
0i tribuis vma.tunc eft cibus medicina.
3fn boc tejttu pparautur
omafa porcoru? omafisre
liquorum bruto#:? tricit tcjctus q> omafa porco#, untcftina prcualcnt
quo ad efum tnteftintoalio#b:uto#.£umf ratio poteft cfTc ifta;qr pau
ca mtcfttnajcomcdimuoanfi illa que replentur *fanguine vel que amnia
liU5 multum funt pinguium cumfmodi funt porci. iRam foluo fanguis
porci propter fuam coplejdoncni ? flmilitudmem ppleponis cum na *
tura bumana eft fanguio quo omafa fiue inteftina implentur. fEt fimili
ter porci facilius impinguantur $ aliquod aliorum brutorum: ideo nu
gis fumimus inteftina porci $ aliorum brutorum.
3lia poico£ boa funt. mala fut reliquo#
l&ic ponuntur qulq5 no
cunienta puenicntia er po
tationc uoiu vini vel mufti
Tfbnmum eft
foluit ventrem./Stratio i
q: abftergit vifcera nitrofitate fine falfcdme fue fecis: 7 ftmulat ea ad
cpulfionem.pnmo pp mozdicationeni fecis-fecundo pp multitudini
ventofitansquam inducit tale vinum fiue innflum.tettio lubttcando
cito inferius p via5 indigeftibilitatis 7 grauaminis ftomaebi rquare fio
maebus fe relaxat 7 poztas narium compicffas aperit. Tertium cft #
muftum nocet bone complenoni epatiu: q: opilat ipfum p:optcr im*
mictionem plurimam fue fecis 7 perdudtad diffentcriam epatica? pp
inflationem eius qua Debilitat epar./St iflud vult 3uuii. in.c.De regie
aque 7 vini.iSt ficetiam inducit catbeciam fiue malam oifpofitionem
colozis ? malas inducit egntudines epatis.f.Diuerfas 7 fpecies ydro*
pifis. /Quartum cft: q> muflum nocet ipleni 7 pifpofitioni eius pp can
dem caufam que Dicta eft De cpateiqz opilat fplenc: 7 fic inducit duricii
eius./Quintum eft:q> muflum generat lapidem 7 majrime illum qui m
renibus eftrqui rubeus eft:Dc facili frangibilis ca opilationis quam fa
dt 7 groflitudine fue fubftantie./£t iffud verum eft De mufto vinoium
multum Dulcium non babentes feces nitrofas 7 mozdicantes. Afotu
ftum enim babens feces nitrofas 7 mozdicantes magis impedit lapide»
q: multum facit vzinare ficut muftum aliquod renenfe facit apparere a
rcnulas in v:ina fiue grauelamrqz facit multfi vzinare./llbulta.n.vzina
fua lotioe abftergit arenulas adherentes que cum ca erpelluntur.
i&icponaturDuotio
eumenta pioucnictia
cjcpotu
adedentes. Tjbzunfi
eft q> potus aque nocet ftomacbo edentis.Cuius ratio eft: qz ipfum iit
frigidat z relarat z mapme vcticit appetitum cibi.0ecundu5 eft q? po
tus aque cum fumitur cibus impedit otgcftionem cum cibum fumptft
tncrudet.&t iftud vult 3Uii.in u.c.De regimine eius quod comeditur*
Dicens. TReqs poft ipfum. f.cibum multa bibenda eft aqua que inter
ipfum fcilicet cibum z coipus ftomacbi fepationeni fadat. % ipfum na*
tare faciat. /£t.c. De regimine aque z vini Dicit. f£t cum natura indige
rendo nutriens ftudeatfacietate aque iam pzecedente fufficienter.i.ft
pzecefferit fadetas aque fuffidens ad bonam dbi permirtionem: aqua
vehementer eft impediens fupple Digeftionem incboatam. iStidem
Ifbotus aq fumptus fit edenti valde nociuus.
Infrigidat ftoacboqs cibn nititur fozecruduj. oult ctvttandus «que in m£
fa nifi ratione adberentie z tarditatis dcfccnfus bueelle. TRon cft enij
Tumenda aqua cum cibo.Ct 3tuer*in co*ait. £i quide3 buius efi quo
niam ann fnmitur aqua fnpcibnm priufip fiomaebus calefaceritipni
infrigidate incrudat.Cft etiam ca quare fupnatet cibus fumptufinfto
macbo:quare etiam non adbereat e vniatur eidem q> pterat ipium fV
cut ejcigitiir.3lcfio naq5 ftomaebi fup fumptum eibfi fit pterendo e co*
ciendo fimul. Sinde ficut cu$ infunditur finuil e in magna quantitate
aqua in olla pp quod tardaturcibi oecoctio in eadem :fic etiam ptingit
idem ipfi ftomaebo.£t ifiud majrime velificatur oe potu multe aque.
/Hbodica.n.quantitaf aq frigide fugendo fumpta por pcedi ante oefcl
fum cibi vt per eam ppleatur cibi oefcenfus ad inferioza: e boc fi fitis
infefiaucrit.? bibere coegerit* TRam modica quantitas aque frigide p
dicto modo fumpta ftomaebum allcuiat? colligit» alleuiat quidem a fi
ti.alleuiat etiam cooperando ad defcenfum cibi* Colligit autes fua fri
giditate coadunas ptes fidacbi.Ct ifiud colligitur ab aui. locis palle.
TRotandum q> $uis in fitis «tinctione aqua fit puenientio: potus qua
vinum tamen omnibus pfideratis vinum efi potus pnenientio: in re*
gimtne innitaris quam aqua»nam oato q> in fitis repzeffionc que efi ap
petitus frigidi Tbumidi:aqua vniuerfaliter meli02 fit;qi frigida z bu*
nuda:naturaliter tamen in cibi pmijct:one z eiufdc5 oetatione fine mif
fionc ad partcseojpcms ejetremas vinum pzeualet aqua, nam vinunr
ratione Ine fubtilitatis in fubfiantia z actione fubtiluis pmifcetur:? fpe
«aliter quia naturamagis in eo Delectatur: ideo citius atrabit ipfum z
aliis cibis permifeet: z Ipecialiter quia bcc mirtio fit per viam cuiufdaj
ebnlitioms:quam vinum magis iuuat ratione virtualis caliditatis: z
aqua impedit ratione frigiditatis*£t fic patet q> vmnm pieualet aque
in cibouim perniiptione.Ct fimiliter p:eualet in eouindem oelatioe.
nam vinum efi optimus penetrato: :quod ei oebetur ratione
tis fue fnbftantie:? ratione caliditatis virtualis: fubtilia enim z calida
inultum funt penetratura:? perconfequens vinum efi magis oelattufi
qiiam aqua: m aqua nibil efi virtualiter calidum nec fubfiantie aerata
tis:necigncitatis* vnde aque mora tranfeundo tmpeditomnem cur*
funi.amplius aqua ep alio non cfipoms ita conuenicns ficut vimi5: qr
aqua impedit alimentum nutrire eo gp non nutrit: quare illud vtiq5 mi
nus nutrit, vnde $to cibuf efi magis aquaticus tanto cft minus nutriti
mm.bonum cfiigitnr q> vinum pmifceatnr cum cibo qP foluin non im
pedit nutritionem imnio multum muat: q* vinuj eftmajdme nutritiufi tntatfnie reftauratiunm t velociflime mttrit.vtptuis Trtctnm eft. nota
dum iwfuper# no foium nocwus cft potus aq edenti fiuc funientt abii
fmo in pluribus alus caiibus noduuf eft.quos narrat ‘Bui.m.i.c.oe re
gumne aq? vusi.lfbrimo enim mconuemenfeftm boininc iciuno. tuc
enim bibere penetrat aq bibita nullo retinaculo impedita vfqs ad mti
ma membrorum principalium mortificans Tuum calorem mnatu5. £t
iftudc vt£oeboie vereictuno./£b»o.n.quandoq3p:oficirneqs ledi
tur ipfeft leiunus bibat aqua, q: leiunus ebrius non eltomnino uuinnf
nec eft m ftoaebo vacuus: 15 adbuc b5 reliquias aliquas bcftcrne crapti
le:qu3£ mtrofitas aqua mitigatur z ftomaebus ab bis per aqua ablui
tur: t repreflis vaporibus z fimus pparatur ftbacbus ad receptione 110
ui numentis.0ecudo mcouemeuse m boleerercitatofozfi aerario:?
fimilitcr ftatim poftcoitum.ua tuepon corporis funtmnltum apti qua
repeuetraraquauiprofimda membrorMnordiftcanscalcrcm innatft.
qui poft coitum etiam ocbihtatus eft* Xertio mconuemens c poft baU
neationem ma jam e cum fit bec balneario ventre vacuo, timceminvtc
funt vebementer aperte: quare Icdenspeitctrataqua vtoietum cft.
ifto pom aque oicit m.mi.fum potu illius
in iciunio z poft balneum z poft coitum timetur corruptio complepo*
nis z ydrcptfts.iQuarto mconuemens eft bibere aquam frigidam cau
fa obediendi fiti nocturne meiidofe: que accidit iiicrapulatis z ebrus *
nam per potum aque frigidigc p2obibcntur refolutio z oigeftio bumo
ris falfi vel fort-s vim* vel alterius acuti facientis fitim: z lic cito poft
potum rcuertirur fins ita fo:tis vtaute.0ed ii vebemens affuerit litis
nimium vepans z inquietans nec fufficiat aeris mfpirati frigiditasmec
ablutio otis cum aqua frigida:bibat liribundus aquam frigidam cum
uafc ftricti otificii.fiue gracilis rofiri quatenus aqua prolijnus ocmr fu
per 02ificium ftomaebi ut fortius fitim mitiget:? oe ca mmus fumatur
ne oigerendotum oigeftioncm penitus impediat. £)umto generaliter
malum c fams bibere multam aquam frigidam: quia eprmgmt calori
innatum: z pectus offendit z ftomaebi appetitum oeiiat, z membris
omnibus ncruofis cft tamen aqua temperaref, igida
aliquandoper accidenl'appetitu gxitar z ftdacbu forte Cito coaduna
do ipfu z ftrigedo uillos eius.
3» boc pallii auc. laudatae
ncfuitulma* oicco# carnea
uitulmc multum funt nutritiue.£t iftud mnuit 3Un.tn,ua.-oe regum
ue eiuf quod comeditur, ubi u«lt # cibuo laiutatis pferuatumo $5 c(k
0ut nutritiue mulru.camcs uitulmc. talcf quales funt carnesrqz funt fimilis nature pziuf apte fieri fanguiC
? mapme carnes edozum % vitulozum pamozum lactantium t agnoztt
annaliff.jEt illas carnes vitulinas fume laudat45a.m.ahme.vbi vult
quod carnei vitali lactatis uel octo affate famozcsffit
multo nimis:fadlis.n.T)igeftois e multu nutritiueTut. /£t De iftis car
mbusvitulis & puf Dictu L
3fo bocpaflupomm
tur carnes eligibilioies
pio nutrimento nature
bumaneaialiusuolatu
lium.-z enumerantur, niii*auef quarum camef bone fnt pio nutrim&o
bominis.p2ima auiTeft gallina: cuius efus fiue comeftio nature bfiane
couenienf tlfoaly enim Suensoar 3luer.et me.vt oicit jConfi.p ce*
teris laudant pullomm carnes % manme que nondum peperit % galli
qui nondum calcamt.0unt enim facilis conucrlioms in fanguinem %
fuperfluitatmn paucarumrpzopiietatem mirabilem babentefin terni?
ando completionem i bumozefcuius b2odium optima lep2ofis eft me
dicina.££t oc carne gallinarum oicit 'Buuucan.c.oc gallinis 'i gallo:
q> caro gallinarum que funt pulle intellectu augmentum efficit: clarift
eat vocem % augmentat fpernta, j£t melioz gallina fecundum eum ibi
eft:quenondum parit oua:fecunda anif efteapo fme galliuscaftratuf;
cuius cames ponit iCon. oiiluljcviuater laudabilioies carnes,i£t car
nef iftaf ? fimiliter piioicf oigerit ftomacufa piopnetate. tertia auif
eft turtur que etiam eft boni nutrimenti bonum generanf humores
cuiuf carnem 3Uu.u.can.c.de carne: fitmmelaudat q
dem caro melior non eft quam aldnragu.turturnft gallinarum % fub
tilior earum 'i non funt cum nutrimento carnium alcubcgid.per oicuj
tC: quarta auis fecundum aliquof eft fturnuf:? ifta auifoebet comedi
in amentate:? eft auif nota teutumee cfnfpiee.fecundumaliofeftftar
na: quam Ifflaluit.alma.pceteris volatilibuf laudat oicensrftarne ca
ro omiu carne auium teuioi inucnitur atq5 bis qui fubtilt volunt cufto
diri regimine conuenientioz. j£tpoteft per ftamam intelligi auif ma*
gnavelutanfer grifea cinerea: cuius caro laudabilis eft marime cum
iuuenis fuerit: % ifto modo intelligit 'Hli.prefcrens iftam carnem aliif
el poteft per ftarnam intelligi manerief perdicif par ue quam moffef
videtur intelligereiudeisinquiens:fimiliter ftarne non videntur pro
domino nottro: quia ventrem conftringunt. i£t iftam proprietatem
alii attribuunt perdiabufcarncf enim ipfarum ventrem conftringunt
£5ut bona gailia % capo turtur fturna coluba
uel merula pbafianus etbigoeta*
frigellus 021'jc tremulus amarellus nota cuius
caro eft colerica *Ct dc columbis Dicit IRa.foco pzcalle. Columbe ve
mentis funt caliditatis que fanguinem inflamatum generant icitofe*
b2icitare faciunt.Ct ergo aptius columbe comedi Debent ui pafttlis cfi
vuts acerbis $ affari.iper vuas enim acerbas aufertur caliditas qua
fanguim mducunt.CtSelectioies columbe pio cfu funtcolumbe iuuc*
nesvolare potentes: qi tales funt leuions Digeftidis 7 mcltotis bunio
ris.ljbulUetum no volare potentescaliditatemt bumiditatem ba<*
bent fuperfluas quare grolTos generant bumoies. vt vult 3ui.ii.can.
c.dc columbis. 3ntiq vero columbe 7 earum caroppcaliditatcm ni*
miam 7 ficcitatcm 7 Digeftionis 'Difficultatem funt cuitande. C timuit
ter etiam turtures antiq.0etta auifeftquiftula que ab aliqmbufnoim
natur coturnir:q2 quiftula £nomcn’ononiatopeion.fifictum a fuo fono
Ctkaro ifta fecundum aliquof eft fubtilif fubftantie:'bonum generanf
bumoicm *i multum competit famfconualefcentibuf. 0ccundu yfaac
tamen conturnicef cetenf volatilibuf funt peioief nec nutrimento: nec
Digeftioni laudabilef:quia ep comefhone carmfearustimetur fpafmuf
7 tctbanufrpiout etiam vult 3u:cenna.iucan.ca.De eif.fubiuftgenf ra
tionent fcilicetrquia m fubftantia carnium carum eft virtuf faciendi bu
tufmodi accidentia narrata.? ftc non pionemunt illa accidentia ep eo fo
lo quia coturnicefcomedunt elleboium.Ct bine eft q> gallici comedut
coturnicef cum molli 7 pingui cafeo: 7 mdc faciunt partilia.*$>otcft ta*
men per coturnicem iutclli alia auis a piedicta.perdice maioi.eiufdent
fere coloiis cum rubeis pedibus 7 roftro fapoiis Ddcctabilis.Dicta co*
furnis ptalica lingua , Ct ifto modo Iflafts.iii.almanfoiis accipit cotur
ilicem quando piefert carnes eius poftearnes ftarne alioium volatili*
um carmbuf. 0eptima auifeft nierula.que eft eiufdem quantitatif cu
ftnmorfed eft ad nigredinem tendenf.? babcnfroftrum fubrubeum*
7 ftmiliter Debet comedi iimenif* C>ctaua amf eft pbalianufadeft gaU
lufftlueftrif.queabonmibufmediaf enumeratur mter auef laudabi*
carnif / Caro enim talifauif nature humane eftconuenientiflima*
?£cibuf pnneipum 7 magnatum. ConfiUatoiemm loco piealleg.Di*
dt.ftlueftnuni vero laudabilioieffuntpbaftaniad fanitatem 7 ad ro*
bur. iBt foitaftifetiam vniuerfalitcr Domcfticicum gallinif piopm*
quiflimt et eiufdem fere fpccieifintqsillifficcumf aerif 7 alimenti ac
epercirtiamptioiif. iBona auis eft etbigoneta. que etf auif parna ad
modum pcrdtcif. fed longum roftrum babenf.cuiufcaro eft optima* cfl perdix cuius caro fecudum 3luui.can.c.oe cubcgi eft dc
fubtitiozibus carnibus impinguanftquia multum nutrit:co: abfterges
Ydzopill ? ftomaebo conferens ? augmentum m coitu faciens: verum
eft tamen q> ftringit ventrem.Ct iftam carnem galie.iu.alimc.c.p.Ct
octauo dc ingcnio.c.ii>prefert omnibus aliis volatilium cariubus.Ct
Dicitur oe ifta carne q> fi aftldiie comedatur mapime confert memozie.
dndecima c frigcllus: ? e auis comedes raccmos:vclociter volas: fi
milis fturno:fed meliozif nutrimenti quam fturnus:? multe tales inuc
niuntur vbi funt vinee:-: inebriantur cp efu racemozum:? melioz eft ca
ro earum circa fcftuni omnium eft orip. t£t c
fecundum aliquos gallina lilucilns fine gallina pbafianu ®cl fecudu
alios eft gallina aquaticaXnatans in aqua:? flue fit fefa fafiani fiue gal
lina aquatica:eius caro eft boni nutrimenti.i£)ecimatertia eft tremui9
? eft auis coiter ftans pzope mare minoz quam gallma:fcd eft auis fijfc
ca alte clamans ? velociffime volat: ? quando ambulat fuper terram
cauda eius femper tremit: ? ideo oicitur tremulus:? bab5 fuper caput
eius longas plunias.Ct non eft parua auis:longam babens caudam,
que a medicis vocatur cauda auis eft amarellus:? et
eft auis fumliter epiftens in aquis:fimilis anetc:fed ea minoz.Ct gene
raliter loquendo inter anes comcftibiles plus laudantur ille que vola
tu velociozes fimt./£t ficut carnes pzedictarum aiuum funt laudabilif
nutrimenti:? facilis oigeftionisuta et repumtur carnes aliquarum aui
um illaudabilis nutriinentuoifficiiis oigeftiosus: ? mequalis comple*
pionis.ficut funt carnes anferum ? pauoitum ? malardozum:? vniucr*
faliter auium babentium collum longum ? roftrum longum oegentiu
in aquis:? carnes palferum que funt calidiflime: ? a teperamento logif
fime:? multum epeitantes coitum.Circa electionem vero carnis vola
tilium fetendum eft:# fecundum oiucrfas laudabiliozis nutrimeti pzo
pzietates ac cius quod nutritur fanitatis vel robozis intentionem :car*
nes galie.refpicics facile5 alterarionem ? fubti
litatem m carnibus perdicum pzefcrt eafdem. iPU.vero cum vlaac ref
piciens fubtilitatem ftarne ac leiutatem ipfarn ceteris pzetulit.
etiam fecundiimoiuerlas intentionef camcfvolatilium laudauit diu er
laudauit carnes turturum pre ceteris: vel quia relpepit
ad pzopzietatcm qua robozant ?confoztant intellectum:vel quia in ter
ris eius eft ipfarum tanta bonitas que non eft in aliis terris: (ciendum
eft mfuper q> carnes volatilium plus cdueniunt quam carnes quadru*
pedum bis qui relicto epcrcitio cozporali vacant coiifiliis ftudiis ? coit templatiombus:quia digeruntur facilius aliis: uitta illud galMuualt*
mcru eft tamen bec caro volatilium animalium % majci
me perdiciunn-rgenerant fangmncm darum:mundum:fpumofu5:me
tis erercitus % clcuationf intellectis aptum*
ponuntur duo acci
dentia ce quorum noticta
attenditur electio pifcium.
2£nde pifces aut funt Duri
aut molles, fi molles funt tunc feniozes funt cligibiliozes* Cuius cau
fa eft ilb:quia mollicies pzoueiut eje bumiditate que in iuuene pifces t
digdb cs i fene plus Digclb:? fic ui uiuctute tales pifces funt genera
tiui flcumatumrfed fenes mums 7 llc patctq> anguilla fenior fanioz c
iuuene:fccuttdu quollia fivcro tales pifces fut r-ur;: tunc rnuenes funt
famozesa» Digeftibiliozes:cumfmodt funt lucu 'i pcc: ouricies enim m
quantu huius refiftit Digefiiom:? illa fentcntia ponit auuucamc» De pi
fcibus Dicens /£t eligitur qmde er pifcibns Duram carnem babentib9
ille qui eft habentibus mollem carnem ille qui eft maioz ad
terminum aliquem»
pifcco molles fut: magno co:pc tolle
0i pifccs ruiT.panu funt pluovalituri
7L uciu6 et parca lapulio c albica tcnca.
0oznuo plagicia 015 carpagalbio truca»
IlDic tagutur Decem pifccs
dicibiles pio nutrimento
nature humane: quonini
p:imus eft lucius:qui c pifcis notus:* Dicitur clfc tyrannus pifctumrqi
non foluni Deuorat pifccs alterius fpecicufcd etiam ciufde5 fpcciei cu
co:vnde verfus. lucius eft pifcis rep z tyrannus aquarmaquo non Dif
fert lucius ille parum*/£ft etiam pifcis Dure carnis z natatuvelo)c:fecu
dus eft parca:a parco parcis: crc:Dicta per contrarium:quia nulli pifci
parcitammo irata vulnerat aliof pifccs fuis fquamis quaf habet fnpra
Dorfum: nec eam audet cuadcrc lucius: mimo vt narrat albertus dc
natuns ammaliunucft naturalis amicitia parce z lucii:ilucius enim Ic
fus ab alio Difficulter fanatur:fcd lefus queritparcam que videns cu5
Icfum tangit z lenit vulnus luciufic lucius fanatur:* eft parca fimiliter
pifcis Dure carnis notus:teutomce ey nbaers* Xertius pifcis eft fata
ulis vel fapaulus pifcis marmus:apud gallicos Dictus fola*alii Ditunt
quod eft pifcis teutonice eyn tunghe: z eft pifcis multum fanus inter
pifccs marincs.jOuartus c albica:teutonice zvitinc:* c pifcis marinuf
/Quintus c tenca que eft Dulcis pifcis aque notus:pcllem habes lubu ani atqsuifcofam ad nigredinem tendens: fed cius caro eft Dura.un*
dc abiftis tribus pifcibus qui funt lucius pca z tenca poft eorum coctio
liem aufertur pellis.£t dicitur ifte pifcis. teutonice epn tinebe
tus eft fornus:z eft pifcis minimus marinus albus ad quantititatem
medie pttf medii Digiti quo ad longitudinem .qui comeditur cum ca*
pite z fpiuif.? Dicitur teutonice cyn gaernaert.0eptimus eft plagicia
-z eft pifcif marmufnotufJatufibabcnfiuna parte fuepellif maculas
rubeafa pellif eft tota alba curuum of babenf. teutoice epn blatpf fcot
0ctauuf eftearpa que eft pifcif oulcif aque notuf.multunt tamen De
fe eft uifcofuf.feda magnatibuf Decoquitur in vino:? fkab eo tollitur
ciusvifcofitas: iRonus galbio:? eft pifcis marinus notus a quibufda5
Dictus rogetuf: teutonice ern rotbartb: z eft pifcis oure carnis z fanuf*
3llii tejtuf babent gonio: z eft pifcis paruus ad longitudi
item fnius Digiti longi: z eft rotunduftfuauifiimus: gallice gonion;
Ultimus eft truta que eft in carne ftmilis falmoni- nec tamen eft falmo
z eft longus z non grolfus. j£t capitur in magnis fluuiis z permittit fe
fricare in aqua:? lic capitur:? er eo fiunt paftilla cum fp£bns:?eft pifcif
valde p!cciofus:gallicctrutes.Circa electionem veropifcinm fciendii
eft ptimo q> pifces refpectu carnium: ceteris paribus:minoris funt nu*
trimenti: ? facilis oigeftioms z nutrimentum eomm eft plurium fuper
fluitatum: z flcumaticum ? frigidum z bumidimi: z minus manfinum:
z funt ad Digerendum Duri % longam faciunt mo2am in ftomaebo. f£t
quia i eozum Digcftione labotat ftomaebus:? interdum coirumpuntur
in ftomaebo z qualitatem quandam fnfcipiutputredinalem: fitim ge*
ncranu£t vt fit ad vnum Dicere: carnium laudabilium nutrimentum
melius eft nutrimento pifcium,0ccundo fciendum eft q> pifces mari*
ni funt meliojcs l regimine fanitatis ccterifparibus:pifcibus aque duI
cis:eo2Uin enim nutrimentum eft minus fupcrftuum ?nature carnium
magis p2opinquum.0ed quia ceteris paribus:pifces marini funt Duri
oris carnis pifcibus aque Dulcis: io fut Difficilioiis Digeftionis z refolu
tionis z pluris nutrimenti z purio:is.£f erum eft tamen cp in egris ma*
gis conferunt pifces aque Dulcis: p2opter Debilitatem Digcftiuc eorum
Zcrtio fciendum q? in pifcibus tam marinif quam aque Dulcis eligens
di funt quo2um caro eft alba non uifcola: fed fragii non mulium grof*
fa:fed fubtilfs:non grauis odoris:fed fuauis: ncc cito putrefactionis:
fed fufficicntis Duratiomfnon mali coloris fed boni:? quorum babita
tio non eft in lacubus ftagms nec \\\ locis fotdidis: nec m aquis baben* tibi!:? malas bcrbas f£t eligendi funt non valde iunenef nec valde ma
gni: 'i qui funt velocis motuft pauce uifcofttatif*j£t fi fint pifces mari
ni eligendi fnnt qui capti fuerunt in fluminibus multum inflantibus a
mari: *i boc cctcris conditionibus bonis fuppofitis* fuppofltis
predictis conditionibus quanto pifces funt fquamofiores: tanto lunt
meliores* f£t fimiliterftelligitur De fpinis:quia fpine multe % fqua*
me fcrcant puritatem fubftanrie pifcis.Jfrcm inter pifces marinos me*
hozes puriores funt qui capti t nutriti fnnt in mari profundiori ma*
gis agitato; ad quod eft curfus plurium fluuiornm. £t ergo capti in
mari feptemtrionali quod magis eftagttatum 'i magis tempeftuofum
cvelocioriffiuruf? influxis meliores funt captis in mari mortuo vel
meridionali.£t fimiliter intelligcndum eft oe pifcibns Dulcis aque na
ceteris paribus quanto aqua eft profundior ? mobilior tanto pifcis l ea
nutritus eft melior . t£t De bis fufficienter eligi poteft qui pifces funt
vituperabiles 'i qui laudabilef:funt: pifcef enim beftialef ficut porcus
carnif marinus: Ddpbm.m02ua.no multi! copetut in fanitatif regimi*
ne* 0unt enim DifficilifoigeftioniPr grofli bumozif ? multe fuperflui
tatifrnec m carnibnf predictorum pifeium apparent conditione! fuperi
ufmimerate:puta:albedofubtilitaftf./£t(i bof pifcef -zconfltmlcfco
medi contingat nonfratim funt coquendi % comedendipoftquas capti
funt;fedobferuandi funt per aliquofDiefquoufq5 eorum carnef mol<*
lefcanttremifeantfinetfubftantiecorruptione. j£tetiam prcdictipi
fcefmdiozef funt femifalfi quam reccntefaut perfecte
os autem pifcef marinofeonfideratifconditionibus fupradictis lauda
biliozcsvideutur rogetus % gornatus flue goznus.TRam eorum caro\i
fubftantia eftpuriflima./£tpoft boc plagicia-z ibla.fed borum caro€
magis vifcofa nimis frangibilis ? minuf alba ? magifgrofla 'i mimis
fubtilisrnec bornm lapoz aut odor t ita Delectabilis: t forte pifcis mer*
lengcndus cfl laudabilior pofl rogetum. TRon eft enim tante grofliciei
‘ZYifcofitatis ficut plsgicia-rfolarseiusfubftantia eft fatis frangibilis
fed conlideratis fapoze z odore cum colore ? fubftantie puritate ? mob
litate Deficit in bonitate a rogeto 'i gornato: tfimiliter intclligatur dc
alicce*t£t mozuamuenis fatis appropinquat predictis in bonitate con*
fideratis predictis conditionibus: eft tamen grofrioz? vifcofior predi
ctis pifcibus.fatmones nutem 7 turboti7 maquerelli multum oeficiut
in bonitate.funt enim multum grofliores t vifeoflores % ad Digerendu
difficiliores *z magis fupcrfluitate pleni.vnde competunt nift ejmitan
tibus fortibus iuuenibus cum qmbufdam falfis eorum vifeofitati grof ficid z frigiditati pilees autem sulcis aque confi
dcratispzedictisconditiombus:parca z lucius mediocrifrpzimum qra
dum bonitatis obtinent fuppofito fmt pingueszncinde vendofia": z
neuide lopiaet quauis carpa fitfquamorioz pzedictis: tamen non fxv
bet carnem adeo albam cfrangibilem z fubtilem lient lucuis z parca:
z fepius reperitur in ftagnis*ct vniuerfaliter ceteris paribus meliozes
funt pifccs nulcis aque qui capiuntur in aqua petrofa currente verius
feptcntriouem pzofundamiulte agitationis:ad quas non confluunt foz
dicies ciuitatum:in qua etiam non funt berbe male* Cancri autem flu
uiales z marini multi fuut nutrimenti;? non facile in ftoniacbo cozru*
puutur:verum funt sifflcilis sigcftioms*fcicndum eft infuper q> pifccs
recentes cozpus bumectant z lac z fperma multiplicant z multus com
petunt colencis*et non funt comedendi pifccs poft fozte eyercitiumvel
foztem labozemrqiua tunc se facili in ftomaebo cozrnmpuntur*ct cane
aut ab vfu pifciu biites ftomacbu sebile vel malis buniozibus plcnil*
3mplius fcicndum # pifccs grolfi fcnufalfi meliozes funt $ recentes
pifces*ct faliti multi tempozis non funt boni*3tem non funt comcden
di pifccs z carnes fimulmcc pifccs z lacticiniarnec funt cdedendi pifccs
poft alios cibos*3tc pifccs laudabiles pa£ faliti.? in pauca quantitate
fumpti rcuocant appetitum z ipfus cozrobozant fi quis babuerit appe
titum ad eos*
Sloribnf angirille pzaue fuut 11 cdcdatur.
&ui pbifica nd ignoiat bec teftificantur
/Cafeus agiulla mmiTobfunt fi coedatur
*Pi tu fcpe bibas 'i rcbibcndo bibas
!t£>ic aucto: fubditqd an
guilla cft pifcio infanuo ma
jcimc uocco vocibuo: t boc
pzobat fermoc medicozum
'inaturalem pbilofopbiam .. .
ftudcntium.ct ratio dfcquia anguilla cft pifcio lunofuo vifcofuo t majei
me opilatiuuo:? multum ccficit a conditiombuo boni pifcio p:iuo naiv
ratio m parte pzeccdenti.et qd metum cfl oc anguilla etiam mtclligen
dum cft oe lamp:cda:licct lampzcdc paruc lauaabiliozcofunt auguil
lio 'i minuo pcriculofe cum no fmt tante vifcofitatio ? groflkici ficut an
guille:vt patet ad lenium» falua reuerentia vtentium ifti pifcco
funt valde periculofi quauio 0:1 funt enim piTcium ut
aqua funilio cft generatio generationi ferpentum in terra:vndc multit
cubitandum cft:qd non fuit venenoltrvnde co:um capita x cauda i qui
buo venenum confucuit elfenfimilitef interio: fpinamullo modo funt edenda.bonum eft etiam pzopter earum vifcofitatem quod fubmerga
tur invmo optimo viue ? Dimittantur ibi quoufq5 moztue luit:? ociae
pzeparentur cum galcntma optimarum fpccierum fecundu qd coci ma
gnozum oonunozum facere confueucrunt.bonum eft tamen qd obulia
fur pziino Duabus ebulitiombus in vino ? aqua:? illa abiecta oecoqua
tur ad perfectionem:? fiat gallentina vel paftillatura vel affatura cum
falfamento appzopziato:vic5 cum falfa viridi cum foztibus fpeciebus %
vino in bf eme:? cum Debilibus fpeciebus ? agrefta ? aceto in eftate*
Cdmodofius tamen eft maneriem buiufmodi pifcium Dimittere* £Dc
inde fubdit tectus: quod cafcus ? anguilla multus nocent ft pedantur:
?iftud mtelligendum eft:fi in magna quantitate fumantunquozuscau
fe Dicte funt De cafco ibi* perfica poma*et oe anguilla nue Dicta,eft cau
fa. poftea Dicit tertus bd fi ifta fumantur cum frequenti potatione vini
malicia eozum cozrigitur* et iftud non Debet intelligi De vmo fubtili ?
penetratiuo nec dc vino qd Datur via potus conductiui quia tale no 05
Dari fuper cibum generatiuum mali bumozis quando comeditur: nec
ante ipfum nec pollqua fuerit oigeftus vt vult amceiun.i.c*oe regum*
ne aque ? vini:quia tale vinum magnum nocumentum uiduceret:pene
trare enim faceret bumozem malum ep boc cibo genitus vfqs adgjetre
ma cozpozis qui fozte non fufticcret penetrare fine vini aucilio ? condu
ctu:fed mtelligendum eft iftud De vino fozti non multum penetratiuo:
fepe ?in parua quantitate Dato gratia perunctionis cibozum* 2Tale.it*
cozrigit maliciam cibozum confoztat Digeftiones ? Digerit fleumaticos
bumozes ? frigidos:quare muat ad Digeftionem cafei ? anguille: que
male Digeftionis funt*
IKHc aucto: tangit duo do
cumenta:quo:um pzimum
cft: qd com edens m pzadio
vel cena 05 viciffij comede
re % bibere multiplicando vices bibitionis;fed p:o qualibet vice paruj
potus fumcrc.ct facere non 1)5 queadmodum b:uta:que totum cibum
capiunt:? poftea bibunt:quia ft potus melius cibo permifcetur ? cibus
exinde redditur remollitus % Digeftionis capacio:* et circa ilhid eft fci
endum quod triplep elt potus fcilicct permi]ctiuus Dclatiuus: ? fitis fe
datiuus» autem quod Dictum dfcintelligendum eft oe potu per
mijetione cibo:um:ifte enim potus 05 viafiim recipi cum cibo* et faluo
melio:i indicio non Debet ifte potus Differri vfq5 ad finem comeffioms
3fnter pzandcdu fit fepe paruqs bibcduj
£>i fumas ouu5:molle fir atq5 nouum* ncc oebet tfpttmme. /£f ifte potua manmc ppetit $do fumuntur
cibaria actualiter ficca vel virtualitcr: ficut patet in labozantibua «m
medentibua panem ficcum.0ed potua fitia iedattuue regulariter 7 in
boibua bene oifpofitia 05 Diffcn i vfq5 ad finem comeftionta tunc cni5
eft vera fitia pp eftuationdcibicalidi 7 ficcLTRd.n.multum rdnabilec
q> fimul vrgeatfitiat fameaiq: funt appetitua ptrariop. t£t 03 ifte po
tua r*ari fm plua 7 minua fm tp maio: vel mino: c fitia. IJbotua vero
oelatiuua majeime competit completa p:ima oigeftione regulariter: 7
ante bo:am fufeipiendi alium cibum fequentc./£t talia potua fpea
liter ppetit quando cibaria pumitua fumpta fuerit grofla in fubftantfe*
nec 05 cppectari fitia ad talem potum fufeipiendum. nam talia potuf
pzeparat ftomaebum ad fufeipiendum cibum fequentej 7 muat trafitu
cibi ad epar a ftomaebo: nec 03f alia potua ci magne quatitatia vt cito
poffit oigeri*3tnte.n.eiua oigeftione5 nd tranfit ad epar. /£t iffud veg
i mfi talia potua oelatiuua fuerit aqua.in qua no 05 eppcctarc oigeftio
nem ante penetrationem eiua ad epar.Ulcgulariter ant potua pueniea
oelatiuua aut etiam pmijctiuiie nd 05 ee aqua:fed vinum vel aliquid#
poztionabile vino.puta ceruifia velcerafiarum vel pomeriu5 vel melli
erarum vel aliquod fimilcquibua omnibua vinum e melma*0ciendu
fecundo q> quanto cibue c groffio: 7 ficcio: 1 frigidio:: tato potua pmu*
ptuat oelatiuua 05 e£ maio:-:-: cconuerfo quato cibua eft calidio: fubti
lio: 7 bumidio::tanto potua oelatiuuf 7pmijctiuuf oebet ee mino:. f£t
quanto cibua i groffio: 7 frigidio: 7 oigcftioni inobedientio:. tanto vi*
num permirtiuum vel oelattuum oebet ec fubtiliua 7 foztiua. f£t qua*
to cibua eft fubtilio: calidio: 7 oigeftibiliorpotua oebet effe oebilio::
vel vinum oebiliua.SCnde foztiua vinum bibendum efitam cum car*
nibua bornnia $ pullinia:* 7 fo:tiua bibendu c cu pifcibua $ carnibuf
regulariter.0ccundum oocumentum eft q> fumena ouum 05 ipfU5 ffi/
mere quando eft molle 7 nouum :cuiua caufa oicta eft fup:a♦
i$Mc ponitur vnnm nota*
bile t>c pifis:? cft $ pifa ail
quo mo laudatur: % aliquo
mo vitupantur. Eaudatur
m.quando coednntur abla
tio vero $do coedutur cu corticibus 'i pcllibuf:
q> tunc funt inflafiua./£t ergo no eft artificiale ea comedere fmuti cum
co:ticc q: medullarum 7 corticum nature •cifco:dant.3Uterum cni5 la
Ijbifa laudare Decrcirimufac repjobare
'jpellibufablatif eftbona pifa fatif
Jfcftmflatiua cum pellibus atq5 nociua* botat vt foluat x ept:alterum obuiat ut conftringatmtfoirityfaac i otf
tis umuerfatibus:qu a re m corpore fit motus agitatiuus inducens tor
turam x inflationi t£t iftud nedum veritati babet dc pifis: ve# it oc
oibus leguminibus:ftcut fabis faceolis:lentulis? funilibus. i£tfpecia
liter De habentibus multu coiticc ficut fabe x cicera nigra: iCortejc etia
poibus eft peious nutrimenti quam medulla. j£t circa iftud tfciendfi &
eft vna mancries pifo# albo# rotundo# habentia co:tice ertcriozfc val
de paucu x fubtile:? ifta pifa fecurius poffunt coedi cfi co2ticc $ aliat$
uis melius ftt q> ocpurftur a coitice.fct quia Dictu pzecedcns ventate*
b5t>eoibuslegumimbus:0ciendnmcft # legumina recentia minus
babent oe co:tice: x in eis mino: oiuerfitas eft mter co2ticem x meduU
lam x facilius Digeruntur. f£t ideo Dicunt aliqui q> magis copetunt co:
poubus famsifed non eft ita quia legumina recentia funt plurimarum
iuperfluitatum x co2ruptibilio2is fubftantie: quare minus conuemunt
co:po2ibus fanis.jSt ideo pto veritate tenendum eft q> legumina ficca
Depilata a co2tice ejeteriozi funt faniota quam recctia non Depilata: fed
viridia funt fanioza ficcis nonDepilatis.Sciendum vlterius q> q* om*
nium leguminum fubftantia eft inflatiua x Difficilis Digeftionis % eo2U5
nutrimentum malum non competit m regimine fanitatis: fed b:odiu5
flue Decoctio ipforum conueniens eft:quia eorumoecoctioventns e fub
ductiua.i.lajratiua.vtine ptouocatiua:? venarum oeopilatiua;vndc fa
tis conuenit tempotibus in quibus homines vtuntur cibis groflis x opi
latiuis:puta tempote ifto enim b2odio fiue in ifta oeco*
ctione conuenietcr facta non funt nocumenta que funtin fubftantia: vn
de in ea non eft inflatiornec Difficultas nutritionis x Digeftiois:nec ma
licia nutrimenti, f it autem ifta Decoctio per iftum modum. 3fn fero ei
ponuntur cicera vel pifa in aqua feruenti x m eadem logo tempore ma
nibus pfricantur.oeinde predicta aqua tota nocte tpetur x in eadem fe
quenti nocte buliant Duabus vel tribus bulitionibus: x pofteaVolctur
«olatur a referuetur:? app:opinquante bota refectionis pparetur cuj
cinnamomo «roco? ali$tulflvinum addatur:tDcinde unico feruore
buliat x fpumetur in ptincipio refectionis. j£t bzodiSffcu purenta cice*
rft x pifo# rotfldo# albo# i melius x pueniftius x nature amicabiliuf:
x ftmiliter eo# fubftatia.
V0ic ponfitur quedasto
cumcnta circa electionem
lactis:p:imum eft q> lacca
pzinum eft fanum etbicis.
2£acetb ide fano capnfi poft camelinum*
nutrirmum plua olbua eft afimnum *
Ifblua nutritiud vaccinum fic ? eurinum
0i febriat caput ? soleat no i bene fanu i.eomfumptis * maceratis vel habentibus febrcmetbicam .f£t iftudl
vult aui.ii* can.c.oe lacte Dicfe.&ac capxiniim 7 lac afminum funt bo
naerbice.j£tidcm vulUiit.trac.in.CDC rememoratione medicinam
bumectantuim ctbicos./£t ratiOietiam f;quia laccapjinum efttcmpa
tum fecundum aui.ti.cano.c.De lacte sertam multi nutrimenti: vtvult
bictejctuf.jEt poft iftud laeva letxam cluiu ni-Jftud cmmfubtilcm eft
multe aquofitatif? bumiditatif; quare poteft bnmcctare eof: verum c
Umcnq>.iftud lac pzopter fuani nimiambumiditatem parum nutrit:
quarcmmufeifconuemt quam caprinum aftud tanicn lac camelarum
% raajrunc nouitcr fetarum confert fdropifivalde s partetmbuf oolor£
mepate.srenouat epar fecundum aui.u.can.c.oc lacte: fecundum i o
cumentum eft$laca£ mnum plufcctenl lactibuf etbicif conuemt.. t£t
iftud verum efteompando lacafminum ad lac aliorum brutorum, q*
lacafme Decimat ad frigiditatem 7 eft fubtiliuf 7 citiuf
penetranf 7 tardiufcoagulabile quam lac ali02um brutorum fecundo
/Saluvii,dcingemo.c.vu./£tiftud idem vult'Buicen.in.iui.locop:e
alle.oicens./£t non dt lac poft lac multens ficut lacafmc. i£t prius di
cit. £t pzopne lac aflue eradicat etbicam fl fuerit ci eradicatio. Copa-
rando tamen lacafme ad lac mulieris minus conuenit. alae cmm mu-
lieris fugeudo fumptum pucmcntiuseft omnibus: vt vultauuiumi;
loco p:eallcga.i£t ratio cfl;quia lac bumanum flue muliebxe lubalius
eft frigidius s bmmdius:? nature bumaue magif ftmile: vclociuf pene
trans: citius Digcftu s magis nutriens.£t Debet iftud lac Dari ctbicis
quantum polfibile eft mulieri magis piope lectmmnfirmi 7 ei pxotinuf
line mora adnunftrari ne ab acre co:rumpatur.j£t circa iftud feiendus
eftq> nonfemper pucnitetbicislac mulierifaut aflne animo m aliqui
buscaflbusiacacctofum flue ebunratum eft vtilius ctbicis quam lac
mulieris aur aflne. iQuorum piitnus eft quando cum etbica eft folutio
ventns,0ccuudus eft quando eft fufpitio De coagulatione lactis i fto
maebo vel De ardore vehementis febzis: vel quia ftomaebus dc fccft
colcricus vt lac in coieram conucrtat. 'iTcrtius eft quando cum ctbica
compilatur putrida pxccipue quando in mtenonbus non fuermr multe
optlationes.TRam lacacetofum rcftrmgit ventremnon faciliter co-
len5atur:qma pnuatum eft butirofltate: per quam faciliter lac uiflani-
matur.nec m putrida fetae: quia cito putrefit pioptcr eandem caufam
quartus eft fi ftomaebus fuent fo zdidus: tunc enim lac in eo facile cox-
rumpitur:quintusft etbicus abominctur lac oulcc 7 integrum: t non
acctofumfmeebutiratunnXei tium Documentum eft# lac vaccinum % ouinum funt magis notritiuarquia pmguto c grofTiosa funt aliif: vt
dicit 3luicen4i.can,c.oe lacte* i£t ibidem oe lacte vaccino Dicit lac om
nis animalis cuius piegnatio p2oltpi02 eft p2cgnatione mulieris cfl ma
lum: qua p2opterp2opo:tionabileeft illud quod pzojcimum eftficutvae
rinumJRa, vero m alman.c. De lacte Dicit. Sfaccinum enim lac omni
lacte cuiufqs animalis alterius groflius iudicatnr:quod etiam omni*
bus fui co2po2ibno pinguedinem adipifd volentibus puemcntius c%w
flit: quartum Documentum cftq> lac nocet babenti fcbiem sooloicm
capitif, /Cuius caufa Dicta eft fupia poma pira.
ffoicmoi ponit p:op:ie
tatee butiri quae ipfum m
ducit incozpozc bumano.
'Jjbjima efr q> butirum lenitventres fioe mollificat atq$ lubzificat: bac
pzopzietatem facit fua vnctuofitatc. 0ecunda pzopnctae cft q? butiruj
eft bumectutiuum:quia cjc meliosibus partibus lactis compofitum eft
*i ita ftbi comrcmt bumcctarc ficut 'i ipfi lacti aquo crtrabitur. tertia t
# foluit ventrem.i.eft p2ouocatiuum feceflus:? boelac facit: quia lu*
b2icitatem inducitin teftinis./£tiftas p2op2ietates eius etiam poit au i.
ii. can.c.oe butiro*i£t induat butirum iftas tres ptoptietates in cole
non febticitante. TRoauum tamen cftco:po2i feb2icitanti:quia butirfi
fola vnctuofitate oe facili inflammatur:? in feb2icitantecalo2em aug*
mentatXirca iftud fciendimrq? licet butirum inducat p:edictas pto*
pzietatef ratione tamen fue nimie bumiditatis ? vnctuofitatis non con
petit via cibi fpecialiter in quantitate notabili.*]fbrimo cniin fi quis eo
vtatur in quantitate notabili abominationem inducit ? facit cibum fm*
pernatare in oztftcio ftomaebi:? ventrem plus oebito lajrat ? vomitu*
inducit. TRullo ergo modo butirum eft comedendum uia cibi in quan
titate notabili: ? fpecialiter non comedatur poft alios cibos: fed ad co
dimetum cibariorum fatisconuenit*
Xcnit 'i bncctat fotmt fine feb:e bttttrus
J&icponfftur quat
tuorpiopnetateffc
lid.aque lactis: q*
rump2ima eft# ferum eft mcifiaum fiuefubtiUatiuum. 0ecunda eft
# eft tauatiuum.i.abftcrfiuum. eft # eftpenetraTiuum: iTta
fecmtur C)Cp2ima:quarra eft qy ferum eft mundificatiinmU.folutiuu5
flue purgatiuum. (Sttres tftarum p2op2ietatum narrat Stoicen.iu
can.e.T* lacte: tuccne q aqua em&f.lactte eft fubtilia tiua tauatma %
3fneidit atq5 lauatpettetrat mudat quoqs ferti. folntiua s ut fpfa non eft ntozdicatio.IRa ♦vero in alman. tueit q> ferum
coieram rubeam ejcpellit:feabici quoq$ atcj3 pufttiho* ncc non de pu*
ftuiio que ut facie nafcuntur.bvctcritie etiant:atq3 ei cui foztio vini po*
tuf nocuit.aurilul pzcbet*
Jfnboctejc.auctomto
facit.‘Jjbzlo potut quat
tuo: ppiietatcf cafci.q*
ruspiimaeftqjcafeufe
frigtdus.i.frigide nature z iftud intelligendum cft ne cafeo rcccti: qui'
cft frigidus z bunndus: x non ne veteri qui eft calidus z ficcns. vt vult
:Buui»can»c.ne pot intclligi ne cafco qui fit er fola coagula
tione lactia abfqs alicuius alterius rei em' ca
feus calide nature calefaciens ftomaebum ac linguam mozdicanf er co
mirtione rerum fibi admi]ctarum:(lcut cft aliquis cafeus viridis qui fi
in magna quantitate fumatur multu$ calefacit coipus»
tas c cafeus i ftipans.i.conftipatiuus ftuc nurum ventrem efficiens
l£t iftud niapme babet veritatem ne veteri z multum coagulum ba*
bente»Xertia eft $ cafeus e groflus.i.groffi bumoiis geueratiuufrqd
veritatej babet ne omnicafeo:q: onmis cafeus er grofiloii z terrcftri
o:iparte lactis fit»jOuarta e q>cafeus i nurus.i.nurtciem ventriscffici
ens.Ctifta potefte£ eadem cum fecunda.&Demde nicit tertus q> cafe
us $uis folus fumptus llt infanus: er quo male ntgeftiomf L vtp2cdi
ctu5 Stamen II in modica quantitate mifceatur pamreum ipfo pane ni
geftibilif fit.aliaf non: z iftud veritatem babet in coipoze fano»in egro
aflit noit.i£t ne cafeo piiuf nictum eft ibi.lButrit z impinguat.
Cafeus £ frigidufftipaf grofluf quoqs tmruf
Cafeuf 7 panif bonus £ cibus bic bene fanif
0i no funt fani tunc bunc non iungito «pani*
3fn boc pafiu aucto: fiiu
git perfonam loquentem
m fpc cafei contradicentcf
vfum cafci effe infamL t
sicit loquenf in perfona ca
fei.3fgnari mediti.nmcdi*
tina ignozantcfoicunt mc
cafcum elTe notiuuj fupplc vniuerfatiter ignozant cam cur nature bfia
ne nocere T>ico:*£t poft boc tangit aucto: tmaf vttlitatcf fumptionif ca
ici. *gh:ima utilitaseft # cafeusconfert egrotanti ftomacbo* /£tcir*
ca iftud c notandum q> fi omnis cafeus confert opem omm ftomacbo
languentim: fcd in certis cafibus omnis cafeus nocet.f. ftomacbo ra*
re omni ftomacbo oebilttato ejc longa egritudmcdcd cafeus
ignari medici me dicunt e fle noctuum
05 tamen ignotant cur nocumenta fera5
Xanguenti ftomacbo cafeus addit opes*
0i poft fumatur terminat ille
jOut pbifica non ignotat bec teftificatur recens * nocu* non multe vifcofitatis opem confert ftomacbo calido:
qnu tefte idaan alnum. aduftioncm * caliditatcm ciu s rcpzinut * Ito
macbo etiam ficco confert psopter eius bunuditatenu£t talibus Itda
cbis multum nocet cafeus antiquus fiue multum acutus vel multum
cojgiuIu babens.0ed ftomacbo babenti multa ficuniata cius pellicu
lis adberentiam multum confert cafcus antiquus vel multu5 coaguli
babcns:quia talis fui aemtate fleuma incidit * abftcrgit.soed tali Itda
cbo maric nocet cafeusreccf * mollis /£t fic p5 tp m aliquo cafu cafcuf
femper nocet * in aliquo no;,* # aliquando cafcus recens piodelt * ali
quado vetustfecuda vitilitas clt qd cafcus fumptus polt abii terminat
ipfumtquia facit cibum dcfcendcix ad illum loeu m quo viget oigcliio
fc5 ad fundu ftomacbu/Et iltud rotum fciut qui veram fententiam mc
dicine babent.tEt dc cafeo acuto «Dicit raan alma* Slcruntamen cum
polt comcltionc pua er co gultatur quantitas os Itdacbi coarobozat: fa
cietatcm quoq5 nimiam atq5 faltidmm que ep Dulcibus *vnctuolis nu
trientibus m o:c ftomacbi pzoueiuunt aufert.
Iwic ponit duo twcumcta:
quozum pzimu c # pzandc
doxcotnedcdo aliquis dc
bct viafiim poft fumptum
parum 'i fepe bibereata q>;no ocbct pzimo totum ctbu fumere ? poftea
potunu/Et illum verfurn pzimum aliqui non babent:qz reucra idcver
luo in/ozma pziuo erpofmo eft.£>ecudu oocunictu c quod inter Duao
comemonie ficut inter pzandium tcena Debemus p:o pofTe potum eut
tare: ic mtci innuit quod ce
na Debet incipi a potu. tEt
aliqui ejcponunt mctrfi ifhid.0i tu visvitare pena.i* inftnmtatcpzius
potes in principio cene antequam comedas:fcd ifta ejcpofmo nonvalet
q: fecundu medicos regularius eft a cibo cena incipere qua a potu»*£t
quauis ifte liber Directus fit anglicis:ipfi tamen banc lententia no ob
feruant: quia regulariter quacumqs bo:a Dici potus fumunt pzeponut
mo:fum panis; ideo aliter poteft exponi verfus ifte accipiendo potum
Sltvites potibus incipe cenas p:o cibo liqdo 'i facite Digeftibiluficut accepit vpo.potfiLu.ptL ampbo.
ibufacilcc repleri potu qua ciboata quod fenfus ifti9vfus fit q> meli9 c
ceitaj incipere a potiu.cibo liquido % facile otgdhbili: /Cuius ratio clt
q: fi cibuf liquiduf facile Digcftibir p9 fumatur cu in nocte fuperuenie
tefoztificeturcalo: oigdhuus cibus liquidus % faalc Digcfhbilis logo
tpe erit Digeftufante groffuj -z Difficulter Digcftibilcm:et cu no poterit
babere ejitu pp cibu groffuj nodu oigeftu mni is aduretur:vel fi epe
at groffu5 fec5 rapiet cibu nodu oigdtu plenc-£Hbelius cergovt ifte ci
bus liquidus 'i faale Digeftibifpu9 fumatur vt tpe quo Digeft9fit eritii
babeat nullo repugnante.
mc aucto: ponit aliqua
Documcta: pzimu ep9 fum
pttonc cuiuflibct oui rccetif
luppe 'i mollio Debemus fu
mere potumiapme bauftu vinitemus ca pot eflfe: qz ouU reccs 't molle
eft optimi nutrimenti t facilis Digeftiois:-: cft De bis que i modica qui
titate multu nutriunt:-: pcipue eiuf vitcllus:vt Dictu pzi9 ibi.oua recen
tia:fk ergo vinum quod eft amicu nature facit cpouu auidi9 ad mcbza
trabitur -z ad eius penetratior muattet ca alia ct pot elTe:q: ouu5 tarde
per nierf Defccdit:potus ergo vel vmus iuuat cius Dcfceufu5:fecundn
Documeutu e p9 comeftionc pifera Dcbcm9 fumere nuces loco cafei: q:
tiuc fua ficcitate ipedit generatio* deumatis quod generari folet er pi
fcibus:? bine e cp in quadragefima vltimo Dantur nuces.Xertui docu
mentu eft quod p9 cocftionc carniu Debemuf fumere cafeu5 'i no nuces
q: nucef nimiu ctficcarent % cafeus no:fs facit cibu Defccdere ad fiindu
ftomaebi quo viget Digeftio:ct iftud cft vc£ De cafeo mediocri inter ve
tere 'i nonu.iSDcmdc fubdit teptus in vltimo vfu quod vnica nupXnup
mufeata pzodeft nature bumane pzoficua c:qz bonu odozc ozis efficit
vifus ofoztatt-z filr epanfplenc % ftoacbu:-: mani ne os cius: f m auui*
cano.c.De nuce mufcataXed altera X*nup aueUana vel cdmunis nocet*
3uellana quidem quoniam inftatiua eft % generatiua ventofitatum in
ventre inferiozi % facit $oda -z tarde cft Digeftionis % cpcitat vomitum:
vt b5 auicen*u*cano.c.De eamup vero communis:qz etiam facit 50da t
Difficilis cft Digcftioms % mala ftoniacbo % boc calido propter eius ca'
liditatem:fcd tertia nue fcilicet nnp balifte eft mozs: ideft moztem infc
rcns:qina per balifta bonnnes interficiatur, ££cl pot iftud mtelligi dc
nuce mecbel que fecundum auicen.iixano.cft venenum ftupcfactiuum
quare moztifera eft*
3n boc pzimo 3ddc potum piromnp eft medicina veneno.
&mgnta poft ouaipocala fume nona
carneo cafeusWit
53mca nuKPdeftmoc5 altcra:tcma mo:f c noftra pfrus:fme vino funt pira viros
pira funt virus:!it maledicta pii us.
0i coquas antidota pira fnnt:fcd crudavcncnunn
Cruda grau.it ftomacbii releuat pira cocta granatum
'iit oft pira Da potum:polt pomum vade fccatum.
tffu aucto: Dat
vnu Documen
tu dicco q> nof
Debcm*p9 efu
pirotu Tumere
potu.f. vinum:
cui* ca fufticictcr c>icta c pzi*:qi pira funt gencratiavctofitatis z dc pio
puetate colici inducctia z fangumc aquositate replctia:? ergo eu cif 05
potari vrnu:? majeune foztc z calidu quod c v emolit a tu carminatum z
aquolitatu pfumptuiu quae inducat pira .fecundo Dicit teptuo q> nue c
111 edicta venco.urcmediu otra vcuenutvt pziuf Dictu c ibi.alca nue ru.
deinde in fccudo z tertio vfibuo utuit q> pira fumpta finevuio funtve
nenaa.nature rccctia pp eam Dicta m p:imo c tante q> pira
no funt virosi, venenu limplnqz fi fic edeftio cos mo:tc induceret.": pi
ruo ea poztas eet m quarto vfu aucto: inuit q> pira
cruda funt vencnu.i.nocumctu inferctia :q: faciut ebulitios bumor:co
lica fleumata z fcabic:li tante ipfa coquatur funt antbidotui.medicina
mo quo Dictu c fupza cum vino z niarimc ctia p* alios cibof fmnptarq:
fic iuuat ad cppullionc fecu.jDcidc i quinto vfu Dicit q> pira cruda gra*
uat ftomncbu:q: ipfum impediut a Digeftidc z infla tiua funt:f5 pira co>'
cta releuant ftdacbum grauatunt: z oifponuntipfum ad Tuam natura
litatem./Et m vltuno verfu fubdit duo .pzimum eil q> nos Debemus
poft pirum Tumere potum pioptercaufam pzius Dictamrfccundum cft
q? poft efum pomi Debemus ire fecatum:idcft ad fecefiiim ict fecundu5
aincen.u.cano.c.oc ponus:poma Dulcia z acctofa quando in ftomaebo
inuemunt bumozem grolfum quandoq5 Deponunt ipfunt in egeftione.
TRatio tamen teptus poteft effe: quia poma multum inflatiua funt ven
tofitatens generantia;quc in fcccflit emittetur*
J£>ic ponfitur tria comoda
cp cfu cerafop pzouciuctia.
pztmuu c $ ccrafa-eppurgat
ftoacbu:et iftud fccudu quof
da ve# c qit (tfcu cie nuclei
terutunqz firbitt qndavi abfterfiua ac mudificatiua:fecudu i q> nu cie9
b5 vtutc fragcdi lapide renuvrvcficc fi ficcuffumatur
vel cp eo fiat lac. 3Tertiu e $ caro t generatma optimi fanqute
% ac impinguans: 't illud epperimentu copzobatunqzvidcm*
palleres qui funt aues multum coedentes ccrafa cp tempoze ceraio:n5
babent epata multum maioza qua alio tpe;fignum igitur c;q> magiufi
Cerafa fi cdedas tibi gradia Dona
Cerpnrgat ftomacbumucleus tibi tollit
Ct dc carne fua fanguis critqj bonus eant epar ? confoztant.circa illud eft notandum quod Duplicia funt ce
rafaXgrofla ? parua*/5roffa autem adhuc Duplicia.f.Dulcia z pdtica.
J0mnia dulcia z parua funt infana oc facili cozrupttbilia ac in cozpozi
buo facientia vermeo.grofla pontica oicutur cina:?illa funt adhuc du
plicia:quedam funt rubea ? mollio carnio:? talia Debent recctia come
di ? in pzincipio menfe:? habent vim abfterftuam ftomachi atq$ appe
titum mcitandiralia funt cina nigra ? groffa fatio Dure carnio ? inter ce
tcra mapunc pontica:? illa Debent coedi m fine pzandii flue cenerciuuo
caufa eft:qz illa fua ponticitate quando in fine mefe fumuntur claudut
ozificium ftoniachuquo claufo Digcftio melioz ac velocioz fit.
3fnfngidat lajcat inltu5 p:ofut tibi p:una
lfoic ponuntur Due vtili
tatef pzouenictef ep efu pzu
ellquod pzuna
infrigidant cozpns:? ideo poztegalenfes in calida regione epiftcntef in
Decoctione fuaruni carnium femper comifcent pzuna:? marime Dama
fcena/ecunda di quod pzuna lapant ventrem:? boc di pzopter eozum
bunuditatem ? vifcofitatem fecundum galie*ii*alimen* J8t ifiud eit ve
rum De pzums maturis.Jn erudio enim que non fimt matura efl liipti
citas ? eo£ nutrimentu di paucurvt Dicit auiccni.can.coe eis. ll£t illa
fecunda vtilitas Is etia multus ;?ueniat pzunis Damafcems ficut dl pii
mamiapime tam en puenit pzunis armcnisa.Depoztatis ep terra arme
nia:qz melioza fut oibus ?vebemetiuf foluctia fecundu auuloco palle*
ct pzo maiozi Declaratide vtilitatii feiendu c quod pzuna matura
funtvfu z no imaturarpzuna aut magis nature 011 ementia funt illa que
funt figure oblonge babentia carnes pauca z Dura aliqualc liccitate De
clinantia z cozticc*cpteriozc tenue:? Debet clTe in fapoze no vere Dulce
dinis:fs ds dfe eo£ Dulcedo attines alicui acredini:? brnoi funt pzuna
Damafcca:talia*n*pzuna infrigidant vt Dictu c:funt aut multe alie ma
neries pzunop quo&vlns no cfi appzobadus:fnnt ct queda pzunella fil
udina parua que crcfcut i filius'? no funt lapatiuatfsvctris relirictma?
ep is aqua qucvctrtf rclirictos facit:Debct aut pzuna que fumuturipter
vetris lapatios pzimo poni in aqua frigida:tuc cnl perfectius infrigidat
? bumectant:? colcra qua inuemunt lubzicando foluunt:? fic lioacbus
melius Difponitur ad cibum reapiendum:et di Diligenter notandum
quod pzuna bnmida recentia funt magifalteratiua quauis lint peiozis
nutrimenti ? plurui fupcrfluitatii:fcd pzuna ftcca magis ofoztant:? me
Ims nutrimentum Dant cozpozixt ficut Dictum di Depzuuiffic fuo mo
do intelligatur dc cerafis:ve£ tamen di quod cerafozum bunuditas c
fubtilioz ? mmusvifcofa:vnde mmus nutriunt qua pzuna. crfica4cn$ muffovobis satur oicffc mfto
Sumere fic c mos nucib9 fociado racemos
pafftila non fplenutitfii valet: cft bona reiu
ifnbocpaftutrfa ponti
tur eocumenta pnmum
eft
ejc comeftioe ficnu (equitur multitudo C cojpoiibus buauis:
% iftud majcime tfitatf b* vc ftcub9 lkris:vt oicit auut.can.c.T>e ficub*.
f£t ca fccudu eu ibi;£ pzopter malicia % comiptionc buouo generati e)e
cis:? alia ca et pot ce:q2 ficus p2cuocat mttu fudo2f: ep quo (equitur ge
neratio pediculo£:fecuda opatio £ q> appetitu cocudi:q: gene
ratvftofitate q iuuat ad erectione $ge:? linulitcr (ut mltas fuper fluita
tu5 ? fperma augmentantes.
pediculos vcnercq5 facitfj cmlibj obftat.
ftbicponuturDuevtili
tatcs efculo£:p:imn efl
q> multiplicat mictu flue
vrmarcui9 ca pot ee:q: idurat feces:? fle aquofitas fecu cft ca mthtudte
pot fumi ca filif illi que fumitur ep ilio no
cturna mftu factarmodicu feceffus fercat i Dic:? cconucrfo: qui multao
babuit camerae nocturnae De mane b5 pauca vnna cui* ca c:qz fl mul
ta fiat Digeltio initu De buiditate que trafire Deberet ad vcfica fifcu ea
cptiz fi V2ina fiat iuttarmltu De buiditatib* que trafire Deberet cu ege
fhoe ? ea magnificare cuviia cuacuatunfecudavtilitas c cfcula oltipa
turvetre:? iffiid accidit pp eor- poticitatem z ftipticitatem:c]cquo infert
tept*$efcula Dura fut boa:? boc q: p:o futvetri ni
miii5 lajcato: f5 mollia efcula funt melioza Durie:quia nutnut z minuo
ventri circa iftud e fciendu quod efcula mmue copetut nutri
mentorqua poma pira perfica fic* z ftfia:quod fatis offendit aufteritas
iapozie eos z ounciee fubftantie in arboie maturata funt
z ergo er bis paru D3 coedi:? magie recipi Debent via mediane quam
cibi:? q: vtus cos e liiptica valde Tatis in fiujcu vctns:?q: efeit
la in arboze non mollefcunt mollicic fulfiicientcm ad efu5*ideo atequa
dfcultiphdt Mucta vftrc mt efcula ftrictimt
/Efcula Dura bona Icd molUa funt mclioza cocdattir rtmoUtatar:ttflc ffir magis delectabilia'gnftuismm* fhptica
R0ic ponnturpzopzicta
tcf trce pila c
quod mulM pzcuocat xii
ni c:q: i mullo funt partcf tcrrellrco mtrofc mo:dicdtcsvcficam
cu ad ca vcnint:? p:opter ea£ mo2dicattoiicvdica dtftntitur caf crpcl
Iere 7 ipfu$ mullu:? ifta p20p2ictas ttelltgcda dc mullis babctib* fcccf
mozdicatcs ficut mulla plurima rencfia:q2 mulla babctia feces groflaf
non mo2dicates f5 masis opilates ipcdmnt V2ina ficutp2i* oictu? c ibt
ipeditv2ma:fecnnda cft quod multfi ato foluit vel larat vctre5 p20ptcr
eadem caufam oictam m p2ima p2op2ictate:tertia cllquod dlmflitmd
p2opter cbulitionc qua factt \ co2po2e ct qua p20ucniunt vcntolltafes*
% caule ouarnm p2op2ictatu5 Dicte funt piius ibitimpedit vnna5.
piouocat vanam mulla cito foluit 'i inflat.
5» boc tcptu anetor
duo facit:p:io poit octo
proprietates ccrmTte:
qua# pria c quod ccrui*
fla facit i corpore noffro
groflbs buores: x illud
mape bsvitate refpcctu
vmi:? Diuerfiflcaturcer
uilla i generado groflos humores er pte Tuo# ceruifia
ep proniori fubftatia grofliores buores generatio er mm9 grofla tmn9
groflbs:fccunda c q> ceruifia augmentat vires:? illud dl ifclliqcdn oe
ceruifia epoptis granis opofitarq plurie oecoctois efbcuiufmoi dl cer
uifla ofh'enfis:ifla enim mftus nutritia cft ? ergo vires ausmentatrter*
tia eft q> augmentat camfc? illud prouemt pp mttam ciuf nutritiones.
Quarta eft q> multiplicat fangmnc5 eadc5 oc ca:? ille tres vltime pp
ctates babent veritate oc ceruiella antiqua mltum occocta ? oe optis
granis £pofita..0umta cft $ prouocat vrinatfcjcta cll cp lapat ventres
x ille duc proprietates impie babent veritate oe ceruifia clara mftum
lupulentaxin quaplurimu lupuli ipoituncuiufmbi efl ceruifia babur*
geniis que prouocat vrina x lapat pp lupulum:ipfa tamen no valet vc
Silia cerebra babctib9:qr talcf oc facili inebriatur pp multitudines lu
puli: feptia c iflat ventres:? illud bs vitates De ceruifia modica oeco
ctoe cocta:cuiufmoi elt cof ta boladie q mapic iflat ?opilat:? propterea
plurimum impinguat. jDctaua efl q> ceruifia modicum infrigidat:cu
iufmodi ell ceraiua bolandie brabanae bannonie x flandne:? illa qua
/8’roftbs bumojcs nutrit ceruifia:vircs.
pzeftet:?augmctat ear nem: genera tq 5 cruozS
pzouocat v:ina:vctrcm quoq5 mollit ? inflat
fnfngidat modicu:fcd plue Ddiccat acetns
nfrigidat maccrat.mela.sat fpma miozat
£>iccoe infcllat neruoe.t impmguia ficcat cois b5 vtitnnet illa pzopzietas maptme tfitatc? b? rcfpectu vitii: et rir
ca illud cll fciendu quod ceruifia pot fieri cp aucua ? ozdco -z cp fmmen
to.et fccudii quod fit ep alio ? alio grano c alteri9 ? alterius
quem.fit ep ozdco plus attinet frigiditatirqz ozdeu c frigidu* /Que aut
fit ep ozdco ? anena nunus opilat ? niinuf generat vetofitates -z minus
nutritret que fit cp frunicto plus attinet callditati ? magis nutrit: ? ma
gif opilat:et quato ccruifia cll groffioz:tato cll oetcriozret quato fubtili
oz tato melioz:et vlten9 cll fciendu quod peffima ceruifia eft q fit ep re
bus mebziatibusrputa ep grano quod noiatur loliu qz illa mapie x>o
lozeni capitis generat ? neruos ledit:ocmdc ponit teptus quinq5 4pzic
tatef pzima cll quod acetu cpficcatroicitm.aui.oe eoai.can.
quod elt foztis epficcatiois:ct pzoptcrca medici pzecipiut tpe pellis vti
aceto cu cibo % filr cu potu:oicitm.aui.inn.iii.c.viii.t>oc,v.accto pterea
in cibo % potu vti in pcfhlentia eft nocumenti ipfius fecuratio. fecuda e
quod acetUvinfrigidat pzopzietatc que in eo c.tcrtia ell quod macerata*
facit boiem macro:? ro eft qz cpficcat: ? illud impie ve£ c oe aceto i ic
iuno lloacbo fumpto:vt vult aui.iiu.ooc.uu.c.v.oe eptcnuattfe crafli.
Wcz c tanie quod affidu* vfns acetirmapime in iciuno:multa inducit i
cdnioda:vifu5 •oebilitatzpectus offcndiritulfi? comoiiefcftdacbu ? epar
leditmeruost iuncturas vebemeter oppzimit:bas arteticis ooloztb9:
tremozibus:? paralipib9 c quod acetus generat mela
coliam eo quod bumozes infrigidat ? epiccat. Quinto ell quod acetu?
minozat[fpma:pzoptcrea qz epliccat:ifrigidat:?maccrat:et illafpzopzie
tates aceti ponit rafun alma, oicens.acetum frigidu ell ? ficcu:? quod
maciem efficit ? vires oellnut: fperma quoq? minuit ? colera cozrobo
rat nigramirubeam vero coieram ? fangumc oebilitatrcibofq? quibuf
adnnfcetur fubtiliat:oeinde in vltimo vfu auctoz fubdit tria.pzimn ell
quod acetum nocctmacris ? ratio cll: qz acetum epficcat ? fic addit in
macredinezftmile.n.additum fuo fimili facit ipfum furere: ? etiam om
rns compicpio lapfa medicatur:? per fimilc oetenezatur:
fecundum cll quod acetum nocet ueruis:vt oicit auicc.iucano.c/oceo.
tertium ell quod acetum maccrat:vt oictum eft.
3fnbocpafluponutur
pimo treevtiUtatcf rape
tpate cocte:? vnu ciuo no
cumentn.pfta vtilitas eft
q> rapa muat ftoacbtt5 q i
bene figentur a ftoacbojnec ipfe ea granatunfecuda eft $ rapa eft p:o
TRapa iuuat ftdacbu:nomt p2oducercventfi
Ifbzouocat vzina: farietquoqs octc ruinaj
0i male cocta oatur bine tozfo tuegnatur uocatiua ventirquod p* ejperimcntottertia eft q» rapa eft prouoeatui*
vrinerpreter tamen iftao proprictateovult auer.quod magna b* pro£c
tate in ofortnndo vifumrnocumentum vero raparu5 eft affiduatio m
parum nocet Dentibuorin vltimo antem verfu fubditur quod rapa ma
le cocta tortionco facit in corpore qr multiplicat vctofitateo:iujcta illud
ventu fepe rapio fi tu vio viuere rapto.et eft fciendu quod caude
fortiter ventre larantrpro maiori noticia fciendum eft quod rape inter
radiceo magio oucninnt ad corporio nutritio*: quod fatio ofteditur e%
anucabilitate fui lapouo: bec.n.oplcrio eft oibuo eduliio quod amara
z pungitiua min* alimctu Dant corpori:*! Dulcia magio:qr ergo rape ra
dicibuo allio funt Dulcioreo z minuo pugitiue:magio via cibi:
fed generat fanguincm groflu* z melancolicum fi oigeftiua fttDebilio:
et bonu eft quocl Depurentur a prima aqua:*znullo modo Debent eome
di crude z incitant ad coitum:*! viao mundificant vzinaleo.
3fn ifto paflu notatur qui
q5: pzimu c quod cor auliu
comeftum tarde Digeritur z
tarde etia eqeriturret ro eft:
qz caro cozcfis eft caro mela
colica que Difficulter Digeri
tur z tarde ocfcenditret no i
caro boa fecundu am.u-can.c.De came:? no multu nutrit vt Dicit ra.m
alma.fecudu eft quod ftomacbus fifr eft male Digeftois z tarde Defcett
fioisrcuius r6 cft:qr ftoacbus eft neruofu5 cartilaginoft#: qua
re Difficile Digeritunet ergo etia no generat bonu fanguinem: Deinde
fubdit tcttuaq? ftoacbusin ei9 cjrtrcmitatibus .f.quo ad eiuo fundu z
orificium melius Digerituncuius ro cft:q: in illis partib9 magis camo
fus eft z magis pingiiisrtertium eft q> lingua eft boi nutrimenti: z boe
quo ad eius radicemrvt vult auui.camc*oe cameret ro eftrq: eft facilis
Digeftidis z carnofa :et inter reliquas linguas pozcellirque ablata eius
pelle equiparatur carni apzi: vt fcinnt fcmdentes ante principes: Xin
gua tamen bouis no eft multum fana propter cius nimia buiditatem:
leccatores tamen linguis vti volentes ante aflatios iponut gariofi
losrquibus buiditas minuitur:? fic aptiores funt efui:quartu5
eft quod pulmo facile Digeritur z facile egeriturret iftud eft propter ei*
raritatem z mollicicm:igeritur quoqs t>ur e
SMTr ftdacbus mclto: fit m crircmitatcs
Trfteddit lingua bonu mitnmctu mcdicfe
digeritur Taole pulmo cito labitur ipfc
meliu6cereb:u5 rcliquozu rfbu&eft tomen bona mcdicmarq: fanat ejxouationem calcanei eje cal
damcnto:fi ponatur fuper ipfa5 caltdue:vt tucit auUoco
tu eft quod gallmc inter oia cerebia eft rticlmf:t)c quo oicit aui.
iucan.quod p2obibct flujcum fangufe tamen cu falc aut cuj
fpeciebuo cdedi:q: dc fc vomitum p:ouocat:et circa illud fciendfi cft #
t»c cerebio pullop xucut medici q? aucqncntat mcmo2ia:cercb2avo poi
co£ nature no funt £uenietia:fed ccrcb£ ouio lepo2io vel cuniculi cum
fale vel fpeciebus comedi potcft:?Dceercb20 ampliuoDictujclt ibi*
nutrit 'i unpmguat*
mc ponitur vnu oocumetft:*
f # femc felculi:quod Dicitur nia
ratp:c)cpcllit vfrofitatefaut eafDifloluit:./£t rd eft q: eft calidu 'i ficcfi
* carmiatum. /£t orca illud cft fciedum q> a cdibus quattuor taguntur
vtilitates prouenietes ejc efu niaratri fiuc feminis fcmculi.p:ima eft q>
jfert febubus:fecunda cft q> pellit venenftrtertia eft q> mudificat ftda*
cbfi:quarta cft quod acuitvifu5./£t dc ifto folent Dari ifti vfus coes:bis
duo Dant nvaratr. febres fugat atqs venenft. t£t purgant ftoaebi lum£
quoqj reddit acutum :et iftas quattuor vtilitates tangit ct 3lui.it.can.
loques dc femcnlo.jEt circa quarta vtilitate nota quod aui.loco preal.
De femine feniculi Dicit.Democritus ejciftimauit quodveneuoft vmes
pafcut feniculi recetis femen vt vifus vt vipere 'i ferpeu
tes fricat oculos fuos cft egrediatur dc cauernis fuis fup ips
vt illuminentur oaili vlterius quod fenieulus tarde Dige
ritur male nutrit 'i par:t ergo no ppetit via cibirfed magis via medid
nc:no igitur vtendft eft eo in regie famtatismifi ad correctione malicie
quorftda alio? cibe?:ficut mterdft cft lactuca ededius petrofilinfi ad re
fiftendft frigiditati 'i bfiiditatt lactucedlc etia cft oicurbitif pdt Decoqui
fenieulus:'; linuliter cum rapis ad corrigendum maliciam earum.
0emc feniculi fugat % fpiracula'culi
|EHc ponutur mc vtilita
tce aiufi: quar p:ia e quod Cmedat vnfu5 llomacbu anifum
amfu5 £fo:tat Copia oulcouo amfi fit melioua.
cft quod anifu5 £fo:tat ftoa
cbumicmuf ca eft:qz amfu5 inudat ftoacbu a fleumatib*:* ip5 calefacit
'i pzopterea et jfcrt vifuuqz nibil c quod vilui magis noceat qua Cniun
dicta floacbuq: a ftomaebo imudo eleuatur fumfimundi qui oailif no
cft pertnrbado fpuo vifiuos:? illa duo muamfta facit amfiu oulce: Ct
pzeter illas vtilitates auui.camcDe amfo plurcs alias vtihtates anili
pdit.vult.iubi quod anifuj c apentuimoolop fcdatiuu: 2 vetofitatu re
Cmedat vnlu5 Jlomacbu ofoztat amfum
Copia oulcouo amfi fit melicus. folutiunrfcdatiuu fitts:cane cp buntiditatibus falfis apentiuu z opita*
tionu epatifz fplenif generatas cp bumiditatib9:? filr renuvefice? ma
tnasrpzouocatmu vzme z mcftruozu:? mudat matrice a flnpu buidita
tu albap z efl motiuu coitus.
&ic peniturvnfi iuuame
tu fpodiiret eft quod fpodiS
fumptfi fanat flura fangulorcui* d pdt cc: qz fpodm b$ virtuti proprii
£fo:tadi cpar:t fic fortificato epatc quodc fonf t origo fanato fangrnf
ab eo meli* retmetunet Dicit auui.can.c.De fpodio:quod fpodiu5 c ra
dicefcanap adufte.j©tdtm\n.quo ipfe aduratur propter
ejctremitatu cumventuo cao pflat:0imd tn ianuefio Dicit quod fpodul
cft reo cuiuo origo noo latetrreo tamc aduftavidetur 'i Diuifioeo cana?
adufta?:et nedu fpodium £fert in nimio flujcu fanguto.imo et tn nimio
flupu ventris % vomiturvt Dicit ra.in almamet £fert etiam in febribus
cor 'i tremori eiufo fmcopi facte er effufide colere ad fto
macbum aupiliatunvtvult am.loco preallc.et eft fciendum circa predi
cta quod ficut fpodium b5 refpectum ad epar % proprietate ofbrtadi ip
fu5:ita funt aliq medicine que babft flmilc afpectu> % fimilc propricta
te ofortandi aliqua alia mcbzn fpcaliarficut macio cormufcuo cerebro
liquiritia pulmoncrcappereo fplcnc:? galaga ftdacbu;vt p5 in biovftb*
/6audet epar fpodtormace cor cerebrum quoqj mufeo: pulmo liquiri
cia:fplen*cap.ftomacbufq5 galanga*
0i eruo: emanat fpodiu fuptu cito fanat
fn boctertu tria fiunt:
p2tmo ponitur vnfi Documc
tum generale quod obferua
apud oes: z cft quod vao co
dimenri: fcilicet falis quod
cornum' noie falmu5 Dicitur
;msamm H I? D5 p:cpoi i menfa ipfi ederi
iujeta illud comuncmctrum:falp2imoponiD5p2imoq5 reponi. 0m
nie menfa male ponitur abfqs fale:fccundo tanguntur duo iuuamenta
falis, pzimumeft quod fal rcfifht veneno: cuius Duplep poteft effe cau
fa: 2? na effcquia fal erilccatiuum cft: z fic fua ftccitate ejrficcat bumidi
tates ep quibuspoteft fequi coiruptio. Slia caufa cft: quia fal ejcficcat %
compiimit bumiditates a co:poze eptrabendo: t£ t fic claudit poios z
per pzobibet penetrationem veneni que fieri Deberet per po
ros: fecundum iuuamentum falis cft quod fal inducit fap02cm in ciba
©ao condimenti' pzeponi oebet edenti
0al viruf refutat:-! no fapidnqs fapozat
fapit efca male que oatnr abfqs fale
lirant p falfa vifustfpermaqs mmoinnt
jSt generat fcabies p2uritu5 fiue V1502C5 riisrra comumter videmus ad fcnfus quod nulla cibaria fapiut fmc c5
tmptide falis vt Dicit tcrtiusverfus:3Tertio ponutur qnattuoz nocumi
ta falis fmc cir anoium valde falfozumtpzimum cfl quod abaria val *
dc falfa vzunt vtfnm i Deperdunt vifum vel,nocent vifufcums ci pot
dfc vuplcp' pzima eli quia res nimul falfe inducunt ninua Iteritatem.
cik cll contraria oculistqui funt inftrumenta vifus: cu ocnli luit dc na
tura aqua:vt natur m dc fenfum ricnfato:fecunda caufa cll: qz cibaria
inultum falfa funt pzuntiua % moidicatiua:modo vt fuperius Dictu cll
o abariis mozdtcaris m llomacbo callentibus eleuanturfimu mozdi
catiuitqui fui mozdicatione oculis nocent ac ipfos multum rubificant.
ct ergo videmus quod bulientes fal rubeos commuter habent oculof
joccundnm noamicntum cll g? abaria multum falfa nunozat fperma
ct ratio elltquia cibaria multu3 falfa multum cpficcant omnes humidi
tates cozpozis quare etiam fperma cpficcatur ? fic minozatur: tertium
nocumentum cll quod generant fcabicm: cuius ratio c quia fal gene*
rat bumorc5 aaitum mbzdicatiuum adullu qui etiam eft caufa fcabici.
Quartum nocumcntu q> auget punitu, iBt ratio c quia generant buo
rc mo2dicatiuum 'i pzurituumre t illa quattuoz nocumenta commemo
rat ra.ui alman:De fale Diccns:co2iimfp2eterea fanqumc qui multa3 cp
co fnmpferint quantitatem adunttvifum quoq5 Debilitat atq5 minuit
fperma qcncrat punitum % fcabic pzeter illa nocumenta perfalfa.
t muku falfa inducunt ferpigmcs 'i impctigincs:mozpbea5: lepzam i
Difpositisr-z vias vzine epeoriant cum Diu continuantur*illbodcrate ta
tnen falfa fallidium auferunt appetitum cpcitat atqs acuunt.
3n boc tcptu ponuntur
qualitates cuiuflibctfapo
m: et punio Dicitur quod
ifti tres lapozes .f, falfus.
amarus;? acut9 calcfaciut
co:p9 fumetis ipfosrfecudo Dicitur ifti tres fapo2CS»f.vnetuof9 mfipid9 ?
Dulcis fut tpatimee Cducut i cozpe caliditate aut frigiditate: ? p:o itelle
0U aplion fcicdu e q> £ ni auuu.can.trac.uuii.octoTnt ven fapozes q fe
quutur ifipidu:? funt Dulcedo:aman:udo:aciutas: falfcdoraccctofitas
pdticitas;ftiptiatas: ? vnctofitas: enumerado tit ifipiditate p:o fapozc
Sicut tejetus facit boc;tuc fut nouc fapores ? capitur bic fapoz p:o of eo
q? guftu indicatur ? iter iftos fapozes tres fut calidivt dic bic tept9Xfal
fus amar9 % acut9;? fecudu auidoco palle.acutu e calidus;Dcinde ama
m fcnjorevigft tres: falfus amar*:acut*
3Uc iftis fapozibns funt frigidi
fc5 acetofus ftipans.uftipticus z pontkus. ponticus tamen ceteris fri*
gidioz oeinde ftipticus:? polka acetofus z pzopter iftud m oibus fruert
bus qui rulcefcimt pzius eft pontidtas vcbemetis infrigidandis oem
de poftqua per calozc folis oigeftiuu aliquo md oigefti funt fructus ap
paret in eis ftipticitas:? oeinde Decimant ad acetolitatem ficut agrefta
•z poftea Dulcefcunt: et licet acetofum fit minus frigidu qua ftipticum:
tamen pzopter fui fnbtilitatem z penetratione m plurtbus eft maiozis
infrigidationis.ct fecundum auic.loco pzeallega.ponticu z ftipticu5 fut
in fapoze pzopinqua ;fed ftipticu non contrabitl lingua nili quo ad fuper
fidem apparctem: fed pdticum contrahit z erafpcrat quod apparet iit
lingua.f.fuperficic:-z occultum Xmterioza eius: et tres oe iftis fapozib9
funt tcparati.i.non crcedcntis caliditarts vel fdgiditatis:ficut oulcis:
vnctuofus:? infipidus.Xicet enim oulce fit calidu:tamen in eo non ap
paret foztitudo caliditatis:ficut oicit ifca.m alman.j£t eft fciendu vite
rius quod vnicuiq5 fapoze pzopzie oebentur operationes:vtvolut mu
z ra.locis preallega. operationes eni oulcis fecudu auiXunt oigeftio
■z leiuficatio z multiplicatio nutrimenti:? natura oiligit ipfumr-z virt*
attractiua attrahitur ipfum. et fecundum raf.dnlce eft generatum mul
te colere rubee % opilationu in epate -z fpleue -z fiegmdis pzecipue fi p:e
dicta membza ad boc fuerint apparata. et ventris fiipcus er ipfo fequi
tur -zmollificat ftdacbu5 -z ofert pcctozi z pulmonucozpus impinguat z
augmetu fperniatis tribuit:operatiocs vero amari fecudu nui. funt ab
fterfio z epfperatio. et fecundum raf.amarum calefaat z oeficcat fozri
ter:cito fangumem ad aduftionc z malicia perducittcoleram quoqj ru
beam z fanguinc auccmentat:operatio vero pontici fecundu aui.cft con
tractio fi pontidtas fit ocbilis:aut crpzelfio fi fit foztis z fecundu ra.pd
ticu cozpus infrigidat z oeficcat camis z faugumis minozatione facitzfl
multotiens aliquis eo vtatunftoacbu quoctf confoztat z frequenter vc
tre cbftringit:? fanguinc generat melancolitinoperationes vero ftiptici
fecundu aui.funt z retentio. t£t fecundu
ra.operatioef eius funt ficut potici I5 oebiliozes:qz ipfevidetur
dere ftipticus fub pontico :quia oc ftiptico mbil oicit cppzclfc: operatio
nes vero vnctuofitatis fecudu ani. funt lemficatio lubzificatio z coctio,
i.oigeftio parua. et fecundum raf. vnctuofum ftomaebum mollificat z
ventris facit fi urum :z facietatem antequam bomofibi quantitatem fi
bi ncceflariam afiumat adducit: z calcfadtanaruuc tamen febzicitati teo z babcteo cpar z ftomacbum calidum: Coipum etiam bumectat z
lcmt:flcuma vero auget:-? cognitionem ebetcm reddit: z auget fomnu
jOperationco vero acuttfunt rcfolutio Ccifio z putrefactio Pm au iz fm
abluticjra.ncutu c.ilozc auget z cozpnf cito ifiainm.it z fanguinc adurit
z ipfnm pziuo i coieram rubeam mutata poftea i nigra.opcratideo fai
fi fecundum findunt abftcrfio ejriiccatio z pzobibitio putrefactionis:
et fecundum ra.nctc funt in tejetu immcdiete pzecedcnti :opcrationef
vero acetofe funt fecundum auunfrigidatio z mcifio:-? fecimdu ra,ace*
tofum colera rubea z fangumem rcpzimit z ventrem ftringit fi ftoacb9
z mtcftma munda fuerint,0i at fleumatio l eis fuerit multitudo verno
facit fluru z cozpuo infrigidat:virtntc5 quoqs Digcfhuas debilitat z pzo
pzie in epate* ‘Pernio vero z ucruofio niembzio nocumetu affert z coz
puo T>eficcat:viitntcm at appetitiuam cmtat:i£)c operationibuo vero
mfipidi Dicit ra.q> aliquod eft infipidu quod mugio uutritXquod equa
litati magio vicinum cftialiud eft quod tepernte calefacit:-? aliud quod
temperate infrigidat:-? fi cu$ ipfo fuerit multa buiditao bumectabit:fi
vero fkcn fuerit Deficcabit.
mic ponuntur quattuoz
iuuamcntavipe:prtmum £
cpvipa inudat octesXiu*
caufa cft: quia pzopter panem Diutius tnberentem Dentibus $ vinum
Umolitaf illa Dentibus adberes a qua dctes limdidicu
tur:avmo melius confumitur 7 abftergitnnfecuudum cft quod acuir vi
Tum quia piobibet malos fumos ad cerebrum afccdcre qui oftufcarct;
fpiritusvifiuosper eonim imnu]ctionem:et illud faat er co:quu Dige*
nt materias malas in ftomacbo cjaftcntcs. tertium cft quod imn* di
geftum facit Digcritquia facit claulionem ozificii ftomacbi % cofoztat di
gcftioncm. /Quartum cft quod fupcrftuc Digeftum ad medium redu*
citur: 7 totum illud mapme veritatem babct dc vipa panis cum vino:
Dummodo panis pzimo affatus fit:aui fupza piunas ejdiceatus:
bif tmovipa fdcimndat x>ctce:mt acutus
2|ilu:gp mm9 c unplctnmnuit q? abudat
H0ic ponuntur ali
quaDocumcta:quo
rupumu c quod 01
buo bonu5 cft fcrua
re vietam confueti:
et per oictant mtcU
lidtur adnnftratio „ „ r
cibi ? potitem ratio cft;qz tranfgrefliqa confuctudmc no
J0mrabus alfuctam iubco feruare sictaL i
2lpp:obo fic cflcnuli Iit mutare neeefle*
j£ft ypocrae tcftierquonia fequitur mala peltis*
«forno: eft mctba medicine certa meta,
j©uam fi non curasrfatuc regis ‘i male curas. eet noeumfro magnoteonfuetudo cmm eft altera natura:llcut cgimr na
turam aiftodire oportet:fic z cofuetudinem:? fpecialiter (l conluetudo
fuerit laudabilis. iBt ficut opoztet feruare confuetaadminiftrationeni
cibi z potus: ita etiam opoztet feruare confuetudinc i aliis rebus no na
turalibus pzopter eandeo ratione II aliquis fuerit cdfuetus mul
tu labozarermUt banc confuetudinc omittere z in oaoviuerevel mul
to minus labozare vel aliam fpccic labozis affumere z aliud tepus vel
alinm modum pzoculdubio multum ep boc Debilitatur. j£t fimiliter i
telligitur in cibis z potib9 fomno z vigiliis z euacuatioibus z anime ac
cidentibus.Jfn omnibus enim multum obfernanda eft cofuetudo fi lit
laudabilis vel parum laudabilis vel indifferens in bonitate z malicia
refpectu buius ad quod Debet fieri permutatio. iBt arca iftud fciendus
eft quod affueti exercitare vel laboze quibufdam laboub9 cofuetis: oa
fcfquod tales fint ocbiles vel fenes minus ledunmr et fornus labozat
qiiam fi effent iuuenes incdfucti: et illud vult rpo .ii. anipbo. 'Dicent.
afTucti affuetos ferre labozef:? fi fixerint imbecilles aut fenes in confue
tis foztibus z iuuenibus facilius ferunt. iBt ratio eft:quia ilii babet ma
io:em inclinationem -zconfuctudinem ad iftos laboresmam confuctu
do p2ius babita leuio: eft vt Dicitur in cdmento pzedicti ampbozifmi *
iBt ilia c caufa quare videmus bomines Debiles:vt fenes qui eje confu
etudme aliquando excreet opus mecbamcum facere aliqua que facere
non poffent cius fbztiozcs z iuniozes: aut minus ab cis leduntur: ficut
videmus molitoze Debilem facilius faccu eleuare qua eo foztioze: z tu
bzum antiquum minus ledi mxlleatione quam muenc foztem nonco*
fuetum.0ecundum Documentum eft quod mala peftis »i. magnus no
cumctum fequitur ex permutatione Diete confuete:vt vult f po.itifi fiie
nt necelfe eam permutare. /£ft autem necelfarium eas permutare:pzi
mo quado c illaudabilis:ftc quod ex ea perueniretur ad peffimas egri
tudines:ficut ofuetudo comcdcdi malos cibos i fine ex ncceffitate per
ducetes ad malas enim ofuctudinc z flmiles necelfe
c cozrigere z permutare vel totaliter vel falte ifra termios latitudis ea
rn fs boc 05 fieri paulatim z fecudu quenda ozdinema ois fubita muta
tioVebemcter nocet:? fpecialiter a cdfneto ad icofuetn: fecudo necelfe
£ ea pmutare:vt aliquis minus ledatur er inedfueta fi poftea ad*eas fe
traftulent:fi ei quis ad oes Dicta fe afTucfcat: minus ab 0i ledetur cu fe
ad ea traftulerit.£t iftud ct eft C aliis rebus no naturalib9.
iBt iftud c quod Dicit xpo.ii.apbozifmo£./£j: multo tpe rfiictxz fi fue
rint Dctcriozaanconfuetis nunus molcfhre ofucucrunt:oportet igitur ad non confucta tranfmutare:et circa illud cft fciendus quod qmTqs d$
libi cauere ne vnius rei quantumcuq? bona fit fibi ofuetudmem faciat
quani ipfum feruare fit nccclVanunuSJerbi gratia:fiquis vno cibo con
fucto fcmper vtatur:vel aliquo potu:vcl totaliter ab eis abftmeat: vel
Doznure vel moneri vel coire totaliter alfuefcat:ad boc grauiter aftrin
gitunmapimum enim incurret nocumentum Ii interdum ab cifdes 05
abftineredic igitur quodlibet cozpus fe Difponere D5 vt caloze ? frigus
pati poffit ? ad motiones ? ad qualibet nutrientia aptus reddatur:? vt
fomiti? vigiliarum bozas:manfiones:? oonios lectos z indumenta fi
ne lefione permutare poffitjQuod quidem poterit fieri fi ofuctudo no
©bferuetur ad vnguennfed interdum ad inconfueta tranfeamns: /Q5
igitur ad inconfueta aliquando permutare:? illud vult rafis uuualma.
c.De cofei natione cofuetudinum. Zcrtium Documentum efl quod foz
tioz z potio: metba m medicando egrum efl admiuiftrare Dictam cer
famrquam fi medicus non cnrauerit: z aliam indebitam adminiflraue
rit fatue regit egrum z male eum curat;et circa illud efl fcienduj quod
triplet efl oieta.f.grofla:que efl quali Dieta fanozum:? tenuiffima: que
efl mbil Dare vel quali:? inedia:que abfolute tenuif Dicitunet illa diui
ditur in Dictam tenuem Delmantem ad latus grofte: ficut aciua carnis
oua fozbilia:? pulli parui:? Decimantem ad tenuiffunam:ficut aqua 0:
deiancllicratum:? vinum granatozum:? media que certa nominatur:
vt ptifana non colata:? eptrenutatef pullo:um:et ifla Dicta certa in plu
ribus quemt egritudinibusmon tamen in omnibus: non eium ;auemt
in egritudimbus longis:q: in talibus 05 virtutem longo tempoze cfle
ontequa perueniat ad victoziam:? virtus cum Dieta certo tempoze no
poflet perdurare fine magna Debilitatc:o5 ergo m tali egritudmecibu
ingroflarerfimiliter nonoucmt m acutiflimis cgntudinibusXin illis q
terminantur m quarto dic vel antc:qzm talibus Dieta tenuifli
ma:vt vult ppoaamipboabt.ad vltunas egrituduies vltime curatoes
ad oerfetiov funt potetes.
gfn ifto tcic.ponutur fejc a
anedico madim
tutotione Diete: puniu5 c
qualc.Uuius qualitatis 05 clfc cibus:q: m egritudme calida sebcmuf
egrum fetare frigido cibo:? infrigida calidcan bunuda ficco: m ficca
q: naturalis compleris Dicta fibi[fimiUtcr con
icruan 05:vt vult jOalican tegiuabucalidioza caUdiozibus indigent
adiut02iis:frigidio:a fngidiozibus ?cdccimduiiicft quid.ucuius fubfta
/Quale qd ? qmquatu qu otice vbi Dado
3fita notare cibo Debet medicus Dietado ttc t>5 eflc obus:q2 atblete ? ruftict fortibus cpercitus fiippofiti reben
dictari cibo grofftvqr in cis vis rigcftiua cft fortis:? fle non rebent vt
elbis fubtili6us:vt pullis:capombus:carmbns vitulinis fcu cdinis: qr
iftc carnes in cis adurcrentunant nimis cito rigcrcrentunquare ncccf
fe ect cis fepe cocdcrc nobilcs vero ? m ocio viucntcs rcbcntvti ricta
fubtilis fubftanticqr m cis virtus rigcftiua cft rebilis: non potens in
groflbs abostcumfmodi funt carnes porcine falfc ? bomncrpifccs Iole
epficcatufimiliter m egnstegrotantes egritudmibus acutis rebent vti
fubtilio:i neta qua egrotates egntudmibus cromcisudcft longis ficut
qiurtanis. iTcrtiuin cft quandoidcft quo tempore ricta r$ rari: qr m
fanis mapime r5 attendi cofuctudo. m eftate bonunes furgen
tes ? bis folum in rie comedere rebent comedere hora recfma
velniodicum ante ? non cppectare medium rici propter nimium riet
calorem fimiliter rebent cenare bora fepta vel modicu poft:in bveme
vero rebent prandere bora.ptvel.pii,propter longitudinem fomni: ?
rcinde cenare bora.vinvel modicum poft: ? mapune feruanda eft coti
fuetudo: in egris vero etiam jfiderandum cft tcmpus:qr m febribus
in paropifmo vel ftatim ante paropifmum vel ftatim poftmo cft randa
netarqr fi ftatim ante paropifmum vel m paropifmo retnr: natura ri
uertitur a ngeftione materie fcbris:per boc quod r$ ngeftiom cibi c£
intenta:? non r5 rari ftatim poft paropifmum:qr virtus"adbuc multa
rcbilitata eft ep paropifmo immediate preccdenti:r5 igitur rari neta
ante paropifmum tanto tempore quod poflit riqcri ante aduentum pa
ropifmi:vcl r$ rari aliquo tempore poft paropifmum:ct boc eft ni
fi timeatur magna rebilitas voms;tuc.n.radus e cibus quocuqs tpe:
accidctib9.»* vmtem nfioluctib9 cicus illico radus e: vt vult ttaliean
co.illi9 ampborifmu.pti.otcmplan at e quatu.uquatitas
cibi fumedirqr vt rictu cft pu9: qualitas abi eftate coedendi pro qlibj
vice r$ effe pauca:qr calor naturalis tue rcbilis cft propter mmiaf refo
lutiocs.m bpeme vo cibus vna vice f umendus r$ effe multus:qr vtus
rigcftiua tuc fortis i cu calor naturalis fitvmtus propter frig9 circuftar
vt rictu eft pn9:ibi.Zpibus veris. jOuintu eft quoticsXquotics I rie
fit cibus radus:qr in eftate r5 fepi9 rari $ m bpeme: autuno vel vere
licet modicu pro qualibet vicervt et pri9nctu cft.fitrvtutc
flente rebili fepe ? modicu re cibo cft randuj.vtute vero cpiftcute for
ti:pot multum rari:? paucis vicibus, feptum eft vbiadeft m quo loco:
qz cibus non‘eft fumendus in loco frigido multummec multum calido
fcd magis m loco temperato. 3fo»boc tejctu aucto: Dicit
tria.pzimft eft quod ius cau
lisddeft aqua % majcime pa
me ebulitionis caulium fi buliantunfolint ventremzcuius caufa cft: qz
in folii s partibus ejcteriozibus caulium eft virtus qucd.15 nitrofa ab
ftcrliua debiliter inberens:? facile I eparabilis per modicam Decoctos
Ime ebulitionem que fparfa per aqua ipfam lajcatiuam reddit: et bine
etiam eft quod pzima aqua Decoctionis cauliu magis lapat qua fecuda
q: iftavirtusjtitrofa abfterftua per pzima Decoctionem plurimum fepa
ratur.fecundum quod Dicit eft:quod fubftantia caulium:et boc poft De
coctionem ftringit ventrem:et caufa eft;qz omnis virtus qua lajca
ret: per Decoctionem ab ea ablata eft: 'i manet fubftantia terrea (icca
que ventrem ftringit..tertium quod Dicit eft: quod vtraqs fimul fum*
ptatfes aqua Dectionis caulium % fubftantia eozum lajcant ventrem: et
ratio eft:qz virtus abftei »1ua 'i nitrofa in aqua manet:gratia cuius totft
lajcat.pzo maiozi noticia fciendu eft p:imo:quod caules generat bumo
rem melancolicu % fonmia malannali funt ftomacbo:parum nutriunt:
vifum ebtenebzant:fomnum.inducunt menftrua % vzinam pzouocant:
vt partim auicen.it.canone.-: partim a ‘iRa.iii.almanfo.colligitur. fecu
do fidendum q> edeftio caulis ftue Decoctiois fiue feminis eius pzobibs
retardat ebzietateszvtvidetur innuere 3riftouii.pti.pzobleuma.que
rens:pzopter quid caulis foluit crapula. f£t idem volunt TRa.-z auicc.
locis pzeallegatis:cinus caufa poteft'elfe ifta fm aliquos:qz pzopter ce
meftione caulis eleuantur fumi valde groffi ingrolfantes fumofttates
vini:que ingrolfate impediuntur penetrare ad cerebzum pzopter eozu
groffitudinem.pbilo.vero pzobleumate pzedicto alia Dat caufam : ifta
fcilicet quia quod trabit bumidum vinofum ad fe ac a cozpoze repellit
'i cozpus infrigidat: curat crapulam:fcd caulis eft buiufmodirergo cu
rat crapulam. fChxod autem caulis fit buiufniodi pzobat: qz per fuc
cum caulis qui eft Diureticus trahuntur bumiditates vinofe indigefte
a toto cozpoze: 'i in veficam Deferuntur:-: per fubftantiam eius frigida
ftipticam z terream inftomaebo relictam non potentem penetrare in
frigidat totum cozpus: /Et per confequens curat crapulam boc modo
quoniam fuperftuitates fubtiles que non poterat deozfurn tendere pzo
pter caliditatem vim mouentem eas ad fuperioza: vt ad cerebzum fe*
runtur rcpzeffc Deozfurn % virtute fucci trabuuturadveficam./Efteni
Diureticus % menftmozum pzouocatiuus:vt Dictum eft.
ponuntur tres pzo/ ©ijcerfit maluam veteres qz molliat alud
Jfus caulis folmt:cuw$ fubftatia ftrmgft
mtraq5 qil Datur venter .lajcare paratur piktateefme effectus
malue :quo2um p2im*
eft‘quod malua molit
ficat ventremrquia eft vnum De remolUtuns* 0unt enim quattuo: re
mollitiua: fcilicet malua: bifmalua: bzanca vzfina: t mercunalis: ep
quibus communiter fitclifterc lenitiuum t mollificatmum quod valet
ad fecum induratarum eductionem. iBt eft Duplep malua: quedam
cmm ell babens fangumeos fioies:? alia babens albos ffcues: iBt m
ifta eft maio: piopzietas mollificandi quam m piinia* fecundus effe*
ctus eft quod radtccf malue abiafc educunt feces: t boc eft quando ep
ipfts fiuntfuppofit02iaficutfolent ficn ocradice mercurialis* tertius
effectus malue eft quod facit fluruin menftrm m mnlieribns: z boc eft
p2opter nimiam eius bumcctarionem z lub2ificationem: qua venc ma
tricisfacilius a acuto funduntur.jEt Dicit plateariuf quod cer
to epperimento menftrua p20uocat.
fl&alue radices rafe sedere feces,
Qgulnam mouerunt 'i flupun fepc sederunt.
&ic aucto: poit vn6 do
cumctu t>e nicta Piceno:
meta fi D5 Denotari bocno
mine mfta fi no beatvi5 fta
ti5 aufertdi vineo ventris % ftdacbi.dfccnta.n*ma£ne 'i foztis e aroma
natatio % magne amantudis:-: 16 qucadmodfi ablmtbifi vmeflterfictt
fic % mcta./£t 05 Dari occoctio e*ficut 'i abfintbii 'i u fubla.aduertcdi*
tamc qz multum calida c 1 ficca faugiune adurens no ;?pctit via cibi in
regie fanitatis:bene tam£ puemt via medideiq: ftoacbu 'i ipm
calefacit % fedat fingultu 'i ingerit:-: pzobibj vomitfi fleumaticus 'i fan
gumefi:-: ad coitu5 incitatptopter inflatioej que cft in ipfa % bumidita
te oztoland:-: pzobib5 fputu fanguls t pfert ad niozfus canif rabiofi:? c
apzia ad illud:-: fi fruftra ipfiufl lacte oimittfitur no cafeatunvt colligi
tur ep auui.can.cDe meta*
/Jfbentitur menta fi fit repellere lenta
gjctrtflubricof ftoacbivcrmefqj nociuof
Cur moritur bo cui faluia crefcit in 02to
j£dtra vim mortif no c medicamc i ortis
0aluia neruof manuuqs treorej
ZJolltt:? eius ope febris acuta fugit
joalitia caftozeu lancndula premula vis
TRaftunatbanafia fanat paralitica mebra
0aluia faluatrijc nature confiliatrijc
3fn boc tectu aucto: p:in
cipaliter tria
innuit maenam vtilitatem
faluic quereno per modum
mibu:iCnr bomo moziatur
in cuiuo o:to crefcit faluia:
ad boc rudetur i fccudotffu
fic q? nulla eft medicina cre
fcens in o:tio que p:obibeat moztetn quauis in o:tio bene crefcat me*
dialia pzobibeno putrefactione cozpozto ? bumiditatem naturale5 se tendens ne cita T>tlfoIuatur:«r iftud innuit aui.in.u .(Insulari Dicens:*
are quidem faiutatem cuftodiens non eft are que a nt02te fccuroe noe
faciat neq? cozpus ab eptrifccis nocumentie muniat neqs vnumquod
q5 cozpus ad vltima vite longitudinem perducat que eft fm homines
abfolutc:fed De Duabus reb9 fecuritatem piebct putrcfactionie pernt9
pzobibitioe % Dcfenfibe bumiditatieme cito diflbluatur: fecundo pdit
tree cffectue falmeiqu op p2im9eft faluia £fo2tat neruoe: q2 epficcat
bumiditatee quib9ipediuntur z relapatur nerui: fecundue di q» remo
uet tremotes manuusrcuius ca eft q: £fo2tat neruoe vt Dictus
omne tremozes rentouet: cus trenioz caufetur ep Debi
litate neruo#:* pzopterca fenee aliqui z vetule fpeciafr iponunt potui:
fiue cibo folia faluie. 'Zertiue eft quod remouct fcbzes acuta.upe
dit ea ne cumf ea pot clfe:q2 cpficcado bumozes Cpcdit pu
trefactioncstad qua poflet fequi febzis acuta. i£t pzo maiozi notitia fci
endii eft q> faluia eft calida:? ficca:? ideo non niultu copctit per fe via
cibi:quia tamen ipfa faluia multu confoztat ncruosbomines m fanita
te multum utuntur faluia Duplicitcr:p2imo quides componendo ep ea
vinum faluiatu quo vmo bomince m latitudine famtatie vtuntur.fpe*
ctaliter m pzmcipio mefe;? competit bmoi vinum paralitiae z epilen*
ticie moderate fumptum:? pzeccdenti purgatione antcccdentie mede
cmeifccundo vtuntur faluia in falfiemam epcitat appetitu z fpccialiter
cum ftomaebue fuerit repletue malie bumozibue crudie z indigeftis:*
eft Duplep faluia.f.Domeftica:? bs lata z folia magna. Blia eft que vul
gariter nobilie Dicitur.z babet nunoza tftrictioza folia:?apud medicof
Dicitur lilifagus.£ crtio enumerat aucto2 fep ree medicinalee valentef
in curatione paralifis:? Dicitur quod faluia caftozcum lauendula pze
mula velie nafturcium: z atbanafia curant z fanant mcbza peralitica*
i.peralifi tacta fiue ocbiltata.iOc faluia aut caufa ps ep Dictie: q2 vt Di
ctum eft:faluia confoztat ncruoetqui m paralifi Debilitati funt et etiam
quia faluia calida c z ficca confunut materiam ficuinatica unbibita ner
uis cp qua fit caftorc p5: quia caftozcu eft maptcsconfo2ta
tusu calefactum sepficcatiuii em aui li.can.c.De eo quod
fubtilms z foztius oi quod calefacit z epficcat: z poftea Dicit cp ner
uio z calefacit z confert trcmozi z fbafino bumido z ftupozi z paralifi:
z poftea adbuc fubdit quod non eft aliquid magif luuatiuumventofita
tu aure qua ipfu eu cp caftorio accipitur quatit c fcnsvua toiflbluitur m
oleo nardino z Diftillatur in ea:plurcs alios dfccms bs caftozeu: quos
auuiarrat loco pzealle.? eft caftozeu iefticul9 caiufda aialis marmi; q» TKritur caftoz:/Et olcu de caftoze etia mnltu valet m paralii fkut cafto
renm poft cuaeuationc materie: quia tunc illam materiam que refidua
eft confumit ? neruos confoztat:de lauendula etia P5 quia fua aromati
citate confoztat neruos:? fua calefactione confumit matenam paralifif
De pzemula veris etia ps: quia fua aromaticitate ? calefactione confo:
tat neruos:? Dicitur pzemula venf qz e De pzimis aromaticis t vere crc
fcentibuf:de nafturcio patet:quia nafturcium cft calidum ? ficcu fubtilr
atiuii -nncifum ? rcfolutiun:quare aufert materias paralifis:? Dicit ani.
li.can.c.Dc eo quod confert oi mollificationi neruorurq: calefacit ? edu
cit fleumata ? niundificat neruos a fleumate:? ideo confulut medici vt
nafturciu in quadrageflimaVdatur pzopterca qz cibi quadragefimales
funt flcnmatici: ? eft nafturcium herba comunis crcfcens in locis frigi
cbfTinnsXm locis petrofis ? aquofis vbi funt multi fontes: De atbana
fia vero que alio nomine Dicitur tanacetu:teutonice tentevel revnuae:
patet:quia ifla herba habet virtute purgandi fleumate ? fua caliditate
epficcatmeruos:? bsvirtutem purgandfvermes ? materiam cpqua ge
iterantur:? ideo gallici communiter in diebus pafchalibus vtuntur at
banafia frica cum ouis ad purgandum fleumata ep pifcibus in quadra
fefima generata cp quibus facile generantur vermes m Difpote:?itt
ne teptus autoz fubdit quod faluia Dicitur quafi faluatrip nature*
R0ic ponit autor quattuor
effectus rute:pzimus cltq>
acuit vifum z pzopzie fucc9
eiusvt Dicit auui.can.c.DC
ea:? pzius Dictum eft ibi:al
lea nnp rmfecunda eft q> ru
ta minuit Defideriu5 cocu
di viris fcd in mulieribus augetreuius ca pdt effe ifta:qma ruta fua cali
ditate z epftccatione fperma in viris mmo2at:quod fubtile c z aereu:f5
in mulieribus fubtiliat z calefacit:quia m cis fperma eft aquofum z fn
gidum:?ergo eas magis ad coitum incitat pzopter fubtiliationem z ca
uditatem fpermatis ejcruta:tertius effcct9 eius cftq> ruta facit aftucim
i.facilem appzebcfioncni z mucntionc alicui9 niedu in caufa fubtili: qz
pzopter calefactionem z epficcationem fubtiliat fpiritus: z fic mgeniu5
clarificatrquartus effectus c q> Decoctio rute effugat pulicfc:? boc fi ep
ea irrozetur oonins: quia interficit cas fecundum commuter Dicunt
medici z fecundus auuium.trac.uu.oc cffugationc pulicumrquando
afpergitur Demus cuminfufione coloquintidcfaliunt pulices z fugi?
TRobilif eft ruta:quia lunria reddit acuta
duplio rute vir quippe videbis acute.
)&utaviris coitu minuit:mulierib9 auget
)Ruta fadt caltu:oat lumen.? ingerit altu
Cocta facit ruta oc pulicibufloca tuti* t% Decoctione rubi.fit poftea fubdit aui.s oiperut quidaf
quado ponitur fanguis birci in fouea in donio aggregatur pulices apd
eum Deinde moriuntur: % fimiliter aggregantur fnper lignum linitum
cjc adipe ericii \% fugiunt eje odoic caulis 'i foliomm oteaudn. *Bt feefi
dum aliquos nibil magis oetectiuus cft pulicum $ res forne odozis:?
ergo ruta valet:menta:metaff^:lupul9: * fnp ©ta fccesvel vrina eque.
3tem oonius irrorota ep Decoctione feminis rape occidit pulices. f£t
fi fumigent oomus epcoznu taurino fugient pulices/|jb:o captione ta
men eap nibil melius e qua impofltio paucibobicis in lectorquia in il*
lo aggregantur.
I&ic loquitar autom
cepis:? Dicit quinqj: pri
mfiellqnod medici Dif
fentiunt nature ceparu?
que aliquibusvidctur#
cepe bone funt fleumatt
cis:aliquivero quod eif
non valent.licnt fozfan )Ra.vult:qnia Dicit casniualma.gcnerarc bfio
res fuperfluos in lldacbo?fleumaticosfecundu£ quodga.Dicit cepas
multum obefle colcririercuiuo caufa eft:q: vt Dicit aui.ii.can.c.oe cepe,
cepe cll calidum in tertio:? ergo nocet calidis:vt funt colerici: tertium
cfl quod cepe multum valent fkumaticis:quia funt calide mciflue fubti
liatme abfterfiue ? aperitiue: quare flcumaticos bumozes ?vifcofos in
flcnmaticis multiplicatos Digerunt:incidunt fubtiliant ? abllergnnt.
/Quartum eft quod cepe valent (lomacbo:qi mundificant ipfum a ficu
maribus z ipfum calefaciunt./£t ergo Dicit am.loco p:callc.quod illud
quod ep cepe comeditur p:opter fui caliditatf confoitat llomacbns De
biie:?,ppter tfind et Dccozat coloic facieitqz no eft poflibile coloic faciei
clTc vinidum ftoaebo epftcnte multus fleumatico aut repleto malis btt
mozibus cnidis z fleumaticif. iQuintum i quod loca Dcpilata.i.loca pi
lis p:iuata:pilos (lue crines recuperant (1 conteratur cepe cocte z cv cis
fricentur loca Depilata:? illud verum e quado Depilatio accidit pzopter
opilationem po:oru z coiruptionem materie fub cute:quia cepe aperio
nnt po:os z refolnunt materiam malam que fub cute eft z bona ad
cum attrahunt. j£t ergo fricatio cum cepisvalet ad alopiciam mnltu5:
vtvnlt ain.u.can.c.alle.?.vii.iiii.c.De cura aloptcie:i£t pzopter illud in
fert tertus quod capitis dcco: poterit repari per illam fricarionem cu5
cepis:qnia capitif dcco: pili funt:p:o maioii noticia clfectuu5 ceparum
fcienduni efl quod cepe ejccitant coitum:appctitu5 p:ouocant: facie ru-
Oc cepio mccfid non confentire videntur*
Colcrids no ctTc bonao Dicit galicnuo
jfletunatiris vero multu Docet etfe falubzeo
/)p>:eferttm ftoacbo pulcriicft creare colore
Contritio cepio loca Denudata capillio ,
0epefi*icaa poterio capitio reparc Decorefn btrtcantrcum meile verrucas eradicant:fitf m faciunt: fnteltectui noter:
quia bumoiem malum groflum generant faiiuam multiplicanttducc*
carum confert aque Defcendcnti m oculum:-: abfterqit vifunrficut coi
ligitur ej: auui.can.calle.0ciendum vlterius quocf cepe trite cu5 mei
le % aceto conferunt moifiu canis rabidi: ? ergo quidam fuperaddunt
teptui piecedenti illos duos vcrfus:appofitas perbibent medus cura*
re caninos:fi trite cum meile piius fuerint % aceto.i£t De illo etiam p>
os Dictum ell ibuallea nuje ruta.
IKUc autor ouo facit: pii
mo ponit complexiones
ipfuis grani finapis vU
ceno quod granum fina
pio eft modicum granum calidum z ficcumtquod verum eftrquia eft ca
iidium z ficcum ufq5 ad quartum gradu fecundu auuuxan.oe fiuapi
0ccundo ponit tres piopiietatcsTiue effectus grani finapis: piimus
effectus eft quod comouet lacbirmas cuius caufa eft:quia fua calidita
te nimia fubtiliat z oilfoluit bumiditates cercbu : eje quibus tunc pio
pter ea£ fluram piouemunt lacbryme.0ecundus effectus fenus fina
pis eft:q> expurgat caputxcerebium mundificando z abftergendo but
ditates fleumaticas a capiterexpurgat etiam caput naribus impofituni
piouocando fternutation! fua moidieatione:? ideo imponitur naribus
appopletico£:per fternutationem at expelluntur nocumenta cerebutT
fimiliter femcu finapis fua caliditate fubtilat fleumata: z oiffoluit illa
que opilant meatuf cerebii ex quoium opilatione fequitur appoplexia:
z ftc relinquitur q> femen finapis eft valde inciftuum fleumatis z c>fum
ptiuu5 z mondiftcatiuumrtertius effectus eft tollit venenu:et iftud con
eoidat cum oicto auiceiUoco pieaUfcj quod fugiunt ex fumo cius ver*
mesvencnofi.
i£ft modicus granu ficcu calidumqs fuiapis
*©at lacrfas purgatqs caputuoUttqsvciicmi
ponuntur trce
p20p2ictatcefiueelfc
ctue violeOfbnmus
cffcctuo cf! quod vio
la b5 jp2ietatf frdadi eb2ietat£:cui* ca pot ec:qz viola odo2£ b5 tpatu>
at5 fuauc:? tarmape e cereb:i:fo2tc et cereb2U no patitur ci
to eb2ietatc:f5 oclnlc:? ct viola e frigida qre cereb2U (frigidat: ? fic me
ptificat ip5 ad recipicdu fumu calidn:fccud9 cffectuf eme cft quod vio*
la eft fedatiua Dolone capitio atq5 grauedinie;? illud cllverum oe do*
lo2e capitio ep calida caufa: vt vult auicciuucan.c.oeviola:? funditer
Crapula trifcntitur capitis t)olo: 3tqs grauedo
purpuream dicunt violam curare caducos. 'WVa.tu.alma/r iUbe./St ro cft:qz viola cft frigida: % fie repugnat caufe
calide.Xerti* c # viola icitur curare caducos inde £:epilcticos: et di
citur notater in tc)ctu:Dicut:qz comunes auctozes no atribimtiftu
ctum violeiet ergo fi ifte effectus couemat violerca eius pdt effe: qz pp
aromaticitate viole cerebzu £foztatur:quo elidente fozti a modicis no
cumentis no leditur:? per ?fcqucs et no incurrit epilenfii: que Dicitur
parua appoplejcia eje opilatioe fcnfatiuozuni conftringens*
mc ponnntur feptc effe
ctus vztice.j0uo£ pzimus
eft q> vztica Dat egnf fom*
nft:qz e fubtiliatiua 'i icifuia
% abfterfiua fleumatift grof
f\o$ bumo# natnra graua
tift 'i fomnft impedientia. 0ccudus effectus eius c:quod tollitvomitu
z vfum voinituszet ro eft: qz vomitus z naufea multfi accidunt ep bu-
moze vifcofo:cuius vztica eft mcifuia.Xertius eft quod vztica fedat tuf
fim antiqua z mapime mei in quo tpata fuerint femina vztice:qz vztica
De pcctoze fteuma eppellit vifcofumtfm ra.iii.alman.et fUV eius fenna
eft mapmc fmt incifiua abfterfiua z fubtiUatma: et Dicit aui.u.ca.c.De
v:tica:quod eft bibimr cum aqua ozdei mfidificat pectus z quando dc
coqufttur folia eius inaqua ozdei educit bumozes groffos qui funt i pe
ctoze:fed eius femen eft foztius./©uartus eftrquocGuenit colicisxco
licam patientibus:qz vztica eft incifiua fubtiliatiua refolutum abfterli
ua bumiditatis fleumatice aut ventofitatis groffe: ep quibus pzouenit
colica plurimum:-! eft colica egritudo Dolozofa in mteftino Dicto colo:
ficut iliaca egritudo Dolozofa l inteftino Dicto ylio.jf&uitus cftrquodvz
tica pellit frigus pulmonis:-! boc pzopter fui caliditatc.fcrtus eft quod
vztica eft fedatiua tumozis ventris:qz refolutiua eft ventofitatif epqua
vt plurimum fit tumoz ventris, feptimus eft quod vztita fubuenit do*
lozibus articulozpadeft iuncturarum:ficut artctice fciatice z podagre.
lEt boc verus eft quando pzoucmftt a materia frigida fleumatica gzof
fa:cuius caufa eft: qz vztica eft calefactura incifiua fubtiliatiua materie
fleumatice groffe:ct pzopter iftof effectus fm aui.ii.cano.c.De vztica ep
citat coitu pzopzie femc eiuf eft vino:-! aperit ozificift matndf:-! folucdo
educit flcuma-zbuiftpzccrudfifua abfterfioe -! nd eft vtute folutiuaq
fit in ipfa.lRe tarne aliquis in gutture ep vztica aut eius femie ledatur
bonfi e cp p9 ei9 fumptoj bibatur alujd De oleo rofaceo: et c vztica cali
da m pzmcipio terti) graduf! ftccam fecftdo:fecftdu5 aui.loco pzealle.
iDevztica
/£grif Dat fonu.voitu quoq5 tollit adv fu$
Copeflit tufli5 veterem :colicifq5 medetur
'Hhellit pulmols frigus vetrtfq5 tunioze
J0ibus 'i nioibis fubuemet articulozum 3fopus c bcrba purgas a pectoze fleuma
%d pulinois op9 cu meile coqtur pfopus
pultibus ejcimiu fertur reparare colo:e3
mc ponutureflectuo y fo
pU£luo2um p2imue eft #
ffop9 purgat ffcuma ape
cto:c:£ntu0 ea cft: q: vio-
pue cft berba calida-: flcca in terrio:multum abfterftua diflblutiua 'ico
fumptiua bumiditatio fteumaticc 'i b5 refpectum lingularem fuper p*
teo pecto2i6 % pzeterea y fop9 pzopnjffime oicitur purgare fleuniaa
cto:e. 0ecundu9 effect9c etiam valet ad purgandum pulmone a ficu
mate:eadc oe ca*/£t pzopzie fi coquatur cu5 melle:qz mei et abfterfiuH
% abfterfione mellio augmentatur abfterfto vfopi-riftud idcvultauicc.
lucan.c.-oc ffopo.oiccne <$ f fopuo confert pectozt % pulmoni patienti*
bus adifnia in rnffi antiqua:-: eius occoctio cu ficubuo % meile fitr.terti
lio effectuo c quod facit bonu colozem faciei:-: iftud etiam vult auUoo
p2eallcga*oicen0 quod eiuo potuo efficit colo2c bonu*i£t p2opter iftoo
effectuo foluendo educit fleuma -: vermeo:vt vult auidbidem:-: fecun*
dum plateariumvinum oecoctionio eiuo matricem mundificat a fuper
fluio bumo2ibu0?abftergit*
iSDeccrifolio
0ppofitu cancris tritu cu meile medetur
iCum vino potu poterit feparare Dolozes
0epe folet vomitfi ventrcqj tenere folutu’
mc ponutur tres effect*
e quod
cerifolium tritum cu mei
le ? fiippofltu cacro curat
ipfu5:? iftud tde v>ictt pia*
c.dc cerifolio: ? eft cancer apoftema' mellancolicum cozrodens partes
cozpozis ta$ carnofas qua neruofas:? Dicitur cancer quia pzocedere vi
detur vt cancri:f ecundus effectus eft quod cerifolium bibituni cum v»
no abfcindit Dolozem ventris:cuius caufa eft:qz ventris De
groffa ventofitate epqua p:ouenit:Dolo:em mitigat: cum ftomacbi ve
fitateni ? omnium vifcerum foluit t opilationem aperit:? ad boc etia5
coadiuuat vinum» Xertius effectus eft $ cerifolinm cedat vomitum ?
flupumventrris:cuius caufa cfbquia cum cerifolium calidum eft in
tio gradu ? ftccu m in fecundo materiam illam Digerit ? epficat: cp qua
pzouenit vomitus ? iftud mapime verum eft quando vomitus aut folu
tio ventris p: oucniunt a materia frigida fleumatica:? preter iftos effe
ctus pzouocat vzinam ? menftrua ? foluit Dolozem lateris:renu5♦? ve
fice:? pzecipue Da tum cum mellicrato.
j£nnla campana reddit pzecozdia fana
Cum fucco rute 11 fuccus fumitur buius
113 ic ponutur ouo effectus
cnule campane. jfQuozum
pumiifeltquod enula cam- pana «mfoztat pzecozdia*
i.02ifkium ftomacbi: quod
pxopzie ptccozdium enatur flue mcmbza fpiritualiartdeft m£bza anbe
litusrque vicina funt cozdi:? fpccialitcr radir eius* iOuod antern
fo2tet 02ificium ftomacbi patet:quia cum radir enule Ut odozifera con
fo2tat memb2aneruofa:olo2ibus frigidis % coniotionibus ventofitatum 'i inflatiois:
fecundu auice.loco pzealle.
I&ic ponuntur ouo effe*
tus pulegu.£luo£ p2imus
eft quod pulegium c pzinci
palitcr aqua eius fumpta cum vino purgat coieram nigram* fecundus
eft quod pulegium b$ p2op2ietatem curandi podagram vetere:ep quo
1>5 pzopzietatem liquefaciendi 'i oiffolucndi fteuma er quo podagra fe
pius generari fblet.et circa iftud eft notandum quod vt
iegium eft calidum % ficcum in tertio gradmfubtilem babet fubftantia
virtutem babet ep aromaticitateraperitiuam ep fubftatv-
tia % qualitatem :attractiuam ep ignea fubftantia vel natura confumpti
uam ep caloze % ficdtate*et folum vinum occoctidis cius valet oo
ioicm ftomaebi % mteftmo:mn er frigiditate vel ventofttate.
Affirmant ruptis tttl effe falubiius iftia
i£)e pulegio.
Cu vino colera5 nigram potata repellit
0ic Dicutvcterc fumptu curare podagra
I Mic ponuntur tres
ctus nalturci?* /0uo:u5 pii
mus eft quod nafturciu5 b$
pzopzietatem retuiendicri
nes refluentes: 'i hoc 11 ca^
put vngatur cum fucco cins:vel fi aqua vel fuccus eius bibatur 'Z bunc
effectum tangit auumiuamca.re nafturcio riccns/i&etmet capillos
iDenafturcio.
filius fucco crines retinere fluentes,
illitus aflferitur oentifq5 curare oolo:£
i£t fquamas fucc,? fanat cn meile punct* capitis cadentes bibitum ? linitum Teamdus eius effectus ef! quod at
rat ooloiem mentium:? hoc marime epeaufe frigidatqma nafturcium
crt incifiuum refolutiuum ? calcfactiunm:vt patuit pzius ibi. cur mozt*
tur homo. '/Tertius effectus eius quod fuccus eius habet p2op:ietate5
curandi fquamas pelli adhercntesrquando fumatur 015 meile:? ep eo
linitur locus:? caufe eft quia tales fquame generantur cp fleumate lal
fo.lRafturdum autem:vt pzedictum cft:omue flcuma purgat: et ergo
per intus fumptum pzobibet caufam fquamarum: ? ab epterms lini*
tum fua abfterftone eas abftergit:? mapime cum melle:quia boc etiaj
abfterfiuum eft:? fic iuuat abfterfiouem nafturcii:? pzeter iftos effectuf
nafturcium cpftecat putredinem vacuitatis ventris:mundificat pulmo
nem:? confert afmati:?mmcdiamsafmatis ponitur p:optcr illud
quod eft in ipfo ne indfione ? fubtiliatione: calefacit ftomacbu? ? epar
? confert groftidci fplcnis:? pzopzie quando ep eo fit cmplaftrum cum
meile ? facit euomere coieram:? educit eam folutione: augmentum ef
ficitiucoitu:?foluendoeducitvermes:?p:ouocat meuftrua vtvult
0uicen.ii.eano.loco pzcalle*
/Dc cclidonia
Cecatis pullis bac lumina mater frondo
llMinius vt fcribit:quauis fint eruta reddit.
82ic ponitur vnutn
notabile oe ccUdoma.
et eft quod quando pul
Ii frundints epcecati fuerit tunc mater affert celidoma ? cum ea fricat»
oculos pulli epcecati:? fic vitiis rcftituitur: et per boe oat innuere m*
cto2 quod celidonia marnne confoztat vifum: et iftud etiam manifefte
patet:quia m medianis valentibus contra ocbilitatcm vifus comunt
ter ponitur.et eft celidonia berba nota glaucu babens fuccmcaufa aut
quare ipfi f rundim oatu eft virtus cognofccndi celtdoniam plufquos
ollis auibus poteffe i(ta:quia pulli arundinis fepius cccitati? patiuntur
quam pulli aliarum auiuni: quia feces vrundmum babent vim epccca
tiuam oculo:uni ? fepius pacuintur a fecibus matrum.efeft fciendum
quod fecundum "platea.celidonia eft calida ? ficca m tertio grado.
f£t ep qualitatibus fuis z fubftantia babet virtutem 'oiffoluendi con-
futuendi ? attrabendi ♦ t£t radices eius trite ? in vino oecocte valent
ad purgandum caput ? vuluam ab bumozc frigido? bumidorfi patifs
fumum per eos recipiat ? poftea vinum gargarizet»
iDe felice. iDicautoztria sitit sela
licc:p:imu5 c Iliceus falicis
auri infus interficit vermef
auris: z iftud pot cduenire
pzopter ftipticitatc z crficationc ci‘? z eft 5 fcicd u q> fccundu auui.can»
c.se falicemoit cfi aliud magis vtthftimfi qua fucc9 ei9 in cura fa
ilici que currit eje aure:fecundu c # coztejc falicif.i. ejctrema ps cv} C ace
to secocta refoluit verrucasrauuvero loco picallcga.siat'# eius cinis
eradicat verrucas linitus cum acceto:? iftud eft pp vcbemente ejcficca
tionc cineris a9:pto selettfe tamc vrucapmo eft aliquid magis ablcin
des verrucas qua fricatio poztulacc fuper vrucas: z facit boc poztulaca
fui pzopnetatetno qualitate fecfidu auuucan.c.se poztulacaXeitiu5
e # flos fucc9 partuuqz pp fiipticita
tc z ejdkeatos cop reddut ptu siftlcilc.
33luribue infufuevermee fuccue necat ci*
fCoitcx verucae in aceto cocta refoUnt*
Ijbomo^fuccuefloepartue Dcftruitc\9
110 ic ponutur aliqua.inua
menta croci:quo£ pumu e
croc9 coip9 bua
nu Ictificado:? circa irtnd e fcicdu # croc* tanta p20p2ietatc bs letifica
di Dat* Mnaiou ttcrfkit letificado fiue
de Dicit auui.caiuc.De eroauXres aurei dc ipfo interficiat letificado:
% cft aureu pddus Dragma vm*? fanis: fecudu c q> crocus m£
bza Defecta ? pzintipaliter co::Cofo:tat et ftdacbii pp fua ftipticitatc %
calitat&eteadc caulas'# reparat epar:? majrie pp mpticitate:q itopiui
tit Dilfolui epmimius tiivfus ci*iducit naufea ? Dcncit appetitu;? illud
tnuit aui.lo.pal.Dices:ipfe facit naufea ? Deiicit appetitu: piopterea q>
appolitus efl acetofitati que c in ftdacbo ep qua c appetit*:?p:ctcr idos
cflfect* e faciens fontnu ? obtenebias fenfus ? cu bibitur i vino inebii*
at abftergit vifum:? ptobibs fluvu ad ipfu5:facit abelitu facile:? confo:
tat inllrumenta anbclit*:ej:citat coitu: ? piouocat vtina: vt vult auulo
copieallcga.
U0ic ponutur duo iuuamf
ta p02ri:p2imum cft poi
rum permanfus.uper coc
ftionc ei*:reddit puellas fepe fecundas.Cmus ratio pot efle:q2 fccudu
auiaucaiuc.Dc po:ro: confert coartationi matricis ? Duricici que eft ni
ipfa:que pofliint cfle impedimenta conceptionis:fecundu e q> poiru ab
fandit flujrti fanguis nanus idem vult auuloco,p:eallega.? plures alii
effectus eius Dicti funt p:ius ibi alleanuj: nu
/£on fonare crocue dicatur letilicando.
Zlkcbzaqj Defecta epar reparado
£Depo:ro
■jRcddit fecundae permafus fepe puellae
Jilo ftillantcm poterie retinere crucuem /Quod piper eft nig? no £ Diflblucrc pig£
purgabit Diseftiuaqs uuubit.
1L eucopip ftdacbo piodclt tufliqs Dolon
pzeuemet motus febnfq5 ri$o:em*
V>\c ponuntur mtta tua*
menta piperis: z pzio tria
pipens
eft q?pcr piper metrum no
eft pigrum inoiffoluendo
i.rcfoluendo piopter fcntc ci° caliditatc z ficcitatemreft enim calidum
cficcum i quarto:fccundum cft q> purgat flcumatarqi attrabit ep iterio
ri co2po:e fleuma z tpfu5 cdfunutfilrfteuma in pecftne z ftoaebo inuif
catum remouet:ipfum calefaciendo fubtiliando ?oiflbluendo:tertium
eft.quod cft luuamcntum oigeftiuc:? illud pt5 per aut iicanx. oc pipe
reroiccntc quod piper eft oigeftiuum faciens appetitum: % iftud ntape
intelligcndum oc pipere longorquod eft macro conueniens oigeftioni
buoruj qua albu vel nig£:vt tcftatur i5aluiu.Dc regimine fa
iutatisx.vii.fccundo pomt.v. iuuamcnta leuocopiperis.i. piperis albi
quotum p2imu c quod piper albu cofoitat ftbacbu5? iftud p5 per galt.
loco pteallcga.oiccntem quod c confortas ftemaebum fuper alia duo
pipera\dC vult auui.canx.oe pipere oicens:? albu m igif conuenicf
cft ftomaebo z vebementius confo2tat: fecundu eft quod piper confert
tufli majnmc ep materia frigida fleumattea :q2 illam calefacit oiflbluit
z incidit:? iftud vult aui.loco picallega.oiccns quod quando admiftra
tur piper in electuanis eft conueniens tufli z ooloaibus pcct02is £ertus
cft piper album conuenit D0I021 z poteft iftud mtclligi oe dolctibus pc
ctoais ficut et aui.allcgatum c vel oe oolotc vcntofo.tali enim conueit
omne piper quia omne piper fui ventofite carminatum eft ventolitatd
z fic cducitventofitates:aui. vero loco pzcallcga.dicit piper album z ft
militer longum conuenire in D0I02C ventnspnngitiuo fi bibatur cum
meile z foliis lauri rccentibustquartum eft quodvtilitcr pot preuenirc
motum febiisXacceflionc flue paropifimu fcb2is 1 boc fcb2is frictide:
q2iit tali piper aliquo mo materia'calefacit ? digeri t;qumtu cft piper
album valet in rig02e feb2iu5 cuius ca cft;q2 piper fu a caliditatc confoi
tat neruos z materiam fparfam fuper cos confumit vui.oicit quod fri
cado fit inunctio cp ipfo atm vnguento z confert rigoii: z ifta luuamcta
quinq? et poflimt puenire aliis gcncrib9pipcp:vt h aui loco ptealleg.
P5 z pacter iftos effectus piper calefacit neruos daccrtof adeo quod ut
boc non eft aliud ci panmundificat ptfmonc p20uocat V2ina.paucii oe
tpfotfcd multum dc ipfo foluit ventrem vt colligitur cp auidoco p2eaU
z circa iftud fciendum eft quod triplcc cft piper \c> piper album » quod
Dicitur leucopiper:ptpcr longum quod oicitnr macroper.? piper mgrii Quod Dicitur mclanopipcr:albu Dicitur 'quod eftviridc multum bumi
dum: t quado illud cft de(tccatu5 aliquatulu ita quod apparet quedaj
Dilcontumatio inter eius partes non tamen fit perfecte maturatum di
crtur piper logu:f5 quado cft peifccte maturatu tuc ii itur piper nigri?.
I0ictangta*triagra
ucdmc auditus induccu
tia: primum cftimedia
tus fomnus poft cibum
fumptu:? boc ufqj ad repletioneicuius ca pot ct iftarqr fomn9 iniedia*
te poft ctbu fumptum facit indigcftion* aut indigcfti groflbf
ac indigeftos fumos pereat: qui fua groflicie meatus auditus opilant:
? ctfpintus auditiomf ingroffant ?perturbant.fecundu5 eft nimi9£mo
tus poft cibu fumptu:q: talio & impedit oigeftionem ? claufioite Debu»
taj orificii ftontacbi.3Uiqui tamen tejetus loco nimis babent minus:?
tuncjfenfus eft # nullus motus poft.cibft fumptu etia grauat auditum*
cui9 ro e:quia tunc orificium ftomaebi non ita facile clauditur ftcut per
pauca Deabulatione:qua cibi Defcendiit ad fudus ftdacbi: ia ftomaebo
no ejciftente claufo fumi multi afeendunt ad caput grauantes
tertiu eft ebrietas: quia ep ebrietate procreantur fumi multi ? vapores
qui afeendunt ad caput ? ad organu audit9:fptritu ei9pturbantes ? au
ditum grauantes:?non folu ebrietas inducit nocumetu auditui: fed et
vifui:?4omntbus fenfib9 propter eadem cfevt Zt prius Dictum cft aui>
veroaiiun.c4i.De cofcruatioe fanitatis auris Dat tria nocentu auri
bus:? Dicit.? ep eis quide que nocent aun ? reliquis feufibus funt fafti
diuj ? repletio? proprie fom n9 fup repletione:? eft fciendu q» aliq teje
tus adbuc babent iftum #15 jtinctc5 adbuc alia inducctia grauedmc
auditus:? eft iftetbalnea fol vomitus affert repletio clamor:qr ifta idu
eunt et grauedtnc auditusrmajdeftamen tinmturqz Dicit auiatiian.c.De
cura tinnit9oportet vt oes ifte vitent fole ? balneu labouofus ? vomitu
? clamorem ? repletionem.
/St moj: pcft efcaj t>o:imrc nimifqj moueri
3 Ita grauare foleirt auditus ebaetafqs
tanguntur feptc iduc£
tia tinnitum in aureXfonu
que bovidetur audire ejete
rius*j0uo:um pzimum eft metus:-: fecundum alios motus: caufa eft
t>c mctu:quia in metu fpiritus % bumozes moueutur ad mtenoza fciU
cet verfus co: fpbito:ep quo motu facile motus generaturventofitas:
que penetrando ad oigannm.auditus tmuuitum caufat* i&c motu
etiam patet:quia ep motu cozpozali etiam commouentur bumores z
fpiritus cj: qua commotione etiam generatur veutofitas facile que vc
/£b:ietas;frigu3 timutu caufat m aure* mene ad auree finitum caufat:qz tinnitus caufatur pzopter aliqui com
motione vapozis aut ventolitaris circa ozganfi auditus Icomouentium
aercin connaturalcm in ozgano auditus cpftenfem*: fecundum eft lon
ga fames:? rationem fubiugit auLiiiumcapDiccs:? illud eft pp agita
tionem cadente in buinozibus fparfis tn cozpore quiefeentibus inipfo
?cum non iuuenit natura cibum alique conuertitur ad eos:? refoiuit ip
fos ? mouet eos.STerriuni eft vomitus quiain vomitu qui c mot9 labo
riofus monentur mape buozes ad caputan fignii cuius oculos ? facies
videmus fieri rubeos:? vifus fieri nocumentum:*! fic etil farile moucn
tur in vomim vapozes ? vetofitates ad ozganum auditus:quartu'e per
culfio fpe in capite ? mapmc in aure:cuius caufa eft: qz cx tali etiam ac
cidit vebemens comorio aeris conaturalis in ozgano auditus epftetis
qz natura aliquo mebzo lefo immediate mittit ai ipfus fpiritu, ? fangui
n£ qui funt inftrumenta naturcejc,quibus tunc accidit in aure comorio.
&mtn eft cafus:? mape fupza caput:pzopter eadc5,d5 que Dicta eft
oe pcrcufftoe:? cx cafu quocuqs vebemes fit comorio buorus i coz
pozerfepu eft ebzietaficuius ca c:quia in ebzietate caput repletur fumif
?vapozibus:ejc quibus ad ozganu auditus vehentibus facile cdmoue
tur aer in ozgano audit9 epftes:feprimum £ frigus: epfozfi
enim frigoze Debilitatur ozganfiiquare cx leui ca facile patitur vel otm
git tinnitus ep fozri frigoze:quia fozte frigus caufat vetofitates./Et nou
lolu5 cx iftis caufis otmgit tinnitus aurium:imo. et pluribus aluf ficut
epventofitate in capite generata ? tn ipfo mota:aut cx fonitu famei que
generatur foztaffe in ipfa:? cx feruoze puris iit partibus eius aut cx mo
tu vetofitatis accidentis multotiens m meatibus eiusriicutfiti febzib9
aut eje repletione fuperflua in cozpe ? pzofie in capite:aut cx matenavif
cofa refoluta in paucam ventolitatem:aute)c medicinisquarum pzopzi
etas eft vt retineat,bumozes ? ventofitates iiftepozib9 cerebzi:vt colli
giturab auicen.locopzeallc.
mc ponuntur .jcjd, res
nodue oculis ♦ lp:ima cft
balneum flue bumtdfum fi
ue ficcum quod Itupba di
cuur: pzirao quia calefadt
eoo calefactioe multa: % fle
ledit eo:u completionem: cunVnaturalttcr fmt frigidi dc natura aque#
fecundo quia epflccat 5 .n.bunndum aqncutn fubtile eis ineflerin quo vili
biles fpu itus fulcianturmam oculus naturaliter elt talis.Cbumidus.
vnde De fenfu z fcnfato.-z.v.Dc gene.animali.Dicitunoculus cfTe De na
turaaque: fcd euulfis bumidis z cuacuatts pzouenit fuperioza Dcficca
ri pzopter quod oculi a fui recedunt natura qui bumiditate vigebat: et
mento oculi vigent bunuditate:qz per fpuitus igneos qui funt m mul
to motu cuanelcercnt mfi bumido iuftentarentunet cp uto manifeltus
clt coitus epficcat partes fuperiozes fubtrabedo bumidum ad quod
fcquitur kfio acuitatis vifus.£tuarta res elt ventus: z mapie meridio
nalis:oe quo oicit.vpo.iii.3inpbo2ifmozum ampbozifmo illo.aultrini
flatus.quod clt caligmofus.i.caliginem z obicuruatem m oculis mdu
cens;quod pzouenif qz talis ventus caput replet buimditatibus bebe
tantibus fenfus z fpiritus obfufcantibus.qumta res c piper: quod pzo
ueiut pzopter fuiacuitatcm qua generat fumos oculos mo2dicantes:
fepta clt allea que etiam nocent vilui pzopter eozuni acuitatem z vapo
rofitatcm:vt etiam pzius Dictum clt ibitallca nup ru.feptima elt finitur
qui etiam nocet oculis pzopter fui mozdicationc z cpficcatione5. £>cta
ua elt pozri:qz ep efu ipfozum generantur fumi grolfi niclancolicr: qui
bns vifus obunibzatunvt etiam pzius Dictus clt ibuallca nup rn.nona
eft cepe:quai uni comcltio nocet oculis pzopter earum acuitatem: /£)e
cima elt lcna:oe quo Dicit aufceiui.can.c.oe lente: quod illius qui plu
rimuni eius conicltioe vtitur vifus obtcnebzatur pzopter vehementia
epficcatiois ei‘\$fndecima res c fletus nimius qui Debilitat oculos ep
co quod inducit Debilitatem rctentiuc oculozu. Duodecima clt faba cu
tus vius generat fumum groflum melancolicum obtcnebzantem fpus
viliuos ficut pozum:et ergo etiam comcltio faba rus inducit fomiuater
nbilia.DCcunatertia elt fmapis:cuius vfus inducit Debilitate vifus pzo
pter uus acuitatim.Decimaquai ta clt afpicere folcm.? boc clt pzopter
cius vebementem nitozem z fplendozcm quibus Deltnutur vifus: vt
P3 ad cppcricutum;? boc ideo:qz vebemens fenftbile no pzopoztiona tum fctifm fient radit folares cozruput fenfu>Dcdaqntnta c coit9 ? ma
pe poft nimia rcplctionc:vel magis poft ninuavacmfatc ? inanitione:
? r>e ifia Dictu c: Dcctafcpta c igms:cui9 ifpect9 canfat ficcitatc vebeme
te i oculis:? ftc ct ledit pp claritate ei9: ? ergo ccitcr vide**
mus fabzos ? illos qui otmue co:a igne opatur rubeos aut Debiles ba
bcre oculos:dccimafeptia mim9labo::q: talis ctvebementer epficcat:
dcdooctaua e pcuftio £tra oculos q ledit oculos ? vifu? qz facit fagui*
ne fluere fpu5 vifiuu pturbate:? aliqn apoftea gcncratc5:Dcdanona eft
mnu9vfus rep acutapvics vti Diucrlis falfametis acutis:? boc p: opter
acuitatu futuor ep ipfis generato^uficcflia c puluis fine abupifci lo
cis puluerulctis in qbus dc faali puluis ad odos puemt ? vifus obfuf*
cat:Hiccfiiap:ia:? inter ceteras magis ledes oculos ? vifus: e nimium
vigilarc:qz vigilie nimie nimia ficcitatc in ocurmdncunt.d£t in genera
Ii dis repletio nocet oculis:fimtr oc q> epficcat natura ?oc q> turbat fau
guinc ep reb9falfis acutis ?alus:?ois ebzictas*2£omit9vo pfert ei in$
tu p urgat ftoacbu ? nocet ei nuptu mouct materias cerebzi cppcllendo
cas adiipfu5:/£t ergo fi fuerit vomi9 ncccflari9 ds fieri poft cibu cu fa*
cilitate:ȣtfirr fomn9 fupflu9 nocet vifui:? fonm9 ftati poft repletione:*
? mPtitudo fleubotomie:? pzopzic cu vetofis : ? iftud colligitur
cp ‘Hui.in.iu.trac.muc.De rememoratioe noccnttmvbi ct auu
plures ep caulis mteptu narratis eppzinut. «
tagutur qinqs res me
dicinalestquarum aqua co
fert vifimpzima cft feiucu*
lts:cui9 fucc9 in oculo pofi*
tus accuit vifuin f m 1lla4u.almam 0ccnda c verbena cui9 aqua a coi
b9mcdicis poitur i receptis ponctib9cotra dcbilitatcvifus.Zertia c ro
fa: cui9 aqua fpu? animale poteft jfoztare vifu5:quarta c celi
donia: ? c berba babes fuccu citrmus: ? Dicitur celidoma quafi celica
Dona Donans:qumta eft ruta? cft bcrbaccmunis: ? aque iftarum Dua
rum berbarum fifr valet: vt ep conium b9autozibus medicine patet:?
De pluribus iftarumixi bap pzius iri Diucrlis paflibuf Dictu cftaplius.
JemculfejYerbcna rofaeclidoma ruta
i£j:iftio fit aqua.quc lumina redit acuta*
IDic ponutur alique mc
dide valentes ad soIcm
lozcx>entm:? vicit tept*
quod femina pozrozus-z
lufqmam* fu nui vita va
lent m Doloze x>entm;roebtt fic adunroftraitfuccus mfqmaim cu fenu
Sic Dentes ferua poirouim collige grana*
TBe careae mre cum iufquiamo fimul v:c*
Sicq5 p ebotu fu mu cape oente remotu* rubus pozrozum 05 fimul coburi dumus ifto£ per embotus recipi m fl
ia parte in qua eft 00I02 enim eft vtns ffupefadcdt:
*i fic eje ftupoze ooloz nou percipitur:? iu fumo feminis pozris e virus U
terficiendi z eijciendi vermes qui aliquado in edeauitatibus 'oentm qi
flentes intolerabilem faciunt dolozem:? iftud oicitauui.can.c.ue poz*
ro:? e pozrd berba nota:? iufquiamuf eft berba ftupefactiua babes lon
m folia pmdua z fetida*
mic ponutur fcjc caufe ra
nccdmis vocis: quam pii*
maeftnujc.uomeftio nu*
cfirqz nucee multum ergo voce ejcafperat x faciut ea fife vo*
ab9 gmuifecuda t olcurcm* vfus pdt Iducerc raucedmcqz ptes ei9 ali
que vifcofe adberet ipfi cane pulmois facictcs raucedmerfccndo poteft
fducere raucedinim cozpozib9 colericisrq: olea i talib9 cito iflamatur:
x fic inducit ejc tali calcfactioe ejcafperatoj x raueedmetpzia tamen cavi
detur meliozitertia £ fng9 capitis:cui9ca c:q: epfrigozc capitis fit £p2ef
fio cerebzirejc cttt9£p2emde fluurbuozes OC02IU5 vfus guttur x cana pul
itidie iducctcs raucedine pp nimia bucctatos cane quarta i anguilla fi
ue cocftio aguilletqz ep efu eius ficum ita vifcofa mttiplicatur quevenif
tia ad cana pulmoif illic adberet inducctes raucedie5*/i3inta eft potuf
iiimi9:? made quado itur T>o:mitii5:cui9 ca eft q: ejt tali cana pulmois
etia mftu5 bueetatunia vebemens bucctato cane pulmois potiffia eft
ca raucedls vocis fecundu oes ntedicos:0ejcta eft poniu5 cmdu5:q2 in
$tu5 cruduj mftiplicat fleumata:? ft fit cu5 boc ftipticum fiue
poticum guttur ejcafperat I;
Ifoic taguntur fcptc5 qui
bus curatur reua: 'Ipm*
mu5 eft abftinentia fiue ie
iunium: q: per boc mate*
na reumatis Diminuitur:
q: abftinctia ejdiccat ?m a
tcria melius maturatur cconfumitunquia natura non babens materia
cibalem in quam agat agit in materiam reumatis x cofuniit ea x caput
minus repletur:? ergo Dicit aui.v.m* tracXc. dii.? 05 quidem ne pati*
ens x co:ifa3 replealfventrem cibis quare repleatur caput eius*
fecundum eftvigilia:quia illa etiam eft ejcficcatiua cerebzi ?p:obibttiua
afcenfns vapozu3 ad caput:tertium eft cibi calidi qui etiaj muat
in reumate cum eft eje materia frigida per illos etiam tunc Digeri
TRujt: oleu frt$* capitis aguilllaqs potus.
3c poiml crudu faciunt bofes foze raucuL
3feiuna vidla caleas Dape valde laboza
Jnfpira calidus modicus bibe copzle flatus
bene tu ferua fi vis depellere rcuma,
•01 fluat ad pectuf dicatur reuma catarr*
3 d fauces bzancus ad nares edo cozifa. turmatertafiigidajquartum cftmultuslabozaretqzper bocetiom ccn
lumitur materia reumatis:quia labo: niftus epficcat fuperfiuitates ce:
pozis:? loco iftius oictibis valde:quida tertus habent vcfte: *♦ tunc fen
fus eft quod m cura rcumutis etia valet calere veftibus:? boc ctus ve*
rum eft ni a pe: tam en quando materia reumatis eft ffigida:qumtus eft
tnfpiratio aerio calidis boc majdc m catarro eje materia fngida:q: ,'cr
aerea mfpiramm calui 115 tunc calefacit materta ? maturatunfeptus cSi
modicum bibere t pati fmm:qma per boc etia materia reumatis cofu -
mttur cum litis fiue modica bibitio cjdiccct:? etia per modicas bibitio*
nem n$ repletur ficut per mulmm potust/eptimus cft cbpmere flatus*
i.retmere abclitus: iftud enimvaldc bor,u5 eft in catarro majde a ca fri
gida:q: per ifta retentiones anhelitus calefaciunt pcctozalia:? fic meli
us Digeritur materta frigida ftcumatica faciens catarrus:?plunma ifto
ru5 % alia tangit aui.lo.paLoicens q> 05 vt alfiduet calefactionem capi*
tis % elogahones euis a frigo ica minuat ipfus a feptentnoc:? p9
enl replet % rari fiat % feptentrio 'i eppanut % mi
norat potus aque egelate ♦ neqs oo:miat i oie % ficiat ? famen patiatur
% vigilet quantum poteft quonia funt mitius cure:rafis vcro.ip. alman*
vult q> patiens reuma 05 cauere ne iaceat fupm9:? ratio eftme per 1U115
Decubitum materta fluat ad partes pofterto:es:t cus pars pofterto: no
bs manifeftos meatus per quos materta fluat timeatur nefluat ad ner
nos % faciat fpafmus vel paralifim:? Ii Iros abftmcre oino a vuio:q: vi
nus eft vapozofus:? cum multum calidum fit Diflbluit materta % auget
reuma:-: fili* no 05 ftare ad foles aut ad ignes:q: fol aut ignis Diflbluen
do materta augent reuma:oemde teptus in Duobus vltimts verftbus
ponit Differentiam mter ifta tria nominaXcatarrus:b:ancus:?co:ri5a*
t ftat Differentia in boc quod eft fluere materiam ad aliam partem:un
de reuma eft nomen comune ad omnem flupum materie De vno niem*
bzo ad aliud. i£t ergo Dicitur reuma quaft ruens materta: in comium»
ni tamen vfu capitur Iblus pzo nomine cornum ad omnes flupus mate*
ne a capite % continet fub I e iftas tres fpeciesXcatarrum bzancum 'i co
rifam:vndc fi illa materta fluat ad pectus vel membza vicina Dicitur ca
tarrus :ft vero ad fauces b:ancus:fed fi fluat ad nares dicitur corisa.
3fn boc teptu poit auc.
medicinam curatiua flftu
le Dicens q> emplaftrum
factu ep auripigmento fui
pbure alce % fapbe ftniul
Suri pigmenta? fulpbur mifcere mcmcto
ffrie Dccct apponi calcem comtmfce faponi
J0 uattuo: bcc mifce conubio qttaoz iftis
fiftula curatur quater ejc bis Ji repleatur mijetis curat fiftuld:cums ’cd ell:qr iirillis ell vtus qdlccatma z mudifv
eatiua que mtentibes necelfario requiratur 1 curatioe,ftllule.ne
gmento nicit platca.quod ell caltdu ? flccu 1 quarto gradu niffoluit at
trabit ofumit ? mudificat:et fulpbur ? lapo f m eum etid calida funt ?
ficca:fulpbur tamen vcbementius:q: ell calidum ? flccuin in quarto ♦
fapo vero nb.ne calce nicit auicena quod calr abluta c erllccatiua fine
mordicatibe ? pfolidatmotddii circa illud quod fillula ell vulnus afli>
due z piodice fiuensa.fecundu niuerfa tempora vel fecudum niuerfas
lunationes.auripigmentu vo ell illud quo vtutur fculptorcftquo faciut
adbercre es fiue metallum lapidibus.fapo vero .i.fmigma dlllla pin
guedo alba flue nigra qua mulieres lauant z mundant velks.aUa
cabuia nota funt.
Jnboctcjcfu aucto: po*
rnt ofiiu Dentiu zvc
bunuiu co:po:is:et di
cit puni o quod bomo
cjc oucentis z nouemdecij oflibus Tccudu tamen folenes medicine do
ctores vt fpo.i6.ilViRa»ancr.lTa Ducctena fut atq5 quater Duod£a:fecu
do oicit quod bo D5 babere triginta Duof Dcntes:et illud itelligendu c
cdmumter z vt plurimu i boibuf perfectifraliquddo eni aliquof
boies no babere oentes quattuor ejetremos qui funt poft molaresret i
talib9 oentes funt vigintiocto tantu:et aliqui carent bis Dentibus viti
tuis i puericia tdtutalij i pueritia % i iuuentnte ita quod no cis nafcutnr
Donec fmt fenesralij tota vita:circa illud fcieitdu eft quod fecundu auu
in.Looc.v.fum.c.oe anatbonua Dcntef ouovoedtur
Duales:et funt duo Dentes anteriores:-: duo quadrupli iunctfoualib*
a Dcptns 'i fuiillris z ta Duales qua quadrupli funt duo in fuperiori md
dibula z duo in inferio:i:et fut oes ordinati ad incidendi!:-: ideo a qui-
bufdd inafores vocantur*-: fpecialiter oualcs:et poli illos Dentes funt
duo Dentes qui vocantur canini fuperius z duo inferius immediate co
iuncti quadruplis:-: officium eorum cil frangere Duratct poli illos funt
quattuor oentes molares a oeptris -: a finmris quattuor tam in
riori qua iu inferiori maudibuLrct poli illos i aliquibus ell Dens vnus
fenfus tam a Dcptris qud a finiltris:-: tam in inferiori qud fuperiori md
dibulaun aliquibus vero nomet funt illi Dentes molares,z Dentes fen
fus omnes ordinati ad molendum z fumma totius numeri Dcntiu5 ell
jDflibus etf sente bfe cctenifqsnouente
Coltat bb sente bis sctib * c&snodemf
/£jc tncetemf series fejc qmqneqj vetus non babentfbus sentes fenfusrfe quattud:
sualcs:quattuo: quadrupli:*: quattuo: caninufejcdecf
tuo: sentes fenfus:tertio sicit quod bomo babefctricentas x feptuagt
taquinq5 venas.vt.poflet patere enumeranti eas*
3u bodtejt. enumerat pii
mo aucto: buoico qui funt
nccellanj ad pftitimenf bu
mani coipio: z oiat q> quat
tuoi fut buntoieo in buma*
ito cotpeXfangMo:fleuma:colcra:? mclacolia:fecudo oftedit natura z
gplejcionem cuiufqs bumeno per boc quod opat vnuqufq? vni clemS
torret vult quod melancolia eft frigida z fxccaiz fic terre que
fimilie nature eft.flcuma eft frigtdfl z buiinda:? fic aqne:fan
guio eft caliduo z bumiduo:? ftc acnfcd colera c calida z fic
m:z licoparatur igniret ifte fcnfuo etiant ps in bio vlibuo* bumiduo e
fanguio:calct*eft vio aeno bumet flcua:illi vio fit aquofa.fie
ca calet colcra:ftc igni fit fimtlataJfllbelancolia friget ficca quafi terra,
ctpio maioii intellectu fdendu eft quod fecundus auuiu.ooc.uij.cu.
quattuoi funt bumoieo.in coipoie boio.f.fanguio:fleua:colera:? mela
colia:vt dictum eft*3fnter quoo fanguio cft melioi.piimo:qi c materia
fpiritunman quibuo vita omnio operatio vegetatiua vitalio z
animalie:fccudo qi ofoinuo cftcupimcipijo vite.j£ft ciu caltduo z bu
miduo temperate:tertio qi p\9 nutrit z reftaurat Deperditu ceterio bu
monbuo./£t vt ad vnum fit Dicerc.eft tbefauruo nature:ejc cuiuo per*
ditione fequitur moio ftatim roeinde fequitur ficuma in bonitate* pno
qi aptum eft vt tempoie neceflitatio fiat fanguio:-! ideo no b5 pioptius
receptaculum:fed incedit cum fangumeXccundo qi vicinuo eft radica*
li bumido:quod eft velut bafto vite:Dcinde fequitur colera: qi partici*
pat cum naturali caloie quadtu menfuram feruat:Dcinde cft mclanco*
Ita velut fev z foidicieo elongata a ptincipijo vite:inimica leticie z libe*
ralitati z conata fenio z moitiXecundo fciendum pio oiuifione z Diffi*
ititione quod fanguinio Due funt fpecieoXcs naturalif ? innatu
raliomaturalio eft cuiuo coloi eft rubeuo:fc5 venalio rubeuo obfcuruf:
z artenalio rubeuo claruo malo careno odoie:? eft valde Dulcio:? boc
per refpcctum ad alioo bumoieo*3fonaturalio cft ouplejc. *Pam qui*
dam eft innaturalio:qualitate fc> qui cft mutatuo a complcpone bona
m fc fine altcriuo bumoiio comi]ctide:almo eft innaturalio piopter bu
moiem malum ei admi]ctum peccantem qualitate fubftantia vel qua*
j&uatmoi fono:e$ i buarto coipoic oftat
0anguis 015 colera flcuma mclancoUa
terra mcla.aq fleg.? aer faguif coleagmf tCtate vel m pzopoztione alterius al alter.:? ille eft “oaplejc: na qmdacft
non naturalis ep permiptione mali buozis qui ab eptra libi fuperucmt
alius efl no naturalis ep pernuptione mali bumozis generati i iplomet
fangule:quado pars fanguis putrefacta e:flcat ? ei9 fubtile couerfus efl
in colera:? grolfus in melacoiiam:vel illa colera vel illa mclacolia vel
vtraqsmanfit in illo fangule:j£t ifle fanguis no naturalis ep admiptio
ne mali bumozif multipliciter oiuerlificatur a naturalitpumo in fublla
tia:qz groflioz ? turbidioz c cu libi mifcetur melancolia:vriubtilioz cu5
fibi mifcetur colera dtrina vel aquolitas:fecundo in colozerq: eft occli
nas ad albedinem ep parte fleumatis vel ad nigredine ep parte mclan
colie:tertio in odoze:qz fetidioz efl: ep admiptione putridoru bumorum
vel omnino odoze aret ep admiptibe crudorurquarto in fapoze:qz ver
git ad amaritudine ep admiptioe colere vel ad acctolitatc ep parte me
lancolie vel ad in fipiditate ep parte natura
lis etia mc funt fp£s.f. naturale ? innaturalematurale efl q> efl: aptum
vt in aliquo tpe fiat fanguis:quomam efl fanguis non bene coctus. f£t
efl: quidam modus oulcis flcumaticis q> non valde epifht frigidus: im
mo cozpozis cbparatione eftfrigiditotis pauce:fanguls vero
? colere rubee eft frigidum:? eft naturaliter album:? oicitur iftud fleu*
ma oulce eptcnfo boc nomine oulce ad oes fapozes oelectantef guftu:
quia alio modo iftud fteuma naturale non eft oulce:cum Iit inlipidum
aquofura ? fapozi aque multum pzopinquum:?non fecit natura ifti flea
mati pzopzium, receptaculum licut colere ? melancolie fecit: fed fecit
ipfum tranfirecumfanguinevttempozeneceflitatis vertatur in fan*
guine5:qz bs limilitudinem pzopinqua fanguini:? illius fleumatis oue
funt necefiitates:? vna vtititas: pzima vtilitas eft vt Iit uipta membza
ad boc vt operentur in eo eoz£ virtutes ? coquant ? Digerant ? nutriat
ep eo cum membza amiferint nutrimentum quod confueuit venire ad
ipfa:quod eft fanguis bonus pzopter retentione materie fanguis: que
quidem retentio a ftbacbo ? epate fit pzopter aliquas aufas accidenta
les:fecunda neceflitas eft vt mifceatur cus fanguie ? reddat ipfus aptui
ad nutriendum membza fieumaticarfi coplepionum licut ccrebzii ? nu
cbatin quozu fangutne ea nutrituro notabile fleumatis partem efle 05.
vtilitas vero eius eft vt bumectet iuncturas ? membza que multu mo*
nentur ne oeficcentur pzopter alozem qui pzouenit ep motu ? confria
tioite :flcuma vero mnaturale poteft Diuidi pzuno ep parte fubftantie.
? fic quodda eft mufcillaginofos:? eft fleuma fecundu fenfum THuerfus infubtftitate ? grofficic m fuie partibus ? [Dicitur mnfcfllaginofus p:o
pter fimiUtudinc qua b>5 cum mufcillaginibus eptractie a fcminib* ali
ad cft fleuma groflum quod apparet equale tn fubftantia.i.in fubtilic i
te? groflteie fecundum indicium fenfne:fed fecundu veritate Diucrfuj
eft.m fuiefpartibue:? dicitur fleuma cruda:? illud multiplicatur in ftoa
cbo ? in intdhme:? pzopter ipfiue cppulfioncm a llbacbo pzccepit \yo
erae fieri vomitu in mente bie:? ad ciue cppulfionc ab inteftime flatu*
it natura colera Defluere a ciflia fellie ad inteftinu ieiunu* ?gfequcntcr
ad alia infericza:quatenuf abftergeret illud fleua ab ozificije intcftinop
? faceret ipfum Defcendcre cu fccibue:multiplicatur ct interdiis iveiuf
fpecialiter m fembue pzopter Diminutione Digeftionie ? illic moza tra*
bene paulatim angetur ?' ingroflatur:?cum ab eo tande grauctur na*
tura:? non poflit ipfum per venae cppulfionie 02dinariae cppellcre fa*
dene DCfpoflibilibue quod mcliue.efl elongat ipfum a cozdc ? alijie me
bzie mtruifccie:? mittit ad eptrema ? fpecialiter ad tibiae:qnia fua gra
uedme naturaliter tendit ad mferioza: ? ifta cft caufa quare tibic feiiuj
inflantur inflatione relinquente foucam pofl intpzcflionc digiti fpeciali
ter drea noctem:? in pinguibus ? folitie nutriri bumidietaliude fleu*
ma valde fubtile:? eft fleuma aquofum fimile aque aliqualiter infpifla
te:? fepeuiuemtur in faliuie ? fputie male Digerentium ? nimie biben
tium ? a cerebzo ad narce Diftillarc folct in pzindpio cozisarum ? cum
perfDccocdoncm mgrofla tur conuertitur m flcuma,cxoflum aut mufctl
lagmofum aliud cft fleuma valde qroffum album vocatum qipfeum:?
eft fleuma cuiue fubtile fuit refolutum pzopter nimiam mozam eme in
imicturie ? grofllnn remanfit quafi lapidificatum:/£t illud fleuma fa*
cit podagram nodofam fere infanabilenualiud cli fleuma vitreus ? cft
fleua fpmustgroflu finulevitro lequefacto i co!ozc:vifcofitare? podere.
Secundo Diuiditur fleuma innaturale cp parte fapoziemam quoddav
eft fleuma duIcc quod fit cp admiptionc fanquinie cum ficuniate:? fub
ifto etiam continetur fleuma vnctuofum quod fitep admiptionc vn*
ctuofitatie fangmme ficut quoddam fleuma vitreum eft fleuma
falfum factum cp admiptionc colere: t£t illud eft magie niozdap fica9
? leniue ceterie tpeciebue fleumatie:pzoptcr coieram quaj fufcipit i fe
q ficca epiftit lenie ? acuta:? boc fleua fepe reperitur f flcuaticosftoma
cbie potatui lepe via foztia ? vtcntiu falfie ? acutie:?adbcree ftbacho
eat interdu fitim clamozofa:? Diu currce p Itelba qilqj epeoaat ea ? i Ducit Diflentcrid: %m ano frequenter inducit foztf tenafinonenraliud
cft ficum a acctofum quod fit quandoqs pzopter mclacolia acctofi fibi
admijem quandoqs fit pzopter ebu titiones que accidit flcumaticis: fi
cut accidit fuccis Dulcibus fructuum quod pzuno cbuliunt z poftea aco
fcunt.? iftud ficuma fepius apparet m ftoaebo male Digerentiu $ i ali*
is partibus TRain ad os ftoaebi naturaliter pzofiuit mclancolia ad De
fideriu fufcitandu:que Deozfuj cadens qftqs flcumati nupta reddit ip*
cognofcitur per ructus acidos z mterdfi ficuma ta
le generatur in ftdacbo p via ebulitionis a Debili caloze ep cbilo: aliud
c ficuma qfiqs catur pp admiptionc mclancoUc pbtice:? iftd
raro repentur pzopter raritate melacoiie ponticcrquado vero caufatur
pzopter vcbementf infrigidatione eius qua buiditas ci* egelatur z ali
qualiter ad terreiftratc alteratur:? no fuperueiut ei calor Debilis qui fa
nendo ipfum ebullire conuertat fpiritum in acetofitatemeqs colo: fo u
tis qui Digerat ipfuj z ouertat ipfu5 i fanguine colere vero fpes fifr duc
funtXnaturalis ?mnaturalis:£olera naturalis eft fpuma fanguiscui*
coloz eft rubeus clarusxcitrmus in vltimo gradu citrimtatis: ficuc cu
pilli faffani:? eft Icuis acuta z quanto magis" fuerit calida ent maious
rubedinis i&t ifta colcra poftqua generata cft m epate Diuiditur in du*
as partes quaru vna tranfit cu fanguine ad venas z alia pars tranfmit
titur ad burfarn fellis:'}{bars at illa colere que tranfit cum fangufe pe
nctrat cu eo ca neceflitatis z ca vtilitatis:TBeceflitas evt mifceatur cu?
fanguine ad nutnendu rncbza colerica:? vtilitas eft vt fubtiliet fangut
nem z faciat iplum penetrare in venis at illa que tranfit in bur
fas fellis trafit illic et pzopter neceflitatem z vtilitatcmrncceflitas c du
plcp:quedam c neccflitas cozpozis totiusXmundare ipfum a fuperflul
tatibus colericis:alia eft refpectu burfc felf: z eft nutrire ipfa Utilitas
et Duplep c:vna eft abluere uiteftma a fecib* z fleumatevifeofo adberl
tes cis:aItera cft pungere inteftuia z mufailos am vt fentiat quod e eis
nociuu z emittant egcftdes z b9 rei fignum cft q> colica fepe accidit pzo
pter opilatos facta m fozaminc q> pzocedit a bnrfa fellis vfque ad into
ftina:coleravero innaturalis Duplep cftrna vna eft innaturalis pzopter
eas eptrmfeca q ci adnufcctunalia cft inaturalis pp cas i fe:qz fubftan*
tia eius non cft naturalis colera innaturalis pzopter cas e]ctnnfcca:alia
cft fcita z famofa: z cft illa cui ficuma adnufcetnr: z Dicitur famofa fiue
ct notarqz fepiflime generari folct:/£t cr bac colera fepe fit tertiana no
ta alia cft que cft mtnozis fame:? eft illa cui melancolia eft admijcta.co*
leravero famofa vel cft citrina:? generatur ep admiptibe fleumatis fub ttlis cum colcra naturali:veleftviteHina fillsvttdlis generatur
er admijrtione fieumatis groflfi cum colcra naturali celera vero mino
ris fime fit DUob*modis:vn9e $do colera i fe aduntur;?fit cinisa quo
non fepatur paro fubtilis colercfed cu eo mifcctur:? bec colera eft pu
to:: alius eft melancolia colere oe fo:is aduciuens cum ea mifceatur:*
bec colera eft melio: alia ? eft eius colo2Tubens:f5 non clarus nec fiozi
dusammo eft magis fimilis fanguini venalireolere vero innaturalifin
pzopiia fubftantia ftne alterius buni02is cdimrtione: alia eft que fepi*
generatur in epate: per boc quod fubtile quod eft in fanquine aduritur
7 tranfit in colcra ? groffum in melacoliatalia eft que tn ftoaebo magis
generatur cx cibis malis non oigeftis fcd co2ruptis :vcl generatur in
venis er buniotibus aliis et iftius colore oue funt fpcciesmam queda5
eft pzaffma filis coloti p2afli nigri que generatur crvitcllma quado adu
ritunna aduftio facit in colera vitellina nigredie5 qua pmirta cum citri
ititate generatur coloz viridis: alia eft eruginofa filis in coloze erugini
cris:?generatur er p2aflina quando p2alfina tantum aduritur oonec fic
cemr eius bunuditas:? incipiat redire ad albedine p20pter fuam ficcu
ea te:? ifte oue vltie colere male tat ? vencnofc:erugiofa tame maioz L
XMbelacolie vero fpecies fifr duc futXnaturalis ?
lis eft fer boni fanguinis ? turbulentia ? fupcrfluitas:cui*fap02 i medi
its inter oulcedmc ? poticitatc:? ifta melancolia cum generata eft i epa
te partitur in Duas partcsrquas vna penetrat cu faguie ? manat cu eo
*d venasralia tranfmititur ad fplenc:p2ima pars penetrat cu fanguine
pp necefTitate ? vtilitatemeccflitaf c vt mifceatur cu faguie ad nutriedu
mebta melacolica frigida ? ficca ficut offa, Utilitas e vt fiuribilitate fi
guis nimia coerceat ? vigote co2puletia ei9 ?dcfct oonec fiat pars
da duor q 05 nutrire:alia ps q faguis no idigetvadit ad fple
ne pzopter ncceflitatc5 ? vtilitatcmeccflltas eft Dupler: vna c f m totus
co2p<’J ipfu5 a fuperfluitate melacolica mudare alia eft fccundu fplenf
f.ipfnm nutrire:vtilitasvero ptocedit er ea p20pter boc q> ipfa p2ofluit
ad otificiu ftdacbi epp2imcdo buiditates quas illic inuemt: ficut muli*
er mulqendo erpnmit oigeftis lac ab vberibus vacce: Ct bec vtilitas
eft ruobus modis:vno md ipfa rnfta pftringit ? infpilfat ? cofo2tat ozi*
ficifi ftdacbr fecfido q2 facit in 02C ftdacbi oniotd5 p2opter acredine ei*
? erficcat famd ? facit oefiderium* Xlfbelacolia vero innaturalis c fient
res adufta vel cinis refpcctu alios ei* quattuoz funt fpes farno
fe I5 pfes fint no famofe:0ma e que eft cinis colere ? c illud q? aduritur
oe colera: ? boc fp£s eft amara:fecunda c que c cinisfleumatis:? illud quod futt aduftu ep flefiateicfi flcmm quod adufhts £ fuerit valde fub
tile z aquofusitfic melacolia cr eo genita erit falfa in fapoze. ft aut fuc
nt fleuma grofliis quod aduritur ttfc emis cujo aut melacolia cr eo qe*
nerata tendit ad acctofitate aut ponticitatcitcrtia c que c cinis fandius
*i illud quod aduftum eft cp fanguic: z b melacolia eft falfa trabes
ad Dulcedine,quarta c que cinis melacolie naturaf: z fi melacolia natu
ra fer qua fit fuerit fubtilisituc eft multu acctofa: z cu effunditur fuper
terra ebulit:? ei9 odo2 c acris:? ab cofugiut mufcc z alaliaifi vero talif
melacolia naturarep qua fit fuerit grofia ierit minozis acctofitatis cum
pauca ponticitate.
ponit auc. figna per
que cognofcerc pouiimus
bolc5 fanguinee pplepidis
pzimu c q> fanguine9
eft natnralr pinguisFct non
Debem9intelligercq* fan*
guineus fit pinguis pingue
dincpzopzieacccptaiqzta*
le figmficat femper frigiditate oplcpidis. vt vult aui.fi .in DOc.itf.ca.tfi*
fedeft pingutspmgueme cptcfa ad multam camofitatemrq:e multus
pzealle.q? rnultimdo carmf rubee cu Decuti
firmitate z nd lapitate eius figmficat splcpionc calidam z bumida qua
lis eft fanguinca.et rd cftiqz mftitudo carnis rubee atteftatur fuper foi
titudinevtutisafiimilatiuc z multitudle fanguis que vigent zmmlc*
fcunt calido? bumidoitcftc gaffi.pplepionus oiccntc.ilDultitudo aut
camis multitudine fanguis gcneratur.Calidum perfecte Digerens
? aflimilafcarnis foliditatem opcratur.oicit etiam auuloco pzeallega.
quod oc cozp9carnofu5 fine multitudle pingucdlf? adipif c fangulcus»
ct idc vult gaf ij.tcgni camillo llDuimda vb z calida crafiis.fecudu eft
quod eft iccofus.f.pzofcrcs vba alios ad nfum pzouocatiavclletus?
boc eft pzopter bcnignitatcmlbumo2is fangumei pzouocatis bofcs ad
lctici.ini z iccuditatc pzopter fpus claros z pfectos ep fangule genera*
tof tertiu eft quod libenter audit fabulatbes locofasicadcs oc catquar
tum eft quod inclinatus eft ad lupuna pzopter caliditatcni z bumidita
tem pzouocatui ad coitutquintus eft quod taliSv libenter bonu vum po
tatifeptu eft quod libenter comedit bona cibariaiquo# ca poteft efleiqz
talis appetit fitmlioza eiuf que funt boa vina z bona cibaria»
feptimu eft quodj talis bc facili ridetiem9 caufa eft: q: fanguis pzouocat
TRatura pingues iftt funt atqs iocantes
0cper rumozes cupiunt audire ffcquctcf
J£>os ven9 bacb* oelectat fercula nfus
l£t facit bof bilarcf? oulciavba loquetef
0fb9 bij ftndtjf babfleffut 'i magis apti
J0ualib5 cj ca nec hos leuitcr mouet ira
X arg4> amas bilanf ridef rubciqs colozif
/Cantas carnofus fatis audap atj bctgn9 ad rifum:octanu5 eft quod talio i bplaris.i.bplarcm fadem amabilej
z iocudum babens pzopterviuacitatem colozis z fbzmolitates oplejcio
nis ejc oplcpone fangutsmonu eft quod tarpzofert Dulda pba pzopter
amicabmtatc5 nature fanguis.Dedmu eft quod'tafcft aptus oibus aiv
tibus.i*De fadli pot addifcere qualibet artem pzopter viuadtate z pzo
Ipicaatateigenij ci‘\Undecimu eft quod tal'nb facile irafcitur: z iftud
pzouenit pzopter bumiditatemebetates feruoze colere pzouocatis ad
iram :oeide teptus in Duobus vltimis verlibus rep etit aliqua ligna Di
ctaz aliqua additpzimum eft quod languificus eft largus no auaras;
fed liberalis.fecundum eft quod talis eft amans flue amo2ofus,tertiu5
eft quod talis eft bylarisadeft babens vultum iocundum.quartum eft
quod talis quaft femper videtur ridere:quo:um omnium caufa eft
tugnitas fanguimsadifta pzouocantis. quintumxft quod talis eft ru*
beixolozis. vult enim auicendoco pzealleg.quod colo: cutis rubeus li>*
gmftcat multitudinem fanguinis:et Debet iftud intelligi De coloze
beo cum quodam fplendoze z non De rubeo fufco qualis reperiri folct
in vultibus bozum qui libenter z abunde bibunt foztia vina z vtuntur
fallis z fpeciebus acutistqz talis fignificat lepzam futuram* fertum eft
quod talis libenter cantat vel audit cantare pzopter letum eiuf animu*
feptimum eft quod talis eft carnofus pzopter caufam pzius Dictam:oc*
tauum eft quod talis eft fatis audap pzopter caliditate5 fanguinis que
eft caufa audade monum eft quod talis eft benignus pzopter fanguinei
bumozis bonitatem*
/£ft z bumo: colere qui copetit impetuofns*
VZ>oc genuf eft boirn cupief pzecellere cuctof
IK)i leuiter oifcut multu coedut cito crefcimt
3fnde magnanimi funt largi fuma petentem
feirfutus"fa lia j: irafccns pzodigus audajc
2&ftutua gracilis ficcus croceiqs colona
iEuc ponit aucto: que
dam ligna p que cogno
fccre pofliimus boiem
colcrice p ii*
mu5 eft quod colericus
eftinipetuofus.i.faciens
rccu impcturcuius cau*
fa eft:q: fuperftuufcalo: qui eft in coleric o mouet ad impetum :ct ergo
etiam vult aui.qan ooc.iij.cdij.quod operationcf ejcceffiui motus ligni
ficaitt caliditate.fecudu eft quod tafeft cupidus bonozis % appetit elTe f
pnnns fedibus % pzecellere cunctos alios;cuius caufa eftrq: fuperfluus
calo: p:onilicat aminani ad arrogantiam % temeritatem* Xertium eft
quod ifti cito oifcuttt:? boc pzopter fubtilitatem bumozis colerici 'i d9
caliditates.ct ergo etia Dicit auUoco pzealle.quod ftellectufxpzoptitu
do % viuacitas ad mtclligentiam fignilkat caliditatem complejaoms* j0nartu5 eft quod ifti multus eoedunt: qz f ipfto foztioz eft caloz Dige*
renf z maioz rcfolutio qua t alijfcozpozibufrquitus eft quod ifti ato cre
famt.i.pcrucninnt ad augmcntus:? boc pzopter foztitudies calozio na
turalie i eio qui eft ca augmenti: fejetus eft quod ifti funt magnanimia*
no potenteo tolerare miuriae:? boc pzopter caliditates i eio:et ergo di
at aui.lo.pal.quod pag pati ab vnaqqs re.i patientcm fe reddere fcat
caliditatestfeptimus eft quod ifti funt largi:? boc refpectu illop. quibuf
bonozeo accidere pofiunt:octauus eft quod ifti appetunt fumma.i.fum
mao Dignitates t officia pzopter cam fecundi fignimonuni quod colcrt
cuo eft fiirfutue.i.pilofue z babeno multos crines pzopter caliditatem
aperientem pozoozmouentes materia pilosad cutes :j£tDicitur bir
futuo quafi bircoo fequeno:qz fter oia alalia bzuta bircue bs logiozes
crineo.Decimu eft q? ipfe eft fallap.i.Decepto2iuo.$ndectmfi eft q> ipfe
c irafceo.i. De facili irafeitur pzopter caliditate.et ergo Dicit aui.lo.jpal.
g> ira ff eques z a leui ca fignificat caliditate:? boc eft pzopter facilitate
comotioio colere z ebulitioio fanguio circa coz.Duodecimu eft q> ipfe e
pzodiguo:qzlarguoeftin ejtponcdo pzopter bonozeo babendoo:Deci*
mutcrtiu e q? talio eft audajc:qz audacia ct pzoueiut pp nunia
te z majrte cozdio.Decimuquartu eft quod ipfe fit aftutuoa.cautuo.Ded
muqumtus eft q> talif e gracilifa.no mcbzos neqs mite carmf
pp fuperfluam cahditafc vebemeter refoluetf.Derimufcjctu eft q> tafc
ficcuo.i.macer pzopter ficcitate C q> tafc cro
cei colozio.i.dtrim z ergo Dicit aui.lo.pal.q? coloz fubrufluo fignificat
colere Dominium.
IK>ic ponit aucaliqua
ligna fleuma
tice: p:imu5 fignfi c pau
citae vinum: fieumat ici
evpaucitaeviree babet
pzoptcr paucitati calouf
naturalia a quo oie vie
b5 cjcozdiu.fecudu c q> flcuatici fut lati z bicueerq: in cie eft paucue ca
to: naturafud fulficice ejctedcre cozp9 i logu: extendit igitur cotpue fe
cudu latu.tertium eft q> flcuatici fut pinguee (ptoptcr cop frigiditate z
buiditatemtct ergo Dicit aui.loco pzealle.q» pinguedo vel adepe fuper
flua fignific.it erccflli5 fngiditatie -zbumiditatie z aplcjnonem co:po*
rum frigidam z bumidamtqt fanguie vnctuofitae que cftvtriufq5 ma*
tenacum reludat a venieiobiuat membtie frigide vel renulTc calu»
die coagulatur ab eotum frigiditatevel renufla caliditate z fit pingue*
fleuavires modicaf tribuitilatofqs bzcuefq*
fleua facit plgucs:fanguis reddit mediocref
0cio no Ifiiciio tradunt:,fcd co:po:a fomno
0enfus ebes tardus motus pigritia fomn*
\@>ic fomnolentus piger i fputamic multus*
*£ft buic fenfus ebes piguis facit colo: alb* do:vt vult jGar.u,2plcjcicmu5.et poftca fubdit bic tcptus # fanguinei
funt mediocres:fupplc m logitudine z bzeuitatc.quartu e q> fleumatid
magis ad oria inclinatur qua ad fttidia pp frigiditate mouctc ad oda ?
pigricia.quintn e q> multu Dozmiut:? boc c pzoptcr niulta bumiditate
eos:? ct pzouenit multus fomnus pzopter frigiditate.vt inuit auUoco
palle.fcptu c q> fteuati funt Duri igenij:qz flcut vuiacitas itellect9 ?per
fpicmt afigenij pzoucnmt pzoptcr naturale caliditatc:ita ebetudo itelle
ctus z ourides fgeni) pzopter e g> fteuati
d funt tardi mot9:? boc ct pzopter frigiditate q facit motu tardu: flcut
caliditas veloce, iDctauu c q> funt pigri.nonu quod fomn9 i cif e log9.
quos ca cade e cu pzedicta.pollca posiutur duo ali) tffus recolligetes fl
gna pzcdicta cu quibufda alijs.pzimu c flcuaticus e fomnolctus.ucUa
tus ad multu fomnu.fccudu c ipfe e pigerxtardus ad oc5 operatoj
Zxrtiu e quod e multi fputi pzopter buiditatc i eo abundate multipli*
catiua fputi.quartu c quod tafc obtufus i fcnfib9: z nedu C fenflb9 Cmo
et i intellectu.qumtft c quod tafeft pinguis.feptu eft quod taPefl albus
m facie/&lbedo,n.cutis z matime fadei fignus eft pziuationis fanguis
out paucitatis eius cum frigiditate:vt Dicit aui.loco pzealle.
*
7Heftat adbuc trito colere l ubie nigre*
j0uc reddit p? auofrptriftef pauca loqntef
vigilat fhidijsmec mef e Dedita fono
0eruatppolttn:fibi nil reputat foze tutu
3fnu id9 'i trito cnpid9 t>e)*req5 tanacif
TB6 e ppif fraudis tunid9 luteiq5 colo:if
]®\c ponit auctoz!aliqua
figna oplcpcis melancolie,
p:imu eft pzauitas. melaco
lia»n*rcddit boles pzauofo
qucadmdsfut
qui feipfos itcrficiut.fecudu
eft mfta triftitiarmelancolid
♦n.multutriftes fut vt pluri
mu pzopter fpus melacolicos turbidos % tenebzofofficut bolef leti fut
p20ptcr fpuu5 claritate.tertiu eft tacitumitas:melacolid.n.taddi fut -r
paucop pzopter frigiditatem :ficut nimia garrulitas pzouenit pio
pter caliditatc5*quartu eft quod melacolici funt apti ftudiorqz fcmp cu
piut efle foli*quinti1 eft quod tales fimtinfomnolentimcc bene comtus
unt pzopter nimia ficcitate cercbzi pzopter fumos melacolicos
uentes i eisfonia bozribilia quibus epdtatur a fdno*feptu eft quod ta*
les funt tcnacif pzopofitiXpertinaces:? cu aliquid i mente babent diu
retinent:? difficulter placabiles funt:?boc pzopter ficcitate cos que no
finit pzopofitu cito mutari: fcptimn eft quod melancolici nibil reputat
eis efle tutu:immo fempcr timent:-: boc eft pzopter fpirituum tencbzo
fi t atem:poftea in duobus vltimis verfibus ponuntur aliqua ep figrtis pzedicrts 't aliquaaddfitunpzimU cft quod mellcoltcus cft imud9:fccri
dum eft quod eft triftisitcrtiu c quod eft auarusiquartn cft quod eft te*
napiid c mbil volens emonere % male foluensiquintu eft quod c frau*
dulolus limplepitpzopterea boles melacolici funt Dcuoti: multu lege
tesiiciunatesit aliae mftas abftm&iaf facientef.feptu eft quod c mlttfi
tumdus.fcptimu eft quod eft lutei colozisXtemftris ftue fufei colozis.
Coloz enl fiilc91 maple Ii viriditati appzopimat figiuficat oommtu me
lacolic fm raau.almad pnn.
3n boc teptu pzio ponit
nefit oiat quod flcumatic9
eft albi colozisifs colcncus
eft ruffi colone t fanguine9
rubent De melacolico Dicit
in fine pzcccdentiu vfuus:?
De iftif olbue Dictu cft pzi9.
fecudo poit.piu.figna fupa-
budatie fangulsiquo# pn^
mu eft q> facice eft rabea pzopter afccnfus fangulf ad caput t facic.fcdi
du eft quod oculi pl9 videntur epire folito pzopter eptcnftocs qua facit
fanguis ml*tiplicatus:tcrtiu eft quod gene Iftatur pzopter fif5 cas. quar
tu eft quod cozpus totu grauaturiqz natura fuppeditatur no fufficicne
regere buozee t fuftentare Debite cozpusiquintu eft quod pulfuf fit fre
quenf pzopter caliditate qua inducit fanguif mftiplicat9:feptu eft quod
pulfue eft plen9 pzopter mftitudCes vapo£ t fcptnnft
eft quod pull9 eft mollif pzopter buiditates nimia mollificates arteria,
octauu eft q> doIoz fit l ffoteit boc pzopter fangulej lnftiplicatu i retbi
mirabilirnonu eft quod venter pftipaturXDur9 fitinec bene alfelat pzo
pter caliditatcs nimia ejtficcates feces. Dccimu eft quod lingua fit fica
pzopter fife5 casivndedmu eft quod litis eft magna pzopter epficcatoj
ozificii ftoacbi ep nimia caliditateiDuodecimus eft quod fiunt fonia dc
clinatia ad rubedic5it iftud vult auid) X oocdij »c.vij*Dicens:et fomnia
que illud fcatXabundatia fanguis funt ficut cu5 bo in Ionio res videt
rubeas aut fanguines initum ep fuo cozpoze epire aut fe iit fangute na*
tare:? fimiliaiDecimutertius eft quod fputus eft Dulce pzopter fangui*
nis Dulcedines: notadu5 circa iftud quod ficut b ponuntur ligna
bundatis fangiusuta quida etia ponunt ligna fuperabundatie ali02U£
bumop fub quibufda vlibusifigna quides fuperabundatis colere lub
►
t@ij fut buozcs qui pzcflat cuiq* colozcs
ifHbusi rebus ejc Hcuate fit coloz albus
figule fit rube*;colera rubea quoq?
£>i peccet fagms:farief rubet:ejct3t ocell*
3fnflatur gene coipus nmuuitf grauatur
/£lt ptfufq5 freqnf plen*mollif:ooloz Igcf
iJDapne fit frontis i ftis vfibnsraccufat colera deptre dolo: afpera Ugua.TCnitusvoitufqs
frequens vigilaria mtomuita firis piguis egeftio tozrioventririnaufea
fit:mozfus cozdisrlaguefcit ozepis:pulfufadeft gracilis durus velopqs
calcfcens:aret amarefeit incendia fonia fingit.figna vero fuperabunda
tis fteumatis fub iftis vribusrfleuma fupergrediens pzopzias i cozpoze
legesros facit mripidus faftidia cerebza ftoaebi fiF occipi
rilqs dolozesrpulfus adeft rarus tardus moUtnaniripzecedit fallapfau
tafmata fonus aqnofa:figna vo fuperabundatis melacolie fub bis ver
fibus:bumo£ pleno dus fep i cozpoze rejjnatmigra curis durus pulfuf
tenuis 'i vzina.folliritudo timoz % triftia ionia tps:accrefcet rugitus: fa
poz 'i fputamls idcXeuaqs pzecipue tinnit % ftbilat auris*.
3fn bocteptu aucto: lo*
qmtur oe fleubotbdia:? pzi
mo oftendit etates requifita
ad fleubotbomia Dicens #
anu9 ♦pvij. vip petit fleubo*
tbomia:et pzo ifto Dicit ga t
pj.De tgenio quod pueri no
Debent fleubotboari mfi ba
beat.piiij.anos ad mmufret
ca cft:qz cozpoza pueros fut
faciliter refolubilia a caloze
eptraneo:? ideo Debilitatur multus ep euacuatide fozti facta per fleubo
tbomiam. Jtem qz indigent nutrimento Duplici De caufafcspzopter
nutrimentum taugumentumadeo minutio fanguis no competit eis*
item qz facile Dtflbluuntur a caloze eptraneo fuffkit quod ab eis Diflbl
uitnr quare non indigent ffeubotboia:/£t circa illud friendus cfl quod
llcut fleubotbomia no ouemt pueris pzedictiscfed cauenda eft: ita etii
eft cauenda in magna etate:fcs femj:vt vult galiedp.mcgategni: qz fe*
eundum galie.et ifealf aq.tegnirin conualefcentibus z fenibus eft pau
cus fanguis bonus z multus malus lleubotbomia igitur rapiet bonus
z Dimittet malum: et innuitauicenna.iuj.iuxa.pp.oe fleubotbomia:
et ideo in talibus nd competit fleubotbomia :fecundo ponit nocumeu
tum fleubotbomie:et eft quod fpintus vberies epeunt per fleubotbo*
miateuius ratio poteft elfe:qz cus multa euacuatide fanguis que ftt per
flieubotbomia necelfe eft etia multitudines fpirituus euacuari. tertio
tdgit remedia per que ipirituf emifti refocillatur z iterato mftiplicatur:
i©en*(epteu*vi]cfleubotboia5 petit an*
S5puo vberio: eirit per fleubotbomiam
©pirituf cjc potu vini moj: multiplicatur
cibo Datnnu Icte reparatur
Furnia clarificat fincerat fieubotbomia
mctef 'i cercbr calidaf facit ee medullaf
vifccra purgabit ftoacbu vctrcq5 coercet
lauros Dat fenfue Dat fonu tedia tollit
2Uidituo vocem vireo pzoducit % auget istcit q> cjc potu vini fubito regeneratur fpus:qz 01115 fubito nntrictifl
maprns e vtuu:vt pzi9 *oictu c.-zfpus et regeneratur 'z rcfocillatur cp et
bofcd boc fit lete t non fubito fient et virio:? cibus qui D5 oari erit di
geftibilis t miti fagms oua fozbilia:?fiKa:? circa iftud
laedit e Q’ I5 cib* regeneret fpus pofi flcubotbomia:tamcn sebent ea*
nere patictcs a niTto cibo 111 pzia t fecunda vicit pfaac i Die*
tis:cibus cft eis minuendus t pot9 augcd‘\f,rcfpcctu cibitno tamc ref
pectu fuc imo niin9 Debet bibere qui ate ficubotbomiam qt
vt* Digeftiua Dcbilioz cftrquarto poit autoz.puuuamcta flcubotboniie
Dcbite.facte:pztmu e quod tpata flcnbotboia pfuztatvifustqz minuedo
buozcs et nituit effnationc ad caput ? replcctios cius:offufcatcsviUi:fe
cudo e q> clarificat:? finccrat mete? pzopter fires casdertiu e #
calefacit mcdulla:qz muut fupfiuitatef q ad ea venictef ipfas ifrigidat*
quartu e q? purgat vifcera.i.mteriozacqz cponcrata natura faginezbu
mozes crudos fitenozib* otetos meli*: Digerit:quintu e q? flcubotbo*
mia reftrmgit voitn ? fiupuvcntris:qz Diuertit buozcs ab iteno:ib9ad
eptcriozamftudvultaui lo pzoptcrca q?
ad ouicrfi trabitrnatura fccudu plunu retinete iftud maplc vep e qui
do flcubotbomia fit revenio bzacbij ma ficubotomia facta dc venio pe
du nofic retinet:pot tamen p accidens ptingerc q> ad fleubotbomiam
fequatur maioz flupu ventris:? boc Dupfr: pzio qz et flcubotbomia fa*
cta‘ tollitur on° naturetne ei vt9 pfoztata aliquado pzouocat alias eua
cuatiocs:fecudo fi fiup9 ventris fiat cp mlta Debilitate vtutis ptenttue:
tue ei,qz ep fieubotbomia Debilitatur vtusrmagis augebitur fiup9 ven
tris:fcptu5 eft q? fieubotbomia facit puroffcnfnstqz minuit cuapozatio
nem ad caput vnde turbatur fenlustfcptimum cft q? ipfa iuuat lomiuis
tmpcditurqz per ipfas euacuantur buozcs plurimi a quib9 clcuatiir va
pczes acuti ? Diucrfi impedientes foninum;£>ctaun eft quod ipfa tol*
lit tedia] ? grauitatcs nimia s:qz per ipfam virtife eponcratur a fuo gra
uamine ? ct educto per ipfam fanguinem educitur fimul melacolia fep
fangumis que inducit tedia ? grauitatcsmomim cft quod ipfa pfert au
ditui:qz per ipfas Diminuuntur vapozes ? bumozes afeendentes ad ca
pnt impedientes auditumtDccmnl cftquod ipfa cofcrt vocuqz per ipfa
Dimimiutur fupci finitates ? bumiditates que pofient pcrucnirc ad pe
ctus vel cannam pulmonis-z impedire vocem Undecimum cft quod
ipfa augetvires:quia per ipfam cozpus a fuo grauamie eponeratur qua
re virtus augmentatur*
3fii boc tepui auedi ia fa STres infunt iftis mapus feptember apzilif t£t ftmt(tituarcs funt vclut vdra tnes.
lfb:la mcs pumfpoftrcnuitf
iplcc faguis minui ncc carnib9 aferisvti
5» fcncvcl luucuc fi vcnc fangine plene
J0miu menfe Pene confert utcifio vene
!Di) fur tres mefes map9 fepteber apiis
3fn quibus cminuas vt longo tpe vuus
foat.p2io ruat quod iSKtrc *
menfes:fc5 m 3f usfcptfbcr
apzilis funt mefcRunares z
in eis funt Dies pzobibitia
fleubotbomia:v5 pzuna z>U
es niaq: z vltinu fcptcbzis
z apzilifiet illud comuncf Di
eunt: vcruntamecll Dictu fi
ctummcc aliaiius valozis.uno p:edicti tueo polfmit cfle ita boni z
eti fiait z alt):fccundum q> Diuerfa sitellarum ets poteft efle.ct fubdit
aucto: cp in talibus Diebus nulb-vefct sebent- carmbus anferis: quod
etiam falfuni ctl z erroneum z matis foztilegio attribuendum: z foztc
micto: z illud babuit a indeis qui illum ritum obferuant:fccundo Dicit
$> fenep fcncctutc z non a feiuo z mucius venas plenas babentes fen*
{siitne minui poliunt omni nienfe: q: illi non faciliter rcfolubilcs funt:
nec in cis folum paucus ell bonus inio niultuf:£ertio Dicit q?
incifio vene pzo rccde fanitatis cullodiendo D5 fien m aliquo illop triu
mcnfinmtqui funt map ns fcptembzis z ap:iUs:Differentcr tamen: qz i
apzili z mato D5 incidi vena epatis p:opter multiplicationem fangius
eo tcmpo2e:cum fit tempus virale:? m feptcmbzi vena (plenis pzepter
mclancoliam que tunc b5 multiplicari,cum fu tempus autunale.
ftZHc aucto2 poiut.jcq >ctuc
impcdumtfiaibotbomia5*
pzimum cit frigiditas ,opic
jcioi uoXum anf m iSatan
mcgatcgiu flcubotbomia i
frigidat tuc angmctarct tru
gi<3itatcm:caula autem qua
re fieubotbomia infrigidat cft:q: fecundum f faac MV2inis:f anguis eft
fundametnm calous naturalis.ullud mquo calo: natura lio feruatur:
* c\i flcubotbomia fangumem cuacuatadco ? calo:em naturale?:? rue
per confeqncns mfrigidat.fccundu regio frigida vebementer: fub qua
t>5 compzcbcndi tempus multum frigidum quod etiam pzobibet ficu
botbomiam: q: in regione ? tempoze multum fhgidis;languis m fi U
giditate co:po:is includitur, ? ille qui circa eptreimratcs cjciTht a frigis
ditate condenfatur ? ineptus fit adboc q? fluat.tertium cfc wtenfus do
loztfub ouo etiam poteft compicbendi tuniia cozpcao mfiamatio:q: li
tu ifiio accidentibus fieret flcubotbomia fequerctur metuo agitattuu*
frigida natura friges rcgiorrolo: ingens
1(5* lauacr coitil mino: ctasat5 fcnilif.
/10o:bus p:olirus repletio potus 7 cfce
£5i fragilis vel fubtilis.fenfus ftoacbi fit
i£t faffiditi tibi non funt flcubotbomadi mi c natu re:cu fit diffozmis ? matoz iflamatio que it efl nam
ram magia debiltas: ? ca motus agitatiui in doloze intefo c:qz fit tra*
ctusad oinerlas partes.per fleubotbomiam.n.fit tractio ad loeu ficu-
botbomatum:? ep ooloze fozti fieret tractio ad loeu dolozis:ca vo ma*
iozis mflamatidis ell,: qz ep fleubotbomia comouentur buozes quare
magis inflamantur ep motu.et illud vc? c quldo fleubotbomia fit par
ua ? artificialis:!! tante fiat vfqs ad fincopis pzodell in pzedictis cafib9:
jqz illa cuvincit atractionc oolozis no facit motum agitantium:? fitr tol
lit inflamationc cu no fint bumozes ibi qui comoueantur ? calefiant ?
niaiozem tflamationem mduciit.ct illud voluit gatan co. illi9 apbozif*
mid.pti.apbo.qne egerutuncu oipit:q? no c melioz medicina i apollca
te vebemetis iflamatiois:? fitr i febzibus ? doloze fozti qua fieubotbo
tma.j0uartu c balneu z maprne rcfolutum:tale.n.probib5 fleubotbo
miajrqz tale ct efl euacuatiuu ia natura no facile tolerat euacuatid5 fup
efl coit9 fmediate pzeccdcs: p9 talemmo flati d5
fieri mcifiovenerqz epboc mapta debilitatio nature fequeretuncuj per
coitu pzius natura debilitata fit.0eptU5 ell etas maioz vel minoz qui
requiritur ad ficubotbomiastflcut etas tfantte z etas feni j:pzout oecla
ratum ell pzius.et illa ipedimenta tagit auidoco pal.oiccnfitibi quoqs
canere oebes a minutde i oplcpioc vebemeutis frigiditatis z in regibi
bus foztis frigiditatis:? in boza foztis dolozis:? refolutiuuj
z p9 coitu z in etate que ell mmoz.pij.ams fettu quatoinagis potentsmi
fi in figura ofifns fueris z in foliditate mufculo?; z vena?; aplitudtne:?
ea?; rcpletioe z colozis rubedine:? vlt enus fubdit:bos naqs ep adole*
fccntibus ? fembus fieubotboniarc audebis. 3ldolefcentes tame fcca
dit5 ozdinc ad fleubotboniandu paulati pzouebere debes cu pauca mi
mmone.0eptimum ell mozbns pzolipus: qz tuc ep tali flcnbotbomia
natura ouptr oebilitatunputa a mozbo pzolipo ? a minutione, et illud
clive? fectldu auidoco pzeair.mli fanginf affuerit cozmptio qz Ii fic fleu
botbomia pot octauum ell nimia repletio potus. 11011115 ell m
mu repletio cibufnb qua etia opzcbcnditur indigeftio ribt.et ca bozt
qz fecundi! aui.md.attrabctia linit tria.f.vacuu:calidu:? tota ipes. 0t
ergo vene per fieubotbomiam a fangiuc euacuarctur cibi! indigcllu vT
fnpcrflunm fiue potu fuperfiuum a Itoinacbo vel epate attraberct qui
indigdfus vemens ad membza no cozrigerctur: qz tertia digefho non
cozngit peccatum fecunde:nec fccuda pzune: I! peccatum fit magnum
pzepterquod in membza ito oucrtcrctnnfcdibi remanens pollet dic
cattfa egritttdinis.decimu ell ffagilitas.i.debilitas virtutis:flcubotbo mia.tt.eft foztieenacuntiotfm gaDj.ampbozifmo# in cemento illuio*
‘Jjn quo mo:bo:fcd virtue oebilie no pdt pati motum foztcm.Gtndca
mus eft fubtilie fenfatio ozifia) ftomacbirquod pzccozduim oicitur: qz
ep ficubotbomia in tali fbtim fcqmtnr fmcopie.ct fub ifto etiam cem>
pzebertditur ocbilitae ftomaebi v facifllupue colere adozificium ciue
indnccnead vomitu facili colcre.SJndc in acciden
tia no fleubotbomia.pcr ficubotbonua.n .btmtozce coinoti ad
00 ftomacbt inducerentur taqua ad loeu conflictum:? qz eft membzuj
x>ebilc ? unpotene illi ftuptti rcfiftcrc:idco illiTmulta mala per rteubo*
tbomia accidut.£t boc eft vna ea quare quadoqj aliqui in flcubotbo*
mia fincopant.f.qz colera ad ftontacbiim fluit que mozdicandb ftoma*
cbum er opaffione coidie ? ftomaebi fmcopim mducit.ouodccimu eft
faftidm:fuu faftidio fieret fleubotboia cu veite euacuaretur traberent
adfc matena mala facicte faftidut.et pllma ifto£ fer vltiop accidentia
tagit auidoco pal.? circa iftud e feiendu cp pzeter pzcdicta accidctia int
adbuc aliq alia et ipedt&ia fleubotboia5: quo£ pzimu calia cuacuatio
vtquado eft fiup* aut emozrof 03 fieri ficubo*
tbdia:? boc ad euaaiatid3:l5 ad oiuertedu flupnfeu materia poffet fie*
n.fecudu £ cozpozie fiue ppofitoie rantaftqz a cozpozib9 rarif mlmoif
foluttnr:? io fufficit ifta refolutio nec euacuatde idigent: vt vult gaf.ip.
vifcofitae: tucm.cft canenda ficu
bott >oia:qz augmentaretur eruditae pp boc i mozbif Ibgie no
eft facienda fieubotboiatqz eruditae buo£ augmetaremr % vmiebchili
raretur ? niozb9 plogarctur:? io timedu ect oc cafu vtutie.ctapter i:>oc
vult aui.q> i mozbie cromcie facienda eft farmaaa ante ficubotbomia
imitti vt buozum cru*
ditatcm Digcrat:quartum elt acri* idebita oifpofmo 7 nimia abditas
ant nimia frigidita*:qz per caliditatc mfta forne fit refolutio:? p frigis
ditatcm multa mcptificatio bumozum ad fiupum.
3jfu boc partii autozpo
mtqumqjque oebet
fieri circa ftcubotbo*
inia: aliqua quide an
tc fleubotbomia5:aU
qua i fieubotbomia:
'i aliqua poil flcubotboimamtpzimum elt vnctio que aliquado fit i ficu
botbonua:ficut vnctio ficubotbomi:vt ooloz lematunaliquando vero
polt fieubotbomia: vt confolidatio vulneri* retardetur ad boc vt poft
ficubotoiniam buczc* relicu in veni* aliquam poffint babere refpira*
tionc? fumi aliqui mali cpalent:fm e potu* 7 mapCevimqui valet l ficu
botbbia Ii iiucopi* accidat:-? ct valet polt fieubotbomia pio regenera*
tione nouozum ipiritufi 7 noui fangui*:-? illo mo ia faciunt ede*: tertid
elt lauacbrun.balncu # valet per ouo* vfper tre* ante:-? per duo* vX
tre* polt ficubotbomiam -?nou eodem Dic:antc quide:fi qui* timeat #
babeat i fe briozc* groflb*:qz balneu buo:e* Diflbluit 7 cdmouet eo*:
7 pzopter banc ca5 etia edpetit ante acceptio lirupi acetofi: -? motu* vt
biiozc* Dilfoluatur 7 fubtilientur:-? ergo quado 05 fieri fieubotbomia
ds frican bzacbiu:vt biiozc* epiftente* inveni* pzopmqui* bzaebio fu
btilientur 7 pzeparentur ad epeundum faciliu*:poft fieubotbomia ve*
ro valet vt rcliquie biiop 7 vapop Derelicta refoluatunm oie vero fleu
botbonne non coimcuinqz per balneu cuti* leni* fit qua lenificat per*
curiionc facta i fieubotbdia fugit:-? boc elt piculfriqrtu e fafaa a. ligatu
ra cu paiu* Uei* qvalet p9 fieubotbomia imediate ad retmcMu flupu:-r
ate flcubotbonua ad trabfdu buozc* ad locuvbi qritur flcubotboiavt
ct eo etia vene Igrotfentur 7 meli9 videatur:qumtu c mot9 fiue abula*
tio moderata que potelt fieri ante vt biiozc* Dilfoluatur 7 fubtilietun-z
polt:ad rcfolucdti reliquia* er fieubotbomia Derelicta*: Circa
pzedicta kiendii elt q> comune* faciunt fe fieubotbomare leiuni: fs qui
bufda Doctozibu* mcliu* videtur 7 cducnicntiufquod ante flcubotbo
mia pzirnii vmi5 ouu5 foibcat molle C115 vno baftu vim circa nona vel
Dccinia boza ante prandium 7 Itatini poltca fe fleubotbomari faciant.
Ct bura* caufa c:qz Itoacbo vaaio natura fozriu* fangumc retinet nc
jtQirid 'ocbcs facere qnado ne fleubotbomari -
Wtc\ quado mimis fuens vel quado minutum
ductio flue potue lauacbru vel facias motus*
bebent non fragili tibi fmgulaancnte teneri* T>cfiriat in nutrimento:f5 cnm cibus qui vc fe multu nutritiuns dt fit i
ftoacbo cmufmodi funr oua fozbilia tvinummmc natura melius fagui
nc ejare permittit.
hoc paflu autoz ponit
trcfeffectus
pzun9 clt quod
mia cpbilarat.i. Ictificat tri
ftc boics:fecud9 cq> fleubdtboia placat iratos:? d:vtnufq$ clt qz c fan
ginne qfi.multa connttfcctur melancolia fitmlticia:? quando multa,co
lemxfit ira:cu mdacolia fit ca trilticic:? colera ire ia vtcrq5 tltop. ouop
eduatur cducttde fanguis:qz ei omilcctur terti9 elt quod pzobi*
bet amentes ne mfaniantrqz facit buozes fluere ad partes eptenozes ?
a capite omcrtit:p:o maiozi declaratione fcicndu cit.quod qumqs funt
caufe pp quas ds ften fleubotbdiarquaru pzima elt directa ? alie quate
tuoz indirecte:pzima que e directa e vt abundantia fangumts
tur:flue abundet m,qualitate flue quantitate liuc vtroqs nio.
na fini aui.lo.pzeaUduo genera boim funt vnus
cfl ille modus bominus qui ia pati funt incidere in egritudmes:vt qui
babent abudatia fanguis m quatitate:? reliquum genus elt genus illo
rum boim qui ia cgritudmc inciderut pzopter buozu fute fanguimf mst
licia f5 differt flcubotbomia ifta ? illa:qz pp fanguis abundatia d5 flte
ri multa fleubotbomia:f511 i qualitate peccet fme fit maliciofus tuc co
petit flcubotbomia pauca:vnde fecudu faguiffit
mal9 in cozpoze ds cuacuaripaulati;? ideo peccat mftu illi qui quando
videt fangumc maluj fleubotomat Ic quoufqsvideat ianguine5 bonus
epire cum fozte pzius totus fanguis epire q> bonus cpirctds debet fleri
pauca cuacuatio;? tunc fecundus cafu ilto:pziufquas ftauflcubo
tomia ds dicta bonu fangumc generas epbiben vtloco mali fanguuus
bon9 faguis generetur.t£t poltea 05 ficu poli niodicu tepus flcubotbo
mia pauca:? fic dctccpsarta fleubotbbia c directa qz fit p fe ad euacua*
tbes illius q» per fe 05 per flcubotbomia euacnari fc5 ad euacuatos ple*
nitudis buop fiue fanguisrpzicipalitcr tu lecudu q> cu eo funt alij buo
rcs.pzta ca idirecta c magnitudo mozbi? magnitudo apollematilvebe
mentis iflamatids:qz fecundus gala co.illi9 apbo.que egerut ?c.lF)b e
melioz medicina m apollcmate vehementis uiflamatois.? in febnb9 ?
doloze fozti qua flcubotboia:vt et dictus eft ibi frigida natura; fecunda
ca indirecta clt vt attrahatur materia ad parte illa per qua ds cnacuari
materia: vnde m rctcntioc ? emozropda# dsapenri iopbea
i£rbilarat triftesurritoe placat amentem
Tfte fint amentes fleubotboima facit* H gaf'4 aut.vt trahatur materia fanguff ad inferi* tertia ea indirecta £
vt buoies trahatur ad locu illi loco ad qucflufit buoies:? boc
ad oiucrtcdtl materia a loco ad que Auilt buoies:vnde in nimio flujca
05 fieri fleubotbdia dc bafilica vt trahatur materia ad
riu locu ad que Decimat ? Diuerratur a fuo ftujtu:? pp boc in plcurefi fi
niftre partia:D5 fieri ficubotboia tu parte oejetra vt oiucrtamr materia
? attrahatur ad locu loco ad que Declinat:? fitr fi fit iu pte Der
tra D5 fieri fleubotbdia in pte fimftrarquarta ca indirecta eft vt per Heu
botbomia vna poicio materie euacuetur e natura potcntio: fit lupia re
fiduu:? fic fleubotbdia qn repletio eft m coipe ne fiat apoftca:qi
natura eft Debilis rcfpcctu regio illo# buo:u:id vna po2cio illius mate
rie eft euacuanda ne jpter ipotentia nature i regendo illamateria: illa
materia fluat ad alique locu Debile i quo aggregetur? apoftea generet*
3n boc paflu auto: ponit
vnu Documetu dc quantita
te fciflure in fleubotbonua.
j£t Dicit q> fciflura D5 effe I
larga mediocriter vt fumus ? groffus fanguis liberius creat: qi qn fcif
fura c ftricta tunefolu fubtiiis faguis.cpit ? grolfus.rema net.arca iftiud
c faendu q> altqn in fleubotbdia 05 fieri vuln9 magnu ? aliqit puu: D5
at fierivulu9 magnu tribus Decaullsqmo qi buoies funt grofli: ? grof
fis faguis eft euacuad9 vt per illud vulit9 magnu fanguis facili9 pbifit
epere:? ergo mclancolicis facicduc magnu vuln9: fcdo pioptcr tcpozif
frigeditate q? buoies fgroflat:? ergo in bverne D5 fierivulu9 magnum*
£ert;io piopter abudaria tuc fit melius cuacuatio per vulnus
ni-iHiuv $ parim:f5 vuln9paruu fit eu c vtus Dcbil:vt defpirttib9 ?ca
loic in tepoie calido cad£ dc eftfaguis iixbtit*.
Jfu boc pafin auto: ta b
qit tna ofiderada circa
flcubotbdiajtptifiin eft
cp fleubotbomatus non
D5 Doiniir e immediate
poft flcubotbomia: tafi
ad minus trafiuennt fer boie:? huius fubdit auto: cd5 ne fumitqui fc>
in fdno caufatur moti ad caput ledae cerebsmhe tamc polfunt attigua*
ri caufe:qua£ piia i ue in fouo tat fe patiens fupia biacbm fleuborbo*
miaru*:? per boc Icdatunfecftda eme bfioics m fomno fluat ad mem
b:n lefii5 i quo e ooioi ppter ictu fleubotbomi ? fiat apoftca:vnde gal*
fi. illo apboiifmoan quo mo:bo;vuif quod in fons
f ac plaga larga mediocritervt rito fum*
i£]ceat:vbeiius liberiufqs eruo:.
0agmne fubtracto fcc bo:is efl vlgtlanduj*
TBe fomm fumus ledat fenfibilc co:pus
Mc neruum ledas no fit tibi plaga p:omda
s£>agumc carpas efca* fifiatapoflea ftra cozp9aut ntfbs fit lefu5 ad ipfus flufit buozcernui.vo
alia aflignat casXquod per tale fonu pofl5 accidere pfractio mebzozu*.
j£t iftiue ca pot ec;qz ficuttfm illo apbo.in quo mozbo -zc*
fomn9an pzmcipio paropifmi uo ?petit:qz caloz naturaPad intcrioza re
grcditun-z epterioza [frigidatur:? forni remanet no ofuptirpzoptcr q? ri
gozaugmctatur z paropifm9 ctpzoldgaturrfic et fumi per pmotdj \nu
mo£ zi fleubotbdia ad neruoe z ad lacertoe eleuatur, qui no pfupti re
manetee in fono infrigidatur in epteriozib9 z ingroflatur:? id faciut ad
neruo^-zlacertop fi fiat fupcrdormitidmicdiatcp9fleubotbo
mia:alia ca pot cc:qz materia c ingroflae e facice ofractcc5:ficut i quar
tana i cui9trpo fit pzopter frigiditate z grofficie materteifj ner
ui z lacerti fut frigidi;id ad ipfoe venice ifte/um9 in fomno in quo fit re
tractio Calone ad mterioza [frigidatur -z ingroffatur:? ifte fum9iffigida
tu9 z mgroflat9 frigiditate z mgrofiatione inducit in mebzo fiue cofra*
ctd> ftue ad mcbp $fimile pzoperat egntudinee ;ofimilce,/£t iftud ve
rum eoe fomno fleubotbomie viemo"? non oe reinoto poft qua? fium'
illi fuerint cdfumptirfecudu quod TDicit eft quod fleubotbomane t>5 ca*
uere ne faciat nimie pzofttndam aperturam tn minutioneata quod ci|5
fleubotbonio ledat neruuni vel arteriam vene fuppofitumruam cp lefi
one nerui fcquitur fpafmue:ep quo vlteriue acerbifruna moze fcquitur
vel ad minue perditio membzuputa bzacbtj vel DigitUc./Ep lefide ar
terie fcquitur flurue fangumie arterialie oifltcilime curabilie: tertium
eftetuod fleubotbomatue non illicoad cftamediate poft fleubotbomia
cibumifumere ■ocbctifed oebet ejectare quoufqs m eo bumozee fiuv
rint quieti: ne cibue.ante eiue mgcrtioncm ad fubucniendum mebzo le
fo cu fatiguie finiul attrabatur*
Kdicautotpoitquu
q5Vitdda ab iplb ficu
ubotbomatborquo*
rum ptimu elt quod
fleubotbomatuo 05
vitare lacslacticmia
cuius cadfcqtep ce*
motione bumoruin
per fleubotbomiam fepe fluunt bumotes aliqui ad Itomacbum: fi civ
go Uc Tumeretur ep conuptione ill02um bumo2U5 lac m ftomacbo cor
rumperetur ecquo oc Te majume cotruptibilc elbia % lac ptopter Dulce
dmej emo polfet trabi mdigcftum ad venas;? pt opter commotionem
;f : . 4 . ■
/0mnia "oc lacte vitabis rite minute*
f£t viret potum fleubotbomatus bomo
frigida vitabis quia funt inimica minutia1
||ntcr tuctus erit minutia nubilus aer* a
Spiritus ejcultat minutis luce per auras
apta quies amotus valde noduus* facile co:rumpi.0ccundu eft quod fleubotbomatuo Djcaue*
.re a potu nimioiq: pzoptercuacu3tionc5 talio potuo trabcrctur
facile ad venae mdigeftuo:pzout pzuie metu eft. tertium eft quod fleu*
botbomatue 05 vitare oia frigida tam mtue funipta qui ertenue ad>
bibitarputa cibaria multu frigidaraerem frigidmbalneu frigidu:tenui
tate vcftiuXcflionc fupza pctra:frigiditatc capitio vel pedu: qz cii calo:
naturalia per ftcubotbotnia Dcbiiitatuo eft: co:puo facile fuperflue \xu
fiigidarctur.Ciuaitu eft q> ftenbotbdatuo no 05 ambulare in aere te»?
nebzofo nebulofo turbato:q: talio ptriftat aiam: % piqricia in cozpo2i*
buo inducit: vt pziue metu cft.ibi.aer fit muduoma triftitia ci c fanguio
mclicolici:fed 05 ambulare in aere claro % lucido:q: C tali aere fpuo vi
taleo naturaleo 'i aialco recreatur 'i ad cpra mouetur cogaudentco fu
milu fipuintu eft q> flcubotboatuo d5 querere quiete mo*
tu epefliuu vitare:qz inot9 epefliu9 tuc niape Debilitat % buozef
uctquief vo tpata motu fedat.
mc auto: oicit quattno:.
pzunu eft q> flcubotbdia fa
cienda eft m pzicipio egritu
dinu5
queXterminaturin
Dic quarta:q: taleo funt bzeneemec Dant induciao:? id a pz incipio mc*>
dicade funt.‘occundu eft q> in etate mediaXque eft a.pcpano vfq? ad
jdv.vel.l.annu pl9 De fanguie eprabendu c qua C aliqua t etatus:
q: in tali etate mape multiplicatur fanguio:-: eiuo fubtractio no Cpedit
augumentujmec Diminuitur vtuo co:po:io:q: co:puo f tali etate nd au
getur ncq5 Diminuitur fenfibilitenfed ftare videtur.tertiu3 eft quod(fe
neo 'i pueri pap flucbotbomadi funt:q: in puerio fanguio ,mult9 requi
ntnr pzopter nutritios 'i augmentatios meio./£t in fenibuo vtuo incu
pit eft quod in ve Dupla quatitao fanguio abftrab£
da eft per fleubotbomia refpectu alio£ rd eft: q: ver eft
tempuo mapme multiplicatiuusiangioXecudu oco auctoieo medicie.
/Circa pzimu Dictus pzo maiozi Declaratioe ponende funt alique regu*
le circa flcubotbomia:qua£ pzima eft q? in pzindpio mozbi nd eft facif
da fleubotboia .XMbedicuo.n.c mifter nature: fccundu galan tegni.ca.
illo./0iU5 natura opatripncdicuf vo mfftercfed fecudu gulam apbo.
in cemento illiuo:egritudimbuo quibufcnnqs incipientibuo nulla cua*
cuatio I pzicipio mozbi cft.naturalio: ficut ergo natura C pzicipio mozbi
nd cuacuat:ita.nec tamen i tribuo cafibuf bj inftantias*
Ifbzinctpio minuas in acutis peracutis
/fetatis medie multum oe fangume tolle
0cd puer atq5 fcnejc tollet vtcrq5 paru5
£Jer tollat ouplu reliquu tps tibi fimplu pii ni6 m materie furiofltatetvnde Tan.loco fepe allc.vult in piincf*
pto morbi flcubotbomia non D5 fierirqr flieubotboima humores ccm*
mouerct ?.fubtiiiaret % currere per coipus faceret mfi materia fit furio
l*i.fecundo l?5 inftantiam in materie,multitudine, vnde galic.fuperiU
lum morbisrvult quod oportet fieri fleubotbo
miam aut farmaciam vt natura allcuietur: que fc5 onerata eft propter
materie multitudinem.Zxrtio b5 inftantiam in morbi magnitudine ?
acuitate. vt quando eftapoftcma magnum ?Dolorolum: licet non fit
multa matena.f.antecedentis incorpbrc.vnde oicitgalic.ruj.mcgate
gni.lisapoftcma lit magnum fleubotbonietur in principio: licet non fit
materie multitudo ne erepet aut aperiatur apoftema ante fui matura*
tioncm.£rgo vt mala fmtbomata vitentur minutio cft facicnda/fecu
da regula eft qiiod non fiat flcubotbomia in Die motu9 egritudtms:fi*
cut in erili non eft facienda ficubotbomiamec aliqua euacuatiome ma*
tena a loco ad queni natura mittit ipfum Diuertatur: limiliter neq5 m
parojrifmorvnde fecundum gal1ea.ampb021fm021i.5in ft.1tu.ncq5 fleu
botbomia ncq5 farmaria fieri x>yx\i m eo fit coctio morbi rque melius
fit in quiete qua motu:fcd fient fe b5 ftatus ad morbum totalemrita pa
rorifmus refpectu»Dierum interpolationts.ficut ergo in ftatu no eft eua
cuandum:ita nec in parorifmo. regula cft quod ffeubotbomia
non eft facienda in principio morbircum crifis eft remotarqi fecundum
ffaac in vrims;fanguis eft fundamentum caloris naturalis ipfum: fc5
fuftmens:licctcoifit fundamentum generans:? fpiritus fundamentu
DCportans:fed fanguis eft fiindamentu5 caloris naturalis:qr ep eo ma
terialiter generatur calor naturalis:? ideo aliquis fanguinem euacuan
do cuacuat calorem qui materiam morbi babet Digerere: ? per confe*
quens morbus prolongatur ? virtus oebilitatunpiopter quod tiinen*
dum eft ne propter longitudinem morbi ? Debilitatem virtutis natura
fuccunibat.jOuarta regula eft quod in corpore babente fecem in inte*
ftinis non Debet fieri fteubotbomuucuius caufa eft:qr tria funt attrahe
tiaXcalidum:vacuum ? tota fpecies. iQuia ergo per fieubotbomiam
vene euacuantur que a membris fibi propinquis attrahunt: ? ita mefe
raice a ftomacbo:venter plus conftipatur: ? materia contenta in venis
plus inficitur:? meferaice attrahunt bumiditatem fecum:? feces plus
Deficcantur. iDcbet ergo venter primo glcnin vt per fuppofitoria aut
clifteriamifi per fe lapctur. jOuinta regula cft quod no Debet fieri fieu
botbomia multa:qr er boc malum accidit in fcnioXmulti morbi mali
fkut epilenfia appoplcpia ? paralifis:quia propter remotiones fangui* nfe* caloits generatur multe fhperfluitates ficum atice que funt caufe
ba& egritudinn,0epta regula ell nd D5 fieri fieubotbdia in muliere
menlmiata aut Ipzcgnata.Jn impzegnata 110d* fieri: qz per boc caloz
Digeri abii Diminueretur ? nutrimenti! fetuf auferretur:? mavic qua
do fetu6 efl magnus cii tuc indiget ampliozi nutrimeto* i£t illud Dirit
Y nidflruata vo naturalrXfim reuolutds mclif
no 05 fieri flcubotbomta:qz in firmi nimio ect facienda ad
Diuertendu materia:fed quado cueniunt naturali ? fcciidu Debitu cur
&15 nature tuc nd D5 fien flcubotboia:cu materia cuacuetur futficictcr
a natura:? natura nd D5 Diuerti ab opatide. fcptia regula e q> p9colert
ca pafiionc nd D5 fieri flcubothdiaXii.n.fleubotbdia 2inoueat bfiozef
per boc poffet bumoz colcric* ad lloacbu fiucre ? ipfu5 tnflamare: nec
D5 fieri p9 vomitu ne fiFr bumozes fluat ad flomacbumeqs p9 flupu vd
tris:neq5 p9 vigilias magnas:neq5 p9 motu foztem:? bzeuiter nec poli
vllum calefacies multuraut multu Diffolucnfiqz fieubotbdia bumozef
plus cdmoueret ? vtutem magis oebiUtarct.Dcidc videndu efl in quu
bns bolbus copetit fieubotboiniaret p:o illo ponede funt alique regu*
IcXuap p:la ell q> fieubotbdia copetit bolbuf Delicatis ociofis ? quie
fcentib9:multii carnofis:? cibis multu fangninem generatibus vtentu
bus.fecunda regula ell fleubotbonna fuerat illis in quibus ell abiu
dantia fanguims:quod cognofatur per vzine fpifiitudindabudatia.ru
fanguls facit eam fpiflam:f5 colcra liibttlem.tertia regula ell $ fieubo
tbomia D5 fieri in illis in quibus melacolia abudat. Sinde cu ell mtto
melacolia naturalis currens 015 fangule per totum coipus: q: languis
tn epate ab ea mundificatur:tunc copetit fleubotbonna fiue minutio po
Ilea Duplep ell melacoliamaturalis ? innaturalis.na*
turalis ell fep fangufs:que quado abundat ipfa ell currens cu fanguinc
quare cu fanguinc per fleubotbonna euacuatur: ideo facienda ell flem*
botbomia ad eius euacuationc cum fanguine:ab codcm.n.calozc.f.ca
lo:e temperato fiunt fanguis ? melacolia:quc dl eius fcp:? pollca facie
da efl farmacia.quarta regula ell $ in illis in quibus timetur bumo2U
ebullitiorcoturbatio ? calefactio:competit flcubotbomia:? illi flatiqua
do fentiunt fe calefieri Debent flcubotbomari cu fit timo: ebullitionis
pturbatioms ? calcfactionis:pzopter bumozum
do tamen aliqui Decipiuntur per illam regulam :qz llatim quando fen*
tiuntcalefactionem?timentdc bumozum ebullitione llatim
tbomant feXt quando illud ell eje colere calefactione? incenfione:per
fleubotbomiam non ceflat calefactio nec cbnUitio:immo per boc aug* mentatiirrqi fleubotbomia bunwrces comouet:? per cozpus currere fd
cit*j£t ergo non competit flcubotbomia nifi boc fit eje abundabtia bu
mozum quod cognofcitur per fudozis multitudinem x majeime in ma*
ne* Aliqui *n* funt qui non fudant nifi quando euacuatione indigent*
j0uinta regula eft $ tllie v>5 fieri flcubotbomia qui babent virtutem
foitcrn x qui funt fanguince coniplejtaonis no frigide x licce*vnde 'Ra*
vibalmanfoXozpoza apta ad fleubotbomia x que babent venas am*
pias x maifcftas x cozpoza pilola x bzuna x ejc coloie rubeo x fufeo mic
tis funt colozata:? iuuenes x adolefcentes x fenee no x>ecrepiti;fed pue
rVx infirmi non funt minuendi nifi magna vzgente neceflltate.et pluria
me iftarum regularum colliguntur eje 3ui.iiq.in ue fleubotbomia.
ponit auc.
aliqua
membza euacuan
da flcubotbonua.
et Dicit pzto quod
tn vere z eftatc sebent euacuari vene Dejctre:vt Deptre manua vel dcjc
tri bzacbiji vel pediarfed m bf eme z autuno Debent fleubotbomarive
ne ftniftreXfmiftre manua vel fimftri bzacbij vel pedia,et iftiua caufa
poteft eflerquia ver eft multiplicatuwm fanguinia z iftaa colere: ergo i
vere z eftatc Debent euacuari ille vene m quibua magia abundant lan
guia z colera:f5 ille funt vene Deptretqz in parte oeptra co:po:ia fitua*
cum eft membzum generatiuum fanguiniaXepar z receptaculum coic
re :fc5 ciftia fellia,0ed antunua eft generatiuua melaucolie que etiam
coaceruatur z no refoluitur per byemcergo in autuno z bveme Debet
flcubotbomari ille v ene m quibua magia Dominatur mclancolia que
funt vene fimftre cum in fimrtra parte cozpozia contineatur fplcmqui c
receptaculum mclancolie.fecundo Dicit quod illa qivattuoz mcmbza.f.
cepbc,i»caput.coz>pca>? epar.fccundum quattuoz partea anni funt cua
cuanda:coz quidem in vere, epar in eftate; caput in b?eme z pedea m
autumno,
B0ic tagit fep juuameta
pzouemcda epfleubotbo
miavene queDicitur falua
tclla :z ivia i Dozfo mau*
in loco qui c Iter auriculari Digitu z medicu.pzimu e quod ipfa purgat
epar.0ecundum eft quod ipfa mudiftcat fplene,teitium cft quod snun
dificat pec t‘\quarmm eft quod pzeferuat pzecozdia,i.oziftciu5 ftoaebi a
t£ftao ver Deptrastautuntts b?emfq5 finiftras
iQuatuoz b mcbza*ccpbe»coz.pes*epanvacuada
glencoz.epar elbs.ozdo fequeno reliquae
iDat faluatella tibi plurima do na minuta
Iffrurgat epar.fplcnc.pect;\pzecozdia.voc£
3fnnamralem tollit oe cozde Dolozcm. nocumento. j&umtum dt quod aufert nocumenta’voos. 0ejdnm
elt quod aufert dolozem umaturalem cozdif:? ratio omnium tuuamen
tozum elt quia pzcdicta vena ab omnibus ite locis fanguittf cuacuat:
vt pote etiam patcbit;pzo inaiozi declaratione pzcdictbzu fciendu eft
quod in fleubotbomia(aliquando aperiuntur vene ? aliquando artene
Jfit apertione autem artene eft caufa potiflima eft mmi*
us flupus fampis qiuMuplict caufa babet fieri m fieubotbomia artene
Cina caufa elt caliditas vebemens arterialis:calidum enim c
faale mobile 'i arteriam dilatans 't aperiens:? ideo iuuat multum ad
cuacuationcm fanguinis in fieubotbomia arterie:fecunda caufa eft an*
tcrie mobilitas ? ideo tardius m ea vulnus curatur cum vulnera no fa
nantur nifi quiefeant pzodeft tamen ifta fieubotbomia tripliciter:'') jbri
mo cum eft in cozpoze famnunis Iubtilis abundantiarfecunda quando
vapozofirtertio quando calidifimufanguis enim fubtilis:ej:quo caloz
naturalis ? fpirit9 fiunt:babitat in artena fed fanguis groffus:ej: quo
membza nutnuntur m fanguis vapozofus in arteria co
tinetur:? fandius fanguineus invcnis.fanguis ctias calidiffimusqui a
cozde efficitur ? diqcnturtquod eft calidiflimum mcmbzum etiam con
tinetur in arteriatalius autem fanguis in venis:fcamdo fctfdnm quod
venaru5 apertio cftm multis membzistaliquando in bzacbio flue ma
nu magnataliqii in parua aliqn infpede aliqfi i nafotaliqfi in ffote:,ali*
quando in labijstaliquando in lingua fiue in palatoraliquando in agu
lis oculozum verius frontem: in manu maiozi que eft ab afcellis vfqs
ad aibitos funt qumqs vene aperiende fecundum iRa.Yii.alma:? aui.
loco.pzcallega.vna vocatur cephalica que eft vena capitis:fecuiida ba
filica que c vena epaticartertia mediana fiue cozdiaca fiue nigra; fccuit
dum quod vocatur ab auicen.fiue nutripificut vocatur a Ifvafi: quar*
ta afccllaris:? quinta funis bzacbiij :in manu ininozi eft fceiles fiue fal
uatella: ? in bzacbio fecundum quod continet maiozem manum ? nu*
110ZC5 funt aperiende fcjc vcueiccpbalica a partibus que funt fupza coi
lum euacuat:? ideo pafTionibuscapitis valet vt in emgranea: mania:
? ut alijs calidis paflionibus fiue ep materia calida:vnde ? ifta incipit
fiue ozitur ab biiero ? tedit vfus pte finiftra bzacbij ;bafilica euacuat C
mediate a partibus fub coli® vt a pectoze ? cpate:vitde m paffiombus
pectozis e epatis ? filius valctvndcvalet i plcurcfi:? icipit ifta ab afccl
lari ? tedit ad ptes ooeltica bzacbijrmediana vero elt media inter ou*
as pzcdictas m fitu ? in £politione:qz cp eis oponitune enim
ufqs: t£t elt etiam media in euacuatione.qz vudiqs cuacuat ? ab itte rionbus partibus fub collot? a collo:? fupia coUum.Cfndc cfl,vmuer-
falis toti eozpon in cuacuandomon vniuerfalis fient Dicunt quidam q:
o cozdc o:itur:fcd quia ramus eft ccpbalicc ? balilicc: iBt ergo cum vo
lum*flcubotbdare dc cephalica:? no apparet:Dcbem* accipere mngif
mediana qua bafilicam:? fmnliter cu volum* flcubotbomare bafilica
?nb apparctrmagts Debemus flcubotbomare mediana qua ccpbalica
q: magis oucmt cuvtraqs $ vna cu alia:cu fit ramus iftas:? illa ejttre*
matfccilcs flue faluatella eft vena que eft mter aurieulareft ? medium:
tcndcnsplus verfus medicum Digitu ? ozitur a bafilica:? ifta apitur ut
Dcjara manu in opilatione epatis ? in finiftra manu in opilatione
nis:? quare boc fit nefeitur rdcrficut Dicit aui.fcd erpericntiatbanc cni
inuemt fomnu>vt ipfe oicit:qi babebat quenda m cura ba
bente opilatione epatis ? fpenis:? fomniabat fc flcubotbomare panen
teni oe illa vena:? fle fecit ? mratus efl:De ifta fit fleubotbomia ponen
do manum in aqua calidatq: fubtilis eft: ideo vt igroffetur ? Dilatetur
? nevulnus claudatur citius Debito ?:vt fanguis groflus fnbtilictunaf
cellaris eft illa que poftta eft fub bafilica:? ilfa apparet in ligatura bia*
cbij *? dc ifta idem eft ludicinm cu bafilicarfumif biacbij eft illa que eft
fupia cephalicam fiue os vltimu flue altius biacbij verfus partem fil -
ucftrcm ;? eft idem mdiciu dc ifta ? De ccpbalica:l5 ergo fecundus aui.
? gafm apemonevene fit euacuatio vniuerfalis a toto coipemon tam e
ao oibus venis cqualitenvt vifum eftrlicet et vene a toto cozpoie
cuentmon tamf in eis eft timoz equalis immo cephalica fccundu ffla.
Vij.alman c fecurioi:? bafilica c magis timeda:? cardiaca et multa c ti
mcdafts min*$ bafilica: cephalica e fccunoz:q: neqs meta ea e ncru*
neqs arteria neqs fuper ea: fed fub cardiaca c ncruus ? altius fupia esi
eft neruusfubtilisadco timendum c ne incidatur ncmns:bafiUca c gU
culofa valde:q: c fub ea arteria ? uijcta eam eft neruus ? mafculus: % id
eft timenda valdc:fccilcs fine faluatella nd eft pcricnlofa:fcd tamc fub
tilis eft*? ideo vt aperiatunmeUus eft ponatur m aqua calida:Jn pc
de funt tres vene.fifciatica:fopbcna:? vena poplicis:? bce aperiuntur
cum volumus trahere fanguineni ad partes inferiozcs vt in piouocatt
one menrtruop ? illa que eft in poplice fccundu aui:magis valet qua fo
pbena aut friatica:qma piopinquio: eft matnci:?ideo melius poteft ab
ea trahere fopbena vero a virga tefticulis ? a matnee (anguine
bit fed fciarica ab anebis renibus ? n venibus que funt fttuateverfusg
tes filucftrd melius trabmfopbcnavcro ? a matrice a membits pofitis
rfus gtc Domcftica I5 fint rami vm9 vencan medio fretis eft vena vna que aperienda eft in antiquatio paffioib* faciei vt in mozpbea * ipetigt
ne fcabic 'i in paflidib9 oculorrpuo tu fieri minutio ue ccpbalicaidi
militer cvna vena i nafo:? i vtriufq5 apertione 05 collu ligari: % poftea
apiri vna ate alui:p ligatos cf colli melino mdifcftatur: 3n aliio U fut
vene que aperiuntur pzopter apofteata epiftetia i bo2e aut gwgiuio:cc*
pbalica tamen p:iuo nutmtadn palato funt qtiattuo: vene:que fi aperio
anturvalent ttupui rcumatio t ad reteo in cio facienteo oolo2c:t ifte ve
ne fut maifefte ftoebet aperiri materia iugcfta:itc queda fut vene i an*
gulio vfuo frote:t aperiuntur in pafliombuo oculc:u:cepbalica
pziuo minuta:ite queda funt vene fub ligna que apiuntur in fqumatia:
cephalica p:iuo minuta:ite vene que funt in tipozibue inciduntur p20*
pter emigranca:? pzopter oolozc magnu capitio:-: egritudines capitio:
diuturna :fs ifte funt quao vocat ypo*t auuuucnaleo:quaru mcifio red
dit bole5 ipotente in collo et fut vene que vocatur gutdeo
qnuimcde fut i pzicipio qu abelit9 agullatur:vnde i fqut*
natia ipcdicte abelitu miiiuutur.
Jfnboc paflu aut02 duo
notat:p2imu cftq>fi D0I02
capitis accidat cp potu ni*
nuo ?mapie vnu vel a licu
ius alteri* pot* quo ptlgit
boics mcbuan: tacfuper
bibi 05 aqua frigida que fui frigiditate atq5 ingroflatione ipedit nc fu*
mi ep tali potu clcuati ledat vel ad ipfu? eleuentunfc m cq? fi fii
tuitas capitis vel frous nimio calote vepetur tunc Debet tfpo2a ? frons
moderate fricari:? poftea oebent ep aqua Dccoctiois mo2elle calida la
uari:quia motella que a communibus medicif folatrum Dicitur babet
infrigidare:quia frigida e*
$n boc pallii aut02
pia notat:p2imum cft
multu cp
liceat cotpaineftatc;
q: ep quo eftas dc na*
tura cft calida ?ficca:
ipfarefoluit bumidi*
tatesco2po2is:qucet
refoluuturper fudo*
res in cftatc multipli*
catos:? ficfuperuemc
0i doIoz cft capto cp potu lipba bibatur
/£p potu nimio nam fcbzis acuta creatur*
0i vertep capto vel frons diu tribuletur
2apoza frofq5 fimrmodcrate fepe fricctur
-PlSoiclla cocta nec non calidaqj lauentur
Zempozis dliui iciunia cozpoza liceant.
Quolibet in mele jfert vomit9 quoq5 purgat
B0uo:co nocuos lidacbUauat ambitus oinnef
£tcr autumn9 brems cllas oonnatur ut anno
tempoze vernali calidus Iit aer bunudufqs
iEt nullu tempus melius Iit flcubotbomic.
mus tunc bomim veneris cofert moderatus*
Cozpozis n motusventiifqs folutio ludoz
J6alnca purgentur tunc cozpoza eu medianis
/Eftas moze calet ficca nafcatur in illa,
tunc quoqj pzecipue coieram rubcd oominan* te ieiumo corpa plue
epftccatunqr abfcntc
buidoribalixalorno
ftri corporis agit i bui
ditatcs pzoprias ipfas e pliccado:vergo bene r>icit ypo.vij. parti.apbo.
corporibus buidas carnee babetib9 fame adbibere couentt: fames ei
corpora epficcat:fecundu e q> vomitus ofert quolib? mcfe:qr per vomi
tum euacuantur buozef nociui otenti i foto abitu ftoaebi:? iftud ct
luit aui*uj*i*i*c*piij*De muamctis q affert vomit9:cu Dipit: prio Die no potuit fpelli % per boc fccudu ypo.co
feruatur fanitas:cu5 taf vomit9 mudificat ftoacbu euacuado fleua 'i co
lera:ftoacbue ei no b? aliquid cpmudet ipfu5 fiait tteftina bjit coieram
rubea ipfa mudificate ? poftea auUo.paLpoitpFa alia iuuanieta vomk
tus bene e quod ofert gr auitati capitis:-? boccftverft
qn illa grauitas accidit ep materia buoralivaporofa pcrucnientea ftoa
cbo? mebzis ifcriorib9ad caput:fi ei grauitascorpozis fieret a uocumc
to proprio ipi9 cercbn:tilcvomit9magis noceret cjp fim e qo cla
nficat vifit5 'i boc qn obfcuratio vif9 proucfc ep materia vaporali proue
niete a ftoaebo ad ipfof odos alias at no:tertiu eft quod aufert faftidu*
i.naufea % abbomiatiojrremouedo -reuacuado bilorc a ftoaebo q eft ca
faftidij:qrtu c quod ofert ciad cui9 ftfacbu Dcfcendit colera co: rn pes
ei9 cibu;qmtu c quod remouet abboiuiato5 q fit propter vnctuofitate5
feptu eft quod remouet ca? odidcrij 'i illud quod facit Ddiderarc acu-
tu poticu aut cctofu:qz vomit9 remouet ca? oim oifpofitionu: ia?
remota ca remouctur cffect9:feptimu cfi quod lapitati.i.catbecie
que pccdit ydropifi:euacuado materia taflapitatis -nimdado ftoacbu:
octauu c quod pfert vlccrib9 i renib9 'i vcficca Diuertcdo materias cur
rentes ad illa loca ad parte? oppofitamotiu cft quod etia pfert lep ma
pie quando fit cil vomitiuo foztr.ficut cllebo2o:quia talis vomitus eua*
cuat materias que fuut i locis remotis 'i Difficilis eradicationisrep qui*
bus fit lepra: ctiamvonutuf corrigit oigcftioncm p2imam: cp qua alie*
oigcftiones melius fiunt: vnde lepra peccat m corruptione Digcftiue*
i^Tccimum eft quod confert malicie coloris in cute ep aliquo fiumore*
oiuertendo ipfum a cute: Undecimus eft quod ofert cpilenfie ftoatice*
euacuado buore? otcnm? in ftoaebo.ep cuius effumatide canfatur
Icfia: Diiodecimu cftqnod cofert ictericiermapie illi que eft ep opilatoe:
propter motum fortem in vomitu: materia optlans mouctnr %
remouetur a loco m quo faciebat opilationem, filr cuacuatur materia
I&umida frigida fercula detunfit venus ejrtra
jbalnea non p2ofunt:fmt rare fleubotboimc.
crt requies:fit cum moderamine potus flcumntica per vomitu que coitcr cfl d illius opibtioms.Dccimntcrtnl
cll e]’ ofert afmati cuacuado materia antecederem crftoinacbo;quc fo
nebat materiam armatior etiam calcfaacndo.mcbza fpualia ? pulmo
ne er quos cakfactibc fcqiuturofnmptio lupci fluitatu factentiu afma.
/OcanuKiiurtu cft ofert tremon i paralill euacuacfo materia Ubs
palfioiurni jDccumlquumim ofert babetibus vilccra nigra magni
fuper partes qctrema&Diucrrcndo bumozes a partibus cptmms:l£t
licctvomitus Debite mimllratus illa oferat uuiamcntarfuperflue tjmc
factus multa inducit iiocumcnta:qz debilitat ftonvaebum o refoluit ip
pfnm:? facit eum aptum vt materie fluat ad ipfum:t obeli pectozi 'i vi
iiu 'i ocntibus ? antiquis capitis Dolozibuf ‘Bunwj au
c.rui).tertium quod notat 5 tcjctus cll.
gis ell multiplicatiuum bumor qua alia tempoza.et ergo etia5 illo tpc
pdt puenire moderatus vfus coitus e motus tpatus: % ventris fointio
fiuc flupus:? fudoz temperatus:? finulitcr balnea temperata ad Dimi*
nuendum repletionem.# ergo etiam illud tempus aptum cll ad pur*
gationem cozpozis cum medicinis. £luartu ell tp cll as calefacit ? erile
eat:? ergo i ipfa et mftiplicatur eolcra rubea que calida e? ficcarpp boc
et m cftate fercula Debet cc frigidat buidazad rcoucdu Dillcpcratia ea
Itditatis 'i ficcitarie er oplenoc citatis inducta:# 05 6 en abllinctu coi
tus:cu talia et cpficcat et abllmctia a multis balncisdimili dc ca.et ra*
ra fleubotbdia eade dc ca:mfi necclTitas.boiC3 ppclbt.ct 05 lien quief
t paucus mot*:qz quies bumcctat ? mtlus motiif mnuu ctltccat.ct D5
bd pzcdicto tpcvti potu eu moderanrie t mane frigido:q: cp fuperflua
fumptde pot*frigidi pp apertione pozos aliqn fcquitur fubita ifngida
tio cozpozis vel paralifis liuc laritas vel mozs 'fubita* 21 qua
nos Defendat qui ctcrnalitcr vimt t regnat.Bmen.
3lDoc opus optatur quod
flos medicine ziocat ur*
tractatus qtu dc regumne fanitatis nimeupatur-finit
argcfi anno "eoimm.*1fS.cccc,pcL
5n dic fanetis bcnie cantuaricnfis*