f
.«r
^ *^
r
)
w
' .«'V*4'

*c
«.
«4 
flDeoica
UNITED STATES OF AMERICA





             ME®
?9BHÉ
AS HINGTON, D.C.
1*J2. 
I
 
 

sstegte stesteSfSU
i«Y3 steste;
•«.m 03Ste®r36'®;

44?
•Sto **

"Si*,




■SI""*







sp
CVRSVS MEDICVS

        MEXICANUS
luxcà  fanguiniscirculationem* 5calia
      Reccntiorum Inventa

Ad vfum Studentium in hàc Regali,
   Pontificia, Mexicanà Academià
         CONC1NNATVS
A D. D. MARCO lOSEPHO
     ($)    SJLGJVO     (».
Angelopolitano, in eàdem Academià
Primaria? Apollinea Exedrx Modera-
  tore, Regij que Protomedicatùs
    huiufee novi Orbis Prxfide.

  Pars Prima Phyilologica.
SUPERIORUM PERMISSU
MBXICI: apud H^redes Vi in a Mìcbaelis di
  Q(ìVera> en elEmpedradillo, ano de 1727,
ws>» «*» '7

 •*• Ir





  'fa
■ss^Jr?'*^ *****  feqp^sf «****  bv.,p^/^^   »

£ fiASfitó ©i3 2^? Stì; ',2*31 <st*-0 à'-'-S ©<S (

"jMPV?- v-^^^t?* 
[^■O1..'.-^.»*^.. i«j£ £■/"'"■;*'■''''''..: V'i ;  . .'  0    ù.?  '■■■"  ■al'K'di

*;.-■*•  ■<'-'if.-'''"-v-'A
ff .,..• ^A
* V
*;-■>■• ' •  ' T '

w.Ji, Jt/^  C v*  «...
ì-ì '•
vifs.h-W

"  :<:■•;.:. i
£J^ÀOìZ3M
« i 1 ; ^ i i -,_> » . . ;. .J v . »'* -J. •'. '■■ : . ■ iv „. IìjL  « ^ .
I ■ fv  ;<;-&•
I     '•■*>,;
J * j , .  . - 2. •■
<">.


Ai)-     m^ài\,?y   a)
Ai*
»  !
?.;;.«£. ->

•'.*'■ * * ~^wbof/-  X\h,5X.':i..U /.'iiH-q/i  wJTSffl.l'i ; -■^->>'J


'■^y'y;'I  .   c.'-'in-ri'.mojGi"  v-y^. itp!>j-: f*jio? ■■  ) 'yy-'-^




     .  >                       .*,■•■■                 » » > ■' ir..---«^
I ?
.i.orpolo/iyrn mw<  ;■;■:;;.-i

u^iM^/!?: f-hrrLr-'34;l?2

"^Sf'.^f I'    .t:-; : - r"-i> »o\l\> r/ii/i^à ^^^^(^r^^  ...  j  y;:r^#
'.>S.S>S-!.,3,fì-:-1Si ■■''
Va**:-*
■ -',*># 
JDIVO EAVLO APOSTOLO;'MAXIMO^
jGcntium Dòcìori, FidcrMagHtrò; Faventifii-
 |: xiìb MtroTiby ac protettori meo  Opufculi
i   tutelair^hiscafmi^                     .--*
 s     ti.".*'.1..»?,. V-r  '. ..»'.C  .'.. ';'■  -■ '■;.•. v ■»vp.-.,  -■ r.Ww, *
•^     .           "             »             •'...... ''
               '-. '  V   > .   ■.-.•.  v.\ . - .r     ' ■  l

      VAVLE, A^irMis fidi* corifeaXBoli, ,\H y'
 òtelhjcQrHjta foàxcmiplexajiitQribui Qfbem^sAù '.':A\
    Qua naTcenteMdej.finjtp^         ' y , •,.".;
 rJdxtadi.Oi^n}^g^t.uos ^efiìgÌa,fmftar^A^^ *\ '.  /)
    ^ feww, fatpi^m ùniiìjjìyiam.xv  \ \\vxaS~
 Te Duce per feopu/os,per milk' pericuU:fonti ~*\.u\
    Cymbul^frmì^uìllh uòftm y$i\aWaqiùsi t^\^
 &' Mare nauftagi^pt pùfen fatale^ parafai y A. >ù*  C\
    &JVLE> pernianti tu  mìhi fydus. tra& ^VVi'V.
 N««c fufplexj humiùs $ue\tu4S pritfexnM M :Jf<%x\
    Et  lucufrrafum dedico &e#tis(vpusK• \,, .a\ tl\.:K
 1/^*5 : &T- »o/?ro è X^lg ^k^^^kortr^ i  wfi.' .'.!>
    TI?  pncwybaùd (per^s.Hu^i^^A^Am^ '.&
 Noflra Ckantbm non funt\. "Vigilata 'lucermi
    Script a>  ne e arcami-pagina pitia notti)
 Nec fièdaffiacii^afitatéfflracla Lyc*is
    Tandimm, aut aitai oocratii  ore tbefes
 Vel quàt Fhxbigenà!) Vel au<&  traSlaVit Jchm
    Hippocratei rofirii} tradimm Jue noVa'y
 H<tc Jlij doceant memoranda ejfata  Magiftri,
    Et  quibus ingenij turgida Vena flitìt :
 N°$ rejtomui bujni, facili  que per ima yolatu
 ~C$$SlJ lenii x tri fila fata fuga:
                         5                   Coti'
--■r 
Confulbntif tyhtqii ripfìr*  de\ìfcfae TuV.eàtà,..
   Qu4m lìngua, <& calanti*  erudijjfì,  iuVat*
Exjguui Ifhpr efi,Aumid<ì n\ec  cortice uElum
   tj rande gigante a  mòle fuperbìt Opm>:
Prima fudimentaA'tFrìopìi "accommoda jilummì '
   Tradimuiy Vt teddant molimi jirih iter.
Hdc "Vukare inibì puce tey te qmyAÀufp\ce} fai fity
   Hit  que tmimtm nomimi Vmbradxtht  '
Ytla damiti- fekg^  mftruto tu dirige'  CV^SVM»
   Tuta fub aufphib cniret ppellaìm.
Quod fi fcyllw Canti, quid fi pare? atra  Cbarybdis
   jfcriui invidiaVdrtkei  nékifi^prii  '
[/iut fi  Vìp&rm>faìflruBus nforfikuiauffa
   Zoiluh in mfìrnm fondere profoa  Librum,
Hii gladio* eohfigei tue- faà eolia colubrh ;  ;
   jilcide in lìcrnafn, in rtàhi maior erh.  K
Exere  iam glàdium, converte in Oriónh enféin%
   ,/rma fimul forìptii, & dàbìs tnfe tubar :
Sic armata  noVllW6rhfH<infira(kn^abunt,
   Sic qm-tmfifpu ltiminrCV<2ìSVS eriti


                                  .I:Si
i*ìv     . - •   .-. y -      - •• ■
  ;  t; ;  ■   -,- • .■'•'- -i^\. AV-'k' 
TÌGCtm&: D. CHRI^ÒPHORI DÈt£
Vega>Mexiceae Almx Vnrverfitatis olim Con-
fiiiarij,ter?& nunc fuffragati ludicis prò, ipfius
'JSLtòt}} adpainiftratione, Chirurgica^ & Ana-
   tomicx  iam  diu, ce  nupc Vefperxina?
     proprietaria Cathedra -Modera torisy
         ae totius Regni  Protomedici,


                   fUDIClUM.


             OSSU, ac fuavi-fHhiòimperio mil!c titiilis
             ExcèllencifsimL Prtncipi.s Marchianis de Ca>
             fa-Foerte^ OccMiitóias brbis Proregisy ac-
             cefsl ad rimandacótam ipfo exhibita opera,
             qux iam dìu diurni,:ar n^&urnàfraediYa rio-
             ne éfafedraviVàc dèMavit ingctùom Àpex
D. D. Marcus• hfiphus Salgado A\mx l^mVerfitatis Confida..
rius, omnibus qtjéfi>rTragijs«tlbo lapillo Deputttus. ftrcrmui
prò ipfius Regi*Jis JErari), Redimam que admmiftratioriet
Anatomica:, ChiiMgkx* Merhodfcavac PrimarisCachedrai
proprietarius Moderator, Rcgalis que tribunalis' Protome-
dicatùs, ipfius que Subfef 1 iorum Prsecellens.
       Rear fané, me rubore fortiìfurn lacefoitfeartubus ac^
cefsilTe ad fchitinium : abietH enim omnium phalerarum
folicitudine 5 nec  verborum exigua fyncencas fuppctit, nec
materia dignitastam pufillum Cenforeni dìfsimuUe. Sedquà
qaà libuerit, acpot»ero, non ex ingeni; acumine; fed ex di-
U&iaiifs rogo Auehoris encomia buccjnaturum, /peroj ncQ
dtffuebor, rem prò voto fuceefluram. ApriTsimè fané,, non
ittorum pnirigine, qui fuw inoperibus f#x<juipcdaÌÌ3 Libro*
rum mirante verba cudunt, & heroico cothurno raagnalia,
&&1^*?imnWKy ferrnme humf, & Montibus partu-
                                            *ien-
 
  Hor.it. ift
'Arc.Eòct.t.
388.


  Ciisiod&r.
iib. 3; variar.
rJcmibus^xi^ ^us|,&ji^ YeiotÀuthpr n*%jò**if per os
fluiit loojtfitur Hippòcrates, ad iilorùni *abiifum élìaiirìan»'
dum difercifsimà, qua pollet, concinnititeyhoc vtitar titulo
Curfus Medìcus,yt irte curfns ab incurfu maliguantium prof-
pere^ ac pricpròperè nitaruf colare. Medicina: in ftadio om*
m* mrxnhnfied quia ciciiis pteécucur rit ' vnìcur accepit br*+
btum,, f.;    -,yA/  'jf.rjn  yj. ,_r:;i.  fr»/;i  X'/rrfit ■!_
        Iftc vero  noti dum prima limina tuoi PhilofQphia:,
cura Medicina: faìutavit, & ex runcexdifcipulàtu'ad Magif-
cerium eve^tu exultavjt: :>jtj£jga£»£cà primi* 3it4tóàrum  cre-
pundijsiam crac raanubrijs redimitusi.-ftatim, ac Apollinis
paludamentis aureis foie cpljpneftatjns, Chirurgicam, Anato-
micam, Methodicam, & iatri prò mèrito Primariam  Medici-  ,
nx Exedram colluftrat.  Nec mirum, pennigero  volatu  ad
Superos. afeenfaruen, qui ^.ngeloppli , nàtus '^©ce!um hafcuft  •
prò Solo, namCcelum eftAngclorumSoIum*  fic ir requie.*
tns, quòrì intra proprios Lares, &  Gymnafi) cancellos Her-
culcls vocikus cpneaten^ar,. ne a jrujbwgincj & tinca corro*
 cfercntur,ìn ]j^jipJ^rodeuut,ad crudicodosomnium animos>
 ouf Medicina operap navant, &,intrà eiivs meenta caftran>c-
 tantur, & vt'ingenjp,.pigri .hoc cut fu quali  caicaribqs ftimu*
 lentur. Mirumrnon eft, quanta ego fuavitatc decentus.quàm
 fuaviter delibucus rotum pene opus hauferkn :  hoc vero. ne
 procaccsgrun.qiant,fnam Mufcae pungere Marconero.  •.  .\ .
        Limatura, coeixuitfen^s piane, quàradecuie  : narrv
  quìnque vitro'Lu&rìs,  aiic  Olympiadibus  cranfadis* aur-eis
 charafteribus uvàvum perennaturis doiacur cenforja: Hora-y
  tunx virgujg air'ri&us, qua: p^coces  operllas, can^oarn'abpG-
  tivasVconrémnit.        r   .^ mr-od  -     .  ^r      -\
         .,'. ...  fìonum que premtu?  i* avftum L :      :<
         MpnhrAms'ìntJis pafitU.àele.re lìcebìt t ■■*
        . Sa°X nfi&K tdideris :, mfdt <vcx- m/jfar. revertì.
  Sic  fnWem gère^s Minerva: Candidatis gnarus Cafsiodorj
  apopiuhegrnìtis, vw quodìn ìtwentute-ncndifcuyry ìnm&tUf
  ra state nefe?tur,hpc campilavit Author,opus ex.fe^ioruft
  Authoiura favo- d^libutuffi i norvab ipfi:>;%em fttiflpilarifr
  --yr ; '."-;•■    - -'" ■■' -     *                      fed 
ìiriftrì?
vfu partiuou
Lr.cx  v.
»7»
  fS Z'&ftàpfi&féìiiil quanta fenergfàr; & àcuciéf) 'Ktterariam
 ^«iòitóim^onfttuit j'nec abs rt';*}UÌaimlttta ejt trita homìms
 fuptrterram: quamad  tuendam exiguòiiòc volumine fcn«
  tenti>s emunQ;o*omhia'Ficultatispia:ceptàtradu calamo io
»  peniciltum veiio -n- • '■  ;^:'/7.u  , '* ki*t   '  '."; '^ ,^rìt^
■  ';'•■    A  Vìngensfripàrw ìotum  vduminenC(elum.\^AyA
  Sicutdìvinum Hòmeri  UliadosÓpus nucis in corticc'furt
  defcriptanij & àM?gtto ilio Alexandropèftqris in  fcrinìoad
  imkattonera-refervatùrfl : vel ve ille, 'pariter politifsirnus^
  Artifex Phydias non opere  fufÒrio,  fed malico,"& :ncude
  Plauftrum paludaraentis ,axibus, rotis, ac>  qtiòd magis e.ft»
  annulari pronobo (culpfit, ita, vi  adamantinam  matetiam
  fuperatetopus, faM*? ^f -< '-   *- ■;y -;   x v ""  < _ ^
  ;r      Vtrùnyaltiori indagine, vt fecrètiorà,  imo 6z a!>«
  dita Medicina:Téperiantur arcana, mòre Gàftromm (trenuqs
  Dux nofter Author indicit belfum Galeni  c\ZhggrcJ?ùttl ad
  tribrum, id cft, i/entila'brttmi' in quo, omnes nòrunr, fèparaii
   triticum à zizanià; eò pòcifsrrautb,  quia cimi hucufqu^ Ve?
   terù farcinamentis, vt potè rantìdis, riaufearét animus'/póft-
   qivàmadnos advetìtatuht prócul,&de vìcimis rniibus Mo4
 »• dernórum analyfes.fjftbemata, &pbjwomèha peniciora Na-
   tura: arcana media languir»is 'circtìiaciorfò,' fermencatk>ni«
   vorcicali, ac expanfrvo mdtu, ac novoroàf du&U'urn propa-
   gine: dexnonfoata^àoquievit animus invencìsVrSed nefeio
   «j»à fòcordUividine capètàrà fronte, quodàm que fuperci-
   lio ab ijs, qui in Prifcor-um verba iurarunt, quìa,  quodi^no-
   rtntrbUfpkManti&^iYr péndunr, nefeìéntes quod multum
   tgertuit/qui ante tiri fuertÌM'i fedyhon' piregerunt, ad horurri
   cxulandam.nimbc4am- cjectitientem'Caliginem patrio more
   non tamfafciculum-cx peregeinrs, órpropiijs florfbos comp-
   tat,quàro,  vt  omnium palato arrideat,  dapes concinnat :  4\i *v-'-.y$
   has cxopto,' ac poi liceor,' vt àcCrpiaht cum delcftu non obli.  .   , p] *!.-.
   twy*Q&Àtièttige#ì>* ctbì>s  cumgu{la comeàhnus^patrhs vero  riag. Epìftoi.
   ttfam  cum  amou<* Imperatore Aurelio jhoc dicTritanre. Sic"dedicatoria.
   lAriadneo filo folidiora Auchot tradiifondamenta, in feriteti?  PL*'
   lij* crcbejr,iaac^ttjtìg^iifubcili^ipforumfolutronibùsfnex-  «
   iy;i[j?                                         pugaa-
• aJ-
Vt-»^' «

PliwiM^
r 
           bugnabllis, v&ihoflim explicatione exuJatà &tftgìmjL;ttèc *W-
          julus, nec parcus, ordine pre^larifsimò, dumÌHttvjft.efferato*-
           rat, obfcurusnon fic      .         $.■•■■•-: r  ■    v\
                  Idcircòpmnes vjneulis gfati^djnis,alligati dubìo
Ì>Hnms Eplft  proc'ul ineptiremus, fi gratiarum aftionc no#; goatulairerauja
           quia ingenui pudori^ ef.fate^ipcr quQSfwfecnimus'. Hoc re
           patefiat, famigerata ÌModerno^um  fenteqtia fcfl>* quod - vndé*
s'.  ..  n-    "quaque mirabilis, ac atftrufa immanicorporis fabrica, Suoi»
"c- ' ■- .■    mi Cpificis coi^mcntui-n,pneumate;hoiok)gico niirabiliòtè
           rióri ex elèrnentorum quadriga jar#obioJ^,fe&eK; àjijs puin*
           cipijs, certe  notioribus, compagmatur j quorum primum, Sì
          prsecipuum eft Sali hoc vero Sai  Sapient,um, & Doctontm eft
           jnfigne, Se flemma : & fi in exordioi dum Mundus fuit; iaf-
          cijs involutus, primus Parens Adamus cuique  rei appofuic
           nomer^adeius expli'candam naturami Au^lioris'^ooien ex
           fumatis Maiprum imaginibus. Gal Jeciast Regni  .geriethliacó
.-•  ; x:   cruore ryrio murice longè purpuratius, miras geriij, & inge*
      . •'»  nij dotcs propalane demonftrat.  Gratabu«da igitur,  noftra
          Méxicana Academià,qua;inter celebriores icapia*excel)ir, \u
          cet plurimorum Dc^ifsimocuro Altrix, de noito Primario
          fpÉcnliter fari potei! rst;-*s.-x       'v- f,w-  v, ««s'igii,  »
               1  Etfufereffe Vf£*$de tot woa%m}llìbus vnum.  e   u * '
           Hseficatet fórfitan fcrùpulus, finpmipispcymjOB eviraret òid
           e u rfu m ; n a m Iojejbmfiiijis, accrffyns^ & Aupkentum irsccr?
           preutur ': & vt talis .Filij erga talem Matrero ebarratus: ani*
           mus refplendeat, gratitùdine? theferam exhibet,  eiusad  Aras ,
           huius operis oblationcm litans  tantislcpptiboSr ac  iajibuf
           ornati, religiofo que cr^atu ciipiaUt^vc pareat.imger.iaB9»,
           mini : nsm  inlegaubcs pracipiebat-uf in omini Mattine }/s$a>
           ics  Sai. Sed fervei opus, redolent que thymo : perenni» -do»
           na circa Amicprum antidorajcni detóum, quos anrciifsirfia's
Qvii. t.Mc
umorph-
Gcncf. 4>»
t» i*.
ftVfciV!
PiGrlus lib.
31. fol. M*
*  alios cìlos appònì.folijujfo-gu.O'amicitU firwtaj, ac ytr:fewtràn*\
""■"Sta ftgnificét'àr*  À^jc&us, ac pelle&us dàtagifern amjjliiùs,
  nifi mini fmiTeoi conicitis^ quod Primaw»i2ia{facr,iiifefr<e9<i

comijs. 
tomijs non eguic : fedf<3u!| Afec^nS^tnqtteiis '& venìam m£>  ^ Eao,f'S£
+tt*rt& gratìam% è divetticulo ad viam.                4. \\* q\^
      ; Djindicp, faciletn, ac pcrroeabHcrn viam inhoeope-  fe^u*».,
re efle.complaaatami ingenij, do&rine que monumenta vno
Dò&orurh ortìnittrti oteceìcbrata depbfcuntfqtfU nmircóh-
trabonosm,or5es,iac fanaitì dominalo habec) vcpraefcco-m*
mictacur.  Mcxici av£. Memjs Oàobris Anno Dai ij2&.


 ,*-  :               - ovVfk ©* Ckrìftapbarns-      |
                              de laVega,
      LICENCIA  DEL SUPERlOR pÓVIERNO.

      L  Exmo* Sentir Von Juan de. Jenna, Mar quei 'dt
    ^Cafa-Euert*, CaVdìwMl (friend* Santiago, Có-
  vtendadorde J.delfa enhÀe M<antara,<kl:Confifo,defy
  Magefiad^eH ti ^eahy Supremo de Guma> Capti m Gc*
  kettldtffai^àhs Exerc^
  f itan General de epa HueVa-Efpana] j ^rèfìdekie W la
  Qfeal Judieucifi de  ella^c. CmcediÒ Ucencìa para'Ja
  Itoprefsion de efte Libro j Vi fiati Jprpbacion def Vociar
  ^on€btifi0aldeh Vega,Catbedratkir^ntfue dez&tÀà-
 ' to)ma,y€itughXi yatlualproprietario dp Vìfi&tas deùfè-
  dìdnaen efia 9(éà'ì VniVtrfid&d de Mexico, fu Diputajo
j^g HA^imda%y¥^QtQmedlcQ de todo el. ^eytìo^ Qomo co'nf
  tapvtjìeiiwto de 31 yde Otlubre de \y%6*4*wi* ;    Lq
o»a»«i»al 11 ■«.
'ncur-iji
	L ■	/i/iCu^v	.<-.!
*JW*	t'>t 1	àww •	1
'A.'J	' f ' ' il vi.	' f ;	IV-
 
': QV0t> -SVPER'OPERE HOC  DE 3vl^Ì

  (ìgxc> 'Ppjmrvi PrQareliiepircApb^v Vicari) Ge-r
  neralis  protulityZ^^^                    Roxasy
   'Medici FacultatisPrtotoAedicus'Decarnis^


                 AXlMÀS-habeo veflra Dominationi gra«
                 tini* quod inter alia, quibus me feper profe-
                 qui dignata eft, novo me honore cumulet»
                 & affidar, dum fententiam pronunciare iu-^
                 betde  Opere Domini Do&oris  D. Marci
                 Jofephi $4§42&'Primarie. Medicina: Cathe-
   dra metitifsimi Ance(lgnani;& Regi) Protomedicatfùs huius
   Jle<yni.dignifsimi Pcaefidis . ?junt tamen non nulla, qux me-
   te m,ck manum  .retarda'te ' poficrit, diuturna Videlicec Vàri;
   huius amìcitia, famitiaris ftudiorum confuetudo* &  nccefsi*
   tas :folct etìira* excutire amor; & caltgarei eò que ampliùs»
   *spò amièoàbr efiV& Vetuftior.< Etenim, : quid cft,, quod dif-
   ft^er^^^^^^ ^s ingenijfmagnkirdipem> fowf-
   Amos animi mores, e'gtegias que, quibus abundat, dotes lui-
   pcxf ita fine", ve quoties in litterarum certaminibus, & con*
   tèntionibus; five ìllum arguentem,& aliorum fenteritias pré-
   ^nlfàhtcm1, five fuas defehdeivteni-auàierim, live in -Regio
   Mèdictìruracongteffarefponfa,ac  oracuia  peomentem ex-
   ceperim, concepta iarapridem de ilio apud me .opimo ma-
   jorcs in dies vWcapiat, ingeriùura abire me, vfque  faaat
   ^n fbporem.   ^t„ ,   , v        .,„;; 4 ;.   t. v ■-.
   * > '    ììlud etiam me impedic, tenuitàs mrmrum mea,qu^
    minus Soli* huiusVeful^entis radios attingano ; sto acie>qud3
   ' opus erat, Aquilina perhifbrem.  Vixcnrm  mtet  Acaderm»
    nox^ra:plaufusexVtaseft,cùmomniumin fé  ocu.los, non
    folùm rapuit, fcdiucundifsirpffuiadmiratione defixit.  Un-
    ila' mirificus.de illojanimorum confenfuS; permixta  que y o-
      T -                                           lip* 
Idpfrtf (Ingulatts omnium òt^erVahìia/qubdes' (qqod rame
ib co pérmodeftè fiebat} vehemcntiorts ràtiphoìnv £c argii-
ftrcntorùm i&us  minabatur, adeò, vt,  qitVWnc tempori^
Magiftro vfus eft ( erat crtim Dominus Do&or D. lofepfiufc
Montano, quem Deus fofpitem , incolumem que  habeac.
Vefpertina: Medicina: Cathedra: digrtifsimus Moderatóri $C
huius nova: Hifpania: Protomedrcus  meritifsirnus )' intento-
ad me digito, acvelucdivinansdixctit : HémX  Erit' ilìe névi
huius OrbisGalennialter.  Nec vanurtì de ilio faìtfe  augurici
kquidQ fatis confpicimus, & gratulattiùr.  Hìnc Summi Hók-
mines, & quiactacé il'.àinter nòsDPdifsirniferebàntur, il-
luni adibant, & difficilimis de morbis cpnfuicbà'ncfrù&U nòhj
pcenitendo, exitu fané foelicifsimo. Memirii etiam,  mV.exi-
ntium huric Iuvcnem ob indici) prudentiarti, & maturitàfeoi
ini fiorente adhuc «tate familiari ioco Salgadum Senem foli-
tura appellare. Aque huncegò non diligam, non admircr^
non "Ginni laudum genere ornandum cxiflimèm?
        Qitòi fi in viridi adhùc inventa talis,  acJ tanta erafc
Viri iftius gravìtas, & authóritas, quid e(l, quod  dubitemusi
fucceflu  .temporis fpei,yotisque nòftriscumùlatifsimè  réf-
pondifse podremo hòc .ingenijfoetu, quem ad Hippocratis,
& Galcni lucernam expolivit, ajtque .eiucubravitj  quo fané
doBìscoVifuluit,public»  (aiutiprovidk, ftudiofisquerAdp-
lefeentibus ingens acculit adìumentum : pletiqiie enim illofu.
fùb  Fafce! iabant ?l auc inftar  apùm ipfo florum  ponderè
^eficiunc in mcdi[s confJtibus Àrtis, prpfe&ò Iaboriofifsfma:.
'  ;. .  * Quareq>lBliam eft, quod. in fercndà fententia v.e-
 rear : qui enim fieri póteft, vt iudicium abamicitiàcorrunt-
f>atar, cum Sacca Pagina,qua nihil fan&ius, nihil eft verius,
aperte conózmtv v-^sfmicus fdetìs' medicarne ntum vtt£,  &
tmmofyali'tatisVPcifatihm igìtut rtfihi hàbecUuine cfle Dqc-
torem, quem advterffrs a:gricudinu via^innùmer^s que ertrm-  '
^as, & caVamicates Princeps nofter divino »muner,e Mortali-
Jsusdon3tum agnpfcit : Omnium, inquic ijlc, morborum flato,*
 riLvferatrixì  Medicus  veto  Mìnifter. Qaamobrcm  fingulòs
 Artis n^braGa.rjdidacosetiamva^Qe!etiàmadhOft0f> vt paf-
 ^                        tj«ja                      fìs
) 
fis rmne-.vjnis fixcìpaait, tcro que ammò^brucr) cìnaf éyo-i>
ribus, qags ex £uropa adnos vfque Fama dctulerit : q«a: du
iDecunyreputo, Fortunam inculici que hominem  ad  fubli*
BiiaV^C celfiora natum in curam Regis noitri, & vita;  nòbis
carifsima: non adlcgerit : aut Summi San&ae  Ecclefia:  Patris
penetraiibus non admoverit, fidifsimum certe iUorum faia ;
tis, & incolumitatis Cuìtpdem habitura.                  ^
        Òpus dcrrmm hoc dignifsimum cft, yt in  publicam,
Iucem prodeatiquòd munitilòimamMedicoiùpofteticati via,
xelinquat, quòd Academià: Matti fplendotem addacac,  quòd
tam SapientiFiliosccernx laudis, & immortalitatis  iter ape-
riac, quòd Apollineas Mexicanae Iuvencuti immenfara confe-
r.at valicatemi quòd Antìquitaris vmbras, obdu&am que Ari-
iiquorum librìs no&era difpuieric, quòd novam Iucem,& die*
prajclarifsiru* omnium Scienti* ftudijs, laboribus, vigilijs de-
nTquefuiscomparaverit* Sicfentio., Mexici 12.. MenGsNo-
Vembtis Anno Domini 172,6".                            .
                                V. D. lldqlonfus de Hpxds.
 .___________    ,.,  ,  ■   j..«.--------------'.—;—.——-------------:------«-------■----------   '
             LlCENCJA DfiL ORDINARIO.
      L S citar Voli. D* MathUs'NéVàrro^Ragade de lu *ja\ ^Aud'tcn*
      cU -JLttfltcorte; &fo**%j*fM1&4^l'4iodtchrifn,C*f< /"»
rrrvtomvdrco Dicano de U Fucuhad de Medicina : por ^tuto de  t+.de
-tfòvicmbre ds \jz4.+Ho$.

               SUMA  DEL PRIVILEGIO.
     Tiene Privilegio ti Votì. D. Murcos lafeph Salgado, Cttledratìce de
     2'iima de Medicma,y Prefidente del Sjal Protomèdicdto deefij
~Kuevà-'Èfr*n4,'p*.TA imprimìr por^ ùempo de diez^ anos  ellihro^^ue
 'èompufr, wiittiIsdoCuThis MedfcusMexicanus: y etra perfetta no' h
■piede imprimlr.m vender fin jHpermrJfo, pena de quinientoi pe(cs,yf*r*>
 dMdt  lo imprejfe'éotno confa per Decreio.de fu Excelenciddéifoe» Mt*
 «ist'dfeisdttfoVHmbrc  de milfetedentos y vuote y frisatiti»  .   , *. 
i  IOSEPHtVILLEItì^ ROEI^EI,  IURIS CM*
   farci Aiumfr?, in operis, & Aiitboris làadc(u%

           ..EPIGRAMMA.

Qui  legìtii Cetfìh^auloi, yeterei que Galeno?,
   Et  Cattejtaci  dogmata plexa  ebori.         .  .  -.
Qui  Gnecoi, .Arabei qm manuVerfatii Vtràque^
   Septimui <sr nuper ifùoi Trio tnittit cvans*,>   .<:>
Spernìte  &b$b**éè ìiumerofa Volumina  turbai
   Cuncforum Vobii bic liber  ìnfiar erit*
 Hic pueroi ilemmta docjt* imenei gite teformdti
   Confirmat que Yitoi) exfiimulat que fenei*^
 Curfui bic efi'i Madide nanque artii  culmen ad attutii
   Itur forte alia, curritur hacce Via.   .        —

                  Eiufidem  aliud

 ÌSlobUh  Hippocrati  quicquid Coi iebet; id ipfum
    Debet Salgado Mexicm  alma fuo.

 DOCTOR D.NICOLAUSIÓSEPHUS DET©R^
 ics, Regaiis, ac Pcntificias Mcxicanae  Academias
 Methodicae Exedràè Moderator, gratifsimus Difci-
   pulus  D. D. D. Marci Idfèphi Salga do, ciufdcaV
    Vnivcrficacis Primarij, in cius laudtm escimi.

 Hocce tuo curfu> SapiemAPtttceptor, ad àfira
     Ingenti VeUris, fallor^ :. ad afira Volai.
 Non, nifi qn'eé profen, poterai,  ccelìfiia,  quandi
     frifea nobity prifeis wm$ Cr inde nova : 
   fjà nova. de puf gii pandh <? iffei viam>
 'lllufirii fi antiqua-, noV* fapientia miro
    jfdditux ingenioì fpirìtus ynde duplex:
 IDupliciter fapiem laudani,  ter que, quater  quey,   ^
    Et fotidem dighui tè liber ìfie tumt
 Quo noìui in toto ffioebtti celebraberh  òrbe:
    Non artii* biv'tj nanque  %epertor adei.
 Quoì pofùere (Potrei  Jntiqtii, limite nullo
    Tran/grejfo, lapìdei dtich ad'vfjue  novoi.
 Sed quid  ego} Fort-affé  noVum, nbvitatz loquutum
 .   Tèì'Uoclór, femper qui nova cunSla fach 1  "^
 Fama refirt: pf%m^  meritò  tè fede locavit,
 r   jirbtier^  medica primui in arce fedei.
 {Trimui ©" jiudrtor qui  corde, mvifiìmui  autcm,
    Conticet :  addillo fèclor^ Corde.  Vale.

 DOQT *» D.: CAIETANI £>E ARMENOARIZi
 AuthorisDifcipuli, & in Regia,Pontificii  Mexica-
 nà Academià Anatomia:, oc Chirurgia: Cathedra:
 ^jrModetacoris, in Magiftri, Gpcris que làudem. :

 -::;;           EPIGRAMMA.               /.'
 A*\y ■   ■■'-'■  -'■■■'  '■■■'■■■  ■•■•»■■'*'  '
 \AkìtiÌìt iratui Medieam Mortutibui Jrtem  l - - '\
    luppiter i Vtjiemo viveret  Hippolytm.
 Hinc  licei  extremoi agili pede Macie  Galenus
    Tellum finei, Jttmy Ignk* \Xqnde>   *          '"-
 rJ.tque twVos .ijlij., finito qve'fub axè repofics
    Orbes txperti mille.dedereViai   ;   -<v
 It  nullus], Vario qui» errarti^ tramite, yeSVv
e   Vam  que videbantur tendere*, falla iter.    -    Ec- 
Ecce fed Jlipedemimlmèal^
   {Scilicet JngdfàYwttità\ <Vrbe Piun  '>
Venit : ■*& '-ilk Vijs.uStte ai  compita fedit, l
   Indicet W-vutt&iij qua fìt eunda VraV.A'"-^
H.unc>  cupit  cptatamqui  mètairi ,\ confutai', iride
   Currat : <? boc'curfu ihtm adìbit  barri, ' *-"*"'

y
ANONYMFADDICTISSIMI 'IN ÀÙTrtoRIS

                .Ziti y. •. »  fr     'orjjr; V;   * i.;
      . :::.jqr/i\'      ODE
       TRICOLOS TETRASTROPHOS '■

        I, Fama, ftellis tolle curulibus   i
     Heroa,  penna quem modo  praepeti
     Centum rcnidenterd coifeoHis
. , m Jhoebus ovans. fuper aftra vexit. . , .. _
       illlum^retortis lumiriibus  Charoa  ''AJ
"'  :"' SpYótafle; & arcù flebilis irrita    '; :UQil
     Morsi fertur, cfTra&is fàgittis   J il; "
     Txnarijs vlutanVin antris.
        Viderc" Fufis retrograda pigris
     Curdi revolvi ftamina pallida
     Parcae^'nèc expletum  toc ann4SJ*n  h'ùVy  J
     Forficibus caruiiTc penfum.         :^-
        Iam  non feverfarn Treicijs'Lyris .' ;
     Cocyci" ab Vmbris  Eurydicen 'dolenti
     Trifte*  vbi  MARCUM propinqui
      Sandapila.s viduaffè prasdà
  -..    ^MirantarTàudax quin'Iapeti genus ^
      Ycniflc terris rurfus, & virimi*  '       In-
O 
 1
ti.
      Indi* tàgiSkm fyfpicatur  .-■
      Ciotto novis agitata curis
        SALGADE mentis lampade funeri
      Devota certo corporei non feniei.
     •Conta&a  vitac rcddidifTe        ,,ir
      Te,  pavidx ftupuere Parca:.      .■   ... ...*}
        Nunc do6la notis tempora laurei?
ZUi   Orjiata fc.itis tergeminis premens1  /[QA \
      Curfu  triumphamem cacervam
      Laecus apollineam praribis.
        Nec te laceffct ludus olympicus:
      Plaudente Phcebo, Maxime gloriai
      SALGADE  mctas attigifti;
      Sac mentis  Celebris per orbem.

             <    AB EQDEM.    rm  ;  )

COMKfENDATUR  EXIMIA AUTHORÌS
modcftia, qui alijs maioris Famac  clucùbrationi-
      bus omifsisvni difeipujorum vtilicati
             "**".'' ftudec, hòc

         ù A EPIGRAMMATE.

Grandìa cum. merito diti are volumina poffeu
   jttque coronatum tollere ad afira caput :
Vtiliui.fnojhtii opuix quo fulta luVentui
   •j(./fè  %facbaomupi currere difeat iter.    ••>
0 lerieì ÌPromerìtam tua rara modejlia laudem,
   Qtiam celare fiudei, clarini ipfa dabit.
Effugk in fcriptìi volitanth Huminh Vmbraiv 
   Vmbra fed bete greffus fte fugìente ) premeu
De te  Mij qucecumque Velinty prctconia dicant,
   Qofib abita fama  tu  mibi maior erti.
Hoc de te  qukumquefilet; jìlet omnia: de te ',
   Quicumque hoc vnum dnerit} idfaterìt.  ' \:

D.D.IOSEPHI DE ESCOBAR,  ET MORALES,
Apoilineae Scienti^  nec non Cefarei ìuris Infulis
decorati, Rcgalis Curiae caufarum Patroni, Mache-
tnaticarum Difciplinatum in noftrà Mexicanà Aca-
    demià Modcratoris, meritifsimi Authoris
           .Difcipuli,in gratiam operis.


                   ELOGIUM,            ^
       • ■•-     .  •■ \\->.-^  -  a  .  ..  ■         ..*■--*
Monfttorùm domitor, eonculcator qw* laborum H
   jikidei, rutili qui  tulit apra 'Boli,
DumVixih merita .nonfenfit proemia laudii* *'*■
   Invidia tantumnon-p alientede cui. * ?.
[/fi vbi iam C<zli eonfeendit tempia  paternh - ■
   Et fietit oetms meni  refotuta rogis.
Continuo  celjti furgunt altaribui arce,
   Ac  Viget Heroii cultui in orbe frequem*
Sic tu, dum graViora fubii certamina> Mj7fCE9
   Livore  intereà Vel tenuente, nitei.
Sed licèt ampia tuum decoret modo gloria  nomen,
   Extinclo maior fama fuperfiei eritf


                        fjf               Alind 
          Aliud ciufdem

Hunccc qui fcripfit Mcdicus libcllum
Marcus, cetcrno fociatus  orbi
Yivus elufit fera temearutn
          Fata  fororum.
Iam colum  liquit refoluta  laxis
Viribus Clotho gelido ftupore
Iam riget nutans* nec ve ante dextra
          Scit retincre.
Pcnfà iam ponit LackeGs,  mentis
Vellus aetatis,  breve  qu$ folcbat
Nere/convulfis fua nempe membris
           Muncra nefeit.
Denique in primis vocitata Parca
Ncrnini quondam quia trux pepercit
Ha&cnus tanto, renuens, Màgiftrt»     '"''*'-
           Parccrc novit.
Vivct acternis igicur beatus
 Saeculis durans opere, de per aevtfm
 Ulum aget penna hàud  metuentc  folvi
           Fama fupciftc$,


  A       '   '■"  •           :    A:\
7. **                    A4 
                       *

               Ad Le&orem

                  ■PRjEFATKX


          DFV mecutìiy fitto que reputavi,  aquifsime Lee*»
           tot, quonam patio litterarioi pojfem Medica Tu-
           Ventutis progrejfus promunere promoVeret N.ec
 alia fané occurnt Vìa, quàm obices, in. quos. aliquanio im -
 pegi, qui que magnum fiudentibus negotium faceffunt* au-
ferre,VelipfìiVitandis diligente* incumbtte*  Oh fiat n*m+
 que Tyronibui, ipfoi que non pararti remoratur Vafia libro -
 rum moki difputationibui,/ubtitifsimii quidem > fed infru*
 gìferiiynimium autla : nec minui  obeft  jìuthorum, Theo*»
 ricorumprafertim, in opinando variaai, quàfcbolarei pitti
 dìfirabuntur, quìm informantur : acceda bii magna iattu-
 ra temporis, quod fere totuminfcrìbendis,tranfciibendii
 que adverfariji inique teritur, qua non raro barbara fpbaU
 mata, crebra ve lìtura defeedant, imo genuinum Verborun
 fenfum alio detorquent : quibui omnibus obviam eundi pia*
 na tnetbodus mibi Vifa e fi,  Opufculum boc adunare typis
 excufum :  iti quo feletlam, ex Trimoribus que Intrica Fa-
 cultatis Troceribus depromptam dotlrìrum oh jiUmnorum
 oculos ponam Vberrima ornatam fupelletlile omnium pene
 inVentorum  ,  qua  nupera   J.'a atomi eorum  induftria
 detexìt , vr fedulus Cbymicorum labor xivenit, quibus fx •
 liei fimo hoc feculo adfupremum ferfeclknis culmen eVec-
 ta Medicina fufpicitur,Vt qui ipfì deinceps nomvt dede-
                       f 3"^" i                   runt 
runt, expedite incèdentes ad tbtbilìfsimam Medicina arcem
quafiptt complanatum iter,regakm que Viam abfqut offen-
dicuìo gradìantui'. quoi/o tonfidentiùs[pero, quod cune-
ta, qua in boc lifàìlo continentùr, è probàtifsimis jiatbo**
rum ponimijs deferpferim >  nihil fané meum efi, nifi quod
forfan minus idoneum interciderit ( nec mihi arridet,  lau-
reolam in mufiaceo quarere) illud duntaxat càndide teftpr,
lobormhunc, talem, qualemynequnquam  me fubijffe,^t
comicurn confìgam oculos, neque comìcem,Vt efi in adagio,
me olimarroganterprafumani.  Soni ergo, obfectQ* coii-
fulds9Veiti*m que{L. B. ) mereanturfcripta..

       *......... quorum non gloria nobis
        Caufa* fcd vtilitas, officium  que fuit.
,  ...                   INDEX 
INDEX
TEACTATVVM, CAPITVM, ET SECTIO-
     num Partis huius Phyfiolooicx.  .>?
 -■                           l ■ : 'A   \
 fTHRafratus. I. de Cojrporis humani confti-
 ^    tutione               fol. i..
 Caput. I. de Elementis       ^   fol, z.
 Caput. II. de Temperamenti*   , . fol. i j.
 SècStio. I. de Quidditate temperamen-
   ti, oc eius divifione            ibid.
 Se6tio. II. de Singularu partium tep-   y
   peramentis  y_fr-   -    r   fol. 25;
 Se&io. III. de SJgnìs, quibus cognof-. ;
   cuntur temperametìta. \      fol. 27.
 Sc<5tio. IV. de Temperamentis fpxùs,
   ècJEtatis                  fol. 28.
 Se&io. V. de Calido innato, & hu-
   mido radicali                fol. z 1.
 Caput. III. de Humoribus        fol. 3 6.
 Seàio. I.  dp Humorum quidditate   ibid.
 Scotio. II. de Humorum differetijs t fol. 46;
 De Chylo                    fol. 50.
 De  Latte               •     fol. 54.
 J)e  ScminQ                   fol. di. 
De  Sanguine m£nftmo          -Tol. iSìji
De  Bile       v / _i .      t fol. 6y^
De  Succo pancreatica           fol. y^
De  Lympha                   fol. 77.
De  Sero                       fol. 75*;
De  Saliya                     fol. 80.,
De  Fermento ventrìculi          fol. 82.
De  Aqua pericardi)             fol. 8 3 *
De  Lacrymis                   fol. 84.
De  Aurium fordìbus             fol. 85.
De  Muco narium               fol. 8-8,
De'  Vrina                     fol. 8p.
De  Sudore                     fol. 105;
De  Infenfibili tranfptratlonc      fol. 108.
De  Sanguine puerperi)           fol. 109.
De  Aqua parturitiohis      -     fol. 1 io.
Caput. iVideSpiritibus" *          ibid».
Caput. V. de Partibus humani cor-
  pops irffcomriiuni             fol. 125^
Caput. VI. de Facultatibus human!
   corporis                    fol. 135.
De  Ta£hi                 T T ,  fol. 145,
De  Guftu '"i.                   ."fol.. 147.
De''Olfatti!  c                  fol. 149,
De  Auditu                    fol. ,150;
De  YifU                      fol. 152. 
Stétlo I. ae Fame, & Siti e ■ --;/: ^ ' ' . fol; 15 fi
Settio 11/ de Ghylificationc  '-'■'■   fol. 15 8;
Subfettio vnicaide Tfanfitu chyli
;• ad inteftina             :„  ^mr'foL \7^
» Settio III. -de Chyli in fariguinem  /<   .'J
   converfione                  fol. 179.
SettioTV. de Sa^gulnìs clxctflatione fol. 1 84.
 Settio V. de Cordis motu, & Pulfu fol. 189.
 Subfettio 1. de Cerebri motu, & ad
   ipfum fpettantibus           , fol. 214.
 Subfettio II. de Refpirationè      fol. 228.
 Subfettio III. de Motu locali anima-
   lium, five de attione mufculoru fol. 229.
 Settio VI.deCorporis nutritione  fol. 239.
 Settio  vltima de Hominis  genera-
   tone     ^                   fol. 24(5*.
 Subfettio vnica de Partu naturali  fol. 256".
 Trattatus II. de Rebus non  natura-
   la. ^                     fol. z(s0m
 Caput  vnlcum  de  Numero rerum
   non naturalium               fol. z6\-\\
 Settio L de Cibo, & Pota           ibid.
 Settio II. de Acre                fol. 269;
 Settk) IIL de Motu, & Quiete  •   fol. 287,
 Subfettio vnica de Retta <motùs, &
  * fluieus adminiftratione         fol. 292.1
 * ■'■ "   "  JJ  -                 Settio IV. 
Secalo IV. de Somno,;ScVigilia '   fdl. z^Si
Settio V. de His, quae cxcernuntur,
  aut retinentur,five de Replctione,
  & Inanitione                fol. 3 \Oì
§e&io yltima de Animi pafsionibus fol. 329^

             FINIS.
TRACT. 
    CURSUS MEDICtfs MEXICANOS .  Fol, t
                        ■ - ,ju ■:..■■■•■■ :m ■     * " .-:r.l





    TRAOTATVS  PRIMVS: ■•*

DE CORPORIS HUMANI CONSTITUnONE.


               Orpus humanum eft,vt omnibus pater, optime
                organifatum,, & preffeaptius, quam estera om-
                nia animalium corpora, quod obtinet  raHooe
                partium folidarum multigenx naturatila: va-
                rias conftiruunt cavitates, duttus, Se commu-
                nic'ationes, perquas  partesaḷ.minus propria:
               ...imprimis àurem aecè0arìa?> ram ad vitam, qua
advìveutis operationes, debiro modo  fluant, corpus que perva-
dane &c hx funt humores omnes, & fpirirus, qoi  in ipfo humanp
corpore quocumque modo reperiuntur-: partes igicur, ex quibus
organa nude fumpta conftanr.fpèttant ad anathomiam, peripfaai
cjue theorLee fatta m cognofeuntur/tarn  quoad, figurarci, 6c con/
nexionem, quam quoad vfunvattioneir,quQiad quam delia nata: a
natura fuerunt, qua propteff iplìì fuppofità> fimul cum cognitione
partium, noftnun folum erit cjiu-litates, modos, et reliquarequi*
fira^qua: adviventis operationes conducunt, perveftigare, infT-
mulque flutdorLiuir^ua: iiyhiinTano corpore reperiurìtur; immo,
& fpiriruuflb ,iac!olem<iecègéie,£-&: o*nni'um-<juidem quatenusad
corpus fanum, integrumque con/Utuenduutconcurrunt: vtdein-
ceps confiderara diftaolk, qua?TcperituTÌm:er aliquod corpus, &:
aliud debite lanum, a?gritudinum natura  innotefeat; ficqùe ipfas
profligatje, corpusque in. rtatiun KJtegrum .reiUtue.re fa-pilè/coiTi-
modeque valeamus, & vt Facilior fir, commodiorque via,' *eam-
dem, animus eli tenere methodum,quae ab Anriquis tradita'ed '
in tra&atuum ordine; ìicèt in rebusjpfis alicjua neceflario fir. rra-
denda dìverfitas, orra tam exvarijs anathomie invenris, quam ex
ChymVds operationibus furTaltis ratió.nè, &: auttiojritate varioruni
medicina: Procerum, qui accurate, diligentegque; circa rcs rufu-
rales, & precipue humanum corpus philoFophati funt,  eà/qua:
rette vùcatur philofophica libértas/quae in eo confitti*, vt'naru-
xx indagator quilibet veriuti imprìmisintentusfir,,nulliguemor^
                           A             ~~-~  uITuiu
 
¥  .         ^VRSVS MEDICVS TRACT. t
taluirn a^fcrìpius : vt iam diu protulerat Sap. Vallefius, cuicnm-
cjue etenim Authori anteponendo eft ratio, &_experientia, hxb
vittima pragfertim : mìni fìquidem ratio adeò etrlcax eft, qua: co-
rrario experimento-non convincatur i cum autem nonomnesea-
dem perfuadeat ratiojìmmoipfa cxperiemiaancepsmultoYiesfit,
& alias oericulofa.vt i. Aphor. momiit  Hipp. adhuc varij funt
opinancli modi,etiam apud ebs,qui hanc pracfeferunt theiteram
literali militias mancipatiratìone ducecomiteexperientià : & quiden*
prarfata opinionum varietastorquer, & diftrahit animos veritatis
avidos.quia inquàlibet opinandi via multa reperiuntur ratioqj
eonformia, nequè experimentis adverfa: qui ptopter maxima
opus eftdiligentià : vt veraà falfis,probabilioraque à minus pro-
babilibus difcrimineptur : qua praeftare, haud opis eft noftrxjnec
fantas compouere lites; operam tamen navabimus: vt Medicina;
iTirones rem medicam felici aufpicio delibent; faltem  nonigna*
xi felettifsima: dottrina:, qitamIvbiqueéxcultifsimam,hocfrcu*
lum plenis epifthomijsprofundit, decerptis prò modulo.felettio-
libus opinandi modis, & in medium produttis nuperis anathomi-
 corum inventis : in id igiturtotisnerviscollimabimus,  vt'planus,
 factlifqùe fit tranfitus ab antiqua medicina ad novamj quod fi no
 affequamur tam ob rei difficultatenij quàm ob imbecillitatem  in-
 gèni j , voluifle tamen folaiiumerit: cum nanque defunt vires;
 laudari debet volumas, & ha?c mehércle in me eft, vt veftrum
 profettum, Se vtilitatem anxieperquiram; Se fi labori improbo,
 prò voto confequendo noo parcam : accingamurergò operi,8c fitj


          CAPVTPRIMVM

 1                 DE ELEMENTIS,   .
ìcina
 itur
  uè
      'profeflbres Medicos à merèPhilófophis : non quia mix-
corum notitia non fpettet ad phificos ; fed quia vfus invaluit, vt
qui Medicina? addifeenda: inhiant, ab ipforum perveftigatione
ordiantur, qui oròo magis debet p.rxfenti temporeretineri, eò«
quòd in ipforum natura, numero, qualitatibus, & circunftantijs
incipìar Antiquorum, Recentiorumque lis.
       fciementa igitur gencraliter dèferibi folerrt, corpo™ fini. 
t
itó.
                   CAPVT-PMMVM.-"^  ^          ir  Cyfutucésut
jriicta, ex quibus mixta primo componuntur, & in q&e vhimò re«   r^,  . s.
/óTyuntur: in qua amplexanda defcriptione nulia reperitur intet  gt^?*~i'\ *  (
Authores difcofdantiaj difficultas tamen apparet in  refolvendó,
quxnam dicantur hsec corpora fimpUciar, qua que arte, aut vi fiat
nùxtorum relolutio in talia fimplrciacorpora? Qua: fané difficul-
lasMedicos impuiit in diverCas.fententiasabire,& relittis his,
-qux iam olimapud philofophos, Ctiam anteAriftoteleminvalue-
 runt, tres tantum afFeram, qua: hodie apud melioris nota* Philo-
: fophos, Se Medicos fidem aftenfumquemerentur. Prima eft Arif-  Arift. Sem.
 totclis, qua: per multa fascula inconcuffa  perduravit, adftruens  » adniiutur,
.quatuorefie/ignem videlicet, aerem, aquam, Scterram, ex qui-
 bus omnia mixta corpora conftare concors fuit opiniojargumcnta^*
- tamen, quibus Ariftotelis imùtitur,fententia>no.n eft animus refu-^'       iTr
 tare,-fed dumtaxat  referre, qua: Dottifsimus Plempius Acerri-»
' mus antiquitatis,cY Ariftotelis defenforprotulit:iuquiteoim,P«-
 to non pojfe vera, C? efficaci ralione propri, effe tantum, vel e fé dehnìffe
 .quatuor elementi; fed td itaejfes»os àccredere lAr'iftotdi.
        Nec minorem obtinet difficulcatem,percipere rnodura;
 fquoqualitates elementis infunt iu Ariftotelis fententià  : difficilis
 .namque eft percipercquoinodoaerfit^aquàjiumidiori  & terra   <•>-—■>
 ficcìor ignej fed ne longàstexamus controverfias,"qua? potìus re-
 morentur, quàm promoveant neceflariam humani corporis intel*
 'ligentiàm,abftinemus à confutarione fententia: Ariftotelica: illud  -i/x-Z'y J^c_
 .vnurn prò certo habentes, aerem, ignem, aquam; &. serrani non  Yr «,  -,  l A
 yefle fenfibilia, &Jmmediata corpj>rum elementa,quarperquirere7
 'fpeilatad Medicos :quaré"à~elaliam non minus  cclèbrem Kècérl»
* fiorum fententiain gradtrm facìamus.                              ;  .
        Harc eft,qua? Gartefsio hodie attribuirur, licét  mutuata  s^."1'1.C:ir;
• videatur ab antiquifsimis Democrito, & Epicuro, eft fiquidem.     Jn p
 aliter tradita, & exornata : alsignat jgitur Cartefsius: dementa £f^
 tria. Primumeft^ther,leu materiafubtilifsima,i'ecundum  funt ±,~  ; -*  '*
globulibinerei, fi yjcjgleftes, ac demum  tertium materia tejy t***j!t**'naftA
 reftris, hoc que novum, grplaufsibile Cartefsij inventurnlrTeo     '■      '
 prsclire fundatur,.quòd iuxtaipfum, plurima natura: pharnome-
 ca, atque èffettus, alioqui difficiles pulchrc, facileque. explicau-
 tur:qu?elemenra vfque adeo muhis placuerunt, vt non modo
 Cartefsius, fed plurimi eius fecìatores totam philofophiam, quìc
 Cartesiana dicitur in ipfis, velut in priaiis*fundamehtis,fuperf-
 truxerintiquidditatemergo pra:di6torum  clementorum, vt ex-          ✓
.plicetCartefsius,ficprogreditur, manifeftare. Primum elemen- JL*'t>Uc£i&c>
•TO comUj^a^icHlis tefìuifMmis, & fubùUfomjs, qu* celerrimè e&ftt&tfa&l 
"t
3           CVRSVS MEDICVS TRACT.  T.
morenthr, funtgué_adr^^
Trj^jolemT & ftéllalSas, & magna ex partej&nem noìtrum vfua-
>.ìU;ì'
                , lem^taleqùe primum elémentum, afierit Cartelsius, continuo
                Lperméare poros aliorum Corporum, ipfaqùe movere: proindeoj
                itatuitur primuni: movens materiale, & atufa motus cuimTibet
          «2_    corporis mobilisi. Secundum elemciUuin^artefsjj,quod alìàs_gld-
          —    buli jcgleftes diciintur, combonrHicitur exglobulTs pólitis, ac
                •ja».vigati5 Tparv]Tg:uiHem,IecTmaioribiismateria primi elementi,
            ti a  -iexApfìsque>tenent, componlca:IosjL&_£x^^jpJÌ£J>exa^rfemjdiri^rTìs
          2  -1  gcontere radios v'i'fnales.  Terrium Carfefsij elémentum conficf-
          -—   tur ex_particulis, tenuibus revera-, fedjiiajoribus, qnàmjfunt par-
                ticuise primi, & fecundi elementi, atque adTmotum minus aptis;
                fé3*magnitudine, & figura magis diTrerentibus, &  ex~hoc tertfo
                elementoTàlierunt, conflare omnia corpora craiTa, vt funt lignuui,
                lapis, caro, offa &c../i                 Am
                v   .ì»  Haec Cartefsianahyporefis, iicèt prima facie]difficili5, aie
                pene imperceptibilisfit,à multis prarfertur Ariftotelic? opinioni:
                ;eà prafertrm ratione, quòd fine auxilio qualiratum occultarmi!,
 /o    i         ignotarumque facultatum, que communia ignorantia: affyla no-
jòuouioi oc--* .-minantur,ingeniofèexplicatmnTtósTaFHifficIIèsFcientiarum ria*
 cpdfat nec ^^-iùraliumnodos : haec tamen fententia, illud in primis habet diffi-
 yMÀtiejlr   0 ~S <ile^ quod talia dementa, fivè corpufcula nullatenus fentiuntur,
 Yrwi&fitiL     proindeque à multis imaginaria reputantur, & vt talia reprehen-
                duntur; Se quem  admodura A;fiftorelica  elementa commuuitér
                (ftxploduntur,quiafubfenfum noncadunr, negue con ce/Tu m eft,
                «ipia in corporibus obfervare,fic pariterCartesiana elementa re-
                Iegari,deberent,extrafcholas; pra: oculis taméhabèridebet;quOd
     *." " '3>:r   de ipfaopinione prorulit folidifsimusEttmullerusperhacc verba:
    rjsi^l^à [u.*;  Cartefsius in generalioribus laude fua non fraudandus; aft vbi ad
r      *   ij?i  Tpèaaliorapefvfe^^
^^iiO^U^yr- -fuo/bróriunciamus : eius namque tria elementa funt iuavjsfpecU-
h%<Ueù ^^^liH^rngènijquelufìus abinitio pteuisibilis quidem; fed qui in
 Ay"W___-"  Kffe3icinàha~bet nullun^yfum.
+M/<<*-'        _  -     Reiecìis ergo, &  Ariftotelis quatuor elementis,  & tribus
                "cartefsij, nova, via  incedunt Chymici, qninque que inductinr,
, *~,~« >        operaciouipu»,^»^"0-''"-•-............7------'   .—  .....—7
'%x*4T&-  """"  .fit vnumquodque refolvi, in ea, ex quibns componitur, cum vi-
         *     deant refolvi mixta, in prajdi&asquinquefubftantias, infòrunt no
               incongrue, ex iplìfruet mifctaprimo com-poni, prointleque efle
                    °   *                 *>                        prima 
1
ckv*^
 ^  .               CVPVTPRTMVM;                 f
 prima rerum mìxtarum elementa, quod, exemplo In mèdium af-
 iato, confirmare fatagunt : nam dum caro, offa, aut cornu cervi
 diftillationi commituutur per retortam (qua: quidem eft ìnftru-
 mentum Chymicu) r. prodit materia aquofa, qua: dicitur pjilgg^
 ma, deinde,liquor tepuis, Sc.valde penetrabilis, qui dicitur fgir^T
 tust tertio fai, quarto fubftantiaoleofa, vulgo fulphur, remanen-
 te in retorta: fundo quinta fubftantià,terreftri quidem, & qua:  vi
 ignis afcendere,non poteft, &_ terra: nomen retina;  exquibus
 quinque fubftantijs tres vocant attivas, & duas alias pafsivas, eò-
 quòd omnis attio, immò & agendi vis oriri,videtur,.ifpiritu,fale^'^"^<ryt?_/
 & fulphure, & fic dicuntur movèntiaj aqua vero, Sterra, palili'* ^b&tiì V#J^
 va, feu mota elementa apellantur,funtqìie potiusfubietta,&qua-  f"------""~
 fi  v'incula  caeterorum:  interim tamen deferviunt  & ad molem.
 corporibusconfiliandam,& ad fluxilitatem, vel  foliditatem eis
 àmpartiendam.
        Haec tamen Chymicorum famigeratifsima elementa va-
 rias patiuntur difficultates : nam non omnia mixta pradicìis  fubf-
 tantijs conftant; fed alia duabus, alia rribus, alia quatuor, & pau-  _^,
 ca quinque : fimiliter nomine fulphuris modo intelligitur oleum,  ~^>
 modo fpiritus:ficut nomine falisLnqnTajro^nteTIig^rtJìrT^àc^er     Refutatut
 inum pra:di6ì:a: fubìTàntia: non funr homogene^j fedUIvèrfis conf-  Chymicori^.,
 tant partibus, vlteriùs per ignem feparabilibus,& fic non tam eie-  fententia,
 menta, quàelemenrata dici, merentur; prò inde cum in hucufquè
 afsignatis,quiefcere,nonpofsit animus veritatis avidus,alium mo-
 di principia afsignandi, inveniendique cogitaverunt multi  cele*  -/* ,/  ^y^^
 bresintermodernos  Aurhores: Ettmullerus fiquidem cum elemé-  /«W^''^
 torumquaternionem omnimo refpuar, Cartéfsiu magisfubtilem* f *--(iti >'■**--'■
 quàm verum iudicet, Paracelfi'que principia diffidila admodu,
 &confuiTaexiftimet, novafua  principia mutuatis hinc inderà^ -   t//--^^ASi
 tionibus, ftabilire, contendit, & fequenti modo progreditur.
        Notatigitur primo innegabilem  exiftentiam aqua:, ter*
 ra?,&: aferis, qua:funt quafi receptacula ca:terorum omniumeor-
 porumjafferit tamen non inferri ex eorum  exìftentià, ficut  Se
 ignis, corpora omnia ex ipfis r. & dementaliter  componi, nani
 licèt de aquà recepta,& antiquifsimma fuerit Taletis Milefsij fe-
 tencia/dìeomium rerum principium, deterrà que conftét  cor*
 pora, faltem folidaneceffariòeà conftare, de aere autem,& igne
 non eft facile, & pervium,id ipfum pronunciare; acr_nainque^non
 habetfubftantiam proportionatam Pj^piex^fiL^atuj.a^j^acUa-
 tem acTcprpora conjltuend^j ignis autem natura; licèt (piendens,
lemper obicura, inmeataque fait,exj>^ 
t
                *           CVRSVS MEDICVS TRACT. I.
           *     ruaderg,videntttr,ighejmjigjlrujiujualem nil aliud effé,quàm 3ifi
  '?'f(4f SOM   ÌoluTionenicor£orutnj^huj^riijii7fi*v;eacidorumjpinguium,Jin
            f   JamculasjninimaslaHam, ir^jrimis_mèdjanwa"dre, cuius diffo-
           '0   liitìonisefettusjìuc^funt inSpirabiìescòlópites,ca!or_videlTcjet,

     —■                Qt'od demonftrare, progreditur,  laudatus  Ettmulléruc;
                probareque, ignem non effe fubftantiam diverfam à corporibusj
                fed ipforum diffolutionem  exfumo proferens  Jucem,  eòquòd
                ignis principaliter vigetin fiamma, & fiamma eftfumus  rarefaq-
                tus;hic vero eft fiamma infpiffata, & incrafiata;.  conftans tameu
               jparticulis ulterioris rarefattionìs capacìbus elevati?ab aeris motu,
                vndequod refolvi,8crate£eri poteft, Yel fiamma eft, velfumus;
                quod elevati non poteft,fulphureramcn terreo,  vel terr? intri-
                cato conftat, fit carbo,quod autem omnino fulphure fpoliatur*
                Tub forma cineris, terr.«, capitis vemoitui remanet: alia  itidem
                proferì argumenta tendentia in confutationem quatuor  elemern
               "tomai, vt his exclufsis a ratione principi; corporum naturalium,
               propria ftabiliat principia, qua: quatuor ab ipfo ftatuuntur, nem-
 '  "ÌIUm-* ItH  Pe ialina:, fulphurea:,aquea:, SiJSircjs  particular, dequibns ante
lLf\    jA*  >omn"u fatetur pnccitatus Author, non effe prima principiai hàc
&l€$yW/<&&'\  "ratione non effe elementa, qua: debent effe ea, ex quibus res pri-
                mo componuntur :fimiliterque, afferir, non effe pra:ditta ab iplb
               .allignata principia, in qua: mixta ultimo refolvuntur : folent na-
              '  que ipfi fales in alias fimpliciores particulas  refolvij fed etiain, fi
              .  "tota ratione etementi confiftere,receptu fit ab omnibus fere phi-
                lofophis, in rarione prima: compofirionis, Se  vltimx refolutionis,
                ^iprsditta: proprietares, ipfqfatence, non reperiantur in elemé-
                tis ab ipfo afsignaris,.&: maxima in falibus ,q,uidquid .fit de terrà,
                & aquà; nihilominus illaaccipit prò elèmentis, eòquòd. finterò-
jk      gL>7(   ^wagrincipja materialia,qua: tnjxtmn conft'uuut, fenfibiliaquj-.
j^U+M*  j    JS^t^t^^is^^^^^^^^at. vltima fenfìbilia, qu£ 6b-
ttfùw0?'jif  fervantur etiam in mixtorum refolutione : maxime in ea,quae at*
ptf\t>cSf?f#-  -   Yificialitcr  firi
r     '                Et quidem meritò parvi penduntur ab Ettmullero cele*
                berrima hucufquè refurarafundamenraad afsignandam, Se ftabi-
     Elementa ex  jjendatn elementi rationem,que funt in elementi definiticne conf-
     prinu  com-  lCuU  fa qaafj \pdiis effentia; dicitur namque elémentum, id, ex
    Giunti refo-  quo mmum primojcomponitur,& in quod  vltimo reiolvitur; vn-
     lutionc cóf-  'dead  invèniendam elementi quidditatem,  afsignandaqùe iuxta
     tire noapof-  ìpfem determinare elementa, neceffarium  erat.percipere primaoi
     f*"c%        fcram compofitionem, Se acceder? y/que. ad yiùmam earum refo-
                                                                   lulio* 
                    'CAPVT PRTMVM.               f
futtoneml ctim atatem ne mini datuni fit, primam rghtm compofi-  &r^£
tionetn_agnofcer.e, faltem pratticè, sTfenlìbilitec : non enim re-
periuntur in rerum natura, aliquà principia extra compofittonem,
qua: deinde vnica,  mixta componant, confequenterqtìe  ratione
prima: compofitionis dementa cogriofcibilia non funt, & fimiliter  ^f^^a^fy,
.vltimarefolutiomixti naturalisobfefvabilis non eft, folum.enim ,  ffltcM&b .
obfervatur in rebus mutatio,&converfio a mixto inmixtum,nun- ^*jf
guam tamen à misto in fimplicia componenti a.
       Etìicèc àci'c&iù refolutionisnaturalisUefervire poffet, Se
lucém afferre refolutio artificialis : vt placet Chymicis;haec tame _^.
infufficiensèft ad prima irivenienda principia, feuelementa : naui'^
qua:taliareputantur,compofitaadhucfunt ex varijs fubftantijs, jljaA.ctaftK?
 quac ad oculum patent, fi novo ignis examiuicómitantur  : phleg- ~t   f    #^
 mafiquidem,fi vlteriusexaminetur,no eft corpus homogeneum:^'^^^^.
 nam igne urgente in diverfas abit fubftantias : fimiliter oleum,lièo* /uwffr-
 &fulphujf vel  remporistrattu, vel uovo  chymia:  examine aut l^(^à//f<Afpt<xn>
 abir in aquam", vel fubtiliatur in fpirirum, & fic dèca:reris, vtlaj- -*—f-      /
 tèconftatapud Chymicos, ex quibus patet, alia ex alijs  fieri; qd
 opponiturrationi principi j.'Principium fi_qujdem elementaìe eft< -<>>^
 quod ex nullo alio fic : cum ergo prasditta: rationés prima: com-
 poGtioQis,6e vltimx refolutionis omnino bacillent, ncque ufui
 accommodari, va!eat;proinde alia vìa infiftèndum eft ad veftigan-
 da principia, qu? ufui pofsint,  accommodari.
         Et faneapud Medicos,quorùm non intereft, nudas rerum O/jA/Ac^ff-
 t^cjtlhs^er^ru^iife^rolum prqprietates, Se effecTu7,lgrIfibi- A  1   J/f'J1
 Telpraeiertim, jserpendere,quattenus conojucunr acTCorporu c'onE» y^f,        n e
 tinitionem, Sc_optratÌQVtts, in quartini' i'ntegritate cbnfiftit iani- t'ùcts.  .-
 ta^^inj|fsionejn^rbUs, ea debent afsignari principia,^ de ilìts
 pertrattari,ex quorum proprietatibus, Se effettibus, corporishu-
 manicompofitiophificaclaré explicctur, Se manifefta ratio reo*-  £,em^a .
 daturoperationum omnium, qua: in ipfb,  tam naturaliter exer:-  ^fila !"sc
 centur,  quàm pr?tèrnaturaliter laeduntur, quod totum per faliuni  fcn^bilù'.
 notitiam, Se fulphùris, fuppofitis terrà, Se aqu à,apprlmè explica-
 lur. Omifsis ergo longis»prolixis que difpurationibus cum Galé-
 nicis, Cartefsianis, & Chymicis : nam prarter quam quod Arifto»
  telìs dementa, vtfupra dicebamus, multas patiuntur difficulta-
  tesiàdmodum que diminutèexplicant ea, qua: in rebus phificis
  apparent; elefmentaque Cartefs'ianà  fub  f#nfum fere numquam
  cadant, nimis generalia fint,  Se licer fpeculatione  pulchra, ad
  opus, Se Jwaxim a:grè perducibilia, (blu in que pofsint confiderà-
  fi vt principia admodum remota, mente potiùs confiderai!da,qua
                                                      fcpftt 
   Elementa
Chymicoru
no in omni-
bus mixtis re
pcriuatur.
   Elementa
,'Arift.invivé-
 tibus perfec-
 tis novo mo-
 do admitun-
<ur.

,3>i f «;
Sai) fulphur,
terr.r,&aqua
flint .quttuor
potifsinn
ni xro.ru ni
JUea;en.u.
 8           CVRSVS MEDICVS TRACT.  I.
 lénfu afleqnenda, quem admodum de partibus infinite divifsibili-
 bus, olim obijciebatur Arìftoteii: ideo tam Ariftotelis elementa
 quatuor, quam tria Cartefsij à noftrà trattatione, vt potè minus
 conducentia, relegamus.
        Erquamvis Chymicorum afsignata dementa ,& proxi-
 ma fint,& ienfibilia; quia'tamen funt dubia, & non  reperiuntur
 in omnibus mixtis; olei namque, & fpiritùs multa funt palam ex-
 pertia,&quodipfa contribuunt ad rerum naturalium  explicatio-
 nem, nondeeft in fale, fulphure, terrà ,& aqnà, in hormti  nani*
 qu'e combinationibus facile eft, inv'enirè,quidquid communiter
 attribuitur fpiritui, fulphuri, Se Tali;  ideo quatuor  Etrmulleri
 principia magis placent, & iuxta eorum hypotefim ad  omnia me-
 dica theoremara explicanda viam affettabimus : illud priùs fup-
 ponentes, ne Ariftotelem omninodeferere videamur,ipfius qua-
 tuor Elementa amicè poffe,in corporis viventis conftitutione am-
 plexari : nimirum omnia quatuor corporis cóftitutionem intrant;
 fed non eo patto, quo ab authoribus hucusque explicata fuerunr,
 fed alio, nifi mea me  fallir opinio, non improbabili; non_quidem
 omnia for mali re r, neque^mni.t yirtualiterjin mixtis;reperiujHu.r;
l^^aqiu^i&j^rra in omnibus formaliter; ignis in aliquibus vir-
 tualiVeTTin his preìertim,  quae calida~^Ìcuntur,b.oc eft,virtusJi&;
Yacultas ignis, qua: maxime in calore  coniTftitjJ^àèf, dequo ma."
 xima ftoffet effe"difficultas,fo7malitér in yij^ribi^ejifinYis.qtiì
 TéTpiratione gaudentTnon"quidem, quia àer membrorum io lido-
 r'unTconftitutionem insediatili^ adhoc^iin neceffarius noneìtl
 fed quareims liquidorum intrat cori flfi mrTQneim: \ rrconfèTIo" nam-
 que ^eft ap_ud_omnes, n.itroiatn airis'partem media_ reif£iratiorn;
 fangmni commlinicari, ipfi^ue  vniri intime : vnje  JiguèrTaerfs
 fubftantiam. liquidorum coinpotitionem  intrare , Se alias ipfe"
 ^tFer, qui fpiritùs vniverlaìisà plerilque dicitur* corpora per
 mear, vtliquidorum inotus intèger perfeveret : ideoque eo de-
 ficiente refpirationis, & tranfpirationis ablazione fanguinis, Se
 reliquorum fuccorum motus , Se exijdè vita in corpore viventi
 deficit.                         ^                         j
        Praeterquam quod, fupofitàexiftè"miàaqua:, Se terra: in
 mixtis  effettus, quiattribuuntur igai, Se aeri,  cl.irius percipiun-
 tur per faliiim exiftentiam  , vt in progredii patebit : vnde non adr
 modum 'diftat hypot^efis quatuor principiorum à Dottifsimo Ett-
 mullero aisignatorum ab hypoteii qiutuor comm.unium elemen-
 torum; ncque  opponitur h.rc noftrà hypotefis diamet^liter hy-
 poteii Cartefsij ifatemur enim fales,  fujphur,terram, Se aquarp
L.'-.-Jl
ex 
              T<  '  -*CAPVT PRTMVM. ^              9
,fcx diverfisconftare particulis diverfx magnitudinis, & figura:,
 que funt dementa Cartefsij; eligimus autem  afsignara quatuor
 Ettmulleri dementa, vtpotcmagis  comprehentìbilia, Se qua: ia-
 ciliùs vfui medico accommodanturjneque ifta  principijs Chyroi-
 corum ornino opponuntur : nam fuppofitis aquà, & terrà vtri-
 que hypotefi  commtinibus, in partibus /ali tris, Se fulphureis re-
 peritur totum id,fi commodè eyplicentur, qnod per  fpiritum,
 fulphur, Se fales à Chymicìsexplteatur, vt in  falium explicaùo-
 ne couftabit, quam iam aggredior.
        Aqua, Sterra ab omnibus prò principijs pafsivis recl-  sai, Se fui-
 piuntur, vtporé  qua: non tam moventia principia, quàm motus phur princi-
 fufeeptiva reputantur : fai igitur, Se fulphur folum  attiva funt, pla aft|va
 raotùs que principia, Se alias facile vniuntur, Se copulantur cum *?"*?•'ter*
 particulis terreis, Se aqueis, in quibus maximas faciunt mutano-
 nes, coagulationem videlicét, diffolutionem, fermentationem,
 effervefeeetiam, folutionem, praecipitationem, Se quaflìbet alias
 infignes in corpore  rnutationes.. non quidem  principaliter, (tà
 dumtaxat inftrumentaliter, vtcommodé inprogreffu explicabi-
 tur.  Partesfalinargenerahter tres, afignari,  debent, acida: ni- Saltrìplex
 rnjrtnj, alkalinae, & qua: ex iplarum vnione refultant, qua; fallg,    eft.
 feu enixg nuocupantur; tales autem laies, veTjixifurit, vel vola-      f /x
 ìlleinrxXTfiJc^^                                      fl^sT' j-£l/>ìcUtff/rì7-
 ^jEn^l-1 ^E-P^vcrntTftT~eKT5rus^vero faTtTiplicis eft generis, volati-    .-----
 iTs n imi rum, fixus, & m^ixjiatura:, iuxta vari a m Tombini rio-
 hem acI3T7& alkali; fi enim vterqùefit volatilis, refnltat  fai tet-
 tius, fivefilfusomnino volatilis; fi vero tini acidus,  quàm  alkali
 fir fixus, rdultatfalfus fixus; fi vero alius fit fixus,  & alius volati-
 lis, refultat falfus medicatura:, nequeomnino fixus, nequeom-  C^(:->rifA^'
 nino volatili^, falfus  volatilis obferyatur inconmixtione faHs,          t
 qui einergit ex aceto deftììiato,Se fpiritu VfTnFinam \7riqTieTuirr
 volatiles : fai omnino fixus  videtur in tartaro vitriojato; (al nam-
 5ÌL9 tartari^cift fixus a]]Falin^7cVfpÌr^                         -■•..-. rr,3 v
 media:  conTTftentis-lalfum éxperitur  in  fale armoniaco, qui    ■.     J
 ^f°n(tatex Tpjtrìtu falisjìxo, Se fale vrin^aJkaTir.oxQ_btili.
        Notandum autem eft ad virantJatn  confufsionem, quòd
 nomina acidi, & alkali non• vnum acidum,neque vnum alkali fpe-    vària funt
 cialirer comprehendunt,fed multiplicem addormii, & alkalinó- acidi, & ai-
 rum diverfuatem;  quorum differentia: ex parici combinatone kalia.
 cum aqua,&: terrà refultant, accedente precipue vìrtute fémi-
 nali rei-urji-qu« adyariorum concretorum conititutionem maxi-
 rae concurm*
                            B                        5ales 
Vi
           fio          CVRSVS MBDTCVS TRACT. I.
                  Sales hi primigenei acidus, & alkali reperiuntttr Io orri3
           nibus mixtis; mixta fiquidem, vel funt mineralia,  fubquibus In-
           telligutur omne genus lapidum, Se generaliter omne terreum;vel
           funt vegetabilia,qua: plantasomnes comprehendunt, vel amma-
           liatami perfetta, quàm imperfetta; hac tamen differenrià, quod
           in mineralibus maxima eft copia jcidi, minima  autem alleali; in
           Végetabilibus aequéTéperiuntur acida, Se alkalia; in animalibus
           \erò magna elt alkaliuorum copia, minjma acido?tim laltém ma-
           nileftorum; quia vt pTurimùm iin^inguijjc olcofa fubiTantià, la-
           tere,.fol'ent.                         """    - "         —
                  Sai alkali, qui vrinofus, & lixiviofus dicitur, duplex eft,
           volatilis feilieet, alias nativus, qui non perlìftit in igne;  vt eft fai
,*«,         cornu cervi, fanguinis, Se omnium partiuin animalium, & in reg-
           no vegetabili,five in plantis, in quibus duplkis eft natura:  fai vo-
           latilis, vel acris, vel blandus, &  temperatila; acris, vt is, qui re-
Bai alcakali,  peritur in plantis,8c  herbis fapore acri praeditis,vt in finapi, pyre.
rei volatilis,  thjo, Se caneris huiufmodi : temperatus, & blandus eft iIle, qui
frclfous.    communiter reperitur in herbis aromatici*, vt funt mentha, ab.
           finthium, anifum, Se alia: quàm plurima: eiufdem, vel fimilis na«i
           tura:, in quarum omnium oleo  fubeftfal  temperatus  alkalinnst
           Sales lixiviofi artificiales,fixi ditti, non folùm non avolant ignis
           >i,fedprobabiliter  conietturatur, non prac exiftere femper hv
           concrètisantecalcinationem; fed potiiìs, vel gcuerari, vel educj
           de  novo vi ignis, Se media calcinatione; vt videre,eft, in  falibus
           quiextrahuntur ex  vegetabilibus, abfinthio  videlicét, Cardilo"
           beneditto, Se fere ex omnibus;  Se fimiliter ex mineralibus, vi
           . conftat in plumbo,ex quo media calcinatione fai àlkalinus extra-
           hitur, qui in officiniscommuniter dicirur fai faturni; tales autem
           lalesfixi,vrinofi ditti, reperiuntur  in vegetabilibus, & minera-
           libus copiofè; parvifsimè in animalibus, Se farpiùs fub larva old,
           live pingui? materia:.
   .      .,         Neceffarium etiam eft, advert'ere, non  folum reperiti
 '/oda ferme     gnamt vej efTervefcentiam inter acidum, Se vriuofurn, manitef-
 urrew.CUm  ta, & fui iuris fatta, vel inter fubieóta manifefto acido, alkali qrie
            conftantia; fed etiam ioter acidum, Se  fubiettn terrea; Yt expe«
            rientia oftendit : fi  igitur affundatur fpiritùs falis  limatura: Mar-
   "!1SV     tis, vel creta:, aut terra: figillat.T, manifefta  excitatur efFervef-
-:t " c'\  ,   cernia, Se fimiliter fi acetumdeftillatum corallijs  fuperfundatur:
            cuius ratio forfan éft, quòd prxditta corpora porofa funt, & inf-
            tar alkali fixi apra recipere infe acidum, vel alias cqptinent faté
            aliqueDi alkali volatilità ipfà folutioue emergeMen>,& fuffirie'h*
                                                                   tem 
                  CAPVT PRIMVM.                 T?
tem hàc rntionfcad effervcfcentiam excitandam : ratio ?nlm, ob
quam acida, & alcalia coeunr,& vniuntur invicem, eft; quia ai-
calia funtcorporaporofa, Se quali  maiora,apta ad recipiendum
in fé acida, qua: fune quali rigida, & feindentia, minpra que,  &■
ideò quafi receptis acidis in cavo, & por isalcalium, Et vnio,  Se
quafrgencratiotertij novi, quod falfum reverà dicitur; non,  vt
ajiquibus placuit, falfum acido opponkur, fedeonftatex vtroque
fale;licit certuni reverà fit, quod iuxtàexcelTum acidi, vel alca*
ljderur aliquod falfum acidum, &aliud falfum vrinofum,feual-
calinum.
       Hxc funt, qu§ à laudato Ettmullero de falium natura,  Se
effettibustraduntur; qua: licèt non omnium effettuum, qui in na«
tura rducenrs&: praefertim in viventium corporibus,pJenam red-
dant ration'em; clariùs tamen, & perceptibìlius expikanr cuntta,
qua: ad attionem, Se reattionem fpettant; prxfertim operationes,
qua: in humano corpore videntur, & experiuntur : clariifìs qui-
dem, quàm Ariftotelica quatuor elementa, à quibus deducere
chyiificationem, fanguificationem, & fpirituum geneTationeai
fere impofibile eft: fimiliter Cattefsìj elementa ad particularia
adaptare, eft admodumintrkatum : Chymicorum demum de-
menta, & fi alias videantur ex operationibusChymicis manifefta,
neque alias incommoda ad effettus  naturales explicandos, analo-
gia^ fimilitudinedefumptà abartificialibus; quia tamen harc,
\t fuprà infiouabamus, Se dubia funt, Se inter fé confunduntur, Se
alias aliquaipforum in multis mixtis reperibilia. non funt, ideò
potius h*c dementa eligimus ab Ettmullero afignara , falem Cu
quidem, fulphur, aquam,& terram, vtpotè aptiora ad rerum na-
tiiraliumexplkationemipra:fertim non omiffà feminali rerum
vìrtute, qua; principaliter promover falium motum ad tot in re-
bus exiftentia concreta generanda,  alteranda, refolvenda, Se
cpmmutanda.
       Et quàmvis Dottifsimus Ettmullerus tria dumtaxat  afsig*
net rerum naturalium principia,falem videlicét, terram,&  aqua,
afferat que ipfis folis, explicari, poffe ea omnia; qua: in rebus cò-
tmgunt, Se rerum ipfaruin conftitutiones;fulphur que inter prin-   <• 1ftT,    x
c»pia expreffè non admittat, eòquòd fulphur rè vera acidi falis  mJTclZ
ipeaeseft, Se maxime in ipfo prevaler acidum, nam conftar, ipfo  riratem eie-
afierente,acido, terrà, Se aquà; vnde potius ptincipiatum,  quàm  menta afsi*-
-ptwcipium, reputali, debet; nos tamen, qui  rationem  principij
nonexa6tilsime,& intoto rigore vfurpamus, neque ipfuin  volu-
mus pnmun^ ne^ue. fimplicifsimum , fed folum  requirimus in
                           £ *                      prin«
natur, 
J1A
pnnci
bili tei
                       CVRSVS  MEDICVS TRACT.  I.
               ipijs rerum naturalium,quod ipfasconftituant primo fenfi-';
               r, Se immediate, Se quod per ipfa maxime explicentur, cò-
          mode que, &fineconfufsione rerum naturalium effettua, Se mii-
          tationes; ciìm reperiamus in  fulphure omnia pra:ditta, multa:
          enim affettionesnaturales rerum, immo, & ipfarum  natura: fine
          fulphure, vtà fale diftintto, expiicari, nò valent, vtapud ipfum
          Ettmullerumconftanseft; idìò fulphur prò principio cognofd--
          musob praedittas rationes,omiffà prò nunc, Se non obfer vara for-
          tnalifsima, principij notione; neque ad hoc obftat, quod fui} hur
          conftet fale acido, Se aquà,namaliquid praepter praedicìa princi-'
          pia in ipfo relucer, oleofii videlicét, aut pingue, quod revèrà ne-
          que acido, neque terra:, neque aqua? correfpondet; fed potius v i- '
          detur, conftituere priucipium propria?, Se fpecialis natura:: qua-
          rèpro quarto nobis princìpio ampiexatur.
 Splrìtusin         Neque folum fulphur in non viventìbus prò meliori doc<-;
vivendbus,  trine intdligentià afsignamus; fed etiam fuperaddimus inviven-'
elémentum  tibus fpiritum,qui fere omnium attionnm principale efficiens eft,
4ki poteft.  poteft qUC non inepte principium praeftantius, Se nobiliuscacteris
          nuncupari: ipfefiquidèm eft, qui cantera omnia principia mevet,
          agitat,fovet, atquedeterminar; licèt fpiritùs reverà firfubftan--
          tia falino-volatilis oleofa, fi ve nitro-fulphurea; quia tamen fpe-
          cialemobtinetenergiam,Gngulari charattere infignitur, praefta-
          tiorique modo  operatur, quàm fai, &  fulphur, maximi etiam
          vfuseft,8cindifpenfabilisindeclaraudisviverjtium operationibus,
          praedpuè motibus:  nam aptifsimeab Hipp. dittus fuit fpiritùs,»
          impetum faciens.
                 Quandòquè tamfen, neque prardicìa principia, neque fpi-
          ritùs fnfficiunt ad plenam rerum intelligentiam, fcà opus eft, re-
          curreread partiumtexturam,varUmqueparticularum figuram,
          perquam percipiuntur aliqua difficilima, qua: per noftrà afsigna-
          taprincipia,  expediri, non poffunt; nonramen ob hoc tales par-'*
          tkulas dementa vocamus, quia licèt priora,  Se fimplicìora fint,
          quàm noftrà  dementa, non funt tamen principia immediata, fen-
          fibilia, proximè" que conducentia ad corporis conftitutknem, Se
          ad expiicandas attiones, quac in ilio celebrantur. Nec mirum eft,
          adirne omnia praeditta non effe omninò fatis ad explicanda infi-
          nita pene concreta, innumerabiles que operationes, qua? in vartif"
          fimo natura:  campo^éV: in triplici ipfius celeberrimo regno, mine-
          rali videlicét, vegetali, & animali  reperiuntur,  quarum rnult»
          potius admirantur,quàm percipiuntur; per ha:c ramen  quotuor'
          principia, ialem videlicét,fulphur^aquajn, Se terram aditus apr*-
Texturapar-
ticularum in
fubiìdiu ad-
xiaitcjcur. 
                 GAP. TI. SECT. 1.               ir
rìtur ad multa intelligenda, hucufque piane obfcura, eliminino-:
re confufsione, & impedimento, quantum per humanain limita*.
tionem licet;quomodòniàmque resinfe  fipt, generentur, int£-
reant, permutentur que,novit ipfe, qui creavit omnia,Deus.


     CAPVT SEGVMDVM>

            DE TEMPERAMENTIS.              -

SECTIO PRIMA DE QUIDDITATE  TEMPE-
            lamenti? 6cy eius divifsionc.


        TRitifsìmum eft apud  omnès Philofophos, & Medico?,
        temperamentum oriri ex elementis, infequrque eorum
        naturam, Se proprietates : ita vt vbi ignis excedir, tem- *
        peramentum pariter excedat in ipfis qualitatibus, calo-
re videlicét, Se ficcitate; Se fiedecaueris ruxtà proprias fingiilo-
rum demenrorum qualitares;hàc etiam fuperaddità diftinttione;
\t vbi excedit vna qualitas, fimplex fit  temperies, vbi duplex,,
compofita; cumque non pofsit,fimul excedere,duplex contraria*
folum conceditur exeefus qnalitatunvq.ua: inter fé non opponan-
rur; vt contingit in calore,& frigore refpettuhumiditatis, Se fic-
,citatis, Se in his refpecìu caloris, & frigiditatis, qua: inter fé con*
'ungi* vaient : ex tali que coniunttjone  refulrant quatuor pro-
clamata: combinationes, & totidem temperamenta; calidum,  Se -ì
humidum; calidum, Se ficcum; frigidum, Se humidum; frigidum,
& ficcum.
       Et cum humores eifdem gaudeanr qualiratibus, ac de-
menta, fequantur que iftorum exceffum, temperaménta indiffe-
rentervocantur  nomine qualitatum, aut humorum : vnde idem.
fonàt temperamentum calidum, & humidum, aefanguineum; fri-
 gidum, Se humidum, ac pituitofum; frigidum, & ficcum, ac me-'
lancholicum; calidum, Se ficcum, ac cholericum : vnde ficut re-
 pugnat fimultaneus exceffus caloris, Se frigoris, vel ficcitatis, Se
 humiditatis, itafimultaneus exceffus humorum eifdem gauden-
 tiuni qualitatibus: hatctamen  exceffuum rgpugnantia intelligi-
 tur in fangnineà  maffà, Se in eàdem parte ; nam in diverfis parti-
bus, in quibus humoresexiftuntfeparati, non repugnat exceffus
fimultaneus duoruminfer fé oppofitorum, vtbilis io hepate, SC
pituita: in ventricolo, Yel in capite.                    His 
           U           CVRSVS MEDICVS,.TRACT. r.
             ; »    His ergo delibati* ex antiqua dottrina, vt (acilhìs ad nof-
^      w  ttunr explicandi mòdum manuducamur, pariter fcire, dèbemus,
tum cìt pio-  temperamentum effe elememorum,'qUalitatumvèproportionem,  Se eàde
portio  £le-  ratione, qua dum elementa a:ftimabantur quatuor communia pro-
mentorum ,  prijs ornata qualitatibus, optirnè dicebatur temperamentum effe
falium  vide-  proportionem calidi, frigidi, humidi, Se licci, quatenus h'cc con-
iicet,faiphu-  crcla illvojvuntfubftantiam demènti, St qualitatem; ita fimìluer
tpix,       ìuxta aisignataelementa noftrà temperamentum debet, conlifte-
           re in proportione falis, fulphuris, aqua:, & terra:, qua: melius ex *■
           plicàtur, fi afferamus, quod tempera mentiim eft difpofitio  natu-
                debità mixtione terrs, aqua?, fulphuris, Se falis couftitui corpo-
                ra, in ipfisque refultare debiram, Se  naturalem difpofitionem,
                eodem que patto, quo iuxtàfingulorum exceffum  corpus  dice-
                batur igneum,  feu  calidum, frigidum , feti aqueum, Sec.  ita
                fimiliter dici, debet  aqueo falimun, terreo-falinum, Se iuxtà fa-
                lis abundantiam,terreo-acidum,aqueo-faifum &c. vel, vt melius
                intelligatur,propriusqueloquamur; eòqucd terra, Se aqua adii-
                vitate prorfuscareant, fiC'tempecamentum permodinn attivi ex-
                pljcari, debeat; ratio ipfius per fedes, Se fulphur explicari, debet;
!    /  ' f /( %   ^cl.per falium concretionem, concreta ve falina, quaftenus itr
\\M) ^J rAA A ^retto dicunt falem^velfulphurj Se folum prò materiali, Se irTòbli-"
*' {$l ■& c^olj tfitc/q uó~fubiettu m.^
 $ fefittL. t%is~-  "V    Vt autem Clariùs in corporis Immani temperamento in*
 déùtflt^ "—  dagando, quod eft principale Medicina: obiettum, procedamus,
     }          feiendum  eft, temperamentum  duplex effe,  elem e ntalevid eli-
                cci , Se vitale; dementale eft, quod refultat ex demento ni m por-
                tionibus, hoc, vel ilio modo, Se proportione  conenrrentibus ad
                cuiuilibet mixti generation em,& tale temperamentum  commu-
       Tempera-  nCr.eft viventibus,8c  non viventibus, quatenus mixta funt : fic que
     ^lex^iemé-  pr°Pria gaudent temperie dementali tàm mineralia, Se vegetan-
     ti",' & vita-  tia, quàm ammalia, quatenus omnia prxdittoTum corpora,  horu
     le.         quepartcicomponuntur ex terrà, aquà, Se fale acido, aut alcali-
                co,yel fuirnute, in  hàc, vel illà menfurà, Se  proportione; ob
                qnatum varietatem  comuuiniter diftinguntur, ncque incommo-
                deexplicantur per nomina calidi, frigidi, humidi, & ficci; ita, vi
                mixtum, quod abundaofale volatili oleofo, dicatur calidum;quod
                abundat acido fixo,  dicatur frigidum; Se dum hi fales cominen-
                sur ialutiecto texreo* dk.Uuc fìmÙi&r temperamentum ficcu mi
                                                                    du m 
                    CAP. II. SECT. I;      ..        T?
3um vero in aqtteò, humidum : cuius denominatlonìs ratio mani-
fefta eft propter effettum, quem in  corpore animali  nata funt,
producere corpora mixta; quod enim abundat falcwolatili acri,
corpori applicitum, velintus  fumptum, corpuscalefacit; quod
gaudet acido, refrigerar; quod cumaquà coniunttumeft,humec-
tat; Se tcrreum demum mauifeftè ficcat, Se hoc fufficit ad perci-
piendam temperiem tam mixtoruin omnino vira carentium,quàni
vegetabilium, qua» alia non gaudent temperie, quàm iUà, qua:
defumitur à partium eleinentalium conftituentium natura, pro-
portione, Se menfurà.
       In animalium autem corporibus longe diverfa eft ratio
afsignandi temperamenti;nam licct re vera totum animale corpus,
eiufque lìngula: partes determinatam habeant texturam,  propria
que conftitutionemex praedittiselementis,ratione cuius diverfi-
fìcantur, alia: que dicuntur partes calide, Se humida:;alia: calidac,
& ficca:; aliar que fimiliter frigida:, modo cum humore, modo cu
lìcci ratei tales tamen temperies, live compiexiones, non multi
faciende funt; licèi alias non omnino contemnenda: ;  veruni im-
prima in animalibus, & prsfertim in humano corpore vivenri,
attendendum eft temperamentum vitale dittum, quod nimirum
in ipfo reperitur, dum vita gaudetjlìvé, a quo hominis vita de-
 pendet;non folum vifa provt importatpermanentiam Anima: m
 corpore, fed provt extenditur ad omnes viventis operationes, ta
 cas, quae ad vita: confervationem pertinent, quàm ad illas, qua: i
 corpore animali viventiquomodocumqfje exercentur.
        Neceftitas igitur huius  duplici* diftinguendi tempera-
menti, ex eo max imi probatur, primo quia conftitiltiò elementa-
 lis partium, licèt f«o modoconcurrat ad vitam fuft'enrandam;ipfa
tamen adid non fufficit : nam ipfà omnino  immutata, &  perma-
nenti, integra que exiftenti partium fubftantià, conftiiutione, Se
organizatione, cum caueris que debita communione, vita multo-
tiesceffat : Sccundo,& efficaclùs conftat, ex eo, quod omnes
 partes quocumque gaudeant temperamento ob elementalfem conf
 titutionem, tam iilae,qua: dicuntur calidae,  quàm frigide, prefer-
 lim interna:, dum vita durar, calidas funt attu, fatente Galen. ce-
 rebrum, quod pars frigida ab omnibus cenfetur, vivo  animali ca«
 lidius exiftere quoiibet calidifsimo a:ftivo aere; Se alias contrario
 patto in demortuis, parte* omnes, quantumtfiscalidifsime, parvo
 tranfatto fpatio in frigiditatem recidunt, quod manifeftè  conftat
etiam in corde mcmbròrum omnium calidifsimo, immò vitali*ca-
loris celeberrimo fonte : conftat igitur ex prardittis, temperamé-
                                                     tinn
 In hominé
precipue at-
tenditur té-
per^mentum
vitale.
Temperamé"-
tum vitale à
fanguineprae
cipue depro*
mnur. 
CVRSVS MEDICys .TRACT. t.
e ineft.
 ale viventium non oria-
 Triplicitcr
repenri  po-
tcit tempera-
nencuni..
quod partibus ex elementorum mixtione
       Ciìm igitur temperamentum attu„.
tur ab ipfis partibus, neque ab externo ipfis adveniat; fed à prin-
cipio procedat interno, quarrendum eft, ex quo d ertimi,  debeat?
Et certe, ad vitandam confuisionem, opus eft, animad vertere, té-
peramentum poffe tribus modis in aliquo confiftere;primò fojrrna-
ìiter, & confequenter; fecundò radicafirer; terno inftrumentaji-
ter. Formaliter, licèt confequenter, confiftit compléxìo vit-ilis
incerta calidi, & frìgidi; humidi pariter, & ficci harmonii. Se
i.Vr*'
Vitale etiam
«lependet ab
Jpiritibusj &
c«iu  motu.
 laliter in acidi, alkali que volatilium mutila temperatura, mutua
 que, Se proportionali menfurà,quod exempligr.hoc modo licer,
 cxplicare : homo ex prima origine, & ex generationis principijs
 eà gaudere debet dìfpofitione, qux conducat ad corporis vitalis
 generationem, Se confervationem; talis que difpofitiodicitur vi-
 tale temperamentum in radice, fivefundamento;eòquòd talifpe-
 ciei competat talis fpecifica principiorum vit«r commoderatio,
 quam lequatur quxdam quali emanatio caloris, Se humiditatis
 attualis,quae dua: neceffarix funt ad vitam conlervandam; qua:
. qualitates ciìm rcquirarjtad fui produttionem,5i quod  principa-
 lius eft, confervationem, inftrumenta proportionata,qua: vi pro-
 pria:,Se continua: attionis producami, Se confervent talem  vìta-
 lem calidiTafem, opus fuit fubftantijs, principijs ve ^d id propor-
,lionatis, quales funt acidum volatile, & alkali pariter volatile,
 qua: fermentationem promoveant, quam termentationem necef-
 fario fequiturcaliditas vitalis, qua: involvit id,quodcommuniter
 dicitur calidnm innatum, Se humidum radicale, de quibus poftea.
 ■.       Prffata igittir temperatura vitalis, non aliunaV, peti pc-
 téft,nìfi a fanguinis, & fpirituum tu conftitutione, tum motu;  in
 alterutronamque ieorfim confiftere nequaquam poteft; nam,& fi
 detur magna fanguinis copia in corpore viventi, fi ipfius motus
 auferatur, perit temperatura vitalis, immò,& ip(a vita; Se fi alias
 •fangnisdeficiat,nullus motus excogiubilis eft, qui vitam confer-
 vet : confiftit ergo ili fanguine, & motu, live  in langninis motu.:
 qui motus duplex eft,  inteftinus \idelicet, alterativi^,  vel fet-
 mentitivus, Se localis; fermentativus motus eft ille,per quem par-
                           ■-':-                         tes 
r"f '*■
                   CÀP.TT; SECT.  I.                  ry
fts diftintta: malta: fanguinea: fùo modo contraria?, acida: videli-
cét, &alkalina: interfeagunt, Se paitiuntur, vt intime vnìantur,
•ficque fanguis perficiatur, attenuetur, & fpiriruafcat, à qua,leni
quidem, pugna calor emergit, tenuiores que fanguinis partes vo-
lati lifantur,abeitntque in fpiritùs; quem fermèntationis  motuni
maxime adiuvat motus locaJis, medio quo alia: fanguinis partes,
alias  prèmunt, Se quali impdlunt : vnde  »mbo fanguinis motus
mutuo fé adiuvat, alterque ab alio depender, przcfertim  fuppofi-
to principio vitali, anima nempe, à<juà,vt à principio radicali,SS
primo prarditti motus tàliter dependent, vt fine ipfà anima fan-
guis, neque alius corporisfuccus, motu fermentativo  vitali, mo-
veri, pofsìt.
        Tale autem vitale  Se fi a vitali principio principaliter
òriatur;proxtme tamen, Se  immediate dependet  ab apto ìnftru*
 mento, quod eft temperamentum dementale humorum1, qui in
corpore reperiuntur, praccipue fanguìnis, provt màffam dicit,
quod obiter notati debet, nam etiam  reliqni humores corporis
m a 11 a m fanguinea m non conftituentes, ad diverfam fanguinis feri
nient3tionem,rapidiorem ve motum fuo modo contribjunt : li-
cer principalifsime omnia in corpore dependeant à fanguinis confi-
titutione,nam qualis fanguis, talis fpiritùs, tales reliqui {'ucci,ta*-
lis conftitutio vitalis, tales que deraum omnes operatiónes,& pro^
prietates corporis viventis.                                 f
        Cum autem fanguìnis conftitutio  mille ex  caufis admò-
dum  varia fit non folùm propter innumerabilia individua, (ed
etiam rarione climatum, xtatis, fexus,& vita: generis intta fani-
tatislatitudinem, hx temperamentorum differentìa: nec  poffiitìt
calamo ferita, nec lingua proferri; ideò temperamentorum diffe-
rentìa: ad prima, Se fumma capita folùm reducunturyqua:  non in-
commode poffunt explicari methodo ipfà ab Anriquis vfirata, nu-
mero que ab ipfis recepto, qui nullum prxfefert in conveniens,
neque in theorià, neque in Praxi : ille nimirum temperamento-
rum numerus quadruplex iuxtà quatuor humorumexceffùm coni
rnuniter traditus, nimirum temperamentum fanguineum, chole*
ricum, pitti itofum,& melancholicum; non modo ab Antiqui?tra-
dito, nimirum propter abundantiam humoris talis à ea:teris dif-
t; iòti,ied propter variain fanguinis cònftitutioriem à falium com.
bmatiombus- orram, ita, vt non dicatur bilkTfus, pituitofus, aut
"■ »■"  r>,lcushomo> quatenus bile, pituita, aut melanchòliàdif-
tirctis<rlangume abundat; fed quatenus fanguinis cortftitutio, vet
eft exacte tahs,vdalias biliofa, piuiitofa,aut mdanchdka,quod
                           C                          fc-
•Vitale .in &>
guine à prin-
cipijs compo-
nentibus.
  Innumeràe
temperarne-
tum diiteté*i
tise. 
Temperamc-
ti fanguinei
esplicarlo.
Cholericum.
&\ e lindi oli-
cum».
Jhlegmati-
cum.
 tf          CVRSVS MEDICVS TRÀCT. I.
 fequènti ratione facile intelligitur.
        Qui fanguinem obtinet optimc temperatimi, ob debirara
 mixtionem particularum fai ina rum cum fulphureis, vt nulla ha-
 rum notalibiter exceda^veldeficiat, mediocrem obtinet fermen-
 tationem,ex qua emergit textarabona fanguinis,illius que ajqua-
 litas, mediocrirasque caloris, qui modum fennenrationh feqni*
 tur : ficut etiam fpiritùs in ipfogenerantur fuaves, & mulcebres,
 & in ipfo dicitur, adeffe  temperamentum omnium optimum,
 quod fanguineum feft, quod communiter dicitur calidum, Se hu~
 widum, Se ob abundantiam optimi nutrimenti, fuavium que fpi-
 lituum, temperamentum fanguineum eomitatur corpulentia, Se
 carnofitas, iucunditas, &hilaritas animi, ingenioiita* que,  cut»
 genijlenitate, que proprieiates, Se alia eiurtìem fortis funt com-
jwunia figna fanguinei temperamenti  ab Authoribus afsignata-
        Cuii^s autem fanguis plus participat de falibus vol.itilibus
 acribus, Se oleofis, fi v e de acido volatili fulphu reo, ob quod di.f-
 pofituseftao uberem copiam feilis generandam, cholericus, aut
 biliofus dicitur, eft que communiter calidus, Se ficcus, gracilis, a
 calidis communiter dittis, acribus prefertim, promptela?ditur, Se
 ratione  fpirituum, qui fanguinis indolem imitantur,gaudet aglli-
 tate,  inconftantia, iracuudU, ob prxcipitatum motum fpirituum,
 pb quem facile  difsipantur, nec permanentem  recipiunt fpecie*
 finn imprefsionem, predici? que proprietates etiam funt commu-
 nia figna temperamenti biliofL
     In quibus vero mafia fanguinis minus de fale votati.li/vitaliq
 fulphure participat, confequenter que abundat  particulis falino*
 acidisfixis^iecéiTariorefulratdcnfafpiffa, ad motum minùs habl-
 lis, Se quafi terrea, in his.prae valere, dkitur  mdancholia, melan-
 cholkaque dicitur tempeiìes, quamfequunturficcitas, Se duri-
 ties, corporis frigiditas, fi ve  minor  calor,  ex  minori  fanguinis
.fermentatione*fii cum fpiritùs ex tali fanguine elevati (kit ne-
 ceffario crafsiores, ad motum  tardi, minus que  lucidi, neceffario
 ingenio funt infbelices, meditabundi, memoria que  licèi tardi,
 tamen fpecierum compreh.enfar.um tenaces,quc funi figna admif-
 £à temperamenti melancholici.
        Si veto fanguis acidi volatilis  inopsfit, aqueà que portie-
 re rep.Ieatur,fero ve,aat lymphà, velforfam obchylum pingue,
 Se dulcem, licer in fc benecottum, non tamen facile in fanguine»*
 mutabilem,vel etiam obchylum crudiorem non exquifitè in ven-
 triculofubattum,erafsis partibus abunder, confequenter q ipfius
 fermeBUtiomiiiua|u^.pauci^uegenerentUf fpiritùs, neceffario
                                                    iiomo 
                    CÀP. IT. SÉCT. I.     t  .          't?
homo tali fangmne prajdhus in attionibus torpidi», adfommuii
proclivis,admotum fegnis, addifcurfits negotiatatdus eft,& hzc
funt figna, qua pituàtoio temperamento frequenter  attribunruf,
& his explicata manent conformiter  ad.receptam Atitiquorum
dottrinam quatuor in omnium ore verfata temperamenta; quibus
addere, licer, crafim, five texturarn, & temperiem fanguinis effe
primum, & principale fundamfentum  temperamentorum; quàm*
vis multi dentur in corpore fucci, varia que particularia fermen-
ta, de quibus omnibus proprio loco inftituemus fermonem:  nani
tam fucci, quàm fermenta feparaotur, vel generantur ex fangui-
nis maffà, eiufque propriam indolem fequuntur; bilis namque,
exempli gratià,in fanguineo temperamento non eft tam calidi,
& acris, ac in biliofo; in pituitofo temperatior, craffa, Se minus
niobilis; in mdancholko terrea, parum fpirituofa, Se ad propria
mimerà minus habilis, Se eodem modo,ac in bile confiderari, de-
bet in reliqnis corporis fuccis,tam inutilibus, quàm vtiiibus.
        Et licer rota Oeconomia naturalis depédeat maxime à té-
perarnento vitali, quod eft inftrumentum omnium operationurh
,humani corporis; nontamcnomnino contemnendae-ft elementà-
liscomplexio partium, à qua corpora obtinent, lzedi facile àcali-
dis, vela frigidis, non folum cibis, 8cpotibus,qui immediate al«
-terant. Se immutant fanguinis màffam, fed etiam ab  extemis oc-
currentibus, praecipuè medicamentis iuxtà pofitis,qua: & fangui-
nem alterant, Se ipfa  membra; & quàmvis fa:pe fejftn's elementa-
,lis conftitutio fanguinis conformis fit dementali còftitutioni par*
cium, indeque vitalistemperiescor refpondeat partium conftitu•
tioni; nihilominnscum fanguinis crafsis ab vffu non naturalium
rerum próptius, faciliufque immutetur, quàm ipfa membra  foli-
da, poteft corpus diverfis gauderetemperamentis,faltem per ali*
quod notabile tempus, in folidis, ac in liquidis, quod optimè ex-
pUcatur ab anriquis di vifsione temperamenti in nativum, & afri*
.titiuna : qua divisione, vtpotè nfeceiTarià, Se vtili retentà.
        Temperamentum duplex eft, nativum videlicét, Se afci-
titium : nativum eft, quod trahit originem àgénerationis princi-
pijs, Se hoc idem eft in folidis,3c in liquidis; alcititrum autem eft,
quod poft ortum acquiritur, imnuitatur que frequenter ab viti
N. N. R. maxime que per actatum mutationem , hoc que poteft
effe, idem in fo^dis, Se in liquidis, vel diverTìim; quod eft divér-
Jìim in liquidisoptime denominatur temperamentum in difpofi-
Xione; quando vero idem eft, etiam fi fit acquifitum in folidis, &
Ji^uidis, diqitjir temperamentum afenitigm, j# jjgyt-u, quod ne-
 In partibir*
ex le rcperi-
tur tempera-
mentu cle-
mctale mag-
na: confide*;
rationis.
 Duple* eft
temperarne -
tum nativi},
Se afciuuum
,tani in foli-
dis, quam iq
liquidis. 
  Tempera-
métum divi-
ditur in tota
le, & partia-
ÌCt&c esplica-
tur.
Viventia).&
omnes eoriL
partes  cali-
dx fune.
Scd n5 «qua
 iter ob va-
lias rationcs
io          CVRSVS MEDICVS TRACT. T.
cellario accidit ex continua nutritione, Se  vivificatìone, quam
iblida: partes accipiuntà liquidis,qua diverfa, vel minus confor-
mi exiftenti, fieri, non poteft, quin ipfa partium folidarum conf-
'titutio varietur,&acquirat materia: nutrienti* naturam, Se con-
ditionem.
       Retinenda eft etiam divifsio temperamenti  in totale, Se
partiate; non folum quatenus eft temperamentum elementatejfed
'etiam,quatenus eft vitale; membra fiquidem corporis diVrfà
proculdubio gaudfent dementali temperie quatenus funt mixta;
veruni cumhaec diverfitas temperici ad varia mimerà, diverfa q
officia deftinetura narurà, ha:e  que varietas officij perduret etia,
dum gaudent vitali temperamento, hoc variari neceffum eft, Se
innegabile; quis enim; inficiabitur, cor calidius effe  membrum
carteris omnibus, cerebro praefertim,. & liene  non modo quoad
complexionem elemenralem, fed etiamquoad vitalem ? Viralis
fiquidem temperies eftvqua: fenritur, & media.quavarias opera-
.liouesexercent partes; Se in corde proculdubio & maior fentitur
calor,&fanguinisacfenfio,expanfioque,& fpiriruum viraliunt
generati© inipfomanifefteexperitnr: hoc igirur ita  explicato,
& luppofìto^quod diverfa funt temperaménta partium interfe.
Partiate temperamentum eft, quod cuilìbet parri fpeciali conve-
nit; totale vero* quod toti fimul fumpto competit; Se licèi par-
tiate quarenus-adelementa fpettat,  pofsir, dici faiino-aeidum fi-
xum, velfalino-volatile oleofum, aqueum, vel terreum, vel ex-
pra:dittis variecombinarum; temperamenrum anrem totale non
tam ex partium conftitutione defumitur, quàm ex conftitutione
liquidorum,,fanguinis praefertim, deinde reliquorum  fuccofrim:
Se hàc ratione rotale temperamentum dividuion poteft in anima*
libus fanguineis in calidum, 6V  abfolute frigidum; fed dumtaxat
jn frigidum refpéttive, five minus calidum : nam omne  vivens
/enfibileperfettum eft calidum, Se  humidum  à predominio, Se
 hàc ratione partesomnes praefertim interna:, etiam illa», qua: fri-
^gidae dicuntur,calide funt, Se fentiuntur, coquod continuo fan*
.guine, & fpirltu irrorantur,ac  vifitantur.
        Quam ob-caufam apparetrationi  conforme, omnes  effe
aequaliter  calidas calore attuali vitali-, cum hicàlanguine comu-
 nicetur partibus, & hicarque vifitet fimul cum fpiritu omnes; fed
 re vèràadhuc temperie vitali partes interfe dìftiaguuntur  in ca-
 lidiores, & minus calidas; quod triplici ratione contingit  :  pri-
 ma -eft.diftantia à corde; nam cum^fanguis calidifsimus fit, Se fpi-
 ritu refertifsimu>in corde,, roaximeque in eius finiftro ventricu-
                                                        Jo, 
IT
                    CAP. IL  SECT. 1.
lo, à_quo per arteria» in vniverfum corpus diftribuitur, hicque
 neeeflaiio a mitrar aliquid tam de calore, quam de copia fpirituu
 in itinere, quando vifirar partes diftantiores iam tepidus, vel non
 ita caliduseft, proindequeremifsiorem impartiturcalorem par-
 tibus diftaiitibus, quàm proximis^prxfeitimfi partes,per quas de-
 'fertur fanguis, externa: lìnr,& àérisoccurrentis iniurijsexpofita:;
 tunc enim externum frigus minuit calo rem fanguinis, Se hoc di-
 minuto minus calefiunt partes, quae tali fanguine perfunduntur.
        Secunda ratio defumitur à partium  officio; hoc enim .fa-'
 cit, vt maior reperiatur calor in multis membris, ilio, quem à
 fanguine participare debebant: Se fané tale officium induplici po-
 teft, accidere,differentià; eft nimirum, vel naturale omnino, vel
 pattini naturale, & partili volunrarium, vel omnino  volunrariiì;
 omninonarurale, vtfunt fermentariones, & feparationes, quac in
 fìngullspartibus ad hoc deftinarisfiunr,cuius condirionis luot he-
 par, lien, cerebriirrr. Se fimiles, in quibus  cum fermenrario fine
 motu-non fiar, pr.Tfertim alterativo, Se hiccalorem vt plurimurn
 caufer, neceffario-parres, in quibus fermenrationesfiunr, calidio»
 res exiftuntvel prarciffe ratione fermentationis, vel, vt ahqui
 malunt, ratione fermenti ad id à natura in talibus partibus implà-
 tati, vel faltem fecreri ob particularem texturam à fanguinis maf-
 fi, Se obid non acqiialis eft calor in omnibus partibus ad fermenta-
 tionem d'eftinatis, fed modo maior, modo minor, provt fermentìi
 minus participat de fale.volatili oleofo, minùs  ve diluitur ab-
 aqueo, vel impedirur à terreo-, & craffo: fichepar eft membrum.
 caiidiuslicétnon participet multimi delanguine  arrerìofo, quìa
 in ipfo repentnr rermentum bilis generativum, vel faltem fepa-
 rativum; Lien non* eft ita calidus, quia & fi in ipfo detur naru-
 ralìs fermentati©, cum non fit refpettu fucci falino-vocari.Iis, fed
 faepius acidi, vel faltem agat in chylum crudiorem, vel in fangui-
 nem terreum, ideo non rami caloris, quanti hepar,Lien reputa*
 tur.
        Et in hocvltimo loco ditto infinuatur tenia rario condii*
 censad maiorem, minorem ve  calorem viralem  partium* nimi-
 rum natura materia:, qua: talem locum vifirar, vel in ipfo elabo-
 ratur, velad ipfumaliunde confluit;  fìcduodenum inreftinum,
 mefenterium, pancreas, Se cerebrum, licer finr partes, in quibus
 fermentariones continuo celebrantur, non feponuutur  inter no-
 tabiliter calidas : quia in cerebro magna abundat lympha: copia;
 in duodeno daboratur thylus, qui adhuc vlteriori eìahoratione
 iadiget, Se ibi concurrit fuccus  pancrèaticus, quifuo' a<.ore bìlis
                                                      iateui
r.  Diftantiai
à corde.
i. Apartiuni
otkcio.
3.  Ranorié)
materia. 
OfEcxum par
tiam varium
Vitale tcpe-
mcntum nò
poteft clic
simplex»
Temperarne
tum ad pon-
^US fi datur.
 i*           CVR$VS MEDICVS  TRACT. T.
falem  temperai; inmefenterio maxima eft copia lymph*; & m
pancreate generatur, velfeparatur luccus acidus,hàc qu-e de cau-
fà temperamentum vitale,elementali partium correiponden^, di-
verfum eft in varijs viventis corporis partibus.
       Explicato iam officio mere naturali, fequirur  officium
partim naturale,  partim voluntarium, qualis eft refpiratio, cjuae
fit moto pulmone, Se thorace, &in ilio fatta quàdain fermenta-
tione,& attenuatone fanguinis ob commixtionem infpirati àèris,
cui quidem calor vitalis magnus correfpondet, praefertim  fi vel
ob fanguinis incendium, live ob vehementius exercitium, fre-
quentior requiratur refpiratio; non tamen eft ira intfenfus pulmo-
nis calor : quia  fanguis chylo recèns faturatus per ipfum tranfir,
quia magna eft  copia lympha: io ipfo, quia continuo  tangitur ab
acre  frigido, Se quia alterarlo fanguinis;quae accidit  in pulmone,
non fit ab ipfius fpeciali fermento, fed folùm à locali motu, Se à
partibus nitrofis àèris. VItimum vero officium mere volunrarium
eft exertitium artuum, manuum videlicét, aut pedum, iuxtà cu-
ius menfuramiotenfior, vel temifsior in ipfis perfenritur  calor, Se
hucufque de temperamento partiali, Se totali.
       Dividifolet temperamentum in fimplex, Se compofirum;
quod fuftìneri  poteft merètheoricè, & fpeculaiivè, Se quatenus
refpicittemperiem elemenralem;cùm  vero dittum habeamus,vi-
vens omne perfettum, fanguineum, effe  à  predominio calidum,
& humidum, afsignari, non poteft vitale  temperamentum fim-
-plex : quodlibet namque debet, effe compofitum; non folum in
loto, fed etiam  infingulis partibus : fed in hispoffer, dici, tempe-
ramentum fimplex illud, in quo notabiliter vnaqualitas  excedit,
alia vero non notabiliter; dna: autem in viventi, provt tali, necef-
farìò fecundùm exfuperantiam dicuntur, vt ex proximè dittis li-
quidò conftat, Se  ex ipfis pariter infertur, fuftineri, non poffe ce-
leberrimam,mille que quseftionibus impiicatam divifsionem tem-
pctamenti a:qualis in acquale ad pondus, Se xquale ad iuftitiam;
scquale fiquidem  ad pondus neque quatenusfpettat adfubftantias
dementorum,neque quatenus fpettat  adqualitates, percipi, po-
teft neque in toto, neque in partibus:  non  quatenus  ad  fubftan»
tias;  nam, vtbreviter nos expediamus, in corde debet, effe, conf-
titutio elementalisinexceffu ignea, five falino-volatilisfaHàs of-
ficia omnia cordis peffum irenr, vivificano nempe fanguinis, eius
accenfio, fpkituum que vitalium generatio,qua: fobotesfunt ex-
tedentium calidorum dementorum; Se fi in corde,  concipi, non
fcoteftfegep0fld9.ra.lis tempeiies, minus  iti quàhbet  alia parte:
                                                    iem3
  *
1?  «k 
                    CAP.  II. SECT. f;                *f
temperati enim, Se  intemperati denominalo maxime a parte
omnium principe defumi debet. Neque, &fi in efficaeiter, ne
dicam frivole, ratio temperari ad pondus ab alia quàcumque par-
te depromi, poteft; non quidem ab hepate, nò folùm* quia exau-
toratum eft communiter à fanguificationis negotio; fed etiami
quia, etiam  fi fanguinis generatio ad  ipfum  fpettaret, fangurs
perfettifsimus non debet reputar!  ille, qui exceffum non obtU
net caloris, Ccd ille,  qui vltrà fanguinis debitum, fuavem, halH
tuofum, Se mulcebremnon esorbitar, in quo tamen calor, cuius
fènfus eft iudex, prevalere, debet; quod arg.umentum  a:que mU
litat incxtcris memhris.
       Nec defendi, poteft rate temperamentum sd pondus, ex
co, quod tot fint partes calidac hi corpore, quàm frigidaì, Se ex
harum coalternationerefultet qua»dam  in  toto moderatio,tanta,
vt non pofsit, afsignari in toro exceffus partium calidarum, pr.r-
frigidis, vel frigidari! in ^ precalidis; non,  inquam, defendi, po-
teft talis drcendi modus quoad temperamentum virale, vt dittum
tft, quoetiam olla, eredita ab omnibus  frigida, virai iter calenti
fed neque de temperamento  elementali;nam in ordine ad hoc,
maior portio partium corporis, qua: alias principalioresihnt,cali-
dxafstgnantur, vt funt caro, tam mufculorum, quàm parenchy-
 matum,qux vnìverfum ferèconftiruir corpus, &  alias cor, hepar,
 pulino, lien,&  renes, quae partes funt plures, & maiores caeteris;
 non ergo expartium coalternatione inferri,poteft ratiodefendédi
 temperamenti ponderalis, quod quidem non tam effet tempera*
 menrum optimum, & defideratifsimum, quàm in  temperies no-
éua, & reprehenfibilis.
       Cum autem animale  corpus prxcìpuè humanum organi*
cum, totque interfe diftinttis partibus coaiefeens, à fummo re-
rum Conditore fabricatum fir ad ror, tam variasque operariones
m ipfo perperrandas ordinarum, in quem  finem diverfifsima dif-
pofita  fuerunr inftrumenta,  quorum quodlibet propria figura,
 conftirutione, temperamento que donatum eft, illud optimé cre-
 di, debet tormartim  corpus, in quo quaccumque pars, eriam mini-
 ma, fibi debitis circunftantijs gauder, illud que  obtinet tempe-
 ramentum, quo ad fpecificam operarionem opus ìiaber : illud er-
 go debet,efie, quod xquale vocatnr ad iuftitìam, vi ex ipfius ex-
 plicatione palam innorefeit : eft namque  temperamentum tale,
 quod maxime conducit ad omnes, Se maxime ad propria: fpeciei
 operationes, prò cuius exemploafsignatur communiter in homi»
 pe caliduas,&hiuniditasinroto?& in  fingulis partibus; illa di*
Neq ex pari
tium eoa Iteli
natio ne.
Potius  eflet
 iiuemperi^l
naxia.
Vere «qoP
le tempera-
mentum ad
iuftitiam, de
omniù  opti*
munì,
 
(JJuod nam
'tQfticulc
Ifl temperies
intra  latitu-
idinem fani-
tads,
SecundÌE qua
litates modo
ad tempera-
mentu modo
ad compofi-
tioncm atti-
fiCOt,
 54          CVRSVS MEDICVS TRACT. L
 dturcomplexioiuftitialis,nou qux qualitatum  acc.ualitatem im-
porrar, fed que ad propria miniera aptior exiftimatur : vnde cor-
 pus illud optimè temperarum, cenferi, debet, quod in omnibus
 parribusconformem fuxattioniobtiuertemperiem, per quarurri
 ìnduélionem optimè infertur temperamentum totius : corpus na-
 que,inquoquxcumque parsdivifsivè exattè remperara eft, ne-
 ceffarioerittemperariisimum, temperie intellettà,vt debet, non
 prò ponderis xqualitate, fed prò ponderis neccfsitate, hàcque ra-
tione corpus temperarum ad pondus eft illud, in quo non datur
difcrepantia, exceffus, aut defettus in ilhs, que neceffaria fune
 adperfettionem operationum.
       Non omnibus  autem ineft à natura  temperamenti lue e
 iuftitialis xqualitas; fed multis abortu competit inacquale tem-
 peramentum mille modis vatiàs, quatenus totìdem dift.it ab opti-
mo temperamento; Se corpora, qux à tali optimo, Se  exquifita
deviant, rigorofè dicuntur intemperata, vtpote  carentia illà me»
liori difpofitione, qux ad opera naturalia perficienda requirirur;
retinetur tamen temperamenti nomen; quia  prxdicta  intempe-
rantiacontìnètur intra fanitatis limites, & latitudinem, ipfì que
fine fenfibili noxà degunt homines; indeque, cum intemperati
etiamgaudeant fanitate, ideo laxo modo temperati  dicuntur, li-
cètà multis, & quidem rette,male temperati:  ita  vt  intempe-
ties proprie Se rigorofè folùm dicatur  mutati© temperamenti na-
turalis, quodeumque illud fit, vfque adfenfibilem  attionum no*
iam.
      Pro perfettiori temperamenti notitià advertendum eft,.
proportionem qualitatum,que; fecundx,tertie que dicuntur, mul-,
toties intelligi fubratione temperamenti, &aIìquando  fubratio-
ne compofitionis, quod nimirum pars fit lxvis, autafpera;  mollis
aut dura; reouis, aorcraffa;quod fpiritùs finrcrafsi,aut fubtiles;
lucidi, aut obGburi; qux dicendi varietas ne confufsionera pariat,
afferendumeft, prxdittas omnes qualitates, fi in rebus fimplìci-:
 bus, Se inorganicis confiderentur per  ordinein ad temperiem ri-;
 tè, Se debite explicari : fimplìcia enim corpora  , Se inorganica,
vt potè compofitionis expertia,  in online.ad hanc explicaii non
 poffunt; neque proprietates'ipforum comites; fi vero prxdittas
fecundx qualitates, aut 1 .bit.intix modi  partibus compofitis, aut,
organicis accidant, duplici^ r  poi!\lnt,.con(ic!c rari, vel qr.nenus"
per fé,Se immediate onuntutà coniata... e^e'éinéntali, Se fic té-
peramenii rario^eni filtranti "d^qua.te^is. ordinai.t.ir. ad ori?ani-'
cam pattern cb"()ftiruen-Ux^> iX.iù^ Tcaiùàd .confo* m^ùoneuv
arridere VUtento*.    *                            'S'ìCt-q 
CÀP. II. SECT. It                 *j
               SECTIO SECUNDA.

  De  fingularum partium temperamentis.

     Uppofitis his, quaeìn.infecedcnti fettione longè explica-
     ra lune, facile inrdligi, poteft fingularum partium tem.-
  J^peries, cam vitalis, quàm elementalis; quoad vicalem fi-
quidem omnes partes viventis, provt talis, calidx funt, folùm CaIor a(pta:i,
obfervatà ratione maioris, auc minoris caloris; quoad eleme- lisa langui-
tale vero fpettac, frigidepolTunt aliqua: ftabiliri; immo fi fer- *c>&$inia*
mo fit de calore attuali partes corporis folidae, prove omnino
independentes a fluidis Immani corporis, frigidaì funt : motu
namque fanguinis deficiente, 5c  confequenter vita, eàdern
"gaudent conditione,quàm non viventia, in frigus namque re-
cidutiti fi vero de  temperie dementali,  quas non incongrue
potencià talis appellati, poteft, partes dicuntur calida:, auc fri-
"gidx , quatenus conftanc particulis elemetualibus, quorum
effettus calor e(r, vel frigus iuxca falis acidi, aut alkali exube-
rantiam, illius ve fixicacem, aiu volatilitarem; fed cùm in hli-
mano corpore, quatenus fanitatis fubiettum eft, in ilio què
'velconfervari debet prxfens fanitas, vel  recuperati amilTa, no
rrugni momenti fic temperamentum dementale, ideo de hoc ,  inhomin*
mentionem non animus,  Se folùm eric fermo de temperarne- temperarne^
to virali, quod Iicec rigorofè non dividacur in calidum,oc trif folum s%[^
gidura abfoiutè; diftingaitur  tamen in calidum» & frigidam «ve.
refpettivè, ita,  ve pars calida dicatur femper politi ve, & ab/o-
lutei frigida vero privative, •& refpettu aliarum, quae pollent
maiori calore- in quo fenfu.       ',.'  .                       .  .
        Cor omni proculdubio eft pars  inter folidas calidifsi-
ma*, cor fequitur hepar; henar lien; lienem pulmo; pulrnonem  ,Senes c^*
           r  i  r               •       i   •  mi  ■  '  •" o-uum par-
que caro mufculola canteraium partium, pr^lemm illa, qua; in tjum.
inrernis corporis locum obtinet, & magis,.promptms que ab
arteriofo fanguinc irrigami' : quiòtdo calidirum partium ma-
xime coinprobatur fenfu  tattùs.qiriopdmuselt. iudex  calidi,
                           D                        & 
           *ò*         CURSUS MEDICUSTR'ACT. T.
           & frigidi, Se ipfe reftacur tam in corporibus integris, quàm rflf
           ipfis, viva prxfertim fettione obfcrvatis, modo ditto reperinV
           obfervari que pai cium calorem*
                  Ec quàmds fenfui credere, fufflceret, prò afignandtf
           partium reroperamenro; tùm tamen hoc maxime  depcndeac
           etiam a yarijs fermentacionibus, qua; in partibus- fiunr, & à
           fuccis, qui in ipfis  reconduntur, vel feparantur, cùm ìHi in-
           decurfu opeiis explicentur,, firmiùs conflabit, cuiufcumquc
           pactis complcxio»
                  Circa humidì'catem, & iTccitatem in partibus foliJis
           determtnandam, alia eli via : nam iuxtà communem humidi,
           ficciquedefinitionem, nimirum hurrridurn eft,. quod difficile
     k „ .   ptoprijs rerminis còntinerur, ficcum vero è contrai omnes
•ixt&ÌQlidx   partes fonda'ficee  deberent rcputari:  continentur  namque
           facile proprijsfnis terminisi verum cùm  prodiera definitionc
           potius explicentur fluida, & folida, quàm hurnida, &, ficca, fa-
           iùm poficnt, afsignarij numida; in corpore partes, fi hoc  no»
           minedonentur,humores> fivefucciivt multi non improba»
           bilirer defendunt: licètenirn non fint  partes conftitutionis,
           fune tamen  partes  integration is, hoc eft,  corpus  huraanura
           partibus folidis dumtaxat conftans, perfettum eft quoad orga-
           nizationem, non tamen quoad viealitatis attum; fine humo»
           ribus ccenim vita perfiftere, non potei! :  ficque licer ipfi  non
HamoresnS   vivant vt quqd'i optimè dici, pofiunt, vivere vt qu»' verum-,
vivnut vt^d   fi defolidis tantum fit fermo; he numidedicuncur, qua» molles
.        .   tattui apparent, & ipfis humoribus funt  intime in- propria
dàe  moiies,   ftibftantià perfulTe, à quo/enfu folùm excludiintur in primis
dura?vem    0(fa, ddndevena;, arteria; que,  cartilagines> tendones, &. li
           gamenta; quia & fi pervenas, & arteriasfanguis feratnr, hnmi"
&uuferi«.   dicatesquealix irrigentC2iteras> non  tamen intime in.  ipfi*
           imbibuntur, ncque molliriem ipfis concilianti fed dura;, prc£s
           fìoni que icfiftentes exiftunt : vndehsc  eft humidarum par-
           tium fcrie5i primcVmediilla cerebri, & fpinalis; hepar, pulmo*
           lien, renes, caio nHifculofa* & plurime corporis gianduia;*
           ficca; tamen funr crines, Se vngues, os, cartilagOjlieamentum>
           tendbi ucrv us* vena* arter ta, & ectima ciitis*.        SECTV 
CAP. II. SECT.III;              fy
                SECTIO TERTIA.

!De fignis, quibus cognofcuntur temperameta,

       LIcèc fuppofieum fic, hominem à predominio nccefìa-
       tiò die calidum, & humidurn, cùm tamen illius mag-
       na fit lacicudo, tanta, quanta fufficit ad denominan-  signa cm'uf-
 dum hominem frigidum  etiam, & ficcum, faltem tefpettu te-  c^^c tcn*
 perati iuftitialitèr; ideò fuftinenda eft divifsio communi fere
 omnium confenfu firmata temperamentiincalidum,frigidiim,
 humidum, & ficcum; horum que cognofcendorum regulam   Cauta
 inftituere per certiora figna, que. defumuntur a caufis,& ab ef-
 fettibus. Caufa; fune ille qua; cale temperamentum inducere
 poìTunti efrettus,  qui ipfum vrplurimum confequuntur, con-
 fittane que in attionibus naturalibus, vitalibus,& animalibus;
 proinde temperamentum maxime folet fequi temperiem re-
 gionis, parcntum, vittùs, & vfuai R. N. N. ita, ve caufa tem-
 peramenti calidi fic ortus in regione calida, à parentibus cali»
 do cemperameneoprssditis, vfus ciborum, potuum  que cali-
 dorum, maximum exercitium, Se fimiles alias. Regio quidem
 ob conrinuam àèris aJterarjonem, que  fanguini communica-
 talpfum fubtiliat, vehemenciùs que fermenrat; nec minus ob
 Planetarum, cajlorum que ab Jitum influxum : oitus à pareri.
 tibus calidis ob ipfa gcnerationis principia calidiora, femen
 videlicét, & fanguinem. Cibus, & Potus quatenus  infangui-
 necn convertuntur,qui indolcm fervae materie, ex qua geni-
 tus filiti & de ni que  exercitium ob celeriorem raotum fpiri-
 tuum, Se fanguinis, quem calor intenfìor,vt effettus proprius,
 & imrnediatus, cpnfcquitur.
     Effettus vero funr illi, qui fpiritùs, & fanguinem calìdio-
 res caufam agnofcuuc, vt agilitas ad rnotum, & omnes congc-
 neres iam ditti proxirnè antecedenter  in fettione prima fe-
 cundi capicis : ideo ne attum agamus, ex ilio loco repeci pof-
 ftint c»cerar*m. icroperieLum figna, fi- dumtaxar. addamus il-
                           P h                  M* 
EfFcaus.
In temperies
etiam  fana
correòtione
ifldigeu
'*£       CURSUS MEDICUS TRA£T.  T.
Ini, quod maxime iuvat in praxi medica, nimirum quod defu-
mitur à iuvancibus,  &  nocentibus; gcneralitcr  quidem  cali-
dum eft, quod à calidis prompcc Igditur, & frigidum quod a
frigidis; quod tamé diitinttione opus habet, alia namque fune
corpora temperata, & medio faltem geometrico proxima, alia
intemperata,& à pra;ditto medio valdè diftantia : illaabs du«
bioà fimilìbus iuvantur, &  male  fé habent contrari^,  quii
vtpotè temperata,  confervationc indigene   ultima vero
correttione,. nifi forfan exceffus alias fit vtilis, Se necefiarius,
ve in puerorum  humiditate  conftat, que licer excedens fic,
corrigi non debet, quia neceffaria eft ad corporis incremen-
tarci : verum adhuc in ipfis, fi ntroia fit, & que proximè mor-
bum minecur,emendaeioneindÌgat; mod'eraeà tamen propcec
dittam incrementi neceflicatem..  Qpaxuroque  autem inrem-
peries intra fanicatis iimices contenta emendari defiderat,fcn-
fìm autem, & lente, quod optimè  confequitur, potiàs, dista»
Se. mucacione vittùs, quàm medicamentorum exercitib..

                SECTIO QUARTA..

       De temperamentis fexùs> &c aptatis-
l^rLcasemicU
Quptuplex.
$L'tarum- co.
£utaiig.
        Tas non vfurpatur apud Medicos prò numera an»
         norum, fed folùm prò fpatijs vite, inquibus  fecun*
         dtun ordinarium natura; curfum, luculenter muta-
tur hominis conftitutio; afsignantur que communiter quin-
que, omifsis fubdivifsionibus, & ab aliquibus tantum quatuor,
Adoiefcentia videlicét, Iuventus, Virilitas, & Senettus;  ado-
Jefcentiacontinet fubfe pueiitiam, & pubertatems &  pariter
fènettuseam,.qua; dicirur prima fenettus, Se a;tatem decrepi»
tam, & licèt principalircrsetas non metiatur per annorum nu-
merum; ipfo tamen communiter explicatur : ficque  adole£
cernia exrenditur intotà fuà latitudine ad anntim  vigefimum
quintum; iuventus ad ttigefìmum quintum; virilicas,fivc  con!»
fiftentia vfque ad qjiinquagefimuiiii fenettus. vfque ad  fexa»
                                             gefimum. 
            .-.  •  GAP. TI. SEGT. IV;    j         **
gefimum-quintum, Se quod fupereft humana; vitae aetas decre-
pita nuncupatur; in hàc tamen annorum afsignatione certum
ponitur prò incerto exeò^quòd faepius accidie, licèt in alijs
maior fic, in alijs que minor annorum numerus.
        Adolefcentiaita vocatur à corpore adolefceme, vel
crefeente : vndeeirfpatium illud humana* vita;, inquo corpus
tendit ad ftaturam perfettam, pra;ferrim in longitudine, qua;-
adquiritur frequenter inditto annorum numero, corpus que.
celtat ab incremento; licèt fecundùnV crafsiciem, fìve latita-
dinem progredì foleat corpus, etiam in fenettute; non tamerf
vterque fexus? acquali termino  adolcfcit, fed farpius fojmina;'-
citius, quàm mafculi : vndeipfarnm adolefccntia brevior  eftV
duratquead decimum ottavum, vel vigefimum aonumi fed
cùm non ftatim corporis ftaturam fequantur ipfius, & animi
vires perfetta;, illa aecas,inqua omnino perfieiuntur, iuventus'
dicitur, illa q.ueatas, inquàcorpuseftomnino  perfettum, SC-
videtur, neque crefeere, neque  decrefeere, fed  potius confif-
tere, virilis reta-, five confiftentia dkirur; fed cùm vivens in
continuo fic motu, multum que eonfiftere non  pofsic, fed ne-
cefTarió minui incipiat, virilitaeernexeipit fenettus; inquibus
mueationibus opeiroè  notacur,  concingere debere fecundnm
ordinarium narura; curfum, quia debilitas, Se ariditas; qua; -à>
caufis  preternacuralibus, morbis videlicét, magnis ve curis,
aut airumnis  procedunt, fenettus re vera  non  funr,  licèt
prcegrefia; a;gritudines inadolefccntia, iuventute, & confif-
tentia, veram anticipant fenettutem.,
        Inter a?tates omnium;calidifsima eft iuventus, fecun-
do-k>coadolefcentia, tertioseras virilis,  qn£  aliquatenùs in-
clinat ad frigiditatem faltem lefpettivam, qua; mafiifeftè per-
cipitur infenettuce, prefertira in vltimà, feu decrepita; & li-
cèt aliqui autument, primam artatem frigidam elTeex eo^uod
pueri maximam propria; fubftantie partem accipiant^à Matrc,
qua; ratione fexùs frigidior eft, necnon quia maximus, & prò».
fundus eft fomnus puerorum, & alias alìmentum à natura ip-
fis defiinattim frigidum eft, lac widelicèc,  & nullatenus ipfi
                                                  exer- 
           56         CURSUS  MEDICUS TR ACT. I.
          exercìeio indulgerepolTuncó ha;c carneo argumenra non frigi-
          dieatem inpueris, fed folùm maximam humiditarem probant
          ipfis debicam, cam  prò folidoriuu  excenfione,  Se augmenco,
          quàm prò humidorum proportione admagnarn, qua; lequiri-
          tur nutricionem; & abs dubio puerilis corporis fermenta mi-
          mis attiva fune, & fuavia, proindeque calor  ipforum commu-
          niccr dicitur fuavis, &  halituofus  : quam obrem frigidiores
          pucri tefte tattu iuvenibus iudìcantur; & quamvis re vera non
           iiitcndacur calor innatus ab fpiritibus infitis, & à parentibus
           participatusà pueritia ad iuventutem; leverà manifeflior eli
          ip iuventuteob intenfas  fermentatìones, fanguinis que accc-
          nuacionem.&nioturn, accedente materia; humida; abfumptio-
          ne vfque ad incrementum debicum neceiTaria.
                  Actenrà prcecifTè  fexùs ratione, mares  in  vniverfum
          font feminis calidiores, licèt alique; calidiores fintaliquot vi-
          ris : quia comparano debec fieri, non cuiufeumque rnafcuU ad
          quameumque faiminam; fed calidorum ad calidas, Se frigido-
 Marps  far- rum ad frigidas faerainas  facìenda eft collatio : excepeo eo,
*"inis  cali* quod raro,  & irregulariccr accidie Pro Coronide adverten-
           dum eft, mutationem per aieaces accidentem comprehendere
          tàm partes folidas, earumque conftieutionem, quàm liquidas,
           feti huraores ratione particularum ipfos conftituenrium;  Se
Mutarlo «a»,  qui jeuhprincipalior èft mutatio, quaihumoribus accidit, licèt
fondi""* i-  non ìtÀ c0n^cua» ae mutatio partium folidarum, que; mani-
^uidis^      fcilioreft, & cuique obfcrvabilis : h^c tamen vltim?», & ma-
           nifpfta attionum diminutio fequitur indoIem,& conditionem
           bu»morum> ócfpirituum  fenlìm  contingcntem, deficiente pa-
           riter  inliro partium folidarum fpiritu, & notabiliter  murata
           prhnigeneà partium textutà, qua propter dicitur apud Ami-
           quosjmutatio nativi temperamenti, quod aequè confiftit,  vt
           iimdittnmeft, tam in couftitutione  primitiva partium foli-
           cUrtìni, quam fanguinis;  & quia etiam communiter profertur,
           fftacum petiodos dependere à dìverfis ftatibus, feu mutatio-
           i>ibus calidi nativi,ik humidi radicalis, ideo otdo nos ducit
           ad iqU aliquatenùs-espiicauda,
                                                            5ECV 
    Tv;   ~      CÀP.  ILSECT. V.
 ■  -                                     i
               SECTIO  QUINTA-

   De  càlìdo Innato^ &  humido  radicali*

   INter magna my (ter ia, que; in huius maching humane ex-
   pi icatione fé ofFerunc, non minus eft nativi calidi, radica-
   lis que vocali humidi qnidiitas, & elTencia, qua; indicata,
& abftrufa certe eft, &ob mitabiles effettus, qui ipfis in mima-
no corpore attribuuntur, & ob maximam dignicarem, potef-
tatem que» qua; ipfis à Phiiofophis iuxca, & Medicis atcrt-
buuncur, varijs modis, diverfisqne nominìbns appellantutv in
primis calidum innatum fiamma vicaiis,  nacnralis  ignis,  vira;
lampas dicitur, qnà durante vita perfiftit, ipfà vero extinttà
vita finicurjprincipium cciam dicitur, & radix omnium  opt-
racionum, quas in corpore elkioucur, quarnur nulla fine eo
fieri vaiec, prò inde ipfo deficiente omnes pcnrròs deficiunt,
dimimitoqueminuuntur, hce omnes dores,  ac prerogativa;
nativi cai or is> fune vere iudubitabilesf quid autem hic nativns
fic calor, non codem modo admittitur, & explkatur apucl
Authores.
        Antiqua fuit  fententia  dfenieorum, calidum natl^
vum fubfranriam clTe humidam, &oleofam,  fpiritibus perfu-
fam,caloreque ornatam, quam mutuabatur vivens à parenti-
bus medio lemme, marernoque fanguine, ipfum  que  princi-
paliter ri corde vdut  in origine relucere, in  fingulisqne par-
tibus ex  vi native;, & propria; conftitutionis  proportionalitcc
refidere: ita> vt prop-iam intraret partium  fubftantiam, &
conftitutionem : hoc  que  fuppofito confequenter  ptocc-
debant  duplex calidum , duplicem  ve calorem afsignaiite*
nativum videiicer,& influenrem» nativnm quidem appdfin-  ^\cZ
tes illum, qui infitus, &conn3tus membriseftex vi principio-
pum geneutionis,  neque alitindcmutuatur;  infìuentem  vero
dicebantlilum,quiab  alia parrecommuniotbatur : vnde prin-
cipiati!  mfiuenti^ealofisxondicuebanccor, vtpotèà quo per
                                               aaerias
Arcana «Uv
di nativi <^4-
duas»
Varia eiu#
noimua.
Calor dij* 
          ."■:         CURSE7S MEDICUS TRACT. I.
  TndiTpenfa-  arterias, Se venas cum[fanguine, &  fpiritu in vniverfas cor-
 tili* neccfsi-  potis regiones derìvatur; lios que duos calorcs ita inter fé có-
 cilorj"j?,1Cir  ncxos, dcpendcntesquc volcbant,  vt nihil alterutec fine  alio
           perficere pofiet, neque nativus fine influenti,  nec vicifsim in-
           fiuens finenativo; ita, ve quailibec  vivencis pars  & fi nativo
           predira elice calore, interceptà influenets irradiatione prorfhs
           in propri js opcribus eelTaretj&fi forfan pars qua?cumq frauda-
           ta efiet proprio calore, influens nullatenus fufficerec ad ime.
          grandam talis parcis attionem.
                  Cùm autem experientià conftet,  influxu  calotis  cef-
  Corcalotìs  Jante partes omnes frigefeere, etiam ipfum cor, quod' vitalis
 juncipmm.  jgnjs prindpium non modo ab anciquis omnibus, fed a  mo-
           dernorum  multis cclebratur; inde cóiettiri experunr, nullum
           alium reperiti calorem in viventi perfetto corpore, nifi cum,
 ♦          qui in fanguine, Se fpirituconfiftic eòquòd ad horum  prqefen-
           tiam omnes partes calore gaudeanc, immo Se vita; ad ipforum
           vero abfenrJam membra cuntta non modo frigefeant, fed etia
           penitùs emoriantur : indeque dottrina de calido influenti, Se
           etiam de radicali humido tota convertitur ad fanguinem, &
           fpiritum, Se quidquid  de prxedi&is calido, Se humido  in cor-
-Subieaufan-  pùtc  ftacuebatur, totum ad fanguinis conftitutionem, fpirj-
           tuum  que lìatumfpettare, defenditur: ira vrprincipium pro-
           ximum, & quafi inftrumentale confervationis partium, earum
           que perfettionis, & operationum in fanguine, &  fpiritu  pet-
           juiTo.dùcaxat confifiat : Ócquidem non in fola eneirace fanguì-
           nis, &.fpincùsè fed in ipfotura motu, debitàque,& commodà
           vniverfi corporis vifitationc; nam etiam fi corpus fanguine fit
 £t cius ino-  p\enum, fpiritu que abundans, dummodo morus fntercipfa*
          "tur,vira omninoceltn; nàcque data hypotefi progrediuntur
           cTifcurrenteb per flngula, afferunt que,  machinam hanccorpQ-
           Te ai!, & {ì ^ìiàsapprimè.difpofiùam, ritèque organizatam,m«-
          ' rèp-jfsivc fehabere refpettu liquorum, qui  ipfam, fuppofit-à
           viventi Animi, proximè attuant, complent, & in attusvitales
           Cf-umre'e, faciunt, vnde licèc verum fit,  alia  ammalia,  alias
           vehonuncs vitali pollerc calore refpettu alioium, hoc tamep
                                                              non 
                 CARA'SECr.'VÌ                fi
 non dependct à proprie folidorum membrottim eompofitio*
 ne, ipsfrs^e^dcibico nativo calòte, fed à propria fanguinis còf-*
titurionc, ob cuiùs  diverittatem, variam que prihcipidrum'
 pràpo*tionehvnati funt maiorem ptodùccre cakttem, vel vi-
 venti cofifervando conformiorem.
        Veruna quamvis femei ftatuto, prò certo que habito,
 nattiralem reperiti! calorem in humido contentum, 5c refide- ^
 tem, irt^otfrpofibus quèldum vita manet,contìnuó vigentCm,
 cui non in proprie adapratur appellati© calidi nativi, & hu-
 midi radicalisprobabiliter loquauturtam Galenici, quam Re-
 centiores ( hàc fola ariimadverfà differentià, quod Galenici
 aHerant, prarfupóni in partibus nativum calidum ex propria *
 conftitutione, ptovt conerà diftin&um  indepcndens  que iti
 effe abinfluenti perfanguinem,  & fpiritum communicato; Re-
 centiores autem vdinr omnem calorem, ilvc confideretur in
 pàs&ikis, qoara din vi\HJnt, five in fanguine ipfas vifitante,to-
 tura abbòe ornrtinò'dependerè }  & vtrutóque quidem facile
 f>ofsit fubftinerì, & defendi; quid tamen ptobabilius,  rationt   .^^
 que cònfotnaius in hoc puntto ìfir,  pcrquìrerc, opportunum
 iudicavi : prò quo exequendo.
  <" -:   Iti metnoriam revocandum eft, tjiìoid paulo" afitie» d&J
 tetttperamentisdifieréntes, afTcr<ibamùs, duplex niminim effe '
 temperamentum,  aliud dementale,& atìtid vitalcnuxta quahi
 divifsionem certuni eft, membra dementaliter tantum confi--!
 derata,&pròvevkamexdirdùht, nullum  caroterà  obtinere,   :.-:^luìJO
 qui nativi nomuiegaudere debéat, fed fbiurrihu^c'rid^ìcVre   '-'"A^A
 poffe, quatenus  vitale  temperarriéntùm involyunt; an  Vero.''"Partes" v^&T
 temperamentum in partibus fic confidera.ndum vitale ante-^t<rsfuomodo
 quam à fanguine hoc mutueneur, pervefKgare 6pportecfvtex: '* Teflon.
 huius dtìbtj^ècifiQne colligi pofsic, an mpartibus ant^iam-
 afangtune^ fpiritu calorem participent,repcriatur aììqnod,
 cui nativi calidi nomenclatura proprie adaptari, queat? Pro
 quo ftattiendo.
     ^   Vt certum amplexari debet, partes corporis viven'tfs
 ex Vi propria-'eònfiimeionis, antequam a fanguine Vivifìcen-
                          E                       tue
 
          %*        CURSUS* MEDIGUfrTRACT. T.
          tiir, conftitutas dUìc cum notabili  differentià a partibus alto*-
           rum mixtorum,fiveviventia finr?£ve fecùs, mifTà.(pra nunc:
           notabili ilìà differentià, qua; inter eiufdem corporis  membra, t
  Ouomodo  vtputa, inter ós,&carnem intercedit, &:obfetvatur: quasfa»
nh MtiVoc* ne naturai»- conftitutio facit ipfas- proxime capaces, vt acci-
lorcfruì, di- piant, fibi que intime vniant calorem influentcm ditti! m, quo
cantur,     calida;attuaiitcr redduntur calore^ $>*.* connaturali»  experico'
          que non folrim adopera vita; exercendaffed-adipBopr iam con* (
          feqùendam confervationem;: vnde. ipfa partium conftitutio,
          propria que ct^ntextura continet in fé aliquid, quod exigit ca-
          lorem influenfsm,.cumquo vniaenr, & cxhàcvnione relultec
          prpxima dtfpofiwo ad operationes vitales,. non folùm fpettaah
          tes adnutrkionem, Se augmentum ipfarum; fedf etiam- admo-
          tum,& fenfam,&:adpublica munia, adque; neceffariò ex vi
          proprie organizadon is ord inan tur.
                   Etiam addetti debet, predittatri partis difpofitionern*
ioteotla prò  exfe, & fine novo iafluxu fanguinis, &.hunc comicantis calo-
ajma,&nàali  rj^ iafofàcientcrn etìcadvitaliaopera, ficut  etiam fanguinis
a£P£ouMmc  ^^^ influxlMrj qiac caloris non fufikere, nifi previa detur
           in partibus difpoficio ad ipfa vicalia opera-:  vnde confiate ali-
           quid pra^trequiri in parte,ócaliquidipiì ab exrerno accedere,
           vtex vttoque coaleicàt ptoxima, Se expedita  difpoficio^ qu»
           non incommodè vicalitas in attu fecundo dici poteft, nequ&<
           in corpore enim ligneo, ex aliave materia conflato, etiam fi
    ,.  . .  fingatur fan^inismotu&equalisei^qui-datur inviventi, con--
 «Tcneacompo  cyu poteft aliqua vitalis o$ccatio, pb dcfe&um prarequifitse
 Stionem.    djfpoiitionis, qua; non folum incavitatibus, & torà, organiza- .
           tiene confiftir, fed in ipfà partium fpeciali, & proponionatà :
           texturà, qux vitalis debet denominati, maxime id conflrman*
           te; Animar ipfiusvnione, qua; partes rccjditvivefites, feanima-
           tas, licer confervariò pra;ditta; vuIgiiìs ab influente calore fper
           cialifàìaiè, proprifsJmèque.dependeac:
                   Adquod maxime infiuit materia, exqna  partes- om-
           ne^ corporis generaotur^Lfiunt fiquidem, neroine dubitante,
           ex fcmine,& fanguine,  in quibus calor, & fgititu* ieperi*tr*
                                                               tur, 
           .:  t:^CAP;iì. SÉCf. V/^T r^   , %     Ti
* tur, éc qtios non amittunt; immo ipfos neceflàrì J> rètmcnt ad-
 paretum formationera : iormantur igitur partes corporis ex
materia calida, & fpirieuofà, qua: in ipfis parmanet Vt materia
-conftkutiva; viideip'fis cònnatùs eft ipfc'Cttlor, èe  identiderh
 tfpiritus, & talis calor dicitur nariviis, connatus, Sé ptimige-
 tieus, fpiritùs que appdfitifsimo vocabulo dicitur infitns, vt
 potè qui-non dependerà materia déforis ad veniente, fed radi-
 catut in ipfà compónente materia■: vnde talis calor neceffa-
 riò concjpitur'in'parte,pro prióri ad fanguìrrern irtigantem,
 6c prò priori ad calorem abipfofanguras communicatumi'ui:
 que retineiidebecdivifsio caloris, vel calidi in tnnatum, Se
 influeneem fuperiori modo expUeattìm,  non obftantè, quod
 tota vivencis confetvatio dependeat  abrrfnuente, communi-
 ^caco que mediò fangumei & eiùs motu tàrn fermentativo,
 quàm locali, five inteftino, & progrefsivoj exqurbuS'iam-K<
 quet m hoc puntto, concordia -inter Aneiquos, &  4J.ecentio-
 rescircaedalidi qsuHlditatem>$c divifsionéra.;'.i ±*^J
         Quod autem vis quedam viralis, Se etiam fplrituofa,
 licèt non formalìter, faltem 'dìfpofitrvè reperiatut in ipfis par-
 tibus, etiam prove confideratis fine fanguinis affi uxu, col ligi
 poteft ex multis fuedarnentis practerditta-fuperius? vtefi fimi-
 litudo fik'orum ad parences tum in membrorum delineatione»
 calore, & figura4; maculi s, 3c iftgmati&ès, tum «tiam in par-
 tium defettu, vel exceiTu : expetitur namque, quod pater, qui
Sex. digitos, vel quatuor habet in raatiu, tìlium generec mu|co-
■ties eodcm4efec^u,exee.lTu, ve notatum; iìmilrtèr experitur,
^cranium humanum protfus f*nguine orlatura eximias obt&-
 nere vittutesadmultos capitis affettas, qui alteri caufa; atcrt-
 bui non«potTunCi nifi propria; cranij conftitutioni,  ipfius  qite
 infito fpititui» nec a|iud eftfundamenwm.à folitioribusjMe-
 dicisexeogitttum curarum,qua; magneticae dicuntutj immò
 tìulUelTet vittus mumia; hamaoa;, nifi aliquod viventi cogna-
 tum, Se fymbolum in ipfà<cpefìretur» Etluicufque ditta  fine
 iatis prò calido naturaii iotdiigondo, \v           •^>y\-^
         E* cuiasrùitelligejKÌà .infertu£ feeije percepuo hum>
                           £1                        di
	.= "(
.'.,,;_■ .!	.... L.JJ
ittmA	: <ìvi-
•:IiW..	:. i iji
■ù'taxull
CStor^ia ìtA
terAntiquosa
& Moderaoi
\.:.iti'i 
Humirlu no
tivum calo
iis pabulum
r'f-
         ;y       CURSUS ME£JC#S/TRACT. I.
         oi radicalis ditti* quod eodem modo, ac de calido dittomeit^
Badcmcftra xoncipi  debet; eft namque fubftantid quidam oleofa partibus
m^&humi \ìntim&?& a principip' getter-M ionismutuata* qux refidet tam
ài radicalù. ,m par tibus folidis, quàm \q ipfo fa ngujne,6c tàmxefpettto par-
         tium, quàm fanguiniscondpcitad caloris confervationem  m
         ipfis, eiique quali iubicttum.caloris, &fpkitùs; ideo que dici-
         tur cammiini&er caloris pabulum ; eo quod quemadmodum
         fiamma confervatur in lampade, quo vfque durar oleum; ile
         calor, fiamma ve vitalis perdurat in paftibusi Sl faHiguine,duni
         h^c humiditas oleofa perfeverat; humìditas quidem,  quae po-
         tius humidum appellati debet,.five fubftantià tali modo, qua-
         litate, proprietate ve artetta ; & qtipd hucufque dittimi deca-
         lido innato, Se humido radicali maiorem Incera  mutuabitur
         ab his, quf in fequcntibtts trattatibiis expendenda neceflàrio
         occurrent.

                CAPVT TERTIVM>

         ;  "'          DE  HVMORIBVS.

         ;.,.'.,.,           SECTK) PRIMA*'•.-.':'"■:     .   i

         "L       De humotum quidditate*

                 Licèt bonafit antiqua humoris definitio, nimirum còy»
                 pus fiuidum> & humidum, inquód in frìmìs nutrìens
                 cowvertum  in qua per primum nuttiens'ètfylos  ifl-
           telli<ntur,eòquòd apud Antiquos vis humorum  generativa fo-
           lùrnhepati atttibuebatur, chylus que confequenter  non tam
           prò humore, quàm ppo materia ex qua  Jiumorès  generantur,
           accipiebàtur; nos tamen in prajfcnt* non contradicendi ftit-
          • dio» fed maiorem procutantes claritatem, ' humorera  definì*
  Humorìsdc- -, j^jj incoramtfni Ce : eftfubjlónÙÀ liquida pdpohiUsi in corpo-
  fimuo.     ^ humano oenìu* il/i que naturali*. Dicitut? humor fubttantia
          -itf<ftiidM.fi dillingtìatur à partibus fqjidis> Oc àvéntris fa;cibus,
          »b                                            nata-
':Jfl
~* 
         T:r   €AP.HI.sect;  I.                57
 naturalis, & àébn$confiftentia;, quia nuxilitaté carène : dici  e»u*  c*pi'-
 cut humor palpabili*, vtdiftinguatur à fpiritu; fpiritùs fiqui-  cau0*
 dem per fc impalpabilis eft : dicitur genita in humano corpo-
 re, vt exclutfantur aqua, vinum, & fimiles liquores,  qui extra
•corpus humanum generantur : dicitur corporì naturalis,  ad
 excludendum pus, & faniem, qux fubftantià; funt preter natu-
 ram; &his exclufis> hec definirlo comprehendit humores om-
 nes, qui in ha mano corpore quocumque modo intra natura-
 litatis terra mosreperiuntur, comprehenfo  etiam  Chylo, ve
 potè cui prajditta humoris deferiptio optimè quadrar.
         Quamvis autem humores prove contta diftintti à
     •t              »    .,       .     ,        .     ,  -  Humores ria
 parriDtis reputentur, & quidem mento, quia non vivunt ( no  nutriuruiir
 enim nutriuntur per intus fumptionenirfed per nova;fubftan-  proprie,
 rise appofitionemi neque cohaarent,  & vniuneur cum c^ceris
 corporis partibus ) fune tamen ita & ad corporis operationes,
 & advicamfubfrencandam neceffarij, vt non iniut ià partes di»
 civaleanr, pramabicà prefereim partium  divifsione, m partes
 fol idas, Se liquida*: ambe/fiquidem  requiruntur ad corpus
 vivens vltimòdifpofitumconftituendum advitam, quf dici-
 tur in attu fecundo,frve aèobeundas operationes vitales, &
 cum praefereim fanieacis integritas, vel ipfius defettus ab inte-
 gra humorum conftitutione, vel prava eorum difpofitione de-
 pcndeac, non in congrue a Mèdie is  inter partes reponi pof-
 fune, quidquid fit de rigore phifieo.
         Humores igitur, qui alrbiles dicuntur, & folùm in
 mafia fanguinea continentur, quatuor communiter afsignan-
 tur,fanguis videlicét, pituita, bilis, melancholj|a; eopra;fcr>
 tini titulo, vt tetincatur correfpondenria refpettu quatuor
 clèmentorum, ex vi cuius correfpondentes fimiliter  ipfis af-
 fignantur qualitates, qua; in elementis conciphintur : fic que
 fanguis dicitur humidus, Se calidus, aeri analogus; pituita fri?
 gida, £: numida,  aqua; anologa, bilis calida, & ficca, igni cor-
 refpondens; melancholia demum ficca, & frigida, correfpon-
 dens1 terra;.  Verùm cùm ex praedittis conftct, prctditta qua-
 tuor dementa, vel non exiftere omnia, vel non ingredi Im-
                                                   mani 
           3S        CURSUS MEDICUS TRACT. I.
           mani corporis confticucioncm, vel faltem non efte fenfibilif,
           immediata que  corporis conftitutiva,  aliaque commodiota
           fine à nobis afsignata ptincipia.confonum eft racioni, vt con-
           formiccr ad ipfa  humores diftinguantur, & explicentur, quod
           non incommodè ex natura falium, jpforura que cum terrà,&
           aquà combinatione depromi poteft.
                  Vnde quem admodum  fanguis propter fymboleica-
           tem cum aere, humiditatem videlicét, Se calorem, talis dice-
           baeur, aèrea que ipfi actribuebatur natura; bili ignea* aquea
           |>hlegmaci; melanchoHa; que terrea; fic iuxtà falium, fulphuris
           ,que nacuram, &  ipforum raixcionem cum aquà, ,& cetra, qua-
           tuor rdukarepoffonc malfa; fanguinec<ii(pofitio^   re  vera
           correfpondentes quatuor humoribus Galenicorum :  fi enirn
           mafTa fanguinea conftat debita proportione, & mixturà fa-
titi dicatur  h'um acj3j viddiccc, & alkali, tàmjncer fcquàm cum narri-
iìD^uinci»
           «ulisaque, & terra;, temperata eft, & in  ipfa nullus obferva-
           tur falis exceffus, inde que qui caliter conftitutà mafia gaudét,
           Sanguinei dicuntur; fi vero ipfa malfa fanguinea abundat falp
           volatili acri oleofo, dicuntur cholerid,quitali fanguine -gua-
           renti quorum vero maflaianguineaterreis particulis acido fi-
V}1?**', i- •   xo imprepinatis  abundat» dicuntur  melanchoìici; A-bi  veto
jjtuitoii.     lympha craffa vi acidi occulti  exiitie, ipfa que hebemat,  &
           obruit fales fanguinis fetmenraei%os,tpituicà dicitur abunda-
Sao^uis  qd?  rc-homines que ita conftituti dicuntur phlegmatici^ vnde
Bib.1       fanguis exattè talis eli liquor temperaius, inquo nullus reperi'
           tur exceffus, vel[fall's acidi, velalKali debite proportionatis par-
           ticulis terra)& aqux, bilis eft liquor, inquoprapolìet faljilKali-
.,  ,  , ,.   nus volatilis okofu s\ m d a n eh olia eft.lìquor, in quo prxvdet C4
Melancholia  r       ,  <;. J   .     ..       • / .    ,  J   r  rt  ».
Pituita.     jixusparitcuUs ierrets  maritatu$\ pituita demum eft liquor
           natura (ha aque.us, crafus que* in quo acidum, faltem oc cult um.
   Humores  'fTécvatet : Seliàc ratione admicti peffune quatuor illi humo-
3p. AntKjuos  res in Galenica fcholà celebrati (si mi, addendo dumtaxac, ptc-
coacordlnr  ^ittos h"mor.es  genitos effe debere  in  humano corpore  et
           alimentis modo  vitali,  hoc eft concurtentc virente feminalì
           apea, naca, tales fuMantias generare, ex propria.corporis exi-.
                                                           gentil 
R.-N.N.Vaa-
              \  CAP. III. SECT.I.     t         p
getìtiajn^Ttètenìmquajcumquefubftantià, obtinéns predio
tam principiorum compofìtionem, debet rcputari faftguis, bi-
lis, pituita, aut melancholia;fcd folùm ìlla,que; in viventi per-
fetto corpore generatur ob vinutem feminalem refidentem"
in fanguine à principijs generationis communicato : humor
enim, pra;fettira exhis-quatuorafsignatis, five, vr clariùs lo-
quar, mafia fanguinis-generari non poteft, nifi à malia  ipfius
praeexiftcntn licèt htec non géneret neceflariò liquorem om-
nino fibi fimilem, fed multotics notabiliterdìverfum ob va-'
rietatem  rerum non» naturalium,  principalifsimè dbi, Se
pocùsv
        Non enim mafia fanguinis temperata ex  alimenti^,
potibus quecalidiotibus identidem temperatanr generar, fed  rìànt hìimo^
excalidìoribus, five falino volatilibus, falino  volatilèm, Se ca-  xes,
lklam; exacidis, & tcrreisi acido fixam, five  melancholicamj
ex aqueiscuin aliquà additare, pituitofam; 6thafc ratione vav
rknturtempetamenta : Se modò,quo pituitofus ernatuià uftr
ca4idorum moderato poteft fierrfanguineus!,& ex immodera^
 t© biliofusr&'natura fanguineusi vel biiiofus  potei! reddipi-
 tuitofus, aut melancholicus vfu alimenti, vel potùs ad fimile*
 temperamentumconducentis, vel aliarum rerum- non natu*
 ralium; ira pariter ex vfo acrium, Sé volatiiium, fanguinis
 inaifà fit fai/no* volatili*, & fic de castcris.
        Conciliata igiturpraeditto mododòòìrinàfalium cum
dottrina antiqua quatuorhumorum, reftat mine difquirerei
qadd iam oHm per multa fecula difputanrm fuit: nimirum an
prodotti quatuot humores formaliter reperiantur in venis, an
Iblùm^potentiatiter, & qua ratione per feparationem partium Quatuor KufJ
 generentur? Circa quod duefuerunt celebres opiniones, alia moresaa:UI*
 j r  «       «-   r     • •  •  n      ■       r    h . '     repenuntur
 dcicndens, mafTam fanguinis in fé contmere  quatuor fubftan- ia fansuiuc*
 tia& inter fédiverfas; non vero attu, &  formaliter  vnam effe
 extfci aliam; fed-omnes efie vniras, aptas tamen, ve cotrupto
fangnine,  vel notabiliter alterato feparentur, Se  eluceant:
qaemadmodum contigk in latte; inquo abfdubioreperiuntur
tres /ubftantia> inter (e diftintta;, qua; funt pats-aquea, five fe-
  i  ■■ ■                                             rofas 
          4*.        CURSUS MEDICUS- TRACT. I.
          rofa> pars terrea, fivecafeofa; & pars pinguis,  fiVe burfyrofaf
  , ,      qu£ tamen non funt attu, & formaliter diverfa;,fed conftitoà*
fanòTini^ca coniuntte, & vnita; vnam fubftantiam, nerope Uà fi vero hoc.
latte.      corrumpatur, diffolvatur, five coaguletur, tunc  tres emer-
          gunt fubftantià; diverfa; rationfs,qua; refultant inter fé diftinc-
          te» & heterogenea;, quarumqne nulla dici poteft lac, fed alia
          ierum, alia cafeus, alia butyrura; idem que, afferune, in mafia
          fanguinea coutingerc, componi nimirum exquatuor fubftan-
          tijs, qu£ màffam fanguineam conftituunt; no'n tamen attu fub
          propria forma exiftic quadihec illarura; fed omnes mbfangui-
          nis forma funt; fi vero ha;c corrumpacur, Se fanguinis  compa-?
          ges folvaeur,tunc ctiacuor bx  fubftantià: attualicer diftinttae
          refultant, que; fune quatuor humores communiter ditti, qui re •
          vera attu, &  formaliter non reperiebantur  in venis, fed ex*
          fanguinis,malìaB ve fanguinea; feparatione refultant, qua ratio-
          rie dicebantur,  effe in potenti*.                           ;
                  Alia fententia plaufibilior, communiori que futfra-
          giotecepra, probabilior que reputata cJefendit, maflam fan-
          guinis elle quoddam aggregatum heterogeneum, cotifìatum:
          que ex quatuor fubftantijs forma diverfis, confufis dumraxat,
          ptopter nature neccfsitatera, varios que vfus, ad q-uos fingu-
          la; deftinantur,  & defeivkint : qua; kixtà varia temperamenta
          hominum, tara nativa, quàm afe ititi à, modo excedunt, mo-
          do ab ali^s exceduntut; exquorefiiltat, quod corpora alia dù
          cantur fanguinea, alia biliofa, melancholica,  aut pi tu itola :
          qua; attualisexiftentia humorum in  venis multis argumcntis »
          non inefficadtet comprobari, videcur; defumuntur cjue praj« j
          fertìm ab evacuationibus, tàm fpontaneis, Se à natura tacti*, -
          quàm artificialibus,& induftrià medica excitatis : in  fponta- -•
          ncis namque conftat, materiam evacuatam non die eiufden» ?
          rationis, fed omnino diverfam : quandoque  fiquidem à natii-! i
          rà cxpellituc humortenuis, calidus, amaricans, flavus,  aut vi- •.
          ridis; quandoque aufterus, non nihil acidus, craffus, & nigii-
          cans; quandoque infipidus, aqueus, vel craffas, Se albicanssnec -,
          non aliquando ipfe fanguisfuisfignis,& proprietatibus  pra> :
                                                          ditus; 
                  tAV. III. SÈCT. I.    n    _    i(fi-
tffuts; cjuas fubftantias ' humores effe communiter afsignatos,
nemoinficiabicur.           '
        Ec idem comprobatur jnevàcuàtiofìibus arcificialibus,
'prxcipuè vi medicamenti purgatiti* fattis, in quibus ipfà fubf-
tannatura varietas déprehenditut, Se ' maxime videcur, 'prae'-
 ditta^diverfiras fùbffarrtiarum  attuàlis Cò^npròbari in fangui-
 ne fetta vena  extratto,  in quo ad Occulum  patere, videtur
 quituor humorum exiftentia  : fupernaeae namque faìpe faspius
 fubftantià tenuis, & flava frequenter fpumefeens, .qua; bilis
 -dicituri fequitut'ddndétó                     Inconfif-
 'te'n?lià,'6c com'p3tt!òr,'^U3e tftu'lum fanguinis dubio procul
 obtinet; nec déeft aqueiim quid, qùbcfi& ferum, Sé  pituicam
 redolet; ac demumìn imo iubfijec fubftahtia nigricans,  craf-
 fioi',qiiàs vulgo mdanchelia reputatili:& maximafignificatio,
 qua; defuniiturex fetta' vena,  oritur ex  abuhdanria huius, vel
 illfus ex prcedittisfubftaliriijs; ckie, frìvola firbrfus, cVirifumciés
 effét, nifi humores'attu, St  formaliter diverfi in corpore exU«
 terent, accedente etiam in fubicttis coidt'um diyetTitate,mirà
 •ìcjue pafsionum, & àttidnrimj varietate; qua; non -al nitide po-
 teff origin'emtrahere,  nifi  a'x^ttuaHdiver'fitate humorum  iti
 corpore; bilis enim poteutià  tantum in maria  fanguinea exif-
 •tens Vim non bbrinet, vt féddat homineili pallìdum, agilem,
 & iracunium rnecpicrjita, nifi attu exiftat, cbnftituere^valef
 "corpusalbum, fegne,'& proporrìónalicèt  frigidum; quemad-
 modum nec fanguis, rubrunr, nècmebnclioliafufcum :  vide?
 tur ergo certum, èrTettus attuai iter exiftentcs perfuadere can>
 fas ipfórìim atta, formaliter que prefen'tes.
         His ad mentem Antiquoiiim in medium procluttìy,
•opus euvinxeà ìafiurp principia prefentem dirimere, expende-
 re que diffiailcareni, quoa\ ve clariùs,probubìliùs que affequa-
 ;riiur, notafe'opfiòrtec tan quarto cercùm,màil'km fanguinis.cor-
 pus efiebeterogeneum éxdfvcrfis  conftktìfum'partibus, tam
'diverga: inter feritionis, ve Spforum fi ngula rum'' exceìlus ip-
 firn raatTam notabiliter  dìverfi'ficee : fienim, vc'fupra lbquèri-
> tes de'cdnperamepus aiTevcravimus, fi\l& Vo'latilps bleoTt"ma-
.aut
Àrgumentas
qua; probare
videntur, ha
moresfrìàli-
tcr diftinctas
iaM.S.
'S.,.n>uitns rft>"
elt  omnino
kofnogeneiis 
Sed in variji
maxime  va-
nus.
Sanguis ob
varia lui cof-
mutionem
rune  cxz&è
tali?,   nunc
bilioiìis dici-
tur.
^         CURSUS MEDIGUS  TRACT. T.
xrmèabundcnr» talis m^ffi biliofa non  abs  re  norninabitutì
fi autem congrue, Se fere fine exceffu acidum, & alkaii vepe-
riantur cum debicàquantitate aqua;, Se terra: temperata eric
mafia, & fanguinis proprissime ditti nattiram fcrvabic ad vn-
guem; fi aqueum, Se craflum  in ditta mafia pra;va?eant cum
aliquà, licèt non manifefta, additare, ira vt diluantur, & he.-
beten-tur attiva mafia; principia, phlegmatica»  five  pituitofa
dicétur; fi vero acidum fixum fimul cura terrcfhibus panica-
li&praijpolleat, fanguis dicitur melancholicus..
        Non tamen expraedittis infertur, humores fingulos
fubpropria fórma ad malfa rn fanguinis. confticuendam con-
currcrc, fecfreperiri in ipfà  maiorem  copìam particularum
correfpondentium cuilibet ex.pia;dittis humoribus;; qua: fané
abundantia facit, vt fanguis ipfc totns, & per omnes fuas pat-
tesfit vel temperatus, qui oprimi fauguims naturam retinec>
vjb! falfus volatilis acer oleolus, qui  communiter biliofusdl-
dkirur; vel acido fixus ob fixt falis abundantiara terra; immet-
fi^qui^ vulgo appellatur  melancholicusr  vel demum crafsis
eonftàbit, aquds que partibus fermenta tionem- minuentibus,
& talis dicitur pituitofus;-talis tamen differentià nonprócec*ic
ex ahundancià vniiis humoris feorftm  confideraci, & fimul
cxifttmcis  cum ca;ceris forma, & conftitutione,diftinttis; led
femper di ipfe fanguis ob diverfltatcm particnlarum, ex qui-
bus componicur,diftinttus à  fé ipfo, provt alijs partibus diver-
fa; natura; conftat : quo fenfu veium eft,  dari  in corporibus
iuxtà vatias complexioncs temperamentum  fanguineum, bi-
liofum, pituicofum,  &  mclancholicumj non tamen ratione
Vnius humoris abundàntìs fuprà reliquos,  qui retineanc "pto«
priam naruram, kd totus fanguis* & quadibec eius pars dici*
tur melancholica,biliofa, aut: pituitofa.
        Vnceverum eft,  corpus modo abundare pituiià,mor
dò bile,.modo melancholià, modo fanguine ftrittè tali, qui
foler nominari fanguis quartus humor; non ob diltinttorurp
humorum abundantiam, &  exceflum fuprà alios, fej ob prq-
priara confiiiutionem. conllautcm pluribus pattibus pituita;
                                                 correa 
correrpón&entibus, five bili, auc melahchotia; : quaé quidem
partes non faciunt humorem vnumprjcvalere alteri, Ccd fati*
guincm effe talis natura;, quales funtpartes,qua; in ipfius coiti*
pófitione prgptoìlcnt: nmtotjtfam tamen bb hòc, pitùitam,Vgj
in venis à reliquis humoribii9 diftinttam excedète,  credendo:
eft, fed folùm particulas correfpondens pituita; copibfsiùs in-
gtedi confticutionem malTaTfanguinea;; quod idem intelligen*
dum eft deparriculisbih'bfis, aut méTanchólicis, o^uà propter
fanguis dicitur talis, & tòtus talis eft : ita ve coiiceptibilc non
fic, in mafiafaneuineà reperiti attu, &iòrmalitcr partcm qua-
dam'tcmperatam » aliam calidiorerm  aliam frigidiorem, ot  maiMfcfta v»
aqucam; aliam demum frigidamtetreftrem, Se 'ficcarti, qualis  «omm hu-
exiftimatnr communiter melanchòlia; licer negati  'non.'pdf»  ™orumiDM*
fit, m3fTam fanguinis in vnó corpore Gonfiare malori copia
partiurn tempcratarum; in alio calidiorum; in alio aquearum,
Se frigidarum; acque in alio terrefhium : five iuxta noftrà af-
Yìgnata principia,in quibus optima datùr;mixtura acìdi,& alca-
li fangninei debent  reputati» in quibus abundat fai'volatilis
oleofus in totoTanguine/reputantur cholerici; Se fimiliter ih
'quibus aqueae, cralTe que  partes non perfette fubatta;, Se vola-
tififata; abundane, pieuritbfi; 5c'in quibus acido ìiixj Se terre'f-
tresqu^pravalent, melancholici           .  •'       ^
        Ncque difficile eft, predi'tta incelligere,fi lattis exeni-
plum itetum perTcrueemun; licèt enim lac corpus fic attu 'ho-  Itcrum.*x§*
mogeneum; npn femper eie  eiufdem  omnino natura;;  aliud  ploUdi^
enim cftadmodum pingue, 'Se butyrofum;aliud aqucum,aliui
tcrreum,five cafeofnm,TiOn ob attnalem excelTum butyrii ck* -  '
fei, vélierìi rales enim fubftantià; in latte integro feparara; no
funt, nec fub propria forma exiftunt; fed quia tales  partes Ìaò>
tisconfticueiònem ingtediuntnr, &falrem marerialiter, Se in
potcncià in ipfo exiftuntrquod facit,  vt  denominarlo paitis
pra;valentis tori fitti attribaarur, ipfumque dicatur vel buty-
rofum, vel aqueum, vel cafeofum; nullus auteni audebit affe-
verare, ferom formaliter reperìri in latte, cafeum ve, auc bit-
ter qm, fed folammgdo parrès;" qua;  in lattis  corrnptione r/er
                           Fa                     eoa* 
f
de
          r{        CURSUS MEUICUS T^RACT. i;.
         _oagulatìonem, aut dilfolutibncm promptx.funtabice in Ce-.
         rum,butyrum,autcafeura : ficque eodem. patto, totus fanguis,
         five tota ciusmafiadi,c.i debet biiipfa, n^elancb,olica>- auc pi-
         tuitofa; nqn tamen attu prsvalereJtyjpf^picuitam, hilem, auc.
         melaDcholiam.'...... ..',.     ^ .'.,.  0]  yii ,.;J. .:,.
                 Ratio fiquiHera, ob quam prcdiàaiìattis partes non
         gaudent propria fórma, &L nomenclatura, non eftalia, nifi in-
         tima vnio, quam obtinén'coh quam,ynum;^icu,ntut non obf-
         tanee. varietace partium cónftif uefltium.: qux vnio, eadem eft
         proculdubio in partibus,fanguinem conftituencibus; vndéqué
         admodum lac vnum. eft, & quaecumque pars quaracumvis  mi-
         nima lattis, lac efr, &; diverus conftat partibus fub ipfà lattis
   ..! -:of?;  formàj &. nomenclatura;- ita pariter fanguis,. licèt ex di vetfis
      •*  partibus conftituatùr, fanguis eft; varius tamen.fecundun; va-
         ;riecaeem partium conftituentium; quomodo enim confidera-
         ti poceft, fubftaneias ioter  fé  attu.diverfas^ liquidas, mutuò
         agences, & patientes,. media focmenratione ^enitas proprias
         formas.retinerc, ócanquamqivifsionera, cùm  necelTariò per
         minima fé cangere debeant, ^uodroanifeftcobftatformatum,
         ornatura; divérfitaciì Nifi credere velimus,. liquores aliquos
         -in epdem yafe commixtos» attivos> Se-. pafsivGS^. nec norr Ter-
         rnentetcibiles, Se, quòd plus  eft, igniexpoficosproptiamna-
          turam, retìnere;immòaquam*6c vinum poftlongum rnixtio*
          nìs tempus, propriam Ter vare naturam, Se formane quod legi
 * -      ; mixrionis prorfùs repugnat.
                  Et hcc fententia confoi^iseftGaleniftarum: opinio-
      ,    ni tenentj> humores attu, & formaliter diftintos in,veiiis non
Sore^in cor- exiftere, qua; mihi probabilior, rationi  que conibrmior cen^
    emà  feryt; qux eamen non opponitur exiftentia:  humorum attu,
          & formaliter diftinlibrunxin torpore, pollquam. media, fepa-
          ratione five per colatutam fiat, five. per noyura fejtmenruui
          ad nova, loca relegatur: vt accidie in bile,que colligitur in vi*
          fica fellis; in fucco pancreatico, qui in  panereste vel fepari"
          tur, vel de novo generarmi  in lympha* falivà,. c^ceterjs^dt
          quibus proximi fe^moneoi ìnftimepusipb, quorum hvtf£Qruai
                                  '  ;     *               ' *divh*
pere
ijiaflam 
         .i       CAP. ni. sect. i:                 ^r
iffvétu-tatètn experiuntur evacuationesiyncèrc ditta: vnius li-
quoris ab alijs attualiterdìftintti cam per .naturarli» quàm  pet
aitermiUudautem, quod in fanguine ex vena fetta eiutto ob*
fervami, apparere videlicét in ipfo fubftantias diftinttas*  nil
probat : nam hoc accidit polì: aliquod cernpus1 ab ;eitracionc,
dura iam incipit texcura fanguinis naturalis dillblvi ob fpirif  Diiuuntù*
tuiuudefettum, poftquam p.irticule, que fanguinem  confti-  .adverf».
ruebancfui ìuris tutnc, 5c>feparanturi fiognisque iim non ed:
inceger, fed concingit in ipfo idem, quod obfervatur in: latte-,
in "quo pullulami partes  dìvecfx, quxfolùm potcncià,  Se ma»
teiialiter pta;eranc in ipfo; maxima aucem dìverficas,  qux in
colore, tenuicace, ó^.yniverfo fubftantià;  modo,óbfervatur fre-
quenter in fanguine extratto, depcndetnòn  à  varietatc  hu-
 morum fanguinamconftituentium, feda vàrietate ipfius fan-
guinis ob divcificacem partram conilitueutinm ipfum, qux a
nemine negar ipòtert ; aeque inriatutali ipfiusconftitutione,
neque prxfertim in preternaturali, qux innumeris pene mo:
 dis conungere poteft—  \         •»  • - ;-v ;:■:'*;-?   '■•'. "V
         Neque obftat prxditta dottrina  divecficati 11LI humo-
 rum abundantiu.m,quxfblecin mulcis homìnibus obfetvan,
Scexpexirf; picuitx, vg. ócbilis, qux; folent fimul in  eodern
;homineexcedere, vreognofeìturin ipforum  evacuationibu^
 in eodecrtfubietto accidentibus, non enim- prxditte; evacua-
^tiones ex mafia fanguinis pròveniunr, vel falcem  non imme-
.dìacè,Jèd ex prpprijsreeepcaculis, Stofricinisincer fé  diftinc-  Amarene K«
k tis, in quo nulìa;eft repugnancia; immòpocius adeft congrue-  iriores,diver-
 tia, nimirum, quod ex. velica fellis evacuecur bilis, Se ex ve^n-  t^-Ja^1*
.tricuio, iScinreftinis picuica, fìvs  ehyJus crudus/ qui picuitx
 fpe;ciem prxfefen; immò multoties hec diverfitas, qux in hu-
« tnpribus exiitimatur, non oriturex ipfà propria humorum na-
 tura, fed ex diyerfà mifcellà fuccorum concurrentium,  qui
 variasfuccis, qui evacuantur, communicanc tintturas, &fubf«
 rantix modos diftinttos; ob quam eciamracionem, Se piacer
 naturalemqftèrvefccntiam ipfius maffe_  fanguinee ipfa vario
 modo conqmpicur, facefsic que,,&; pernuicatur modo in fubf.
                                                tantiaai 
•4*         CURSUS MEDICUS TOACT.  I.
tantìam tenuem, flavam, Se acrcm, qu£ venie nomine bilis?
modo in vifeidam, & crafiam, qux refere pituitam; modo in
nigram, quxredolet melancholiam; modo in  ipfam vitriolU
ca acrimonia predicarti, quxeommunicer dicitur acrabilis.
       Unde iam facile liquet, quod diverfitas  illa attionu,
Se pafsionum, qux communiter attribuitur excefsui alicuius
humoris, non depcndet ab ipfo; fed a tota fanguinis conftitu-
tione, vel immediatiùs, &manifeftiùs à natura,  & qualitatc
alicuius humoris extra mafiam fanguinis conftituti illorum-
qui exctementitij dicuntur, vt funt bilis, vel fuccus pancrea-
ticus, quiiuxtà variam fui conftitucionem, vatios  effettus  in
■corpore producunt^vc fuo loco conftabic

               SECTIO  SECONDA.

            Uè liuraorum  differentijs.

   INvaluic hucufque intantum quadruplex humorum difìV-
    rencia, ve non folùm in ftatu nacurali, &  incra venas ca
    fiatueretur, fed etiam omnes humores, etiam extra venas,
Se in ftatu piaeternaturali, ipfo-numero pariter continercntur;
nihil enim in fiumano corpore liquidumafsignabilecrar,quod
non fanguis,bilis, pituita, & melancholia diccretur, vel  fal-
tem ab ipfis oriundum, ita, vt etiam ulccrum exerementa,  fa-
cies, & ichorespreditto -humorum numero corrcfpondcant»
rros tamen, quin animus fit antiquorum refcllere placira, ma-
iorem dottrina: perfpicuitatem defiderautes, & alia via infiT-
temus, multoque maiorem humorum  numcrum afsignabs
mus, diverfitatedefumptà tam à locis, quàm natura, Se offt-
cijs,& licèt teprehenfione digni non  fine Antiqui, eò quod
chylum inter humores non annnmeraverinc; ftatuebane ficui-
dem potius ipfum mareriam, ex qua humores generantur : ni-
hil oremus, cura ipfe etiam fubftantià  fit  liquida  in corpore
genita ad multas deftinata vtilicates, etiam in  cenfu humorii
teponemus, faltem ex eo, quod multa, fune drci cius naturara 
             f    CAP. UT. SECT.l-      \       ^7
éhacidandà feituclignifsima; ficut etiam omnes humtditates,
qu£ in data fuperiùs humoris dehnitione comprchenduntur:
quarecum fere xquivocafit humoris natura, à divifsionc fer-
monem aufpicabimur.
        Dividitur ergo humor primo  inalibilem, & excre-
 mentitium; alibilis Stille, qui a natura deftinatur, vt conver-
 tetur inftikflantiam folidam eius<, in quo gigm'tun dicitur  ab
 aliquibus alibilis humor Me, quiaputs eft,vt  cotrvertatur  in
 forporis fnè/iantiam*: fed te vera  melius  explicatur per  ìy
 dejlinatush nam 1 icet fango ismenftruus, Se lac, nec non ferite
 apta corpora finr, ve convcrtanturin fubftantiam viventis;  no
 tamen deftinauturà natura, vc-ex ipfis fiati auc generecur fub-
:ftancia vivens-il-lius corporis, in  quo generantur;  deftinatur
 ilqmdeip femen, ve ex ipfo generecur aiùufcorpus" vivens,  Se
 fanguis mcnftruus etiam ad hoc, vd  faitem* ve ex ipfo cale
 corpus nucriatur, ócaugeatur; Se fimilìrer tac ad preditti: novi
 corporis  natritionem à nacuràordinacur» Se licèt-omnes  hx
 tres fubllantix ad nutriendum.aptx fint; non  tamen  ad hoc
 in proptio corpore à naturadeftinantur : qua  propter humo-
 res exeremeptui) meritò nrminantur;- non enim racio exere-
: mentici) humoris confifìit in ineptitudine adniicriendum,  fed
 ip. eo, quod ad ralem tìnem a natura, non ordinerut;  bilis nà-
. qpe, quxin velica fdlisyvel geoer«ìCur,.vd colligicur, Se flm-i-
• licer foccus pam rc^ticus, ab omnibus reputàtur humores ex-
. crementitij, &aliàs-non c.onfrar, an poflene nutrire, vel non?
 Vnderatio humoris alimenearijrettè explicacur per deftina-
 liooem naturilem ad nutricionem  corporis, in quo gigoira-ri
 & à conerario, ratio humoris exerementirij in  eo,quodper  fé,
 & vt talis ^d talem muririonem non deftinetur,
        Humor alibilis dividitur in primariurn, Sé fetunda-
 rmm>five remotum,&proximum  : humor alibilis piimaiius,
 & remocus eft ille, cui varix adhuc deficìunt  alrerationesì  ve
 convertami in fubftantiam partis, Se adhuc continctur in ma-
 ioribus vafis; fecundarius vero, & proximuseft ille, qui ehp-
:fu&ex maieribus yafis-yd CGiuingcut in niifìiaiis, &capilla«-
                                                    bus
Humor ali^H
alibilis aliu ,
cxcrcmcou*-
tius.
Humor ci*
crememuiu»"
<juid.
  Vera ratio
humoris ali-
menunj.
Humor ali*-
bilis,vel pri-
mafiusj  vcl
lecundarittS
ft ultra. 
           *4*         CURSUS MED1CUS TRACf. I.
           , bus, vel in ipfa partium fubftantià  : talis humor* fecùnclariUS
            quadruplcx afsignabaTur, innorninacavidelicet fubftantià,tòsr,
            gluteo, & cambrum;& licèt negabile non fic, fanguincm no-
            vis mutationibus indigere,vc convercatur  in fubitanriam, vt
           -potè qui cranfic à fanguinis natura in naturam viventis, Se ali.
            quido in folidum; hoc tamen non cogic, ve humores fecuri-
            darijafsi^nentur; nam vel fìuxilicaeem tetinent,  & timc non
       '-•''  ndifiinguuntur ab ipfà fanguinis mafia; vel foliditatem acquì-
            runr, Se  tutic amittunc humoris  naturam:  vnde neceflaria
            nullatenus  eft talis humoris:alibilisdivifsio inprimarium, Se
           l fecundarium>prxfertimquia,  &<fi mere tbeoricè "fuMineii
           -pcobabilitervalear, in Medicina faciendà nulliuseft vfusT"
           iv   i ' ■•- Humor ergo exeremenritius, licèt vt  talis ad proprìj
            corpotisnuttitionem à natura non deflinccuryattamen  dupli'
 Humor ex-  ci. mòdo poteft ooafiderari : priiitò'-quarehns ad mùltos  vfnS,
^cxemenrnius  & vtilieaces intra corpus à natura deftinanin vel quatenus  :-vt
 Tel m.ixime      N  .     .    v*             f            .  ,   ,
Ntiiis, l,pror  prorlusinutiiis.extra corpus.pelli debet: ex quo titillo humdc
 iììs inhiicHis. ^cxcLementitiusvdeft'vtilis, vel inutilis; vtilis  eft,  vt  nomc'n
           - prefefett, qui vtilitatem natUs eft in corpore prxftare ex  ipfius
            -nacurx inftituto,  ve eft bilis, qtie/fcpa ratti r in vetfca-fellfet fue-
           leus. pancreatica*, faliva,.& extèri fucci, qui poftea  tradentur;
           -.inutilis verò'eft, qui nuliam in corpore prxftat vtilitatem, fit*
           • que vfurn, ve  fudor, Se vrina,- aliqui taròen danftir fucci ìn liu-
           1 mano.corpo re, qui vere humores fune,  & medix naturx inter
            vtiles, Se inutiles;quia licèt refpettu propri) individui  nuliam
v.\ia tisv    - pra;fte.ntveiiitacem, refpettu tamen alt erius 'maximam prxbéc,
-»ì£ '.iornuil  ..^^i^èque necelTarij funr,4:uiusnacurxexidunt femen, fati-
           .-;guis mcnltrtuis,Se lac, qui  fucci-vtiles ptvffutìt dici, irnmò te
            necefkrij refpettu fpeciei, inuti'es veto refpettu individui;
":'f'" i1ar' -m  ' Clua  fòiùm ratione. fubt in eri poceft  Ariftotelis, •cxr.erorumq
{■■■! "tziiiitm  .Philofophorum, &^ledicorun)comratmis loquendi  modi*,
 ìaì\....;nu39i  3 femen, fanguinem meniìrnuib. Se lac inter exc/errrenta rèpe-
            pcns; &  ratio preditta, qua divirittur hurnor jin alibilem, Se
           . excremenxkium, .& hinc in vtilem,& imiti lem, folùm  inte-l-
           . ligitur intra teraùnos  naturalitaus,. Se '-integre fatatfc * -nam
           ik. *                                               humor 
          .-  -   CA?. IH: SECf.: lì: t n         49
itorroorquicnroquc quamtumvis optimus, dum a metà natura^
li difcedic notabiliter, excrementicij'rationem.iuduit, immQ
•&-nocivi, qui potius nocumentumioducit corpoti> proinde
que abdpfo quantocyùs eliminari debcr-  ■       . ^      ^  •
        His ergo fuppofitis generalibushumoris  difrerentijs»
opusefr,partlcularesomnestam alibilium, quàm non alibiliù»
.vtilium, vel inutilium  naturas recencete; atfmentalis ergQ
 humor dicitur apud omnes folùm mafia fanguinea, illa  yider
 licèc, qux continetur in venis; que talis quidem dicitur, qua*
.vis.non fecundùm omnes, & fingulas partes apra fit nutrire
:\ conftat equidemipfa particulis admòdum heterogeneis,quas
Tcparat^ in proprijs locis, vel novo  fermento mutate^ humo-
.rcsexcrementitips conftituunt ) fed fecundùm maiorem fui
 partcm, fecundùm quam abs dubio  nutritioni dicata exiftj-
.mari dcbcr; nam miiTx fanguinex prxcipuum  mutius eft, m^-
.bris nutriraentum miniftrare, licèc.etiam dcfcrviat prò mate-
 dà cxteroram omnium humorum,  quiexciesentitij vtiles,
 vel inutiles exiftunt.       i   ......    ;»;..:
. j,  ti    Ex quibus iam conftat, raafìarn fanguinis, qux in vno
 quoque tepcritut, efTe nutricionisraatetiam;&eùm, vtfupià
 diximus, hxc malta divetta in diverfis fic, modo que .tempera-
 ta volatilis oleofa, modo acris falinovolatilis, modo aquea, &
.acida faltem occulte, modo acido terreavqUod idem eft, acef-
. fé mere fanguineam, vel faltem malori exparte talem> vel bi-
 liofam; vel phlcgmnicam;auc melancholicam;  quxlibec ha-
. tum nutrir corpus, in quo eu\  foeliciùs, auc infoeiicìùs, me-
 lius, aut deterius}  fed^fieri non poteft,  ve qui gaudec maffà
 fanguinea hoc, vel alio mòdo cOnftitUta, ex ipfà non nutria-
titur, quod manifeftèprobant colores, Se corporum conftitu-
 tiones refultantesin ipfis ìuxta variam maffx conftirutionem*
 funt quippè pituitofì albi, & rnolies; fanguinci  rubri; biliofi
 pallidi; fufei vero melanèhòlici, Se duri : vnde conftat, mem*
„j,bra ex correfpondentifucco nutriti, confequencec que, hu-
 mores omnes, five, yt proprius loquàmur,  quatuor omnes
 paa&janguipcecQnfticutiones effe adouentionem idoneas;
                           G                      quod
Mafia &ti?u{
nis  Nac-ii*
puuitioms*
Qurcumcjntf
malfa languì
nis apta ad
Qucritioucrtìr,
/<V 
 ■*6  m     CURSUS MEfclCUS TRACT. T,
 quod idem eft, ac illud, quod vetcribus dicebatur, humorèi
 ©mnes nutrire.
         Non. quidem modo ab ipfis  excogitato, nimirum,
 alias partes melancholicas dittas nntriri melancholii, fi ve fyt>
 cera, five fanguinicommixtà, eodemque patto dittas  bilio-
 fas, fanguineas, aut picuitofas; Ice omnes muriti hàc mafia*,
 alitcr tamen, & alicer  oSfpofieà iuxtà membrorum naturam,
 & exigenciam, varijs concurrentibus prxvijs fanguinex  mafife
 difpofitionibus,qux proportionattim reddant ipfis alimentum:
 quod fufficit ad afte verandum, partes omnes ex eodem muri-
 li, & ex diverto; ex eodem, quatenus eadem eft mafia fangui-
 nis, non coalefcensvtamquampaFtibusattu.diftinttis  quatuor
 celebratishumoribus;ex divetfò tamtn, quia, non in omni-
 bus eft malfa eodem modo conftituta, ve exprxdrttis  fuprà li-
 quido conftat; & etiam quia licèt mafia fanguinis in vno qUo-
 'quehomogenea fic attu, conftat'eamendiverfis  parriculis fe-
 *patabilibu5 miro nacurx artificio* qux ipfas adapeare poteft
 prò cuiufvis partis conftitutione, indigentià,&vfu  : neqiae
 (Ìioc mwum, difficile ve confideraridebec, fi recordemur, ar«
 È>orem quameumqueex fucco nutrici© aqueo tenuifsimo, Se
 homogenco parare fibi materiam, & alimentum prò  fubftan-
 tijs inter Te maxime diverfis, vt-funteaudex, cortex,  folio, fti-
 pircs» imrnò & ipfifruttus,qui non minori partium  diftinc-
 tione conftare folent.  Cur ergo difficile reputabitur, offa, Se
 - cerebrum ex eodem fucco-vario modo difpofito nutriri poffe;
 • cmin diverfitas pr-x requiratur in materia éxquà,  formaiisilla,
 " & attuai is, dequà loquimur; nara matetiaUisy qnx pòtentialis
 ^ici poecfts ànullodebet dubitar!, faltem ex eo, quod tam
 • ^eterogenea fic materia*  exquà fanguinis- malfa Origene*»
 ftiraita
               DECHYLO.

     SUppofito igtturprìmo, 611 precipuo corporis hnmanr Nei*
     more^qui fanguis eft,rwovtmafàa/m totam importar, tetn-
  peftmirn eft> vt ad esercì conve^amua ftykm»^c-fanc licèt.
>i                         ;                      iwduie 
Chvlus trf-
                   CAP. IH. SECT.'tt,.....~i        *>T
  .ordipe genèratìonis à Chylo incipere déberet fermo refpettu
  .fanguinis, prxvaluictamen huius dieriicas, &  comtnunìs ho,-
    .       />  r            •    ,      •      •      cr  f»«   cnvius  tri*
  mmumaflenfus,vtprorKintiaco humoris fìonnne malia ìan-  pUccmhj^
  .guinis ftatim. veniatin mentem; hàc tamen iam expenfà, Ghf -  {katuau
  lus fequitutexaminandus, qui-in  triplici coiifiderari debet
  flatu, vc-clarior fiae eius intelltgencia; .primus flatus eft inve-
  triculo,  fecundus in-duodeno inteftino, Se  vafis chyliferis;
  . tcrcius in ipfà fanguinis mafia, dum ipfi iam in axillarii verta
  . commixeus confideraturs ineer quós tres flatus licèt iuxtà co-   •  - u:,
  .munemloqucndlmodum primus fic Chyli proprior, proba-  cjiy|us ?t(ì„
  .bilius iudico, ipfum in fecundo flacu exattius  Ghyli naturam  p* '75   fm
  •obtinere, meueri que nomen : non in primo, quia adhuc eft  ^jj/^ uua*
  : maffa impura, & fxcibus fcatens; non in tcrtio, quia  tunc in
  .fanguinis finum receptus,  ipfi que aflbciaeus, Se vteuraque
  .commixeusfanguinisa/pettum refert, ipfius redolet naturam»
  ..Se obtinet nomen.
          CJhylus ergo communicer vfurpatur prò maìTa ilW
  -qux in ventricplo ex alimencis per minima diffòlutis  refultat»  '■'•••
  i.deTcribuur que communiter: fubftamiÀ alba, plus minus li'
  . qui daìnventrhuloex affumpiisgenita pulticuU copi* ftmHU\
   hec  autem permutatio aUmentór<am  diverforum in  vnacn
  .-fubftantiam, fenfu falcem homogeneam, qua vi fiat, lìcer-hi e
  .commodevelìigaripotTet, ne invercacur trattatuumferies, ad
  locum, in quo de attionibus erit fermo, dirTetimuss alTeriimis
  que tantum, vischylificxhoc munus effe, vt alimenta in prx-
  t dittam fubftansiam. c<ytìvettat.  Ventricùlus  poftquam cibos
  . per Qe(ophagumfufeepit, ipfos artte cqmplettitur,  rinrerim    c, ,. ft.
  , que os inferius,pylorus dittum, dauditur, ne Siti incotti fiib-
  , ter Ubantur; commutatione autem,cibortim perattà, ftvc eoe»
  , tio dicacur, fivCìfermentaclo, referaeur py-lorus,  locum que
  . dat defeendenti chyjo in immediate fuppofitum inte(tinum.
   duodenum.Jn.quod terminantur  duo duttus  alter  à/veficà
  . fc\\is*Cbolulocufìd\Qi\ii,  alter à Pan-create, qui à primo Petec-
  .;tore yirfungìanus dicitur, quorum duttuumqtnlibetpropriu,
.'  , & difUn%rà|>prtac liquorem, alter quidem bilem, alter iuc-
                            Q z                     cum
Chyii àc&tii
rio
tus. 
         "1 i        CURSUS MEDICI». TRACT. T.
          cura pancreaticum dittarti* medio quòrum ioduttà nova fef-^
         'mentanone, fcpararia fit fecaJis^ubftatttix à nutritià,  & vere
         -ch^fofà : baie defettat per mefenterram ad vafa.lattca, deinde
          queadmagnam pancreatisglandulàmrinterim, ac alia terref-
          trior, & fxculenta portici cetcra permeans intcftina vfque ad
          rettum petgit, à quo foràs ve inutilis expeilitur, oc polì prae-
          dittam in duodeno fattam fepatationem fecundus incipit chy-
          li flatus.                                  ^ '•
Sccunduj.'.           Inquo* vt fam iniTnuavTmus» exattifsime cHylns dici-
     rt ,»■>  tur, vt potè iamfnecibusexutus, & non dum ad fanguìnis pò-
          moeria, delatus; hic poftquanr optimi defxcatus ingreditur
          latteas venas ab Afdlio detettàs retta defertur  admagnumt.
          chyli recepracufumi per que dnttum thoracicum tranficad
         - axillarem venam finiftram, à:quà infonduta*- venx cavx afeen-
          dènti* v-bicommifeetur fanguiniTedeonti ab inferióri bus par-
          tibus verfùs dextrum cordis ventriculum, a quo: per venarm
\          'piilrnonariam dittam dèfertursad pulfnones, & in ipfis denuo »
f   Xtrtiai*., vivificatus*abàèrc infpiratopergjt  ad auriculami.véntrrcuKi
         * que finiftrumj vbi iam fanguinis nomine donatus per; arteria
          magnam tam afeendentem, quàm defeendeatem  per vnìver •
         «'fura corpus*défeftttrv enndem qne eurfum abfolvir, quem ipfe
           fanguis, cum hoc circulatur, &fcnfim in ipfum muratur, &'
          i convettitutixlefervicns interim non parumad partium  nutrì-
         e^ioncm»& ad rcliquorum fuccotumfetwatibnem, & novam
           genctarionernj de quibus-fuo loco.  -
         zi '  j     Exdittis iamJpcéficri incipit fahg«mis, ènafTx ve:
         pfanguiirafcia;geneÉatio',quxnullàtenus<elebratur in ^hepate,
:    •  Ì!   vtantiquitùsrcputabatur,fcd in ipfis venisà fanguine in ipfis
           exiftènti duplici mediomotu, alterationis videlicét, & pre-
          -; grefsiònis, irvefetroenfotivo* Se locala vbi nomine venatura,
 Heoar^nfan.  ftibaii4iendxveniantvenx,& arterix : & fanèi quod fangui*
 gmficat.  /. gèatiò in - hepate non fiat, manifefte conftat ex authopfià,
         •' per quam liquido coaftati Cbylum-ad-hepar nequaquam de-
         e- fefri; ven^ fiquidem meferaicx, quibus boc officium attrìbue-
         -- tene-/ piene fàgmt repcriunmt-.^fttfr c»*ura officiata
          ; ,:j                       J                      idetn. 
         . .1  K  GAP. ni. SÉCT.W     ; „#    if
ìtlèniiodicari debetyae cxterarum venatutn corporis, revc-
'fiere nimirum fanguinem verfìis cor pro;nova' eius fpirituaf-
ccntià, &vivificationè,'& fimiliter obfervatur, nuilas" venaS
lattcas tendere ad hepar, nequeiri hoc aliqùam reperiri  cavU
tatem ad pr^dittum munpsdèftmatarn;prxter venas re veti
inibì magnas, fetfcquarum raagrirtudmcm xquant alixmulex,
qux in*alijs corporis^rritìusteperitintùr : fed de; bis- exprò^
 !cÌTo agemùs in- trattafu' de hùmanr corporis fun Orioni busi-
 mine de-cxtctishumoribus^fiìumretex^       f   .       -!
        Iuxtà definitionem ergo humoris alimentarij confiate
 folum; fanguinemfivécùmchyfomixhimi* fivè' fécù$, Ttàfcni
 eiTc:;vndè-quiiiberaliasexerementitiusappellandusell, qua-
 ttnus-ifte talis dicitur, qui non eft nacus converci* in fubftan^
 eamillias, in quo gignitur; non tamen1 ideovromnmo inu-
 tilis reputar i debet:  nam  prxdittus exerememitius humor
 alida eiVvtilis, Se alius inutilis; vtilis eft, qurdeffrylt'ad' còni-
 modiutemcorporis humani; inutilis, quiàd  nil aliud defìì*
 natur,fnifirvt:expdlatur extra corpus, Vt vrina, Scalvi.fa;ces$
 tè inter vocatos exeremeneieios hoc titillo  reponuntur," qui
 ; adnuttitiónemi Scgenetationcm alterius corporis  ordinah-
 tur, vrfu-nt4femen, mcftruusYanguis, Se lac,- dèquibus  omni-
 bus ordineagendum eft; & cùnr.fanguisjp corpore fit velur
 jrTuviusvniverfàliSi a quoomnes/ucci fcaturiunti Se originerà
 trahunt, fuppofita fanguinis notitià opportunum eft, cetcros
•fbecosexpiicaTe;    v-»*' ,. • -i-  mc* w, >-.<*'  •. o\    ^    ^^
 .   -,v  • Er-fuppofito, quod fanguis generatur ex alimentisi &
• quod alimenta noftràcon fiat varijs particulis inter fé admo-
 dum heterogenei$i & quidem prò nutritione non proporne»-
 *mtis,nè fanguis confpurcatetur, & alias veilitas corpori refuÌ«
 fcarecexàpfis particulis, fagacifsima natura proVidit; ve in va-
  rijs locisv-St'officinis  varix patticulg inter fé diverfx feparen-
  tun que five obfolam feparationem, five novo* fermento iti
 iprxdìttis  paitibus- prxpararo varios confìituetent liquores,
  qui re veraexperkiflturs & licèt ad nuti'itionem per fé, 5c im-
 :mediateinondeterviantrVtiIifsimi  tamencbfervamur ad in-
  tegrai» fcrvarrdaro corporis ceconomiam,              Hu* 
£4       CURSUS MEDICUS TRACT.  I.
        Humores ergo excrementitij vtiles t^m ad  fpecierrj,
guarii ad inciividuum funt Lac* Semen, Sanguis Menftwau^,
Succus Pancreacicus, Bilis, Sctum Smguinis, Lympha» Sala-
va, Aqua Pericardij, Humor digeftìvus  Ventriculi. Aqua
Partùsr, quibus accenfetur à non nullis Succus Ncrvcus, licèt
de hoc meritò ambigi deberet, an incer alimencarios annu-
meraci dcbe.rec, cùm a muicis ftatuatuc materia. nec-eforia, Se
pr^ftahtifsima ad vnivecfi corporis nuteicionem; excrementl-
tij verò,& minus vtiles fune Vrin^Sudor, Lachrirax, Sanguis
puerperi},  Mucus Narium, & Aurinm  Sordes; licèt his duo-
fcus vjltimis humoris ratio difficulieradaptetur,       . .,,,■.
      f  Advcrcendumhìceft,humorem alibilem pofTe red«
^iexeremèncirium; nam fanguis, qui intra venas alimenta.
tiuseft, dum per veerum teudieur ftacueo tempore, excreme-
ticius debec repucari; Se fimiliter exeremencicius*  faleem u{cra
baturx ordipacionem, alimenrariusefie poteft, vt confiate in
latte, quo fi'Kiutrix vcacar,  ipfo proculdubio  ali poteft; 8f
preditta bucufque intelligi debent.incra naturaiicatis  lirakes,
nàrridurnhos tranfiliunc, humores non modo exctementitij,
'Se inueijesj fed etiam nocivi, & exiciales effe  pofiunc; iniquo
#aru (pecìaat adpathologiam, ytpote res prxcer  naturam,


;;!     '        DE  LÀCTE-

        IAC eft humor albusplus minus ferofus.- a. mafia fxngm*
       < nei far&usMncf ciò gianduia*um, q»* mammari* di-
    __/ cunW,<idprolìsnutrijeatum : materia ex.qua eft maf.
fa fanguinea chylo commixea, vel, ve alij malunc, folùm chy-
. Jus ad'mammas delatus, & ibi feparatus ex vi  conformationis
claDdularqrn,ex quibus mammx vnivetfina conftant, qu« de«
[Cwnat inìatteos tubulosinpapiliam terminatosi quodautem
*latt;s materia fit chy.lus,probabilius videcur,  &tationi con-
formi us multis rationibus; primo vt aibedinem  compacec fi
prxàittarum glandularum, minima eft mora*& nulla fpecia-
ìis conformarlo, obfcrvaium etiam. eft multoties, lac fedojere
                                                pio- 
ix miteni.
ne»
          ■   r    cxv. in. séct. it    '           tf
 ©dbrem, & faporem alimencorumi qùod noti tontlngéret, fi
 fanguis effet laòìis materia; & fimiliter purgacur puer,fì mate'r
 aflììmat medkamen expurgans*, ve iam din dixerac Hipp.  pa-
 riter que ubera ftacida, & latte fere vacua alimento afl'umpco  q^
 -ftacim tUrgetìt, &' latte replenthr; prstereà nutrix  quaclibéc  Uais.
 infumic quocidie in fili alumnr nutritionem tres, ad quatuor
 •eirciter Hbras ad minus lattis-, qux fubftmeie non poltec qua-
 tuor vnciarunvfanguinis difpend-ium quotrdré cicca cònubef-
 •centianr, Se ddiqaia, qux nutrices,  preffertim  fenx,  ncqùa-
 :quarti incùrrunt$& alias  fruftranea  efieé còrrverfio chyli in
 fanguinero, vt ukeriùs fanguisalbefcerer.
         Hxc funt ptxripua- argumenta, qux perfuadènr, lac
 'Cxcfrylo-immediacegenerari-:  &-quawyis reverà  Hercufea       f  v^
 fune, non defunc fórtifsima  probanria er farrgufine: generati,  ,
 ve funt.  Primo noxe graves, immòlattis dcfettus,qui in lat-
 k taneibus ex  fanguinis mifsione  fequuncuc.   Secundò, quia
 nullxfnncvif manifefte àventriculo, nec chyliferiVduttìbbs
 ad mamma*. Teteio, arcerixthòracicx per daviculas, & dor-
 fum excurrunc, per ipfas-qué lac défeendere ad ftammas, mi-
 trices ipfc; edotte fenfu fatenctirv Quarto, male'cohfùlctfm
 ciTec infanti* fi materia crudior ipfi prò nutrimento. ofTèrre-
 tur.  Quinto* i»xrà Hipp. aphorifmum lac regurgitatad mà-
 mns» vbi meftrnà deficitint.i Sexro,-nncrices advertùtrt  poft'
 ' fomnum pepleri fatte marame, alirnenris  optimè digeftis; è'
 conerà ver cVcon tingere,  fi  fomnus denegetut.  Septimo.poft  ,
 ' mulcoium dierum inediam lac reperì tur  in maramis, quod
" fieri non pollet, fi chylus lattis ettèt materia.  Ottavo, in ni-
 mià -fuétto ne puerorum,  fanguis latti fuccedit, quia non datur
 [tem£us ad fanguinis in lac mneacionem;
         Prxdrttisargumentis vtrinque probantibus fàtisma-
  i?ifòftorobore'nequcchyium",nequcfànguinempofi^èefTc ma-
  tcriam lattisi alia-via incedéndumdti in qua &  rationtan vis
  enerverà*, &experimentis! debita fides adhibsacurf: ptcKcmà
' atTequendà revccaadum  eft in memoriam,quod  non longè'de
 : mot» chyji obitcr mimiiwìims? ipfius «juein fangninem mu«
«•'-•■•--'                                         catione* 

sia
          fy        CURSUS MEDICUS  TRACT. L
          ftacione, nimirum, chylum per ramum axillarcrn in vensrn
          cavam influere, exinde que in dextfcucmcordis vencriculum, à
          quoad pulmonem defecair,^- per ipfum ad lìfjìftcum cordis
          vemriculum per venam arteriatem^uo loco &  fi fubftijior
          eius pars,..& magis difpoficaconvertatut in fangtrinem; non
          .tamen totus chylus, fed rcfiduum eius fanguìni commixturn
          per arterias defertur,vt ieerato cireuloconvertatur in faogui-
          nera,t& fimul deferviat admulcas corporis vrilitatcs : confile
         .igitur iam chylum /fimul cum  fanguine per arterias,- deferrj,
         , natura adhuc chyli retcntà ; cum ergo arterix quam plurimx
          deferamurad mamraas, conftat mulram chyli ^portiouem  ad
         Dipfas depoteari, futtionc prajfcrtim provocancc, Se accedente
         t ineffabili natutx providentià;  qua conralit, non folùm* pro-
          prio corporì, fed edam foecui,, non modo in:uteto carceraro,
         . fed etiam  in Iucem edito : accedente igitur fanguine fimul
        *. rum chylo per arterias ad mammas, quod chylofum eft,  ibi
        '„ leparatur ob gianduia/uro fpedaiemconecxcuram, & poiora
          proportionem, & in ìac  corwerritut; fanguis vero fuperftes
          in nutritiope ipfarum mammatum infumitur partim, & par-
          tium reforbetur à venis Icgc.cireulationis fctvatà„        j
                  Prxter ditta advertendum eft, ancrialem fanguinem
         ^admocumfero/um efle, prxfertira dam recenter eft  lympha
     .    , etilùtus, vt contingit fanguim propc cor : vnde  arterix non
Jf'u"*^*-' folum deferunt fanguinis fabftantiam, & chyJpni, fed etiam
fcium,     magnam feri portionem, cam proprij fanguinis,  quam quod
        "  | lympha, c^potu^ipfi ,acccdÌK& quidem totus  liquor futfi-
         *rcienticopia fpirituumpcrfundirur, vnde nec dici poteft  fo-
         '^lùm chylus, nec folùm:ferum, nec folùm fanguis, fed fubftan-
          tià qttedam ex hàc triplici fubftantià fpiritibus fulficicntet  vi-
          vificata coalefcens; exquibus purè fanguinea relitta  feparatuc
         .t in mammis ferofa, atque chylofa fpiriribusfuffjcienter rcfpcr-
         . fé, Se, vivificatx prò Uttis materia.  Neque obptacdi&a  Uì;
         ^cèt^uxfitpfolvendofatfint)  obftinate tencndum  eft, alias
         "... non effe vias, perquas chyli portioncs, antequàm  pomcerii
         'fllanguinis inteent,ad raam.rn.as icfe^nwr, iairaò potius fufpi«
           ,^ -,                                        candunj|
         ftv iqi^i                                        • ---- « 
            —,-  CAP.  HI. SECT. II.            ,  77
*andum, tancxnecefsicaci providille naturam ex vcntticulo
forfan, vel ex btteis duttibus, ve multi Authores, fé invenif-
fe, affeverant referenteBarebolino in fuà anachomià  capite
de ehorace;quiiìobftec, manifeftas vias  non pacete,.per quas
chylus feparatus à fanguine deferacur ad mammas,  quia vaia
exilia in demorcuisconcidunc;  quare vafa lattea ditta longif?
fimo cempore latuerunc, & raulca adhuc in animali.oecono-
mià latenc, que folers, Se indufttia fecanrium manus aliquan-
tlo deteget.                                      x■   >
        Ica conftitutà de lattis maceria,  eius que generauone,
 $e delatione ad mammas  hypocefi,  argumenta omnia fupra
 pofica facile dilnuncur>immò amico feedece copulantur.  Ad
 grima, nempè qux chylum probabant lattis matetianv fic or-
 dine refpondetut: ad primxopinionis argumenta dicimus,  Adverfa
 opus non effe mutatione coloiisad lacgenerandum,cùmchy-  ™ntur-
rlus, Se ferum fanguinis rubore careant,  & alias ca,quxà fan-
 guinc feparantur, luboremamittant; nam non  portar fecurn
 p.vrtes illas, in quibus tinòìura fanguinis confiftit,v: niapifjeftp
 conftat in vrinà, qux feparatione ferofx materix in tenibus
 generarne; & in bile, qux in veficà  fellis; percolatìone colli-
 .gicur, in quibus nec veftiguium rubedinis ohfervatur : ad  id
 vero, quod addebatur de fapore, & odore atimentqrum alL-
 .quoties in latte obfervatis, fi fides adhibenda fit, facile refpon-
 detur; primo, aliquasconiettari debere vias à chyli duttibus
 ad mammas, quibus admifsis non reppgnanr prxditti effettus,
.qui etiam fine talibus duòlibus  non repugnant;  conftat enim
 manifefte, vrinam multoties redolere thetebmtinx odorem,
 &a(paragi pridie comefti, nec  non notabiliter .ipfana vrinam
 tingi ab aflumpto Rhabarbaro,  cafsià fiftulari, ficubus indis
 rubris, qux fanguineo calore ipfam inficiunt, Se ob eamdem
 jacionem  purgans vis,.& aiix medicamentofx latte mediò
 .tranfeuntin puerum; prxdittis  eciam confonde, affumpto ali-
 mento brevi fpacio mammas latte  tutgere vel v'ijs ptoprijs
 Chyli ad mammas, vel fanguine refetto novo chyìo; nec mi-
 rum eft, eam pqrtionem  lattis infumi in  lattatione alumni,
                        *  H "                     <|uaui 
          p         cur^s médiGus rkkcr. r.
          quam fanguinis evacuaci fufferrenutrix non valcret, cùm, vl~
          dittum eft, potifsima materia lattis fit chylus non dum in fanr
          guinem converfus.
                 Secundxfententrxprobationesgaudent etiam com-
Salutìo ad   moda- dilutione : ad primum fiquidem dicimus> lattantes noti
^ia*       effe per venxfettionem evacuandas, nifi cum magna preme*
          dicanone, &-vrgentia, quia vires in ipfis nonfufferunt prop*
          ter contiuum difpendium chyli, feri fanguinei, &  fpirituumi
          ob quod etiam raro fanguine~abundant,nam cùm materia ge-
          nerandi fanguinis chylus fit; Se continuo ifthis magna copia
          irrfoetu alendò cònfumarur, earec -mafia fanguinea ordinario
          fuplemeneo, quo naturaliter reficitur r vnde ipfe neceffàriò
          minuitur, quo dimkiuto fuppofito, frianguis importune ex»
          trahatur,nil mirum-lattis affluxum admiammas impediri; dùm
          Vero foeminx iuvenesi robuftx, & plenx funt, non magna fc*
          quuntur exfanguinemiffo ineommoda: nam etiam fecundùm
          naturx ordinem in lattantibus menftrua deficìunt, Se nihild-
          tninus in multis fiuunt citrà nocumentum Nutricis, & pneri,
          & ob hanc  forfan rationem  menftrua mulieribus  lattantibus
          defficiunt, quia non datur fuperabundans fanguinis copia, à
          qua  repurgentur, inquo eventu etiam nocari poeeft fagax na-
          turx providentia, quxmenftruxevacuationisemanfione prx-
          cavie vlceriorem gravidicatem, quxrecèns nato puero nofee-
          ree : vidernr ergo, nolle naturam duplici muneri  contribue*
          re, nutricioni videlicét nati, Seformationi no vi ter nafeituriv
          Ad fecundùm conftat, probabile effe,reperiri viasà chyliduc-
          tibus ad mammas; & licèt hx prorfasdenegénrur, per arcerias
          chylus ad ipfas defertur, ve nuper dittum  eft, & ob hanc ra-
          rionem à Nutricibus perfentituc defeenfus lattis ad mammas
           per  dorfum.
                  Quod autem obiiciebatur de alimento crudiorì pue*
           ris oblato,  fi chylus ftippeditaret  macermn, minimi eft mei-
           menti; nam puriot, Se fubtilior chyli pars, fi retta à proprijs
           duttibus ferretur advbera, cale munus implctura effee;  quato
           mrcischvlus qui-ftmul cu fagumeper arterias deferta* tenuif. 
                  cap.  ni. SÈcr.-iff              \*
'flfmus, SE lam-proximus purpurà fanguinis indui, fpiritibus qua
perfuffus ad ipfa deportatili? Ad illud quod ex Hipp. adduce -
batur, primo dicerrdumeft,quotidianumexperimencum Hipp.
dottrinam refutare : multe namque foeminx  defcttum caca*
meniorum patiuneur, quibus nscgucca  lattis in vberibus ob-
fecvacur, Se fi aliquando obfervctur, verum lac non eft,  fed
(èrofx fupcrfluicates, que re vera lattis nomen non merentur;
Ipfx autem vccumque fine, regurgicanc ad mammas  tumefac-
to venere, comprimente que omencum, & chyli vias eodem
modo» ac in gravidis concingere, ipfemec docet Hipp. quod
argumentum cogic nos, ve prò indubitaco habeamus, vias ali-
tjuas, licèc hucufque non decettas,reperiri, per quas folus chy-
lus abfque  fanguinis commercio feratur ad  mammas, quod
maximum roburdefumic ex proclamitifsimo confenfu inter
mammas, & vtcrum, qui licèc piene non incclligacur, in mul-
tis evenc-ibus mirabilicer, & manifefte fé prodic.
        Quod fexto adducebaeuc cofirmac modum, qaoxhy-
lus fanguìni anteà commixeus prò lattis maceria per arcerìas
mainmarias dittas deducimi;  Se etiam fi chylus  immediate
mammas peceret, opus crac optimà aliraeneorum concottio
«e.  Ad fepcimum vero  , quod ex  longà inedia  defutneba-
*ur,dicimus, non  prxcifè chylum  receneem maceriam  effe
Jattis, fed qaamcumquechylofam poroionem in fanguine refi-
duarn, in cuius defettu fuccedit ferofior fanguinis pars, & fic
peoeul dubio lac procuncaquofiuseftjvcràque vero deficien-
te maceria, vel laedeficiet, vel fanguis  fùccedet, ve vltimum
•ab experimencò4efumptum afferebac argumentum,  quod mi-
rum non eft ex forti futtione teferatis latteis poris, laxatis que
glandularum duttibus, concurrente maxime fanguinis acri-
monia, qux eft apta vafa  vltra  modum aperire modo, quo
-contigit in vtinà, qux licèc expers fanguinis debeac regulari-
tar exirc, pra;dittis concurreneibuscaufis fanguinea mingicur,
.quibus,& fimilibusex his deduttis folutionibus ceteiadiluun-
tiii «argumenta.
        His circa httjs rpateriam prxlibatis, & ftacutis, fo*
                          Hir                    iùin 
'dò*
CURStXS MECÌCUS TRACT. I.
tura; provi-
dcntia  cir-
ca lac.
Mirabili* na  lùm reftat conlìderare mirabilem Authoris nacurx providen-
          tiam in parando alimento proporctonaco  prò nutritione re-'
          cèns nati : ftatim enim,ac plenus eft matrrnus vterus embryo-
          ne, incipit conflueread mammas macris liquor quidam adhuc
          crudior, qui licèc lattis fpeciem  prxfeferat, perfèttum  ramen
          liic adhuc non eft, fed temporis decurfu maturatur,  & perfi-
          citur, ve ftatim, ac in Iucem prodeat infans, paratura invento
          alimentum omnino prOporti.onatum.illi ftàtui: nam cùm in-
          fans omnino dencibus careac, nec comeltionific aflùctus, Se
          àlils multo indigea't alimento, humido, duici, Se fuavii  non
          con^eniebat alias cibus, aut vtilis era't alius poeus, féd  alime-
          tum, quod fimul cibus, Se potus effet aptus adnutritionem, Se
          augmeneum pucri, quo cranfìgerec cocum  tempus, quo care-
          bat dentibus, vfque dum  illis erumpentibus cibos  duriores
          mafticare poffec : Sé fine regUfarirer per eempus neceflariuin;
          duos circiter annos, durac matri lac,.& deinde fponte deficit;
          nifi iterata  futtione provocetur, &  fi  Marer, vel  nutrix de:
          novo impregnentur, deficit laC, vel  corrumpicnr, non fuffi-
          cience natura duobus fimul providere, alteri intra vterum in»
          clufo, & altèri in Iucem edito; immò longateftàtur experìen-
          tia, lac pregnantiurn quameumvis copiofum,  Se ad fenfum
          inculpabile multum  nocete  pueris lattantibus, magnas que
          ipfis caufare xgticudines, etiam  per  reliquum vitx eempus
          ^erdurantes.                                          '
                   Lac igitur communiter fequieur condicionemMattis,
           vd Nutricis ita, vt pueri,quì natti funtfanam nutricem,Tanfi
           robuftique adolefcant; qui  vero nxorbofam,   infirmi, mille
          !que morbis obnoxij deganr, immò, quod  mirabile eft, etiam
           animi xgticudines, indinationes que fimul cum latte transfe*
           runtur in alumnos, vt innumeris exerpplis Hillorie compro-
           bant fide dign^-: vnde lac prò debita alimonia  infantis debet
           folicitati à muliere fanà, & his  cohditionibus gaudere : quod
          ' nimirum fitalbum, in fabftantià mediocre ( hoc eft»- nec ni-
           mis crnfìùm, nec nimis aqueum ) dulce ita, vt  neque  falfedi-
           ne, «eque acidkate gaudear, Se. hxc tria funt  pia:cipux  con-
                                                            d i i i 0 «
Lac fequitur
condiciooé
«utricis.
Sr- 
                CAP. III. SECT.  Ili               *r*
dltiones optimi lattài licèt alix requirantur» & afsignCntur ab
pAnthotibùs vbi exprofeffò trattane de nutrice*  Se  latte di-
gendis.              *■           ••*>

              DE  SEMINE-              '
                           ..•"••■ 'j  ti"    t
T  J%  LTER humor eorum, qui exerementitii funt refpettd
  A-\  individui, necefiarij vero refpettu fpeciei,  quatenus
M  -Vad eius propagationem deferviunt, eftfemen; per fé-         -"
men autem apud.Modernos folùm intelligìtur femen virile,
feu mafeutinum, quoniam maxima pars eorum negar, à temi-
nis femen miniftraii, (altera ciafdem  natiirxcum femine vi-
rili; fed folùm afferunt in feeminis reperiri ova quxdam, ex
quibus à viro foccundatis  foetus omnes generantur : ita qtte
^to nune, folùm naturam feminis mafculini brevirer explica-
bimus, Se ipfà intelletti facilepercipi poteft muliebris feminfs
condicio, fi forfan ipfum admitcatur: femen ergo virile eft 'hu~  Quid femenì
 mor albicansi-fpiritu turgidus in teftibus, & parafiatisgenitus,  '
 *vherìììs que in-^ afts deferentibus, & vefoulis feminaìibus ad          j
generationem perfeclus.1                      ■'■  'l     ri
         Materia, exquà, eft chylus fimul cum fanguine ex
 aortx trunco per arterias  ddatus, ibidem que per  minimas  Materu fc*
 glandulas fecretus in tubulofà tefticulorura fubftantià:  quod  minls*
 autem in ipfis teftibus  efaboretur, fatis conftat ex  artificiofa
 ipforum contexturà, qux maior  eft,  quàm requiricur folùm
•ad feminis feparationem,  & multò  minùs ad  merum  illius
 tranfi tum : nam in partibus, vbi  fola  fit liquoris alicuius fé-
 paratio, minùs artificiofa animadvertrtur  ftruttura, &  orga-
 imatro;& licèt re vera feminis materia ab alijs partibus ad tef-
 tesdeportetur, forma autem ipfius ibi  producitur,  five eius  semfnìs «é-s
 produttio denominecur ftriótè generano, vel fola feparacio,  neratio  ro^
 auc fecrerio : vbi nocari debet, feminis produttionem in tedi-   "^ac
 busmultùm condaeere ad robur,  Se perfettionem  virorum,
 forfan quia aliquid perfèttum, & fpirituofum iterum reinfun-
 ditur ianguini : obfervatur enim, Eunuchos debiles effe, &
                                                    ira-.
4> 
           &         CURSUS MED1CUS  TRÀCT. I.
           jmpcrfettos,ipfos que comitati puerilem, auc foemineam vò?
           cera, animi pufillanimicatem,& baibx defettum, quod mapi-
           fcftum fignum eft, per caftrationem*. teftium ve ablationem
           non folùm  tolli vimgenerativam, fed alias fimul facaltates
           dcbilicari.
                   Diximus paulò ante, niateriam ex  qua feminis effe
           chylum, & fangumem, five fanguinem chylofum, ob  quod
 Scmea valde  'intclligendum non eft, totum femen ex folis prxdittis confta-
 J^irituoium.  je, conftituitur enim ex magna fpirituum portione, qui ad
           teftesperinnumcros nervos  deferuneur, Se quibus maxime
           -debetur^'isplaftica, five foetus formatrix;  neque quxeumque
           pars chyli, auc fanguinis apea reputati debet prò  feminis ma-
           •terià,fed folùm illa, qux eft tenuifsiroa, & defaecarifsima, ve
           penetrare valeat angaftifsìmoscefticulorum tubulos, rcliquà
           -fanguinis, & chyli portione crafsiori, & minus aptà refluente
           pet venas ad excera corporis minifteria.
                  Quantum igitur ex teftium ftrutturà  conijeere  licèt,
 too<ìusgene-  Se ex maximoconcurfu artetiarum, venarum, Se nervorum,
xatiooisfenu /ej^en hoc modo.conficur : fanguis cum chy Io  ipfi commix-
           to, vel fi magis placeac,  chylus maxime depuracus, fubftilia-.
           tus, & quali vivificacus à fanguine, Se fpiritu per ateerias  fper-
          jnaticas ad teftes adducicur,ab ipfo .que parcicul? magis pro-
           ,portionat-c, Se conformes mìnimis duttibus  ipfos permeane
           .adiuvante ipfarum arteriarum pulfu, reliqux que parces ira-
           piopottìonate ad venas fpermaticas fimiliter dittas percran-
           ;feunc, poteio que illa, qux in teftibus permanfic magis, magif-
           .quc actenuatuc ob prefsioem fattam in anguftifsimis vafis, Ci*»
           mal & tortuofis, vfque dum per glandulas, qua: multx Se exi-
           les in eeftibus fune, percolatur,& cùm multi paricèr concuc-
           rrant nervi animales fpiritùs deferentes, tocus liquor his reple-
           .<ur,& impregnatur, tranfic deinde in glandulas parafiatas,  ibi
           jque vlter-iusperficìtur  acquiricque vira inftimulandi ad  fui
           eiaculationem, prefertim quando iam exiftic in veficuiis  fe-
           minalibus, à quibus cxpeliitur in cpngreffu venereo magnp
          •impettu fatto fpiruuum a^imaikr^ipftugatium in, fibras  conf-
           criàoriast                                       S^o* 
                  ■cap. in. séct.lì/          ..   ^
        Quam ob eaufammulra profufskr fcmìnì*,  vencris
cjùè frequencia vires maxime dejicic, & corpora  excenuae  in
tantum, ve tabem multotics inferac dot falera, qualis deferibi-
tut ab Hipp. in libro de morbis; ob quem eventum exiftima-  An decimata:
tur à multis, femen à capite provenire,  per nervos | que  ad  capite?,
teftes deferri; quem opinandi modum deducunc, & compro-
bàc his argumenris : primo, quod magna copia nervorum  in
teftium fubftantià tepetiatur . Secando ex magna debilitate,
qux feminis eiacuktionem confeqùitar, quanta non obfei va-
rar in magna fangainis profufsione . Tcrcio.quòd  veneteis
hominibus capuc dòleac, oculi* que excaventur %- Vltimo, ex
 alba tara feminis, quàm ceftinm fubftantià.
        Verùm  licèc prxdittusopinandi modus probàbili* vi-
 deatur, nihilominùs à veritare drftat;  quia non  rcperiantur   Non  dantot
 duttus à cerebro ad teftes, nifi  nervi, Se nervi cavitate carenr,   ò^s ?ct-
perquam deferacur materia corpulenta^ craffa, ve eft femen;
 pcrnervos enim  folùm poteft deferri fpirieus» qui  tenuifsimns
 eff,Se impalpabilis potens penetrarefolidara hervoramfuyf-
 tantiam, vel, vt  tenec Willifius, fuccus  nerveus,  qui fpiricùi
 proximus eft fubftaneix modoj oc maxime diftans a feminis
 indole, & natura, & alias maxima eft portio arteriarum, qux
 ad tedes attingit, $e per quas fanguis manifefte defercur: quod
 autem ex coitu  KomTnes debilireneur,  fòlum probat, maxi-       /
 mam fpiricuum copiam in ipfo eonfticuendo reperiri, vt in-
dicae nervorum  maxima porcio  in teftibus deprehenfa : nec
 mirumeft, caput dolere abfumptis fm'ricibus, & quod  prò*
babilius^e(ti commotis, & agicacisà- coitùs calore; ncque  al-
 Bedo, que in Temine reperitar, aliqnid probat circa caufarri
 materialem,. cùm dittam  habeamus, ex chylofà fubftantià
 magna ex parte generari, & alias magnas requiric filcrationes,
" 3c fepacationes,- qux fuffieerent ad femen dealbandumy etiafn
 fi folùmex fanguine produceretur,vt multi, qui lac in mam-
 mis exfangurne  produci tenent, afieverare non verencr.
        Multò plura fune que circa femen feripea reperiim-
 jtur  apud Auihotesi fed <pia re vera potius ph^eaTantaliàm
                                                Medina, 
IJJÌ
    .$4        CURStf S-MEM6U8 tfRACT. I.
     Medica,.fpt^tanc que poeius ad hominis genetacionem.quàm
     ad ipfius confiitutionemfanam, ideo ab illisabftinemus; illud
     vnum notantes, quod multa, qux ad Medicos fpettant circa
     feminis defettum, fiigiditacem, nimiam  effùfionem,  ex-hac
^   que fubfecuca n oca menta ad parhologram-attinecvc potè pre-
     ter naturam, ibi qùede ipfis peitrattandicommodior offcrc-
     tutaccafio.             , j.r

   ::.:."!;     de saìsgviké menstrvo.   ..,..
                          r* -                    - -ft     ..j
         Agaxprovidit natura, vtfoeminisi dum  ad puberratem
          acceftetunt, fiata, & regulati periodo,  fingulis  videli-
         :,;cet menfibus, accidatfanguinis evacuacio per vterum,
     qua; menftrua evacuatio, menftnms. ve fanguis communiter
     appeliaturj quo fluente non modo fanxdegunr, fed etiam fcc-
     cund^, & ad generacionem aptx; ipfo vero, deficiente tcgu'la-
   , riter frerilesfunt, Se mille alias xgricudinibus vexantur : cùm
   .'.ergo ealis fanguinis evacuacio Se. ad faluccm conducat, ■»& ad
     humanamgenerationem maxime deferviae, quando fupprimi-
    .tur, proinde fanguis  hic menftruus dittus ineer humores de*
    jbec annumerar:, qui inuciies individuo funt, fpeciei vero prò-
    . fi cu i, Se neceffarij; & ob id necelTarium duxi,  de ipfo aliqua
    ^feieu digna differcre,  falrcm quatenus eius evacuacio foeminas
     jneolumes fervac, Se, dumper naturamTupprimitur, ad prolis
    .gcnerationem concernic.
       ... ?..  Sanguis ergomenftrualis propriuseft foerainis huma-
    ^n£ fpeciei, licèt multi dicant, Simiam, &  Bar bum pifeem fì-
    . milem patifluxiim, & multi  viri fi ngulis menfibus fangninem
     per penem evacuaverint, referente Zacuto Lufitano libro fe-
     cundo  praxis admirandx obfervarion  102.» quem,reventum
    umiliti ali] referunccbfervatar q  fimiliter petiodicus hxmorr-
    * hoidaìis fanguinis fluxus; lise vero non tó^^nc, quod  folùm
     in  nuilieiibusproprius,  naturalis, &neceflaiiifs fit;  ficut ctia
   .  non collie nec•rnurat-iioMbjliter menftruaUs fanguinis perio-
   *'. dura, quod ipaliouibus  jjftp^^es yèjtlicsanticipet,  aut retar-
                                                      dee, 
                 TAP.  III.  SECT. II.               fj
 3et, vt fxpeTxpìus concingic :  ita ve aliqux fxrnine vndecim
 vicibus, alix veròttedecim purgencur in anno;  immò, quod
 aliqux prepeer ftatum nature ordinem/bis fingulis menfibus
 talem incurrantevacuationem, & multocies fine fanitacis no-
 xà, vt teferant Panarolus, <5c Sennettus,
         Incipit ergo fluere fanguis in 'Virgtnibus tempora
 pubertatis,* dum ad generationem habiles fiunt, quod ordina-
 rio accidie circa decimum quartum etaeis annum; noeabìles Yempu» fluw
 namque corporis mutaciones in feptenarijs accidunc, & fic in *lls mcniiruì
 fecundo fepcenario incipit, & in feptimo feptenario, ' vel  cir-
 ca, quadragefsimo nono videlicét, aut quinquagefsirao anno
 definit, quin huic veriraei deroger, quod  irregulariter  folet
 accidere; nimirum,quodaliqux citiùsincipiant menftruari, &
 aliqux tardiùs hàcevacaationepnVentar : intra fanitatìs er>
 go terrainospóftquam Temei fluere experunt, n5 ceffant : nifi
 intercedat vteri geftatio,in cuius tepore regulariter dcficiucli-
 cèc no deridane exeplamulierum, quibus adhuc pregnancibus
 menftrua fingulis-menfibus-ordinare contingarttjficuc etiàob-
 fervatx funt aliqux  foeminx fcecunde,  & plurics parientes,
 quin aliquando menftrua viderinc, & quidem menfium defec-
 tus non folùm expericur tempore gravidiracis,fed edam tem-
 pore lattationis, quafi providence nacurà nucritioni naci, de-
 Hftcnre que interim  ab alterius  generàtione;  itaque quando
 fceminxproprios, autalienos filios non lattane, ftatim menf-
 trualemfluxumpatiuntur : cum enim non abfumatur mace-
 ria illa in micrìcione iam nati,  recurrit ad  vterum prò novi
 hominis generàtione.
        Caufaaurem,ob quam menftrua evacuatio contln-
 gat,non eft fanguinis quantità* abundans, Se fuperflua, quia
 iìc folum  plechorice  talero haberene  fluxum, Se qux pauco
 fanguine gaudenr, ipfius eflent imraunes;  cuius contrarium
 obfervatur : nam  quocumque temperaménto, Se  bumorum
 copia gaudeanc foemina, eodem temporereadem que freque-
 tià repurgantur : vndeprobabil/or coniettura eft, menfes flue-
re ob fpeciakm fanguinis fcrmencationem  tali tempore con-
Menftrua ali
quando gra-i
Yidisrluuat,
Caufa mcnt:
trux far.ciny 
          '€$        CURSUS MEDICUS TRACT. I.
          ringentem, provenientem que ànacurali fermento  in vterò^
          ipfius que giandulis  generato, qood fcnfim communicatuic
          foemineo corpori fimul cum fanguine refluente, ibi- que fcn*
          lira accumnlatur, vfque dum in fufficicnti quancicacc collec-
          tum, Se debita attivicaee  donaeum indebitam fermentationé
          ciet, quam fequitur motus impetuofior fanguinis verfùs vte-
          rum, qjaiora arteriarum apperir, & fluir fanguis, vfque dura
Spécialiste^ fermentatio remittat, &jìniatur, & hàc ceffante vafa claudun»
ii5Duupv   tUfj & Gonnivenr, vfque dura novum. cre&at fermetirum, &
          ftibfcquenti menfe eadcm fcena xepctatut..
                  Quod autem fermentatio menfium  fliixumrpromoW
          veat, prcbant accidentia, qux vt plurimum talem evacuacio*
          nem prxcedunt,calor.nimirum extraordinarias, dolores, xf*
          •tus,&  tenfioncs circa Ipinara* Se.hypogaftrium interim, ac
          fanguinis impetus vtcriuas arteriasappetir; & fimul compro-
          varne prxditta fermentatio ex natura medicamentornm, qux
          reraorantia^menflrua provacant, qux> omnia fermentativa
          fuptjacria,volatiliqueoleofoabundantia ;c conerà que  fri»-
          gida,& acidav.quxjfermentationem •remittunt, meftrualeia
          evacuationera/iftunt, Se cohibent;.cui fermentationi maxime
          4itteftantur nocumenta, quxprovcniantcx aflatu, vel cornac/
           tu foeminx menfttuatx:: nam confervx,  vinum, & ccrevifia
          ab ipfius halieu aeefcunt,vlceraq recrudefeunt: quam ob cau>
           fara Chirurgi virane, malieres propter menftruorum mecum
           accedere adcuramì&deligationem  vulnerum, Se vlcerum,
          .^e menftruatx fotfaa fint foeminx, £cvulnera, vlceraque  do-
           ptaventur.
                   Nec credibile eft-, fenfim colligi in ipfis vteri artetijs
           ftnguiBemi vd irvipfà vteri cavitate: nara fi ita con tinge res,
       .^ malieres continuo fapgumis ftillifidio  laboratenc, vel  alias
 ^fcnfim!*~ contìnuo pondere*.&-;yteri inflation&afficcrentui, ornatura*
 ?e;vtcio.   Jeeftec, quod fanguis inibì ftragpans putrefictec, & cotrumpe«
           recur, quod non aeddit; immo infanis putus inculpabilisvo.
           lue à vittima evaenatar, necaliter opportebar efle fanguinem
           4flaturàAàeftiaatumM6»enf> aobilàsicmim^ huraapj iciijeej; 
           .: /;  XA?. III.  SECT. II.               fry
 "Jbetiis gcnetattonem, & augmentum; prxditta ergo  mentina
 {ànguinis evacuatio maxime conduciteli integram muiierum
 fanitatem tuendam, ficut' etiam quando ex inftinttu naturx
 fupprimitut adTcerùs gencrationem, ideo que quando città
 ■gravi ditateni, velxtacem fenilcm deficit,* innumeras procrear.
 loeminis-xrumnas» & xgrieudines/cune que fic morbi caufa,
 de qua in Pathologiàfermo inftituitupjnonenitn minùs,quàtn
 ali? nanna lesevacaariones, Ixdirur,  videlicét quando dirni-
  nuicur, omnino fuppcimicur, augetur,aut dcpravatur,de .qui^
 t-bus omnibus ageaius proprio  loco,

                  DE  BILE-
                                                   .. ~ .1
       POST^humotesalimencicios refpettu proprij corporis,
        inquo gignuntur, &  illos, qui & fi proprij corporis
        refpettu excremenritij dicunmr, refpettu tamen alio-
 ■rum, five mordine ad fpeciem a1imenrales> & vtiles funt,or-
 de vocat, vC'adexcrementitiosTiosconferamus, qui pariter in
 -duplici font differentià, alij funt exerementitij  ilio titulo fo«
 -lùm ita vocaci, quod ad nutritionem non  defetviant pet fé,
 rimmediate,-& tanquam matetia, ncque contìneantur invenjs,
 -Se arterijs, qux fune vafa communia, per qux deducitur,-& ic-
 -ducìtur fanguis, à quo. emnes corporis liquores in varijs par-
 tibus, Se prò divertì* vfibns fecernumur; non tamen exerc-
 ■'.tnenticij 'dicuntur tales humores, co quod inutilcs  corporis
 funttionibus finti & folùm deftinenturvelutfupetftui ad hoc,
 vt extra corpus-pdlaptur, vt fxces alvi, &vrina: certe om-
 nes huius conditionis humores exerementitij nomen non me-
^rentùr, ipfaru ramen  retinere nobis vifum eft,  ad vicandam
 confafeionem, Se quiaitaabomnibus(età Authoribus appeU
. lanmc,
        Inter quoS'Vocatos'excrementitioscofpori valdèvri •
. les'primun^locumobtinec bilis, qux  naturalis eft, «Se poteft
 fieri prcter naturalis-,  fed  naturalcm  principaliter explicabi-
 ^us^uuliic ipwllettUacik'eft  ftat^meius.prxteinatuFa^
                          I z                     lena 
  .        <?8         CURSUS MEDICUS TRACT. I.
^x  lM    lem percipere : dì igitur naturalis bilis butnorftavus, àmkruh
           dìquantìsper vifcofus in hepate fecretus. & in felleis  vafts
           colleclus ; vt exinda ad intcftina, prxfertim ad dnodenura  in
Emsexiftcn-  maximum confluat animantis comraodum.  Exiftentia huius
           humoris in velica proprià,idco fdlis dittà>Antiquis fempcr in-
           notuic; eius eamen vfusipfos lattuic : illum  namque ddmea-
           xac afsignabant, vtloco ftimulì effct ad inecftina ad expulfio-
           ncmftercorof£ matcrixprovocanda, vt quefimul abftergeret:
           picuitamvifcidam, qux in ipfis inteftinis reperitur..  Ncoee-
           rici eamen prxftanciores bilis vfus, Se,, prxrogativas detexe-
           runt, ptodiderunt que in lucem^vcin progrcfla clarèpatebit.
                   Et cura dittumhabeamus, humores formaliter non
           contineri in venisà fed folum raaterialiter, hoc eft,  non obti-
           nere intra mafìara fanguineara ptopriam.formam, fed.folam
           in ipfà pre exifterc maceriam,ex qua in proprijs vafis gcneren-
           tur, facileeftintelligere,quod ex particulis maffx fanguinex
           in hepateTeparatis, vel ipfà folùm Teparatione,  vel novo  ac-
           cedente fermento bilisin hepate Jeparatur, Se gcneratur; an
           vero fanguis in ipfis arterijs plenus fit pattibus  prò bile gene-
  rAn bilis in,. tlt]dì omnino idoneis; an vero in ipfo hepatc.vi propri) fcr-
 rtmxl—ne~mentiexaltentur,&.difponantut»  an  vero  hoc contigat in
           liene, ibi que incipiant prima bilis rudimenta?  Merito ab Au-
           thoribus dubitatur :  difficile namque non videcur,  in langui-
            re pre; exiftere particulas aptas prò bilis generàtione, & fepa-
            rationcin hepate, cùm mafia fanguinis fubftantià fic heccro-
            genea conftans particulis diverfx nacurxdefumpcis, Se mutua-
            tis ab alimentis  fimiliter heterogends, & diverfe nature; Se
            alias, vt fupradiximus, fanguinis malfa conftarefolct maxima
            portione particularum falino volatilium oleofarù,in tantum,
            vt ipfa dicatur, biliofa, fabìettum que biliofum denorninet.  -
                    Cùm autem fanguinea mafia quamtumvis prxdittis
            particalis  falino volatilibus  refertifsima fit,  nequaquam fic
            amara, faltem inftatu.naturali, conftar manifefte,  particulas
            prò hi li s fepatarione. a ptas*im fanguine. non prxcxiftere, fed
            tales i eddi poya •perpeu'as daborationem^ hfcgaris pa,renchU
                                                             mate; 
ms.
                 gap. ut; sect. ir.   "■ ■    .  ,   ^
frate : Vnde bilis generatio hepari principali rér àttribnicurl
non quidem vt in ipfahepatc permaneat, neque  cum languir-
ne dcteratur, fed vt-fcpatetur, amandetut que partim in yefi-
cwiara fellis, partimininteftinaper duttum hepaticum; Doc-
tifsimus tamen Fraftcift'usde:LeHoe Sylvias prò viribùs prò».   An ,q
bare nititur, in veficulà folùm gcnerari bifera,  ibi que  velùt  pria cyiudcf
in promptuario contineri,vrpro naciirxindigeneiadiftribua-
tur : quam opinionem opcimàtefutac Philippus VérTieyen in
fupplemenco anathomico trattata i; cap.i 8.de bile.  TertiuS
autem opjnandì modus* nimirum, quod in fplcneapponàntuc
 prima bilis rudimenta* petit prò fui intelligeneià* ve'iamiilam
 de fplenis vfu, &attione differamus,vcex indeconftet ptedic-  An Jn j.^,
 tx fentencixprobabilicas, quem-vfumà ppUtioribus Anacho- ìncipiatf
 raicis hoc modo mucUabimur.'-  :
         Lien eft vifcus quoddam in  finiftro hypochondrio ;
 locatum fub  coftis prxfercimnochis venericulo admodupy       v^
 proximum, & fubftracum,cuius exiftentia, & fitus tara mani-
 fefte conftant, quantum eius officiuraeftoccultum; vfus  que-'-
 dubias; Se licèc coramanicer ab Anathbmicis, prxfértim anri-
 quis, annumcretur  ineer parcnchimata connata ex fanguine
 concreto, &<-vafiscircnnfuflo; Reccnciorum eamen indefef-
 fa diligentia detexir, lienenr potius- effe corpus comppfitùm
 ex membranisj five membranofisveficulis, ira, vt pocius dia
 valeae fubftantià net vea* quàm  fanguinea \- conftat5 fiquidem
 •pluribus cellulis inftàr alveorunvApumfiguratis, fivediftinc-
 tis, cum ipfà lienisTubitancià, Se propria membrana cohxrén-
 tibus; cdìular autem predittat  innumerx funt; & gianduii*
 plenx, & glandulx racematim in ipfo obfervaotur oriundx ex
  extremicatibus arterixrum, & nervorum; qui plurimi funt;  Se
  licèt in nomine difficiliusnotentur, in Bove autem, &  Ove
  fadllirnè patent; vt induftriusMalpighius ìnvenic, & oftendit
  in aureo trattacu de vifeerum fcrUtiniò, quodanteà poft HipV
  pocracem diligentifsimus Vefalius literistradidir;
          Connettitur gibbà fui  parte  diaphragmati, Urna au-
  jcm, aut cava* media interveniente arteria, vena que fplcni- 
           £0         CURSUS MEDICUS TRACT.  I.
           ca, vcntriculo, hepati, pancreati, Se fere omnibus partibus cà*
           vitatis.naturalis, ficut etiam rcnifiniftro, licèt mcmbranuli$
           giacilibus; &  licèc figura eius communiter lingux bovina
           iimilis ftatuaeur, hoc certiusefLin bmtis, quàm in hominiy
           pns, ve ex authopfià conftat : cuabus etiam conftat membra-
           .nis, multis que fibrisproprium eius, Se necdfatiara  mocam
           promovencibus, vt fanguis non  ftagnet, fed eius circuJacio
           integra confervetur : bis igitur circa  eius texcuram.: rad iter,
           pe perfunttoriètradicis, ad eius vfum perferurandam, accin-
           gamur, circa quem eoe fune fentencix,  quot  Medicorum ci-
           nica, quas opus non eft repecere,  ne txdium  parianc;  fed fo-
           lùm libet eius  vfum diligenter pcrveftigate, prò quo mdiùs
**'■         pcrcipiendo multa prxfupponere oportet.
                  Primum, non  omnia animalia lienem haberereo
;ìMlqu% ani-  jiamque carene plurima avium geneta, <$c etiam Canes ipfo
.malialienc   exempeo vivant, vc-ex multis h^lìorijs, Se obfervationibps
           conftatrdatis  ab Ettmullero in phifiologìà cap. deAic-nis vfu.
           ^Secundum, quod eoiura,:quibns lien eft bene conftitutus,cor-
           .pas flore r; quibus vecò piliofè augeeur, corpus  minuitur, Se
           «decoloratur ;.fi vero lien aUquando excinditur, hepar fuprà
           .modum augetur > ex quo conjicitur vtripfque *vi(ceris depep-
           tcjcntia, & cpnfenfus :<nec rnirum>.cùm omnis fanguis ad lic-
           ,ncm delatus immediate tranfeat ad hepar.  Tertium, qup4
           .melancholici affettus fxpius repeti a n tur fine notabili,, & ma-
           jiifeftolienis.vitio, ycex diffettione cadavetum perhibecur.
           ^Quartum, quod. omnes lienofi vere .tales, in quibus viddiccc
           ^Jicncuraet, vdfchirroafficitur, falivacores funt, & per Ialina
           .remedia vrinx turbulencx, & craffxptovocatà copia, optimè
           ^crcurantur. .Quintum,quod Uen.cavitiite fenfibilicaree,in
           jquàaliquis liquor fpecialis icponaeur, Se affervetur,  neque
           xfonacus eft vate aliquo exerecorio, quidquid predamene Ve-
           ^cres, f^lenem  effe reeepcaculum  humoris mdancholici, «qui
           Piittatur deinde.per vas breve in ftomachanu
                  Sexcura, quodompisfanguis, quia corde per arteria
           (plepicara fertur ip jjenem, ab ipfo «fluir, per fplepicam ve^
                                                           nam^ 
           ~    CAP.Bf.SEClr.it' 7n,  .     9r
fìam/à'quà tranfit in Venam pòrtx, per nane  in hepar, quór!
ftajicienstranfit per venamcavam irerum incori & non ih
aliam aliqaam partem :  vndeconiettari lieec mucaam confV
pàrationem hepaeis, & lienis, licèc non omnino fic pcrfpetta,
circa fangaifkationis officium.  Sépcimum, quod lien anima-
lium vel afiacus,vdcotti»s,'alio ve modo prxparactìs gufttì
deprxhenditut aufterii  acervi,  &• acidi fàpòris atteftantibus
yValeo,&Higmoro,iHoin£piftclademotu fangninis, hoc
vero in difquiéciombusanaehomieisv  Ottavum etiàm riora*
bile eft, quod lienes animaliam,'bovis vg. prxparati, decotti,
 aat in efkntiam redatti fplerris raorbis, prxcipuè-cachexia;, tX
 menfium* defettui  fpecificè condacunr. Decimata  tandem
 òbfetvatiònedignara efti aftettus; qui fieni  communiter ini-
 putantur non effe ipfius proprios, Seprirnarios; fed -mnltoties
 oriri principaliterà nervorum  vitio, vel prava difpoiitiorrC
 mafi^ fangurnexy vel poeias ad proxima-raembia* pancreas vi-
 delicét, inreftina vèfpettarc:
         Ex quibus animadverfis manifefte conftat, liénis  vai
 ad vitamanimalium non-effe fimpiicicer neceffariùm; fed fci*
 Jùm ad bene vivere* quarenusfolum conferc ad qnandam fari-
 guinis perfettionemaccidentalcm; non tamen fruftrà-condB-
 tus repucari debet; nec fòlùmi ve aliqui frivole iattànt,vt con*-
• ttapofìtusè regione hepa ti, corporis equflibrium conferve*:
 aliquid ergo preftat ocrppri vtUitatts, & vfùs, quod afsignarey
 hoc òpus* hic labor eftr
         Veterum fuic fentemia,lièriém efle receptàculùra fù<*-
-ci'melancholiciVhoecfti parcis crafsioris fanguinis terreftri$,
 &faeculentx, hàc que partim ali, pattini que coquere, & atte-
 nuate, Se hanc eruttare in vcntriculum per vas breve  adadiuV
 - Vandana cottionem* & digeftionem, immò Se excitandam ci-
 bi appetentiam; hanc tamen fententiam anathomia, Se circtr-
 iatiofanguinis clarè convrncunt; anathomia, quatentfs pdc
 ipfamconftacnallum intercedere commercium inter HencmS
 & ftomachum. Ciiculatio vero fanguinis  fuadct, ipfàadid-
 ^ante-afìathomià; fanguinem deferti ad  liencm per  arterias,
 -■.  ;                                               que
A lieae nilu'I
defertur  i«
vcnuiCUilUQ
■■«<*M
Non eft firn?'
pliciter nc-
cciTarius ai
vitani.
Antfqiiònif*
opimo delie,
nis rlu* 
           51        CURSUS MEDICUS TRACT. I.
           qu^ multe fu ne, & deinde ab ipfo per  venara  fpfenicam peis
           mearc ad venam portx, inde què ad hepar, ve ab ipfo per ve*-
           pam cavam refluat ad cor per dextruraipfius vencriculum.
                  Prxdittam opinionem multi Modemorum emendane
(ViriaJcvfa  afferentes, fanguinem craflum, feu  melancholicum in  liene
liénis,      coqui^&volatilifati, vt corporì fiat veiiisj alij tenent,  chylù
           cruduru, & acidum in liene a Itera ri, & difponi,vtfacilè con-
           vettaeuc in fanguinem; alij iudicanc, exeremenca crafla, carca-
           lea ditta, in ipfo fermentari,& attenuari,vt per con venientia
           loca, prxfertiin per vias vrinarias foràs araandentur :  quibtrs
           fuppofitis, reputaeis que rninùsprobàbilibus, ve poee confor-
terìa vfus;   matis ad Anciquorum-hypocefim; id, quòd magis vero fimile,
          t& racionixonforme nóbis videcur-eft, pr^parari irì liene cec<
           tara quoddam fermentum, fubacidum quidem» & infigniter
           volatile,.medio quo fanguis chylofus, five recenter chylo irti-
           prxgnacus aecenuecur, volacilifecur, incimiusquecommifeea-
           tur, veddacusper porex venam ad hepar, in hoc facilior fiat
          .bilis.fcparatio, & in ipfo, vel in veficà fcllis  ipfius bilis nova
           generation cleindeque fanguis dclatus ad cordis dextrum ven-
           triculura> Se per dextram  auticulam ad  pulmonem per prò-
           priarn arceriam optimè.mifceatur ibi cum aere infpirato, vt
           aptior reddatur ad ptomptiorera mutacionem in fanguinem
           perfèttum, c^fpirituoftim, àquoirà attenuato  facile fiunteaj-
           terxfeparationes,prxfertim illa, qux celébratur  in  renibus
           portionis fcrofx, qux vrinam conftieuit : quod toeum venta-
           ti proxiraum exiftimari debet, ex eo,qu^^ lien fit vifeus mé-
           branofo nerveum, in quod intrane multa vafa lymphatica, &
           mqltipliccs nervi per totum lienis corpus fparguntur, Se cùm
           lympha, & animaies fpiritùs maximam vim attenuandi, & dif-
           folvendi obeineant, attenuationis, £e diffolutionis opus eft
           prxcipuura, quod in  lieneperficitur : ideo que liene bene fé
           habentc corpus floret, ipfo ver ò Ixfo fanguis jnfpiffaciu, tor-
           pefeit, tarde fermcntatur,  ipfius que  remilTà  fermentationc
          'defficiunc fpiricus,minuitur nucritio, facies, & toeum corpus
           pallet, vniverfus que corporis flatus in deteriorerà  mutami
                                                             Hoc; 
         1 -TOA   tA^H.SECT.II.          .    73
 •■' '^ : :   Hoc -jgitur fu ppofico 1 i e n is v fu /confiatepn§ hepacis
 -^prxfupponere officium lienìs, ita, vt fi lien non bene Te gè rat,
  attenuet que, & fubtiliet fanguinem, &chyfura-, bi fucci rie-
 •ceffario in ramulis venxportx ftagnent, vifciditateqne pec-
 -cent; Se, fi vifeidi ferantur ad hepar, feTìftatK-feparàtiònibili?,
  minor que huius Copia generètur, Se Tanè craffe, & minùs (pi-
 ' rituofx, ex quo peccato multa fequifntur incotnmoda : nimi-
  rum, quod fanguis non repurgatur fufficieneer in hepate  a
  partibusfalino oleòfis acribus, qux biliofx, claritaris gratià,
  vocari poffunt : vnde totus talis in vniverfo  corpore reduft-
 :dac;mulci que  morbi eòrum,  qtii biliofi dicuntur; fubcref. Damnaexai
  cune, febres pricfercim, & ittcricia, Se aliàs^um portio bilis, ™j"0Un* bitìs
  que feparatar, parva fit, vifeida, Se minùs fpirituofas vel fub- in hepate.
  "fìftìc in veficà, &: eius dtittu, obftfattioném qua- ibi producit,
 ''veleriam  fi deferatur<pet funm duttùni ad mcéftinUm duòdè-
 ' PUm, non promovec debite ferrPèiiearionem necefiariam prò
 Vchyli perfettione, Se fecum alvinarum feparatione: raultum
'■ igitur débec bilis faltem prxviè, & dìfpòfitivè  lienis officio,
  Se vicifsim, fi hepar ricè tión opererur lietiì officic : vnde noìi
 iimmeritò mutua opera inccr lienem, & hepar,  nmxim'us :qfee
  confenfusab Authoribuscelebratur.           *    -*• «   *>
         Vfus bilis aditiodum principalis, Se vtilifsirnus eft in
  fiumano corpore, nimirum, vt delata per duttura hepaticUm, v  ,,.,
 -&per duttum cyfticam ad inteftina, prxferrmT ad finem duo-
 -deni,&principium  ieiuni fimul cura fuceo pancreatico le-
 ■nem quandam fermentationemin chylo excitet, media qua
  tenues,& alimentitix partes feparenrur à fecalibus,& his deor-
 ■ fum ptxcipitatis ad reliquay inteftina, Se fub forma fte:t£opis
 - loràs expellaotur, illxper venas lattcas ad  chyli  cifternarh,
  deinde in venam axillarfm finiftram, Se ab hàc in  venam ca-
  vano accendentem ferantur, &  fimul he partes  tenuiores*  Se
  vere natrimentales quandam ab  ipfà bile'difppfitionem  ad-
  quiranc,ob quam facile in fanguinem tranfmutabiles fint: qfca
  ob caufam non immeiicò dicitur, àbile fanguinem  ru4iraen-
  u accipere '.vnde bilis, licèc inter exciemcntitios humores
                           K,                       yuU
                         t
 
          fa         CURSUS VEDICUS TRACT. I.
           vulgatiter repohator, potius eft liquor balfamicus, thyli qua*
           condimentum, quod ipfum prajfervat ab omni conuptione
           putredinali, & veimium generàtione, qui copiofilsimè gene-
           rantur in inteftinis, cùm bilis  fermentum deficit; quo refpi-
          <ciens protulic Helmonfius, vbi deficit bilis, ibi lumbrtcorum
          .patria : cùm que bilis conftee  fale  volatile oleofo,  ipfo def-
           luir quamlibet aeiditècem in chylo exiftentem* ipfum que-
          iieddit falfum volatilem, ipfum diluir, & liquidiorem  reJd/t,
          ,& preditta omnia ritèfuccedunt, cùm bilis naturalem confti-
          . tutionem obtinet, àquà fi receflerit, multx fequuntur noxae,
ì;f xa r.f-rr:    pravi que effettus à  vifcofo, craffo que chylo oriundi, vt funt;
           cachexix, hydropes, Se fimiles..
                   Bt fané fermeraacio, quxperagicut in  inteftino duo-
          deno* multum habet prxcipitarionis, non folùm circa chy-
           lum, fed etiara, circà-ipfam bilera? huius namque fubftantià kv;
           fermenrarione*qux fic in  duodeno, feparatar, eius que parc«s
          iVifcidiotes, & crafsiores fimul cura fecibus  prxcipicancur  ad
          tinfernai tenuioresverò,.volaciles, Se  fpirituofx chylo admif-
          jccntur, qui ipfis imprxgnatus latteas venas ingreditur, St ante
          :dittum iter profeqpitur, obquam  bilis in fé  ipfà feparacioné
           eius amaroradmodum remittitar, & ideò chylus in venis lac-
           teis» & in ipfà Cifternà reperras- non amaricat, nec fimiliter
          . fxces eximio amarore pollent.
 »':'                Bilis conftitutio  eft ex aquà, fale voIatili,ftìlr>hure, Se
   txquibus fpiritu: ita, ve emineat in ipfà vis  alkalina,  quam  manifefte
 'sofcftcjbilis? procjjt dps amaror.&confirmat fermentatio, qux inter ipfam,
           Se fuccum pancrearicum acidum in inteftino duodeno con-
          ; tipgi.t : proprium namque alcalicorum eft, vt cura acidis fer-
           mentationem excitent; Se né  haec deficiac in  inceftinis, pei
          ' duplicem duttum, nimirum hepaticum, & per  canalcm Cyf-
           ticnm fluir : qux defertur per duttum hepatieum tenuior eftj-
           qpx vero per Gyfticumcrafsior, & amariot, quas  proprietà-
           tes forfan acquàie* ^"g***" mot* ^ veficà, Se magis  exac-j
          '* ti feparationeà fanguinis malia.
■Uì'ì
ti 
TV"
CAP.m:SECT.-lL
71
        DE SVCGO  PANCREATICO.

       L1US humorum maxiraè veilium, & qui immerito
        exerementitij apellantury eft fuccus pancreaticas: hn»
        mor videìicctferofùs tennis, & iimpidus in gianduia
Ifancreatis feparatus, vt per ipfius duclumininteftinum duode-
 num tranfmittatur, ibi q uè cfylLptrfèffionem promoveat*  Pan-
 creas ergoeft corpus quoddam glandulofum  communi con-
 textum membrana, multis vaforura, Se nervorum tamis in-
 tet fccolligacisconftans; locar ut cranfverfim fub ventticulo,
 .aiterà exeremicate extendicur ad  lienem,  Se aiterà inteftino
 duodeno,in lacere nempè dextro fub tenibus; multis conftat
 ,parvis duttibus, qui omnes in vnum coniunguntur, qui due-
 tus pancreacicas dicitur : hunc detexic, defcripfic&eius vfum
 examioavic Diligcncifsiraus Regnerusde Graf, erattaeum que
 edidic optimum de fuceo pancrearico. Eius fubftantià eft te?
 nuis, vt iam dicebamas, Se. aqaea, fapot in  naturali ftatu fub-
 acidas, & in modo fubftantie, aliqualiter vHcofas, coMigitut;
 que, Se generacur ex fetofà parte fanguinis arceriofi iaxtà coni
 munem feneentiam;& eius vfus eft, ve delacus in  inceftinum
 duodenum, in quod terminatur duttus pancreacicus dittus,
 ibi queconcurrens cum bile, & chylo fuavemfermentatione
 excitet ad chyHperfettionera, & feparationem, nec non ad
 prxcipitationem cxcremcncorum cerreftrium, modo quopro-
 jtimè diximusin bilis explicatione.
        Et quaravis nullus,quod ego legerim, predittum pan>
 creacicum fuccum deriverà liene,  immò negent omnes cora-
 mercium lienis cumpancreace; nihilominas mihi probabilif-
 iìmum videtur, ineipere illius generacionem  in liene, quem
 admoJuiri bilis incipit in  hepate generaci,& cùm nullus Ana-
 thomicorum-hiicufqueobfervavcric canalera aliquem à liene
 in pancreas deferri, mihi  liceac fequentibus vti conietturis  r.
 defumicur ex eo, quod lien, vedittum eft, non fuit fruftrà  à
 M^3£* «onftrugus^ Se, cùm vìfeus fic nobile,-hepati correfpon-
                         &a                     deins
Quid Caccili
p-icicaacus i
Quid Pani
creasi
Eius v%xì
ConiecUiraS
circa origino
fucci pancr«-i 
$?         CURSUS MEDICEA TRACT. I.
dens, arterijs multis, &nervis plenum, glandu'is que  multi»;
conftans, infeTtur, multum fanguinem ad lien era deferri per
arterias, Se fpirituum fufficientem copiam per nervos, Se in.
glarululisaliquaro.cdebrari filcracionem fticcialicuius fpe$ia«
Ks : namvbicumquecopioffx glandulx  repcriuncur, inibì fic
fucci alicxiÌGsfilcratio,& cùm pancreaticus fuccus proportio-
natusfit conftj'tntioni, fapori, Se temperamenro lienis, non;
eft à ratione alienum,  ipfum in, liene elaborari : prxf&rtims
cura, vt ditturn. haberaus, pancreasconiungatur ex vnà parte
lìeni, Se ex aiterà inteftino duodeno; Se quidem,in duodenutr*.
iptefrinum omnibus confitentibus per proprium duttum mit-
tic fuccum ipfum in fé ipfopcrficiendum;>
        Quod eófirmare videcur fecunJa coniettura defump*
ta ex eo* quod hepar in dexcro hypocóndrio-locatum, & qua-
fi è diamerro lieni oppoficura* defervic; vrin ipfo recoquatur
fanguis, difponacur que, ve ex eo fepareeur bilis, colligacur  q;
tara in duttu hepatico, cum in cyftide felleà hepati appenfa,
& per vtrumqueduttumdeferatur induodènum* intctlinum :
Ijùemadmodura ergo hepar  prxparac liqaorem; qui pòfteà
toUigatur in vafe illì coniuntto, &  ab ipfò  defertur in duo*
denum, fic difcurri poteft, in liene prxparari alium liquorem
in  pancrcace colligendum,  vt exinde per propriamfjauttum
in ipfumduodénumdeportetur,maximeattcncà naturà*vtriuf«
^ue-liqaoiis, nempe bilis, &  facci pancreatici : à qua*defumi-
tur tetti à con lettura : nam eo-modo, quo hepar, & lien, di-
fymbola.ac fei è contraria vifcera funt temperamenro>&: prò*
■^rietatibus, fic (Inailicet difymboli, ac fere conrrari^ fune fuc-
cus biliofusr&pancreaeicus incer fe^fymboli autemy Se còn-
fbrmescum proprio fuo vifcere, bilis enim alkalina eft, Se ca-
lida, hepar que eifdem proprietacibus gaudet;  fuccus autem
•pancreaticusacidus» Stfrigidus,  faltem refpettive,  Se  eifdem
^audét qualitatibus lien>& quemadmodam ia hommibus,
<motum hepar reputatur calidum, maxima  abundat bilis co-
fn, totum que corpus biliommelucet >  fic  illorura, quorum
iiejvfrigidus qbfervatur» toctira correa rpelancholicum expe>
  ■*5».-                                             ritur, 
           •  \  cap.iii.'sect;ii.     t\        7f
tòttx, hoc eft, acido fucco plenum : nit enim aliud eft melan*
cholia, nifi fuccus acidus.
        Ex qua abundantià quarta non parvi momenti defa-
mitar coniettura : videlicét, quod quemadmodum hepate
exiftente calido evactiationes omnes bilem redòlenc, amari
que, & enorraes contingunt vomicus, Se deiettiones; fimiliter
in lienofis acidi vomitus,  acidxque evacuationes experiun-
tur : in hepacicjs morbi/ab alkali exedcnce, biliofi ditti, con-
tingerne» in lienofis xgiicndines acidx, & ab acido oriundx
femper  pbfervancur; Se. quod quotidie viderc eft, eo modo,
quo hepar lxditur à calidis, oleofìs, Se acribus, iiivatur taraert
ab acidis, frigidis, & aqueis; lien fovecur ab alkalinis, fiecis,St
aromacicis> lxdicat que manifefte ab acidisj ce  aqueis, vfque
adeo, ve verumfir, hepar, Se lienemcontrarijs inter fé gaude-
re, Se iuvari : ex qua obfervatione  forfan  profiuit hifpanum
axioma, quod in omniumferè ore circumfertur, nimirum; lo
aut haze prove e ho al higadoj baze dam al vaf. Qux equidem
conietturx non incongrue perfuadere debent,  pancreaticuni
fhecum primatrifui generationem obtinerc in  liene, ab ipfo
 queTeparatum depluere in pancreas, quemsdmodiim bilis  in'
hepate incipit generati, ab-ipfo que fequeftratur in veficam
felleam, vtvterque fuccus, quilibetpcr ptoprium duttum  in
<luodefuim inteflinum cfelatus \ tilifsimum» humanò eorpori
 of&ium abfolvat : qui cogitandi modus  conietturx limite*»-
-non excedic, vfque dura manifefta deceg.itur viaà liene iù
pancreas.  Et hxcdé fucco pancreatico di6ta fuffìcianc.

::            DE  LYMPHA-            "
     Equitur lympha, qux eft humor tennis, hmpidus a mafs    .-—--•-.-
      /■   ■'..-.■ rl    ?   *    •- ■*     '   r  .  *<      'T  Quid  IyrrH
     ^Jangumis feperattts-, in exiguis que vajis  contentus, ab  ^x<
      ipfis que 'ite rum in fanguinem> reftuens.  Succus hie olim
 .lanuti nec cognitus ab aliquo mie, vfque dum dexterrimus
 Thomas  Barrholinus diligente! quetens venas latteas, vt exa-  Eìusinven»
 sminar è t perfette", an chylus, vel faltem aliqux cius portiones
^                                                fcr-
no.- 
<
          yS       CURSUS MEDICUS ITRACT. I.
          ferrentutsìnheparpro fanguinis in ilio generàtione, irìvemc
          quidem venas quafdam progredientcs ab hepate humoie fe-
          rofo. aqueo, & limpido plenas, nocavit que, humorem in illis
          contentimi à chylo maxime difrèrre: vnde ipfi confticit, venas
          latteas non elle, per quas chyftis ad hepar tcanficec; imraò fa-
          tta ligacurà cognovie, predittum  humorem .non currece ab.
          alijs parcibus vetfùs hepar, fed-.potius ab hepate verfùs chyli
          receptaculurmeoquod fatta ligaeurà  in  ipfis, inturaefeebant
          yerfùs ipfum  hepat citrà  ligaturam;  vltrà ligacurara auten
          jnaniebanrur, Scconcidebant : qua propter humore aqueo à
          chylo maxime diverfo in predittis vafis reperto, ipfe primus
          nominavit vafa hec lymphatica,& humorem in eis conccra*
          tum lympham, propcer aqax fimilitudinem.
                  Sunc ergo vafa eius tenuifsima, Se pellucida, Se venis
          maioribus adhxrent, ipfis que qiufi implicancur, force ne ob
          fnopriam exilicacem rumpancun abipfistamen nihil fugere#
          vero fimile eft, nam fanguis venofus in ftacu nacurali non ad-
          inodum fero abundat? ipfa tamen  lympha te  vera ferum eft#
Hymphanu- qUOd cum fanguine aiteciofodelatum, cffufum que in glandu-
icuiuw/   ^as» feparatur, Se fimiliter  in rainimis  vafis fuccum nutrien-
          tem de fé re nei bus; cui fucco dcfervtc-pro vehiculo,  ve  poro*
          axinimosparcium penecrec : quo officio abfoluco propria vafa
          inerme, per qux.iceramcirculum fuum profequitur; videlicét
          vafa lymphatica,quantum lieec ex ligaturà, & inftatione fab-
          fcquenci colligere, per vniver-fum corpus diftribuuneur, non,
          ve defecane lympham  fólicariam  in aliquam pareem, fed, ve
          ipfàm reducant, poftquam à fanguine fuic feparaea, & fuo mu-
yaralym-   nere funtta : hà.c ratione.  Vafa preditta alia Tane fupra chorar
-S-ferSt^d cem, alia infra, vcraque copiofam lymphx poreionem conci-
fcducunt.   pepcu; Se cùm huius mocus non fic à  centro corporis ad ne-
          ripheiiam, Se artus; fed poeuis à prxdittis veifùs centrami Il-
          la, qua: fune infra di.iphragma revenant lympham in chyli cif-
          rernam; qnx autem funt fuprà,  tevehunt ad locum, vbi  vena
          i'jgularis cum axillari coniungitur,  quo loco vafa aliquot
|ius *&?,   Jy-mpuatica etiam Pericardio inferumur j ex qiio fadle infec- 
                 CAP.  III.  SECT. IT.              "79
bir eius vfus, nimirum, vtin cifternà chylum diluat, quo ti-  LiqUidiorcm
 ciliùs angulla vafa pervadat; in vena fimiliter iugulari, axilia-  facu ch^m»
 ri que fanguìni venofo coraraifcecur in eundem finem, ve fa-
. ciliùs in corde rarefeatjac deraum illa lymphx poterò, qux ad
 pericardium fertur, defervit, vt maxime neceilàrium pericar-
 di) humorem reponat; Se  fi forte alix funt vcilitates, ad quas
 lympha in corpore deferviachucufque lacenc propccr diffreal-
 tatem, qua in eius examinefe onere» cum ob exilicaeem va-
 fornm, cumob cenuitatem ipfius lymphx, quibus ex caufis fri
 eadaveribus taciUimedìfparenc, Scoccultancur;
         Quamvis autem  vfque adeò  perfpicua, fubeilis, & fe^
 rofa experiacur in vivo corpore lympha* fi tamen extra ipfujn
 examinetur, prxfertim evaporata leni calore, crafla, Se gelati-
 nofa redditurjirnmò fi  ipfi  injiciatur portiuncula  fpiritùs  Lympha g«*
 nitri, lattefcir, Se crafsi tatti* confiìtentia-ucquirit : vnde conf-  launoU*
 tat, collare parribus hecerogeneiSiquarii multe*funt nutfitivx.
         Opinantur aiiqui, lympham elle fuccurn  nervoftim,
 qui ab ipfis non diftinguitur ab fpiritibusanimalibus,quipoft-
  quam proptiam manus impleverunr, per filamenta netvea re-
  deunc ad cor; verum cùm vafalymphatica manifefte'cava fint,
  & nervi cavitate omnino eareat, non videtur vero fimile, va,-  Kon éftfue*
  (a lymphatica à nervisderivari^cùrn aurem partes aliquas mi- cus aerYCU5*'
  tritivas contrnear in fé lympha, alius ipfius  vias difeurri pp-
 ■ teft, nimirum qued afporcet fecura nutricium illuni  fuccum,
 qui non confumicar in parcium nutritione, vt iterum fangài- Lympha Tté
 rw mifceatur; illud autem prò certo  habendimvlympham fo- *un*r
 lùm à fero diftingui, quatenus eft à  fanguine feparata; nam
  anrequam:fep«iraeur.à fanguine, Se cura iterum  ipfi reunitar,
  paturaai obtinet feri.

                   DESER0-

 ' V  7* NDE, vt ipfius lymphx, nec non bilis,  fucci pancreas
 ■j \J  rici, atque excerorum humorum clariùs confter natila
 L t   a, feri fubftaptia venir exauwnanda: conftat fiqni lem,
                                                humores 
           So        CURSUS MEDICUS TRACT.  I.
           humoresomne* quo  ad  maiorem  pattern fug confi'tiitiorrìs
■<5ttid feruà»? efleaquofam fubftantiam, Se quidem hxcpars eft cffentialis
           illoruua; verum quia folct ab ipfis manifefte feparau', Se quid
           fubftantiam diftinttam oftendere, prxfercim in fanguine,fitte,
          .-& aliqu.ìtenus in chylo, ideo de feroaliqua oportet explicarc:
          ^generaliter ergo fcrum ed pars aquoftor cuiufeumque humoris,
           exteras crafsìores àìluens, ac vehensh nam quilibet humor dù
          . fero deitituitur,ci#fl'dcic ita, ve ad mocum reddatur inurilis;
          ^materia ergo feri eft pars aquea alTtimptorumcibi, Se m.ixi:ivè
           potùs, que fimul cum alimentis intra corpus diftribuitur, op«
 liusmateria ^rpc 9,uc  vocatur alimenti  Vihicuium, qux quidem aquea
           pars variaspatitormucationes fimul cum fubftantià, cuius eft
          . vehiculum,;& fic modo dicitur chylus, five chyli ferum, mo«
,:      ■ ?   dò fanguis, modo lac; licèc re vera ,raentio folum fieri poroft
           de fero fanguinis,.& lattis, quod ab his facile, Se copiofè fepa-
          . retur : ferum aut-eintale, quodfeparatur,non eli prorfus aqua,
          , fed redolet manifefte naturam humoris, cuius eft ferum.
                   Afsignatur communiter à Mecjicis'prò materia com-
           muni omnium.humidicatam, que in ccrtis partibus reperiun-
          . tur, &Tpecialem vfum, Se vtiliutem obtinent, ve funt falìva,
           Jachrirax.  humor pericardij, vrina,&Tudor; Se licèc re vera
           omnia pi;xditta ferum fint, quia ramen quodlibcts illorum dif-
          .tinttam  habet naturam,& conftitutionem, de ipfis f:orfim
           brevis inftituetur fermo .  Seri anthonomafticè,^c prò fame-
           fiori ditti vfus eft, humoresreddere iìuidos, Se ipfis derfervire
     ... «i»   pio vellicalo, & ctianvpro materia naper dittorum humom*
           quod autem ipfius fupeifiuum eft, neque alicuius  in corpoie
           ylus, foras amandatur fub forma fudoris, aut vrinx

                         DE  SALIVA.

              ÌNTER corporisferofitates maxime vtiles meritò reponi-
               tur falìva, qua eft fympha./tti generis in gianduii* conglomì-
           -**■ ratis maxillariius, & pai otidibus, tam palati nis,  quam fu*
          ' klingualibus contenta, a fanguine arteriofojeparata, & insosd
                                                          animA*
tC 
                 CAP. III.'SBCT. Il     '           »i
étimtlfj vfus tjfttfe*. Confhc maxima patte aqueì, fubtili que
acido volatili oleofo, Se animali fpiritu repléta; manat conti*  eìus materia
mio, Se fenfim à proptijs, dittis que duttibus ad  multas  velli-
catesi primo fauces, gulam, & os, nec non Oefophagóm , &    vfus.
afperam attetiam humettac, fitim fedac, ad loquelam _ facilio-
 rem maxime conducicad percipiendos fapores maxime invai,
& preter hxc, ptincipalifsimam prxftatcommodicacem, niml-
rum apponic prima digeftionis exordia in cibis :  fub maftica-
 tionc quippe, qu£ etiam maxime Receffaria eft,  intime com-
 roifceeur alimentis, ipfa que fermentare incipit, veprompcìus,
 &pestfettiuspermutentur inftomaclio.             ,     y
     Vim ergo fermentati vara in effe Tali ve coftatex eo, quoò*
 alimenta in ipfo ore eomixta falivx rarefiùn, & fic panis maf-
 ticatus,fi in aliquo ferverne loco/facile acefcit,&prxcerea,quia
 multi morbi media falivà cóeagiofi funt,yc lues venerea, feor-
butus,& alij: ideo q Adiva, qux coeinuo deglucirur, ad vecricu-
lù delaea ipfius fermentìi efurinxi confetvat,&  auget;quiaeiuf-
dem fere fune nacurx  ventriculi fermenrum, Se falivà* qua:*
 pertranfit cum chylo per venas latteas vfque ad cor. Hic fé  Tu'a p'rotI«**
 ~£T .   •  r  1        lì         • r ©     •   •■**'•..*'   mata cunola.
 cfterc, cria folvere problemata curiofa, & non inutìlia,  circa
 falivara : primum, cut cùm olfacimus, auc videmus aliquod,
 quod aoftram provocec appecitum, copiofior excicacurTaliva?
 Guius eventùs ratio eft, quia nervi paris vagì propaginés mie-
 tane non folùm ad glandulas falivalcs,  fed etiani ad nervos,
 feu papillas olfattorias, & ad oculos; fic que fatto impetri in
iftos confentiunt duttusfalivales, comprimuntur que/& co-
piofior emalgetur fai iva : prxfertim, quia reprxfencaeà fóecie
rei guftui fuavis Imaginativx per  vifam, aut olfatturo, aéter-
 minancur fpiritùs verfùspateeni, in qua fit guftas, Se  ilio mo-
 ni excitaturfaliva.  Similiter difficile eft,  cut Glans  rotatus
 in ore fitirn fedat,& idem faciat cryftalli fruftum? Cuius ra-
tio eft, quia fuo ponderè, Se lingux motu vehemefttioi i com «
prirauntur, & angulhntur  duttus falivales, Se faliva proliei-
tur, & trac fere eàdem ratione folviturtercium problema : ni-
mirum, cur iivftantt vomitu, os falivà- repleatur? Qnod eve-
 nit, quia partes omnes Oefophagi,faucjum,  &  oris compri-
                          li                      mun! 
          ai          CURSUS MECICUS TRACT. I.
          muntur, confequenter que falivalesduttus inibi locati, confc-
          prefsi que fuccum falivalem eruttant.

               DE  FERMENTO  VENTRICVLI.

               EX diòìis conftat, falivam iniciare ciborom fermentatio-
               nem, qux profcquitur in ventriculo vi alterius  fucci
               ferèeiufdem  naturx, qui communieer dicitur fuccu»
          acidaSvfiveferraeoeura.venerieali, quod inftrumentura eoe-
          tionis vemra eftj& non nuda illafaculcas ab Antiqui*tradica*
          qux. nifi commodiùs explicetur, prorfus eli  imperceptibilis*
          dilata ergo in fuumJocum prxdittà facultate» nane explican-
          dum eft infttumentum imraediatum chylificationis, quod eft
          ferraentum quoddara in ventriculo collettum refultans ex fa-
          livà, qux deferturin ventriculo cura cibo> Se. fine ipfo, ex re-
          ljquijs alimenrorum in rugis vcnericuli refidais, & ex lympha
          fìomachali  èfglandulofà eius fubftantià depluente, que iw
          nraefepjiaruni explicanda venie, eft que liquor falfo acidus vo-
SifriSh" TjtilisX&fpirituofus ad cibi commutationem in chylofam fttbf
          tantlaffiàtfltnatus :Se.quidem talis effe nature conftar.  Pri-
          mo, ex-co, quod acida languentem  appetitimi exitant, &coc-
          tionem ipv.anc.  Secundo, quia  omnia  ingefta, Se  fi  dulcia.
          fine, mpxacefcunc.  Tercio, quia fuccus acidus fecuradum na-
          turam. debet in corpore generati, rumob partes acidas ingef-
          torum» tum quia multa horura manifeftà pollenr addirat^; So
          nullibi congruentius eft,.acidum generati, quam in venciicu-
          Iq,  in quo f?pius acidicasperfemicur adhuc in fanis ; quarelacf
          in pueris, prxfertim dum vomitu rejicitur coagulammo ca»
          lepfnm, Se acidum. perfentitur. Quatto, Hippocrates in apho»
          rifm. protulic,i« longis Uvitatìbus in teftincrnm,firucJus aci*>
          dus fuperveniat, qui ante a non erat, fignurn bonumì quod  ideo*
          eft, quia fufeìtatur, &redit vencriculi fermentum.
                  Materia fucci acidi fìomaehalis eft pars ferofa fangui--
          nisadvencriculumperveniensper arterias, paittculìs falino^
Eks materia zc\di% refem ;. vfus eius. eft duplex ab Anriquis conieflùs, vi-
                                                         ddicctr 
                CAI». Ili. SECT» IL               *j
•dellcet àppetitùs provocati©, &cottionis promotio, propter    yto
 coirugationem quidem oris ventriculi, appetentia, &propter
 diiìblutionem, melior ciborum commutano; hx tamen vtili-
 tatesab Antiquis attribaebantur fucco acido venienti à liene
 per vas breve in ventticulum; fed diligens Anathomeconvin-
 cic, non deferri calem fuccum à liene in venericulum,  fed in
 ipfo concinno, & vndique per propriasrunicas beneficio gfó-
 dularum ftillari, & hic fuccus, vcpoce falfo acidus, cufpidibus
 fuìs alimenta pecvadit, divida, &attenuat ita, vt novam fu-
 perficiem, Se colorem indaant,  deficientibus que alimentis,
 ipfx cufpides acidi fuccipungunt, & quafi  rodunt fibras ncr-
 veas ventriculix& in hoc fenfu famesconfiftit : vbi nocari de?
 rbet  admirabilis attivitas huius  fucci, qui velat mtnftruum
 vniverfale  ram varia alimenca difiolvic, & in earadcm, vel
 femper fimillimam fubftantiam eonvettic

   DE  AQVA PERICARDI^

 j"  J%   Lius humor fummèvtilis in humano corporéreperi-
  f~\ tur, qui Pericardij aqua dicitur, -eft epe fubftantià fero-  Quidaqtii
 -X  JL./4 in capfula tordis, qua Fericardium dicitur, continuo  Pericardi
 inftatu naturali reperto, : ad minus  in ftatu naturali, tfcim ali-
 quando in demortuis abardentifsimà febre, vel longo tempo-  ,. T",**-
 te excenuacis deficic : in ftaeu naturali nondiftinguitur à fero,  '&v„Qi
 licèc aliqaando rubedinem aliquam concineac, Se aliquando
 fere non concrefcic. Dubicabatur antiquitùs, vnde originem       /
 habetet aqua prxditta, dicentibiis alijs, effe aqux epotx por-
 tiunculam, alijs ex gianduia thimi depluerc :  verum ad primù
 «on reperiuncuc vix, & quod ex thimonon  proveniae, pro-
 bacur ex eo,quiacbimus in infanribus eft maximus,  & xcaeis
 •decurfu ita minoracur.'vc folùm vafa, & nervi maneant, quod
 contrario modo contingerecfi miniftraret aquara Pericardio,
 cuius eli necefsitas maior in iuvenibus, quàm in  pueris : cùm
 ergo arterix capillares repcriantur confiicuentes glandulas
 ipccr ipfius  membr^nas; Se prxdittx ^Undulx per _proprium
                          L z                     vas 
L!
         84       CURSUS MEDICUS TRACT. I.
         vas cxcretórium aquam in Pericardium infundanc.minifeftnm
         eft, ferum hoc, quem admocum cererà, ex arterijs dcrivari.
                 Vfus talis aqux eft, cordis motum facilitare, obliare
Eìus vfus..  que, ne cor magno impetu proxiraas partes fenat,  atq etiam
         cor refrigerar.e^^Séiiii^ettarcne peremni fno motu exuratur,
         vel eciam à partibus folidis Ixderecur : an vero cale  ferum ibi
         concinnò abfumacur, an vero ad alias partes, vafa ve eranfear,
         :hucufque, quod Iegerim, non conftat..

         :         DELACHRYMIS-

                 Icèrlachrymx ni! aliud, quàm ferofa materia,  fint,
                 quia tamen & proprie fune oculorum,  Se arnica in
                'ipfis feitu iucunda nocancur, aliqua circa  ipfas deliba-
          bimus > fupponendo prius, quod licèc lacheymx in  roto rigo-
          re fine folùm humor ferofus vi animi pachemacis guteatim ex
          o,cùlis emanans, nihilorainus dura prxditta  ferofitas ex  ipfis
          fluir, five fit ab animi pathematè, five à fumo, aut rebus acri-
          bus coraeftis,  aut odoratis,vel à pulverc,vel ab aliquo oculo-
 .tachrimas  rum àftèttu, lachrymx dicuntur ; quarum generando modus,
  eericrandi  eft qUOdcùm in oculo binx fint glandulx, quarum  minor
  modus.  . ■    "J                         o        1
          locatur in cancho oculi racemo verfusnares, & maior  ver-
          fùs conchura excernum,in ipfis percolacur ferofà  quxdam ma-
        r .reria à ramis arceriarumearoridum, qui oculosineranc,  non
          ad alium finera, nifi ad. humettandos- oculos, & palpebras ad
  Yfiis     faciliorem moeum, impediendum que, né eunica  cornea ab
          aere externo.exficcata rugas contraheret, quod maxime vifui
          incommodaret :.ad hunc igitur vfum deftinata  eft prindpa-
          lieer prxditta feroficasi.huinettationis namque feraper adeft
          necefsicas,prò qua prxdittx glandulx à natura formata funt:
          verum cùm rationecirculi fanguinis, continuò fiat illius feri
          feparacio, né  coneinuò  oculi maderencvel lachrymx fluanri
          vifus que turbecur, pritditta forofitas tota defertur fuo ponde-
          ic ad oculi pattern inferiorem, vbi ìocantur duo duttus  pofp
          li. io margine  infcriorispalpebrx, quUntrant in naces>  acetici
                                                            in 
                 CAP. III. SECT. II.               '8.y
in internam oris cavitatela, ideo que obfervatur, quod  dum
res actes in nares miccuncur,non folùm lachrymx illieo fluur,
fed etiam multa humidicas eodem tempore per  nares ftillat,
falivx que fimul copia augetur.
        Cùm vero aliquod accedic animi pathema, erifticia
prefertim, ob fpecialem naturx providentiam apertis predic-   ^lius vfusv
tìs glandulis copiofa humidicas manac, eo quod  non reforbe-
tur à duttibus inferioribus :  vnde lachrymarum tanta  eiìuic
copia, vt miratus fuerit Plinius ignorans vbinam in capite, Se
pculis tanta humiditatum copia reconderecur, quanta per a(-
 fiduos, diuturnos que planttus excernijolet; Se  meritò quidé
 mirabatur, ex eo quod fuis temporibus adhuc non innotuif-
Tec fanguinis, Se IkjUoriim circuJatio,quà cognita facile intd-
•ligitur profumai lachrymarum effiuvium; nec novum eft na-
'taram eàdem re ad mulcas vtilicates vti, ve pròximè- diximus
de falivà, fic que hxc eadem humiditas, qua: fenfim ftillans ad
 humettandos oculos Se palpebrasdefervic, occurrence ani-
 mi pathemate-maceria fic lachrymarum, qUX Cline COpiofiuS» ^Tntur in ani
 confluit ad oculos,  ob celeriotem motum fpirituum, & fan-  miatfeaib^ì
 guinis, vel forte, quia mufeuli faciei, Se palpebrarum compri-
 muncur, & comprimune glandulas ocnlares : confrac liquide
 ex ipfà experiencià, in ipfis animi pafsionìbus faciem  maxime
 immucaii;rubèc namque prx verecundià, pallecpix cirrfore,
 incenditur prx irà, obfcuracurpre rriftùià, & prxditta  faciei
 mucacio maximeelucec in oculis, quarè dicunturahimi indi-
 ces, Se fpeeutum.
        Ob fpecialem igicut Supremi  Condicoris  providen-
 tiam copiofa: effunduntur lachrymx in animi aftettibus, tum,
 quia fpiritùs in ipfis  inordinatè moventur, qui  motus etiam
 oculos attinga, quafi volerne  Anima  per proprias feneftras
"proprij doloiis indicia promere,lachrymas que in mxroris fo-
 lolaeium efFundete : nam, ve Ovidius cecinic:
           Expletur  lachrymis, egeritur que dolor.
 Ad quodaccedic, quod in lachrymaneibus maxima reperitur       t «
 diaphragmatis,pettorisque'concufsiotalis, vt fingultire, vi-  ^*iyma»i*
                                                  dean- 
         Stf        CURSUS MEDICUS TRACT. I.
         deantur; que fané coraraocio fanguinem verlùs fupcriòra pel-
         lic, cuius laxattà compage.fetum copiolfiùs feparacur, cppiof-
         fior que adeft lachrymarum materia.
                 Ad facilitateci ergo, & abundantiim lachryraarma
         duo potifsimùm concurrunt, ferofa fcilicet fanguinis confiv-
         tucio, diminucus fpirituurn vigor, & pufillanimicas, quam ob
         -caufam pueri, fenes, 5cmulieres levi.'simàde caufà illacryma-
         ;tur : quia facile animo commoventur; è contrà autem iuve-
         mes, & viri; fenes veto non folùm ex triftitià, feò etiam in le-
         ticià in lachrymas erumpunc, quia etiam in gaudio intetmix-
         .tameriftitiam perfenciunt, concupente fere fcmpec fpeciali
         individui natutà, ob quam alij ad plorarum facillimi func.alij
         dificillìmi;& licèc circa lachrymas multaproponancur ab Au-
         thoribus próblemata, quia tamen magis curiofa fune, quàm
         Vtilia, illa  Iibeneer omitcimus, Se ea, que ad Pachologiam,
         prognofticam que partem fpettane^in  mura .locam din-erte
         placet.

            DE AVRIVM SORDIBVS

                UTamvis aurium fordes, qux cerumcn vocancur,& na-
                 rium mucoficaces re vera humores non fine; quia tt-
                 men aliquem prxftanc prxdittispartibus vfum,eorum
                 naturam brèviter expendemus, vt faciamus cranfi.-
         tum ad humidicates omnino exereraentitias, que vrina, fudor
Vrìliatcsau  que vocantur.  Auresigicur partes fune miro  artificio  conf-,
rmai a tiig-  tru.ttx, difpofite que ad exercicium fenfùs audicùs; cuius pref-
ica»,      rancia, Se necefsitas vel exeo maxime coramendantur,  quocl
          fine ilio humanumeommercium, vita que politica confiftete
          non pofsint; per auditum fiquidem commanicantur nomini-
          bus conceptas, Se cogitationesaliorum, ipfo que  medio, dif-
          cuntur artes,  prcefertim liberales , facukates, Se  feientie»
          ita, vt difeipulì appofico vocabalo appellentur Auditores; ge-
          peraliter tamen auditus ad  quemlib.ee fonara p.ercipiendum
          defervit» fonus autem per àèris ye,rberationem? Se cerram,  li-
                                                          cèi)
 
                   CAP. m. S6CT.IL               S7
cèt inexplicabilem, modificacionem ica accedi e *ad aures, ve   Qsp au>d*
non folùm voces, & fyllabx, fed eciam arciculaci fermones
percipiaatur, immò, quod mirabilius eft, ipfarum vocum dif-
fcrentix, Se harmonia; ad'quod'omne opportec vt delieatifsi-
mum fic audicùs inftrumencum, faciilimè que ab obietto ex-
terno mobile, & alterabile, in quem finem providlc natura,vt
quàdam humiditate irrigetut contìnuòi ne ab aere  externo
continuò appellente auris membranula exfkcata durefcctet.
        Et cura ad prxditturn vfum aqux humidiras non eiTet
idonea (  quia fi pauea, non fufficeret, Se fi multa,auris fenfum
retardaret, audieum que corrumperec) difpofsuie natura, vt  vrnsccrumt*
continuò oblinirerar interna auris cavieas craffà, oleofa que  nls*
humidicace ab arecrijs feparacà,  qux mollieicm meatùs audù
torij conferver, 6t non confùmacur facile ab occurrenti aere,  ^ur c"l,mS
qux oh limilitudmem cum cera cerumen dicitur,  oc  prxditta
humidiras, non tam lymphx, vel fero,  quàm bili  afsimilatur.
in flavedineprxfcrcim, & aliquali  amarore; crafsities antera,
Stamaror forfan condocuot,  cralsifies, Se; vifeofitas, ve,  fi
 quando minuta aniraalcula autem fubintrenr, quafi  vinculis    cMi'utes
 cerumìne iiteciancur, & impediantur,ne ìntìmiora penectenf;  ìpfms,& <ju«
 amaror etiam, vt prxditta animalcula rerreantur, cum alias, li &ae*.
 dulce efTec cerumen, frequenrer ad aures allicerentur, Se prx*
 ter dittum iam vfum, quem praditta humidiras  in aurihus
 prxftar, alios habet egregios in  Medicina faciendà:& in prog?
 pofticando : eft namque egregium medicaraentum prò dolo-
re Colico fedando, fi in ero aflumatur in liquore convenienefe
&exeernè illicumrecentibus nervorum vulneribus, ea miri-
 fkèccnfolidat: ad prognofim  eciam  efFerendam deferviunc
 aurium fordes, nam, fi fostidxj vicides que fiat, infigne capicis
 nocumentum figoifreant; fi purnlencx, auc faneuine  comraif-  Vtllc a(*Cl?
              cs               e               rarionem, oC
 te» incerntrra auris vlcus  oftendunc; fi vero dulces mortale  ad progne
 ftgnum iudicancar, quia fiunc colliquato cerebro, dicence Ga~  fim5
 leno 6. epidemion coramenco  5. textu 19. rauitoties que co^
 ttngic, cerebri apofteraata fuppuraca per aures evacuato pure
 non inutilicer terminari;  oX licèt paulta fint circa atmurn for-
                                                    &3 
►
           82         CURSUS MEDICUS TRACT. I.
          ìles confideratione digna, que. longè, Se curiofè  expenduntnt
          apud Auchores, hccc, ve poeè ptincipaliora, ditta fufficianr:
          qui incegram defideraveric notitiam, videat Dottilsimù Mer-
          curialem m fpccialifsimo trattatu de humani corporis exerc-
          mentis.

               DE  MVCONARIVM.

                  Ucus Narium originerà ducic ab  humorc  quodam
                  i^ifeido, Se fubalbo,qui exfudac ex incernà  Nariura
                  membrana, p'enà carafanguiferis vafis, quàm glan*
          dulis, ad irrigandam, & humettandam prxdittam membrana,
          ne ab aere excerno exficcata odoribus  percipì-ndis,  Se adiu-
          vandx  refpiraeioni fic diffidi is : quando ergo  in modcracà
          quancicaceraanac pra'ditta humidicas, minor eft mucoficatis
          provencus; fi vero magna feparecur quanticace, ve frequemee
          concingic in pueris, Se nacurà humidioribus, magna  dupluic
          mucoficacum copia, tara liquidtorum, quàm crafsiorum,  ve
          n.oti cognicà fanguinis circnlatiòne non facile perciperecur, à
          quànam parte canta exirec macorurn copia.
                  Aliqai putarant, mucum quo ad maiorem fui partera
   tìomìnes ^ cerebro dcfcendere per foramina ofsis cribrofi, & ob id ho-,
*mu»&a:na- minesfubtiles, Se ingcniofi dicuntur emuncJa naris,  quafi  il-
ns^m  dica- forumoerebrum.à prxdittis fordibuspurum, & optimè repur-
          gatameenfeatur : an autem aliqua portio humiditatum,  ex
          óuibus mucoficaces congclantur, à fupernis cavitatibus ad na-
          res deveniat, non  eft  hucufque deciflùm,  fed  Anathomicis;
          difeordantibus adhucdubium eft, ckvtrimque probabile;illud
          tamen eft certum evacuacione mucoficatis per  nares capicis
          gravitatem maxime fublevari; vbi  notari debec,  narium mu-
          coficatcs per os ftequenter, Se commsde evacuar!, quia datur
          •manìfeftus duttusà naribus ad oris  cavitJtera:  nimirum  illa
          foramina immediate poft uvalam locata, per que infpiramus
          continuò, &  expiramus, prxfcrrim ore claufo,  vel impedito.
                  Ec licèc muci nullus alius fic vfus pixter narium hu>
                                                      mettano- 
                CAP. Ili  SECÌT. II.               t$
tnettationém  in humano corpore, defervit tamen: itarftum,  J^JJJfJ;
quatenus extra corpus exernitur ad ccrebrum repurgandum,  & aa pogno-
Se Medici ab ipfius quanticace, &qualicate figna deducuncad  fim.
cognofcendum cerebri ftatura tara nacuralcm, quàm prxcer
naturalem, eo modo, quo fit iudiciura perpenfis  proprijs cx-
crernentisfingularura partium : quare de his facis.

               DE  VRINA-

       URINA in humano cotpore, poftquam vrinx naturarti
       adepta eft, nullum vfura, vel vtilitatem obtinet, nifi in
       quantum foras expellitur, defert que fecum corporis;
 fuperfluicaces, Se recrementa, ideoque humor excrementiciuS
 inutilis merito repucacur; vcrùm,quia magnani in lignifican-
 do tam in ftatu falubri, quàm morbofo habee vtilitatem, Se
 prxftamiam,  tantopere, Temper que obfervatur à Medicis;
 ideo conveniens  eft,  illius nacuram  diligenter perferutari.  pefiniti<*  ,
 Vrìna ergo eft humor ferofus in renibus tranfcolaius, qui deìn-  vtin*.
 de Ad vreteres, & veftcam pertranfit, vt foras  expellatur :  vbi
 liatim conftac, quod ferum anteqaam in renibus percoletur,&
 fepareeur a fanguine, non habec vrinx nacuram,  fed hanc in-
 duic ob fecreeionem fpecialem ibi fattam prxcifè, vel ob fpe-   ^ur<Tat faW
 cialefermencum in renibus reconditum, quod facilicàc fepa-  guitem.
 racionem feri à fanguine; feiendum  eamen eft,  ferum illud,
 quod feparacur, licèc cale prxcifè  dicatur contraete maxima
 lymphx parcem, qux ad malfarà fanguinis  iterum refluir, vt
 anteà dittum eft  agendo de Iyraphà, poft quam vniverfam
 perluit corpus fecutn ad mixtas afferre parcicnlas refiduas, Se
 minùs apeas prò pactium nutritione ; vnde iterum commixta
 fanguìni lympha ferum redintegrat, ab ilio que non  diftin-
 guicur, ideo que folum dicitur ferum fanguinis-, & illius ex-
 cremencum,                                                   -
        pottifsimusEtcmullcrusconfidcrans ea, qux in vri-
 nis contingunt, nimirum, diabeticos potulenta mingere ea-
 dem prortus, qux afìampfetunc cura eodem colore, odore, Se  fy^%^t
                           M                  .. fapo-  & Sanguini* 
          $»        CURSUS; MEDICUS TRACT. I.
......      iapore,.c>C fimi'iter aquasacidulas eàdem  quàntitate,  cjuà'bU
          buntur, per vrinarias vias expelli fine aliquà mutationc» tere-
          binthine odorem proximè aflum-pte in vrinis percipi; irnmò»
          multoties femioa anifi,& coriaudri prius devorata fimulcurrv
          vrinà expelìi; nec noprhabarbatum alTumptam, Se  ficus ru«
          tris indicas,. quas tunas vqcamus,  Se alia multa proprium
 4$. fl|    lubrura colorem vrina? largiti, coniettatur vrinx materijoi
          non efie folum ferum fanguinis,. potum que  fanguìni com-
 ,        mixtura, fed aqueam•materiamf immediate ex ventriculo, Se
          primis viis adveficam-deferri per vias  adhuc incògnita^:  v'n-
    ,*-    eie neceffatium opinatur, dividere vrinam. in vrinam  potùs,
          ck. vrinam fanguinis,ita, ve vrina potùs fic illa, qux pertranfit
          in veficam, quin feracur ad fanguinem, Se eius vafa, Se vrin$
          fanguinis-ficilla, qux à fanguine appellente ad renes in ipfis
          feparatur. Qux vrinx diftinttio nobis placet, &Jibentifsime
          EEcraullero fubfcribimus.
                  Qua fuppofità differentià,. vrina-potus nullius  fere
Vj&a  potus eft confideracionis, neque ad  fignificandum  fanura  corporis
iuhilifi<ircat ^.atll!llj neque morbofum, & fic totus fermo convertitur ad,
           vrinam fanguinis, cuius generatio  fequentimodo  fit: datur
           proculdubio in fanguine aqua, five  ferum» quod, prius  fuu
           chyli vehiculum, deinde hoc officium profequitur  circa fan*
».-..        guinem, rara quo ad eius parres.nutritivas, quam quod ad exi
Vnn*.sene«. crcmentjciaS;  viJelicèr, vt .nutritiva: ad  corporis reparationQ
           medio fero ad omnes partes deferantur; exerememmas vera
           in certis partibus feparentur, ve extra corpus  ve iputiles  ex?
           pdlantur; hoc fuppofito fanguis cum fao fero, Se exeremep-
           titijs partibus plenus per arterias emulgeotes ab aorta defeco^
           denti oriundas accedic ad renes,à quibusredic per venas erauj
           gentes fervatà ratione circuii; interim tamen  maxima pprriq
           ferofa renum fubftantiam penetrar, non quidem pura, &. fyni
   yrinafalès 'cen3, fed fimul  falibus  fliperfiuis, & excremen'tijs, alijs qua
 tepurs?1*-    niaflxfan^uinisimpurkatibusonufta, qiix fcrofitas praidittis
            drcunft'antijs percolata vrina eft;ilJa vero, qux per vnivetf|
            cor'oorisfupeifTcieroaquci retentà natura per cajtispQros evAi 
          J  "   "CÀP. flf.'SECf. ti."'      \     .*»*
 k      Ne antèra igobretur modus, quo vrina in renibus
;percolatur, fcire oporcec, renum corpus quoad^ externam fui
pattern componi ex fibris innumeris, pcrforacis tamen, quar
-dcfinunt in raediara renum parcera, que corpus papillaretor-'
tuofum dicitu r: 'per dittas ergo fibras ferum omnino à fan-^ Vn'na:fec^r
guine feparjtum ingreditur, rtanfit qae ad corpus  papillare,- no»     >t;1
quod -conftat eancura minueifsimis porulis, per quos  fudoris
 ad inftar deplùic in membranameypanfara,qu£ renum cavi-1
 tas,  five pel vis dicitur, à qua derivacut per vreceras vfque iti
 veficara.                                               *
  ».       Urina igitur conftat Se fero, & patrieti-ris  à nutrie io-'
 ne refiduis, Se alias fulphureis, Se falinìs, necnon terrcftribas; J™*^
 que vrinetartàrus communiter dicuntur : vnde, proprie lo-^
 quendo, eft velue lixiviumqaoddamplenumfale falfo fulphu-          ■"■>
 reo, copiofsiùs alkali, Se parciùs acido,  aliquali pinguedine
 temperatis,fimul que nucririarum parcium  reflduo conftans,
 óuod confticuunc duo illa, ex quibus vrina  componitur, li-   -
 quorem videlicét, & coneentum.  Liquor eli fubftaneia aquea!
 iam ditta; contentum vero eft, quod intra liqnorem craftam;
 folidam que fubftantiam referens reperitur, qux partes dicun*
 tur vrinx integrantes, vt conerà diftinguantur à partibus eie*
 mentalibus,  que in ipfo liquore inveniuntur intime vnite, Se
 folùm corrupcione, vel refolutione eh y mica feparabiles :  irt
 fero ergo vrinx, vel fubftantià eius aqueà duo confiderantur,   ìn j; u0;c
 fubftantià viddicec, Se color.  Ratione fubftantix vrina veleft   color, & fub
 tenuis, vel crafla, perfpicaa, vel perturbacascenais eft illa,qux  ^*"nt«Sr-^
 minima conftat portione partium elernencalium, vel  cuideft-
 de talium partium debita vnio,<Sc confequenter lixivialis co-       .  „  ,
  C.fr*.     r            r  •"    i        i  •       •        Tenuis  Ym
 «Itentia, tic que apparet fimiiis vel aqtix, vel vino tenni.    '   nj#
         Crafla autem dicitur illa, cuius fubftantià refiftit luci,   Crafli.
 hoc eft, luxipfam non penetrar,  Se óftendic lixiviàlem  fubf-
 tantiam.  Perturbata vrina dicitur illa, in qua contentum -no  Perturbata»
 percipicur a liquore feparatum, fed Camillo malè'commix-  &PcirPicu*>
 tum; perfpicua autem eft illa, qux a luce  per cocam fuara "fubf-
 ^.ntiara pene.tj^r5iilayet^,/&.perfplcu^ tales dicuncur ire-
 i- -                       M z                    c-ucp^ 
          $z         CURSUS MEDICUS  TRACT. I.
          quenter tam ratione liquor is, quàm ratione fedimerui ; nam-
          petfpicua Se in fé eft tenuis, & concento career perturbata au-
          tem conftat liquore per fé craflo, Se copioiTo,acque non fepa-
          tacoconecnco cocaperfunditur.
                  Color autem in liquore rcfulcatex varia commixtio-
vstìna; colo-  ne falis, olei, Si fulphuris, òb cuius'miftionis diverficaeenv
,cs*        quatuor precipue colotes in vrina obfervantur, albus videli-
          cec, flavus, ruber,& niger, ad quosexeeri omnes reducuntur:
          maxime antera, naturalis fubflavus eft, aureus communiter
          nancupatus, intenfior, auc remifior iuxtà varias eonftitutio-
          nes hominum, Se. tempctamenta : exceri omnes  ad ftatura
          prxternataralem pertinent, de quibus pòfteà.
                  Alcera pars incegralis vrinx eli concencum. (illa pars
Content m  videlicét corpulentior aliquote dillintta, &  quafi feparara,
quid?      vrinx innatans, que vifu obfervaeur ). quod criplcx ftatuitur,
           iuxtà eriplicem locum, quem occuparebfolec, fupremum vide-
 Contenmm. Ucet, medium, Se infiraum; quod in fuprcmà vtm$ fuperficie
triple*.,     (upcrnatat, dicitur Nubecula; quod  in  medio, Enxoremai
           quod in fundo fubfidet, Hypoftafis, five fedimencurm &. hxc
           tria concerna in fano ilacu reperibilia  fune iuxcà temperieruni
           p'iverfitatem, licèt feraper fediraentum melius eft,  debet que
          .obtinete tres conditiones, albedinem nimirum,. circunfcrip^
           tionem, aut lxvitatem, Se parcium xqr.alicaeem; excera autem
   .  ...   vrin£ concerna, qux innumera fere fune, ad fiacum morbo*
 clTSauo fura, five preternacuralem vrinx fp.ttane, de quibus pòfteà: Se
^i  pio^no- frxc principaliter ad vrinam fanoium/& eius nacuraleraconf-
 Sm"       titurionem, prò vt eft humor exereraentìtius nacuralis, ineel-
           ligendam fufficiunt; verum quia principalior vfus vrine apud
           Medicos eft fub ratione Ugni, licèc nunc. phyfiologiam tan»
           tura tradamus,& vt fignura fpettet ad femeioticen; nihilomu
           lins dura ferael incepimus vrinx explicationera, illius fignifw
           cationes tradere, non eric omnino importunum.
                   Ur ergo rettepercipiatur vtinatum fignificatio, fcié*-
            dum eft, quod ex illa vrinàcognitio peridebec flatus corpo-
            ri*, ^.moibotuin> qua: poft per afona eiborum,. digeftionem,
                                                              aut 
                 CAP.III.SECT.IT,               ^3
aut concottionem emitcitur, quxprxcipuè eft matutina, &  CondmWi
     ^           ...    .  .  * .  S  ,  r    .      C     J    at*  eam inl*
hxc eli prima conditio  ad  infpicìendam vrinam. oecunda,  piCictldam.
cuoi caieatorani alcerationeab afiumpcis proveniente;  nani
illa, qux poft affumptum Rhabarbaruin, & aliatingentia rain-
gitur,  coloratior eftjqux  vero poft copiofum potum prxci-
pue reruradiureticarura, experitur dilutior, & multa etiarr*
funt, qux vrinx odorera manifefte alterane, &feecidam red-
dunt, vt Cacpa, Alliura, Afparagus, Se fimilia.  Tertia condi-
cio di, quod à vafis, Se aere externo non fic alterata, nam va-
fa amea illam viridem reddunc, àèr frigidus claram  turbat, Se
 caìidior tiubidam clarificat.  Quarta, quod vnà vice fic eraif-
 fa, non vero ex multis portionibus mixta, nam in hàc diverti
 liquores, Se diverfa contenta confunduntur.  Quinta, quod
 neque fit recèns  emifla, ncque per longum ceropus fervaea :
 quia recens non dum habuic tempus, quo coneentum fepare-
 tar à liquore; Se in eà, qux  longo tempore duravic, pericu-
 Jum eft corruptionis..  Sexta, quod aliquaexretna caufa  non
 precefìerit ex his, qux.  vehementem alceracionem  inducune,
 Vt magna infolatio, magnara exerritiura,copiofus vini potus*
 &. fimilia;  nam ex his perturbarne Medici iudicium  : fimilicer
 cura adhibenda eft in vrinà infpiciendà, né in loco admodu
 lucido, neque inobfcuro videarnr;nam in nimis lucido alce-
 racur color, Se in obfcuto ccneentam non percipicur.
         Significatio ex vrinà non ita xaimanda eft, vt ex vri-
 pàrinfpcttà, quemadmodum Circulatoie^garriunr,  non fo-
 lum corporis flatus fanus, aut morbofus, fed eciam pars  aftèc-
 ta, immò fexus cognofearur; non enim tara generalis fignifi-
 cacionis eft, fed duraraxat indicium prebet in morbis  mafia;
 fanguinex, Se his, qui occupane vrinx vias, ve funt renes, vre-
  teres, Se vefica, & pudenda, immò, quando vix vrinx  arro-
  tanti Omnino confunditur quavis alia vrinx fignificatio,  ob
  frequentem mutacionem, que accidie eam in colore, quàm in
  contento vrinarum : & licèt frequenter vrina denotec fanguì-
  nis fiacnm, Se  cottionem, aur concrarium morbifice  canfa'5
  koc caraen non ita certe/ vi exceptiopem, non obtineac in fe-
                                                  bribus 
Vrmje figri-
ficatio patitr
fixceptioncs.
Iwecipuè in*
,<licat coctio-
ncm, & cm-
duatera.
Vifii, Se olfa-
,£tu  tantum
percipicur.
"Tria in vrinx
x.onlìdcràda..
Quando fit
pauca'
ca*
S4,        CURSUS MEDICU5 TRACT. I.
bribus malignis,  in quibus  multoties'vrinacottaceli, febre?
vergente in deeerius, ve quotidiana Medicorum teftatur  ob-,
fetvatio : vnde opus eft, egeera omnia figna  diligenter per-
pendete, ve firrrmm eliciaturprefagium, hoc femper animad-i
verfo, quod cottio appareus in malignis febtibus xqualis, <5c
perpetua non eft, fed faepè varia, modo que adeft, modo d ;fi-.
cit : vnde  fi  perdurec toto motbi  tempore, bona reputiti
debee.
        Cam autem in motbis  à materia pcndentibus coc-
cio, auc cruditas reperiti debeat, & has confequens faius, vel
periculum, vrina folùm reputati debec fignum cottionis, aut
eruditati*, peticuli que, auc falucis  adhibità cautione  fupra-
pofità de morbis malignis : vnivecfi ergo vrinx ftacas duobus
tantum fenfibus.percipiuntur, vifu viddicec, Se oi fatta ;  vifus
meritur quaheitatem, peucipic que colorem, confiftenciam ac
cóneeneorum difTerencias; oifattus vero exeraneum  odorem.
vrinx perxipir, difeernic que bmecrum vrina* à-.lotio homi-
mira : vnde vrina; iudices  vifus, olfittus que dicuntur tam
vrinx naturalis, quàra prcctematuralis, Se in  arababus debec
attendi quancitas,qualicas,,& confiiientia iquantitas vrina:, de-
bet naturalitercuc paulo minor quanticace potùs» nam aliquid
hn.ias confumitur in humettacionc par-cium, tum in continua
corporis cranfpiratione; fi vero vel copiofsior  Ih, vel notabi-
lùec paucior non precedente magno exercirio,  auc fu do re,
.prxte>naeuralis cenfenda eft : minor folec effe,  quando potus
recinerur in malia fanguinis, vel in aliquà parce deponitu?»
retinecur in.mafia fanguinis, quando hxc nimis craffa, vel
vifeida eft; deponicur vero adaiiquam parcéra,  quando pedes
vg. tumènt, quando aliqua adeft hydropis fpecies, quando re«;
nes obli ratti funt, vel  quando in velica ■retinecur.           ;
        Copiofsiusautem  uiir.gitur, quando cxterx evacua-
tiones fupprimnntur, eriam occulta tcanfpiratio, quam obré,
cuando aftritta eft alvjus, abundanior eli; verna, & hyemali
. tempere; eodem modo quando  nuttitio  deficit  ob viciatam,
 appeficione/n, vel fuccorum, ccllJQuat^pem, vt in Atrophià,
                                                      & 
■' -^
              ~ '  CAP. ITT. SECT. II.               9i
«5t Dfabete; abundat etiam, quando feri retenti intra corpus
evacuatio contingit, vt in evacuationibus cricicis, hydcopis
folucione,& fimilibus.                                 <..
        Qnaliur.es in vrinà dux prccipuxTunt,eolor,&odor}
& fuppofito, quod color  naturalis debet effe fubflavus,  plu|    .s  coIo^
minus iuxtà temperamenti naturalis varietatem, femper, ;»c \  &" odor i» '
flavedìne deviac per exceffum, auc defettum, pixtcrnàeùtalis  vrin^
 Vrina cenfendaefts odor fimiliter debec effelixivialis fatiscuij
 cumquecognieus, fic que quando talr odore omnino carer,
 vel notabiliter, & itreguìariìcr foetet,  morbofa haben'da eft.
         Unde colligere debemus, vrinam non bene colora-
 tam effe, fi aquarfimilis fit,  vel-pallida, auc fpicca exiftac,  5c
 fimiliter, que cicrinam flavedinemexcedic, eft que vel interi-  cdòr remif--
 fé flava, qua: flammea dicitur, vel crocea, vel  rubra, viridis,  fus «uditatc*
  .„'.?.*     ,   •     r>       '     ■         • f\'a   ìmenlusince
 plubea, livida, vel'mgra.  Communiter vunx, que intra ria-  jiumfigaifi^
 Vum, aureum ve colorem confillunr, cruda; appellantur; qux  cut-. i: ;//
 vero vltrà,ab intenfiori calore cinttx ccnfenturi-Se licèc re       •-.•*■
 vera vrina: color ab elemencalium parcium quancicate, Se co^
  binatione dependcat, ab ipfarum que int'èr fé nexu, Se vnio-
  pe, ita, vt magna copia falis, Se fulphuris fero vnitorum faciat     .«. ..;.♦*
  vrinara flavam, vel flavam  magis tinttara; carencia aucera pte-
 dittarum partium ficiac aqueam,  latteam, Se  pailidam; da-  Vnnx' eo}t&
  ..   ,               n.    •      i     •    j*   rr  r    mutatur fingp
  bicandtim autem non eft, vrinx colorem incendi polle fine  mi,utionc
  nova fubftantià: accezione, auc decefsione, calore folum mo-  fubiUatix*
  do autto, non quia calor ipfam tingaeper fé, fed quia ipfe fa-
  cit ferirefolutionem, & inrimiorera vnionem falis, olei,  oc
 lalphuris, ve experimur in  febribns., ar àèris xftu, in labori-
  bus, in vigili^, Se ieiunijs;  Se: comprobacar in eo,  quod con-
  tigic ad oculum in excernis circa varios liquores;'cecevifii1
  nam quei vinum, &ipfa vrina, fi igni exponancur, coloraeio-
  resfiùnc.                                             „ »
          Quo fuppofito traguli vrìnarum colores expendendi
  fune : vrina ergo alba, & aquea* que fubftantià fuà cenuis eft,
  ©b  falis, & fulphuris defettum talis exit, fìgnificac que e-ven-
  ti iculicr ud iucem aci4ara>^^mi0am'1iànguihi'$'féi:men taé icf<
  *., ...;.. s                                             pera,
-VV* 
           &e         CURSUS  MEDICUS TRACT. I.
           rem; fic que contingit in his, qui  ctuditate  labòrant, &  ca-
           chetticis, Se hydropicis, ex co, quod fai, fulphur, Se oleum,
           qux'proculdubio cum alimentis  aflumuntur, in ventriculo
           debili non exattè atcenuantur, ica, ve pofsinc fero exatte com-
           mifceri, fed quafi irretita remanent in chyio, & ferum folùm
           feparatur fere expets falis, Se fulphuris, & idem contingic in
           hydropicis, Se ad hydropcm paratis : dcfettu namque debita?
           fermentationis in malta fanguinea partes falinx, Se fulphuree
           volatilifari non  pouùnt,v nec feparari à crafsioris fanguinis
           malfa : vnde ferum finepraedittis partibus feparatur in renibus*
           ideo que vrinx deficit color, & odor,  ob quam caufam etiam
           coneingic, quod prxdittx vrinx, ve potè attivis partibus detti-
           tutae, longo tempore fine putrefattione petdurent.
                   Urina fimiliter aquea indicium eft  in calculofis  pa-
           roxifmi nephritici immineneis, eoquod veiob fapidem in re-
   t-l_    nibus cxifteneem vr/na percolarla, vel quia parces falinx, ter.
?w?a]?erC0* renx, ac fulphurex in ipfis renibus coagulaucur, Se  ibi fubfif-
           tunt cranfeuntibus tantum ferofis, & aquds, vnde vrina aquea
           refultat; Se totum hoc quod de vrinà albi dittum eft, intclli-
           gcndum venie proporeionaliter  de pallida peleari, Se firaiii-
ynna latte» £«1Sj qU2 folum diftinguncur fecundura magis, Se minus;  ilio
           folum  notaco circa latteam vrinam, quod hxc non fic talis ex
i         defetta folam falis, & fulphuris,  fed accedere  debec  maceri?
  -        alicaius albae, liquidx que commixeio, ve fune femen, pus, pi-
           tuica,  chylus, Se fimilia.
                   Urinaciim vero, qux vlcrà flamm colorem confticu-
           t£ funt, caufa fali,& fulphuri copiofsis, Se vrinx  incottis  at-
           tribuicur fimul cum aliquà porcioneconcenti crafsioris : qux
£"?*!.^^ abundantia tam falis, Se fulphuris,  quàm fubftantix crafsioris
           duplici modo poteft in vrinà concingere; primo laxatà fan-
           guinis cexeurà; fecundo fine ipfà : laxatur fanguinis cextura in
           arfettibus calidis, Se maxime in incendio febriii, cune que fai,
           Se fulphur  faciilimè cum fero elabuntur;  fine  laxitace auccm
           mafiae fanguinex, quando magna copia falis, & fulphuris in
           corpore geperatut; prafenim ex.alioacntis, Se potibus talis
                                                           $aturc> 
           -  ...    .-...■              -, a          ^'-
              *   CAIV HI. SECT.1E,' * ^_ ;, è [i: i>7
iiitìit~$ ,"&: alias no evacitàtur'per communia érntincìoria,tunc
qùe facile feròfé  ttiàtetìx' miTcecùr, ipfara cingir, flavx que»-
vel alias nimis tinttx redduntur vrinx vel ratione liquoris
prxcifè, vel ratione fubftantix alcerius  vtinx coramixtx, qu9
 pars chyli, vel fanguinis iudicari debec.       ( .«..._ -1S  ,
        Iuxtà variani ergo qaanti'cacem, Ócnaturamtam fàlisj'
 & fulphuris, cruàm pàrriùra fanguinis, &  fucci nutriti) multi
 emergunt colores vltrà flavum, quos divifira oportec exami-
 nare. Prima igitur occùrrit vrinarlaramea,qux adinftarfpiri-    ,
 ras nitri cuoi fulgore rutilat, qualis repencur m febre tertta-na-.  mea.
 intermittente, fic que talis à portionibus falis,Se fulphuris vo-
Jaciliorisfero admodtira mixtis, fiumi  cura .partibus retorri-
 dis, ■& aduftis in parva portione com mixtis, quam ob caufani,
 tenuis feft, cVcorufcansj/fignificat óùe magmi m' huraoram in*]
 cendiam fimul cùm tèriufcàte .cÒpiùnttunv  Urina crocea, r Vn'na croce*
 qux 1 incea eodem -'eoi ore tihgtt, Indubicatum que eft itterici» -_.
fìgnum, cune proda citar,  quando fai,  Se fulphur maxime,
■abundant in"1 mafia fanguinea, '& comaiuniterf.fcparantiir in*
 ltépaee,le ai nr tir ''queaS'cylr idemfolleam, pacnori per dnttuS -
 hepatisIsilrarioskùm vetò'in nis adeft oSftrùttio,'tiìi§ non fe*>    r-.   . i
 p^ratur1, feftrerainetcommixea fanguìni, inde que totus fan- :
 guis inficàur,,crocei que colòris-rèdditur,  confequenter que?,  ■:-.
 ferum, cjuod' à; fahgùin'e feparatur"refetcum eft  non folùm fa-
 lc'&'fu'Ipffure, fedqiuf.tTs"ètiam partieulisbilis exquibus ora- •
 rfibus refultat  Croceus color, qui propriam tinfturam linteis-j
 comirainicatr&eauerà rat'ìone quamlibcc fubftantiam ioficit,
 vt in albo  oculóram,"-Se  in coca ittericorum cute manifefiè?
 videcur.      .'-'"'."'                            - 2>-  :
        Urina rubra duplex eft, & obfervatur; alia eft  talis. vHna rubra
 ratione liquoris, oc talis'eft tenuis;  alia ratione  contenti, Se  duplex,
eft crafTa, Se non  nihil opaca. Prima-dependet; à copiofo jale,
 & fulphure, fero"que rubro  propter fanguinis apundantiani,
•et'faxa m téx turarci à fero ipfo non omnino feparati,  -talis-que;
 Vrina & rubra mingitur,8c talis pei manet; rubra vero, & e raf-
 fi; qux talis eft ob fanguinis commìxtionem fimul cura vi ina
   'l                       N                     excun« 
Vj-ìna  r-ìn-
«Us, & nigta.
J»c{dr*iatk'-
liivida  per*
aiciofa. _
Corenta prx-
texrmuulia»
5>g          CURSUS MEDICUS ,TRACT. I.
é'xeunris, propter laxaro renum fubftantiam, eorum ve portio
Vbs apértos, aut etiam propter venx, arterix ve apertionem,,
ralis non perdurat, fed fubfidénte ad fundum fubftantià craffà,,
& rubra, liquor pariter ruhcdinera araiteit; quarum rubra te*
nais incendiuramaximum fignificat, rubra vero craua venu-
la: apertionem,  vulnus ve, aut ykus in vijs.vrinarijs, indicati:
illa verorubra-, qux fine fanguinis rnixtìone.exernitur., vtplu*
rimum contigic infebribus cominuis,& acutis, in feorbuto,*
Se pthifi confirmatà : quarum tìntturarura rationes. acciiratif-,
fimètrattacas videre eli apudff Vvillifiùm ttattatu  proprio dei
vrinis.
     :   Quodfpettat ad vrinam viridem, St. nigram>  notato'
prius, quod viridis» quale eft porram, Se nigra quale aeramene,
tarai fere numquam à Medicis obfervantur,.& Jolura occur-
rere virefeenrem, & nigricantcm,quxà Medicis communiter,
voeaneur viridrs, ócnigra; & obfervari debér,  quod vel  calcs>
còlores funt in vrinà permarienres, vel cranfeunces;.  perma*;
 nences vel funt ìtteritie, vel fanguinis virulentià,  Se maligni*,
tate affetti  figna ; vel funt tranfeuntes, & vnà folum,  vel alte*
rà die durantes, Se tunc hyppeondriaci afféttùs folent effe le-»-
 vamen, & criticè accidunr; in febribus vero malignis,.in itte-^
 ronigrovòcato, Se in fufpicibne  aiTuraptivepeni pefsimanv
 & lethalefignum exiftanc.Li vida vrina eiufdem fetè.copdicio^
 nis e'ft,femperquefufpetta5numquamenim criticè excernieury;
 parafi talis fiat ob commixtionem nigri  humoris,  lignificar.
 evacuationem ipfius dirainutam,& non fufficieneem radicare,.,
 ideo quelicèt nigra perniciofior fic livida, quando fymporaa-
 tkeemiteituri poteft tamen àliquando criticè  evacuari, quod-.
 lividx vrine non accidie qux nunquam poteft bene indicare*
 & hxc funtprxcipua, qux circa vrinarurn colores explicanda^
 occurrunt ; opportunum ergo eft; preternaturalia vrinarurn,,
 contenta, eiorura que fignificationes psrquirere.
         Suppofito ergo, quodiarn diximus de contento vrU
 nx in ftatu naturali,  nunc feire oporter, vrinx contenta prg_v
 Mroa^ajja-yefefeypjvc^Ww/-v«"l particjjlàrlai, Ypiverlalia,,
•/...« 
Significatici
                   CAP.  ht.S;fiCT.:ff;         >   ^ 2*
ijux p receda nt ab omnibus liqùoribus human! corporis. Se
ab vniverfìs ipfius partibusjparcicularia vero fune exerementa,
aut faperfluicates alicuius- particularismembri : vniverfàlia et-  ^atcn«aj
go paticer, ac particularia vrinarurn contenta coàlefeunt  tara  qua.
ex refiduis materix natritix, quàm 'ex portione materix mor-
brficx : cara hàc tamen diftinttione, quod vniverfàlia à  coca
malia humorum, ve proximè diximus, dependent, ipfius que
 ftarurn fignificarrt, vein febribus, eacbexià,'&ca2teris motbis,
 qui vniverfales disuntur;  pàrcicularìa vecò concerna alicuius
 parcisexcreraencafanc, & ipfius difpofiuonem demonftranc,
 hxc que funt in duplici differencia, alia,que àlicuìusjparcis re-
 motx aftettum fignificancvélialtera  ab  ipfà derivaritur, vt
 pus in vrinis empijcorum, Se pchifìcoram, vcleorura, qui he-
 paeis abceflii, vel alterius  fimifisparcis laborant; alia fune,qux
 folum lignificane ftatum, & difpofitionera partium, Se viarù
 vrinx exereeioni mfervientium, vt fune pus, fanguis, calculi,
 pili, Verraes, & mucus veficx.
         Univerfalia icem contenta vei funt'in  fuperficie.vri-.
 nx, vel in toto liquore natant, vel in fundo fubfidenc:  in fu-^
 perfide vtinx exiftunc bullx, Se fpama, Se pinguedo, vel oleù;
 cum liquore commixea appàrenc pituìcofa exeremenca,  fedi-
 mentuni farinaceum, fquammx; infundo autem refident cai-
 pulì, arenx, & mucus veficalis.
         Nec folum ratione contenti peccar vrina, quando
 ipfo abundat copiofo, &  praeternaeurali, fed eciam, quando
 ilio prorfus caret, ve contingic rauleories in principijs febriurn
 concjnuarum,quxtenues folenceffe, & fine concencojnec no
 in aftettibus lienis, in vnivetfali cachexià, Se fere in omnibus
 morbis,.& corporis afkttibus, in quibus  adraodum ciminuca
 eli fauguipis fcrmenratio, vel ptopcer defletti! m principioMm
 attivorum ipfius, vel prOpier crafsiticm, Se vifeidiratem talera,
 qux impediat  feparationem non folum falis, & fulphuris, fed
 etiam partium crafsiorum cam fanguinis, quam chyli, fea hu-
 moris nutritij..     . / CC;
         Poftcuam, de coneentis, Se  colore egìmus, Teitat dei
 •■■'..*                      -Na                   vrince
Qua;  TuperS
natant.
 Affina fin*
Contento. 
           iqo        CURSUS MEBICUSrTRACT.  I.
           vrinae odore, & confiftencià,-trattare, propcerea quod, licer
           quali tas fit vrine; odor; Se confìftentia fubftantìe modus, arri-
taiis^iia"1"."  ^o priuncur ab vrinx liquore fimul, Se ab eiufdem eootencis.
    '■'■ ~jy    Odor.ergo ip vrina fanorum, vt dix'irpus, eftì lìxivialtS'cuicn-
           que cògnitus; ip fc tamea in. vrinà. prxternaturali duplicitec
           peccat, vel quiadefioic, vel quia -depravatui* :  defficiens ligni-
           ficar vel. Honoris pai-vara, moram. in corpore, vel diminucara
           fermeneaciopera vel alimenti in ftomacho,  vel fanguinis iw
  _       venis, qui defettus communiter cxplicatur  pecdebilitatela
           caloris nativi; depravatur vero, vrine odor vel ab• afiùmptis-
poetor vnde?. foctidi?, ve aìlio,ca'pà, caffeo pucrido, cerevifià fcetenii, Se fi-
           mìlibus,.velà,eorrupcionefanguinisrauc exalceratione in ali-
           quà pàrce. incernà,:&puris cum.Iorio, coramixticne; fed fre-
           qaentiùs foetetvrinaab viceré renum,, aut vcfsicx;  his vero
           deficiencibus, fempereftpefsimum figuura,  maxime in febri-
In  malignis  bus malignis, in quibuseft lxchale; nifi criticè. evacuecnr,  vel
.gcinmus..    alias optiraafupervenìenscrifis.xgrum.liberet.
                ,.•  Confiftenriaaatera vrinx nacuràlis eft lixivialis  vini
           tenuis*. vel cerevifix optimè cottx confiftencix xCjiialis; deviar
           tamen ab hàc naturali confiftencià quadiapliciter,. nimirum
           cafsicie, aquoficace, perfpicuicate,.vel cuthulentià»-quibus co-
           prehenditur oleoficas, quxexcrafsicie,, Se, perfpicuicate fimul
           iunttis refùlcat; craffa red'ditur vrina ex deferiti feri, vel e»
r          ap'raixtione erafìx materix tam per aduftiopem,quàra per diC-
          > folutionem genite,  accedente  fojpiùs rpaxiràà.  copiar ingdii
ErafTumv & alimenti.  Notandam antera eft, craffumvnon effe idem, ac
^mnt..      turbidura; nam mulcafune crafla, Se. perfpicua, vt glucen  pif-
           ciamìiquatum, &alburaen ovi ; cenuicas aiicera in vrinà acci-
           die vel ob percolatloneni, vel ob crudicacem; ob percolatio-
           pem,.dura,obftruttio adeft. in renibus„vc.contingit in calculi^
           ob cruditatem ex defettafermentationisjvc fuperiuadixìmus:
           gerfpìcuitas contingir in vrinà ex minore- copia falis, & fuU
     _   .. phuris in vrinx liquore, &,maximà cura ipfo vnionej; tutbu*-
 ***** EeI t1 iemia.autemi vel ex liquori* eruditale}, vel ex alienx;fubftan**
           riapcoffiuaixcionet. ro'co :•  '  ^anoò '>L '.:   .Vi 
                 C'ÀP. iti. SÉCT. IL             ioti
       Qux vrinx tutbatio quadruplicìter, accidere  folce
Primo, quando turbata exit vrina, Se turbata  permanec.  Se*
cundo, quando perturbata: mingitur, Se poftea clarefcit. Ter-
       > ,    , r    .  _     ., &      ,r      y-v      .      Turbata: vrl
tioV quando clara exit, & polteaperturhatur.  guaito,  qnan-,  njB ditferear
ào clara m'ingitu'r, & clarapetfe'verat; qux effetti!um diverfi-  ùx*
tas hoc modo explieatur, memoria reperendo, turbatam  vri-
nam dici Ulam, quanti vifus non penetrar, ita, vt ipfà interme-
dia res non perfette: videantur nifi: admodurà confale» claiam
è conerà effe illam, per quam vifus penetrat, ita, vt quxeum-
que corpora media ipfà ciarè pcrcipiantur; illud etiam notane;
dum eft, vrinam tuibatam dupiiciter'fieri polle,  vel ratione
 contenti extranei, vel ratione proprix fubftantix. liquorofx>    <   : •»'
 ratione contenti extrahei tutbatur vrina, quando ipfi commif-              <
 ceturpus, fanies, fanguis, aurcopia humoris^rafsi, qui pitui-
 to(ns communicer dicieur,- ratione  vero proprij.. liquoris, Se
 modi fubftantix ipfius tUrbatur  vrina,  quando partes  falinx^
fulphurex, Se terree, qux partes elementales' vrine dicuntur»,
 non benecommifeentur, neque intime vniuntur,. fed poiiuS;
 cum feroconfunduntur.
         Urina, qux eft turbida ratione contenti extranei, fx-.
 plus clarefcit depofitàad fondura extraneà materia, qux fem-
 per in fondo óbfervatur in loco fedimenci,  qux fi  vlcerius
 comraoveatur, & agitetur, percurbatur iterum pio libito,  Se
 tàJis vtina nuaquam clara mingitur, fed perturbata, nec per-
 turbata permaner longorempore, pecencibus  infimura locum
 ebrporibus excraneisiiquOri confufis, illaverò cutbida vrina,,
 qux fine exeraneo contento in ipfà liquoris fubftaneia curba-
 ta mingitur, vel darà, eft illa, de qua vetifi'cantur quatuor
 facies fupradittx; & fané tmbiditas liquoris procedic àprinci-   *•&#«*»&■
 pijs eiemencalibus vrinofi liquoris, prefertira à fale, fulphure,
 Se terrai ficut è conerà clàritas  a  raixtione coraraodà, Se pro-
 portionatà prasdittarum partium cura fero :  illa  erga vrina,
 que/eurbauexcemicur, Se talis  permanec, fignificac, naturano,
 non rette operari.nec potente^ effe ad intime vnicndùm pac-
 tescrafsiorMcum fero) quodiuer» eft, gc vrinam non effe 
           ì&£       CURSUS MEDICUS -TRsACT. I.
           rScnècottarn roperatio igitur illa, qua; cottio in humano cor.
           pore dicitur, non folùm continetur in his, quxvtilia funt pra
           humano corpore, fed etiam extcndicur ad mera excrcmcnea,
           ideo que communiter dicitur, effe crudum fputum, alvi cx-
           crcmenca, Se ipfam vrinam; & quidem re vera vrina talis, qua;
           turbara mingitur, Se permaner expers  eft omnino cottionis.
                   Illa vero, qug perturbata mingirur, Se pòfteà claref-
 &cunda.    Ciz>cx co eoncingic, quod maior pars falis,.& cccerorum  rec-,
           tè commi-xca eft fero, aliqux vero parces  non omnino : ita que
           poft mittionem brevi cemporefeparaneur,& vel adhairent ma-
           tulxiaeeribus, vel pecupe ipfius fondura, inde  que liquor vri-
           nx clatusredditur : ideo que apud aliquos.prxdicia vrina pò»,
  JCcrua;    tjus confufa dicicur, quàm eurbida. Quando vero clara min*
           girar, & pòfteà eurbacur line iniucià excernà, ni'raio videlicét
           calore, aut frigore, vel immundicic maculx, ealis mutatio e5«
           tìgic ex eo, quod elcraenealia vrinx principia coti liquori co-
           mixea fune, Se  vnica, non eamen liritte, Se periettè,  ideo que
           deficiente corporis calore, laxafilla, debilis que compages fa»
           die diflblvitur, vrina que turbatur; qui  efFettus non incon-
           grue à Galenicis explieaturafferent-ibus,  ralem vtinam  fieri à
  .Qparta»    Caflore coquente, fed non confuramante  pottionem; quare ab
           ipfis reputacur fìgnum incipiencis  cottionis.  Vitiraa vero,
           qux fòlura reduttivè, Se per co nera riera cem reponicur  ineec
           tatbidas, eft illa, qux clara mingitur,  Se  talis petdurac,  qux
$fwiaquea.  cZum eft in duplici difterencià, alia quidem aquea,  qux  panì,;
           sue nihil participat de fale, Se fulphure, vnde propter defechi.
           principiorum  attivorum non advenic ipfi alceracio, & corrup-,
           rio; altera eft opcirne cotta perfettx faniea.cis  fìgnum, colore,
           aurea, vèl citrina, opeiraxeonfiftentia;, Se cum debito fedirne-;
 •*         to, qua: perfette cotta commaniter dicitur; Se in hàc propter
           intimam vnionera partium attivarum  cura fero difficilis effcv
           earumfeparatio, ideo que  permanec ealis, qualis micia  fair,
           fignificac que  in fanis integrata fanitacem, in xgrocis perfetta.
           jpateri? vittoriani» fpicituum, & nativi calidi robur.        ,
                   gluant.ucQ auteip valeat pawralis calar in vtinx eoe-- 
                cap. iti. sect. n;    ;    ?x   %*$,
trìòrie,& adcontinendam ipfam in debita confulemià, & par-
tium vnionc, confile manifefte, ex eo.quod contrarium,quo4
eft frigus, vrinara facile corrurapic, St  fimilicer," quod caloc
maxime iuvat in omnibus, qnx in externis coquuntur,. ve do%
cctexperientia : vnit namquehererogenea, impedic qpe ipfor
rum feparationem, immò eam,  qux fieri incepir, emendati
qaam ob captarti vrina; qux perturbata  eft, fi prius extitit eia-.  Mo(jus vn-n^
ra, fi immergatar vas in aquam calidara, ibi que aliqao tem^  ciarifìcandù
pore detineatùr, priftinamdaritàtcm recaperac.
       • Cura autem hticufque omnia pixeipua  expenfa fine».   .\,:n'-  -ifot
 qux'conducPncadcomptehendéndam vrina: fignificacionem,,       .   i
 coronidisloeo decidendum eft, quodnàra prxftancias  fic fig-.  A$*s \rXr^
 nam in medico vfu, vrina viddicec, an palfùs?  Quod, vtve-.  tantiustì^aS-1
 rè deddanrr, recordari oporcer, vrinam folùm  fign ificare af-«  r*1IU' '
 fettus generis venofi, <5tpriiTcipalirer eruditaceli), -auc cottio^,
 nera caufx morbificx, Se affettus viarum Vrinxrrenum videliV
 cct, vteri, & veficx; pulfom velò Variari in multis  alijs affec**
 tibus tam fpettantibus per fé, <5c immediatead  facultatem vi*r
 calera, quam ad alias : quare conftat generaìius effe fignum>
 puHura, quàm vrinara.  Srmilieer fcicndumefti quod compa-'
 ratio pulfùs, &vrinxin rarione figni folùm dèhet incelligi  ire.
 affettibus, in quibus ambo fune figna, ut in febribus praeferrirn
 *ontinùi$,qUa?xquaIieer fpeéranc ad genus venofam, &  ad*
 organa vitali*» cor videlicét, cVarcerias : nam in ipfisfebribusU-
 tam adèft coelio, vel crudicasmacerixi quàm debiiitas,aut rcK
 but vitalis faculcatisì'nam in arTettibus, in quibus alceram fo-'
 luraetifignum, rion'potefi^ineelligicompàratio nequè quoatL;
 falutera,nequequoad mortemi licècfcroper  certum  fic, puù
 fura pravum inquo&umquecorporis  affettu generaliter effe
 pravum fignaro, eo quod deficience pulfu dèficit robùr vitale,,
  & hoc deficiente vita dèficit; non autem fempcr,  aevirtus  vi»
  talis integra eft;infertur faluraris ftactfs :  vnde prxftantifsimiL
 effe pulfom^ conftat, ad fignificandam mottems non vero  ad •
 falutera; immò neque ad vitata; nam   mult£ font caufx, qu£
 poffnne hominem mterimerevaìidurit/c^rgrbuft'um,  non  fo- -•
 j^qwrpx, fed etiam interna^-                   JJÙP&- 
          Sfó*        CURSUS MEkIGUS  TRÀCT. I.
          -*■  ""    Urina vero in morbis, in quibus  fignificat, maxima
          eftfalucisindicium/excepcà conftitione pefiilenti, in qoà vri-
          na fallir, nam non infercur, vrina eft perfette cotta; ergo vi*
          veeegrocans : nam experientù, Se obfervacio Auchorum con-
          ttarium docee : bona namque vrinà, Se bono  pulfu moriate
          xger; illud aurem habec pulfus fpecia/c, quod licèc cura opti-
          mo pulfu pofsit homo incerire, eciam in illis morbis, in qui-
          buspulfos debec lignificare, cura pefsimo vero vira fopcreffe
          non poteft, etiam in morbis malignis, Se peftilencibus confti-
          tucionibus : vnde non foluai  prxftancius fignura eft pulfus ad
^Quxftionìs  mortem, & vrina ad falutem, fea prxftancius -eft pulfus ad
idcwfsiot    moreem, quàm vrma adfalutcra, eoquod  vrinà exiftenti bo-
 .':•..       pà interirepoteft xger,etiam in peftilenti  conftitutione; pra-
■ *i.w. ?.    voanteraexiftentepulfu,femperfignificatarmors/exceptàfo-
          lum hyftericà aftettione, in qua prxditta  teguJa iallic, nani
          omnino deficiencc pulfu fenfibilicer, & etiam refpiratione, nò
          fequitur nece.ffario, Se infallibiiiter raors, & eodera ,raodo hl->
          lerefolet pulfus fignificac io in affettibus, qui  cordis propri)
          drctincur, ve funt deliquium, Se fyncope :;  in illis namque pul-
          f5s deficit,Se raors non fequitur-neceflariò, Se ìnfallibi-fìcer:'
          ideo que hi cafus excipi debent à communi regulà lignifica»*
          rionispulms,                .....             /.- '<  ..'-.■-
           srn'       Illud autem  obfervaii.debec  prò  cerclori ftabi-ì)
          liendoprefagió,quodmultociespoteft reperiti adhuc.proxi-.
          me ad mortem vrina optimi cum pulfu pefsimo, difficile au-.
          tèrn admodura.cftjpulfom elle optimum, Se vrinam  pefsimam,
          eòqaod pulfus optimus fieri non  poteft fine  bono ftatu, Se
          cpnftitutione fanguinis, nam ab hàc maxime pulfus dependetj
          fanguinis autem bona conftitutio reperiti  poteft vitali faeul»
          tire exiftentidebili, ex alia caufà diftintta ab.  jiaraorum dif-
          ttotìeionévex virio videlicét alicuius partis folid^, vel ex ani-
          mftfiumfpiriruum defettu; vrina antera foìiimjppteft viciari
          •vitìatà  huraorali difpofìtione, vel  virio reperto, in proprijs
           inftì.amenci)s, &in hoc cafu omnino turbatile vrinx lignifica*
          tiorfemper alternare; oculis  haberi debet)  quod ftequencè»? 
                'CAP: "HT.rSgCT.                 Wf
'reperiti"non poteft pefsima vrina cura optimtì pulfu, -ncque
pefsiraus pulfus cum operava vrinà  propter mutuum conferì-    ,
fura, & geneualem confpirationcm omnium faculcacum cor- ' P11-**1**"*
poris inter fé, ideo que etiam fi in malignis febribus, & pefti-
lenti conftitucione reperiri foleac vrina perfette cotta cum
pravis,& periculofis xgri rebus,fi hec cottio perfeveret equa-
liter,& in  morbi ftaeu, aclhuc Mcdicus eonfidere debec  de
^groci falute.  Ec his abfoluca manee vrinx, prò ve humor
eft,& prò ve fìgnum, genecalis trattario;  quam, vt potè  ^b
càdem fece materia proveniens, fequitur fudor.
DE  SVD©RB
-:..'; -.:'^
    lUDOR ergo eft evacuatio humoris ferofifub aquea firma
    .  pertutem, eìus vi vafcula erumpens : hxc vafcula font  u Qtrim *
     , minimi rubali in poris cutis exiftentes, adciiticalara q
*commanicantes, qui fingulifubiettam hàbene rainimam glan-
 dulara, per quam ferum, quod eft fodoris materia/fegregatur*
 Sudarfxpe fepiuseft faifosobadmixtionempattinm falinarù: .      ..
 caufa igitur. efficiensfodorisnaturalis generalker eli- calor à '*  r *  ^
 fole, aere calido, exercicto, tegumenei's, Se fimilibus : ham ì
 prxdittis caufìs fanguis notabilicer agicatur, celeriùs move-
 tur, fimul queareeriarum ofcula cuci proxima aperiuncur; vn-
 de pareicurxt/erofeà fanguine feparatx poros cucis pervadile,  ExmomTàts.
 &,fodorem conftituacqai diftinguieur ab iofenfibiK trahfpi-  guinis *ufto<
 racione in eo, quod hxc adraodum attenuaeà maceria fùb for-
 ma haiicùs/aue vaporis fiat* fudot vero fub aqax forma; ideo
 ■que magna feri copia, & copìofa Iiquidorum affumpcìo fimul
 cura pororam apèrtione maxime ad fudorerp conduciti ideo
 que fodoris excerfio fudorera de novo provocar,  fi vero non
 abftergatur, fodorem impedir, quia nimirum ipfe fodor inf-
 piffacus poros cucisobftruic, cura vero decergirur, ipfìfervan-
 tur aperti; quam «edam ob eaufarn multi  circa focum, aper-
tura ve ignem difficufeer fudant, qaia ob ficcicatem  claudun-
 tur pori, Se mhì-etiam polibalneum^Iaxatis ab ^htìmiditate
                         O                      poris, 
          futf        CURSUS-MtrDIOUS TRACT. I;
           poris, farilcJudanc, in partibus  etiara, magis occulti*, & alt»"
           externo aere minus condenfris, Se induratis,  facilius, quànt
-3i—*i"-v    alijs, foderemara:.                  ;   .    j.     v  . r l
                  Multurafacit ad fudorem naturalis pororum conili*
CalWi,& ku-  ratio, & propriura temperamentum; quare graciles,biliofi, oc
»idi,cupo-  Oicj3ncj3olici diffìculcer, Se parcè; crafsi aucem, fanguinei, &
Cucile fudànt  pituicofi faciliter, Se copiofein fudores erumpunt; .& nonfot
           lura.conlliaitio naturalis, fed etiam adquifica difficulcaccm fa>
           dpris indisei.c, ideo labri, rufiid, laboriofi, Se qui nudo frigo*
           ri, Se .calori exppfiti nudi ambulane.difficile ad fudoiera per*
           moventur; ratio autem, ob quam in fudore.puamtunvis pro-
sar fanguis  fofo no exit fanguis, eftvquia tenuius mulco eli ferirai fangui-
BOA.ezeaci    iic, ideo quefepàracur'quod  tenuius eft à'crafsiori parce per
           glandulas minutifsimas, qux fanguinem  non  admiteune, ve
f  ; '      potè crafsi or era, & magis corapattum, celie-, quando fangui-
           nis fudprcoptingit» eft omnino precernacuralis, vel rarus, SÌ
           tniraculofos, quemadmodura concigir in Chrifto Domino
           5alvaeorenpftro,.quienìxèorans in hocco prx pavore, & ca:*
           dio fattus in agonia, fariguinerp fudavir, &multoties obfervaì
fuior fasgu*  jus f^jc fador fanguinis à piraià ipfius diffolutione, Sc-'lpeciali
w?s        malignitacc omnino, firaili ei> qux reperitur in ferpente ha:<
           naorrjioa, qui fi hominem mordeac, ftatim tocus in fanguineas
           cyacuicionesprofanditur, non folum per vias^ordinarias, os
           nimirum, nares, yripam, & afvum,. fed per loca piane; incon*
     ....... _.  faeca, aures nimirum,.angulos oculorum, gipgivas,  Se  vn'ù
           verfos corporis poros, ve referc Sennerrus., comprobac-quq
           his elegancibus Lucani carpiinibus-                       •
                              .                                ' ■*?'
               t Jmprefshl  deptes ^emorrhoh- afferà Tulio* «             i
                Magnanimo infreni, mirami que Catonis-x  :            3
                Vt quefolet pariter totufe effundere  fignis           '*)
                CorycijPreffpra croci :fic.omnia,membra
            A,  JEmiffere fimul jutilum pròfanguine virus.
          , ^ „.   Sanguis erant'hc^ymA, qMAcumquefor amino-novh
           f $MMrigb.kL UrgtfirtMgafi<iluor\^i^^j^mt^ .
r
i 
          .t .-   cat. m'SBffr-: tf."   /       fa
■■'mi iAttpttnUnares\ fudor rubtt '.omniaplems
 i    Membra fluunt venis : tottcm cftpro valnere corpus.
"Naturale eli nuikis, etiara fanis, notte in letto fudare,' imììio;'
 qppiofius,-6cfadiìus dormiencibus, qUàm vigilantibus :  cuius  ic yn^
 cv=entùs caufa difficilis reddicur'ex co, quod freqaens fudor is^'
 caufa uVvehemenS'corporis exerdtium,cui manifefte opponi'
 tue foranus, & quies; fed facile eft, notturnis fodoris caufara
 reddere»iì- aceendamasr tempore fornai, licèt iupriìr*c|pro+*a-
 birus corporis refrigeretur, fìat que' huraoruro, Se fpiricuura
 ad intra retraótio, in fomni autem progreflu, teguraencorum
 etiam opera <adiuvante> eutem neCetTario calfieti, aperirique
  poros,,pec quos.facile fudor effluir, prxfertim illis, tjaì nabi-
  tu corporis.gaudeotlaxiori, &rferoaliquantùlura craìTo.quod'
  detineeur in habitu corporis per dieni; per nottem aùtera ac-
  cedente corporis incalefcenriàiiquatur in fudorem.
        , Quadri  foleccircà fodorem,an fitevacuacio naturalis*   Qu*ftio«
  Ad quod dicepdum eft, quod fudor non eft evacuatio natùra-
  Us, quatenus ^fit neceffarius ad vitx confervationem, quem
  admodum  expulfio liercoris, Se vrinx : nam multi vitara fine'
  fodore fanam cranfigunt; eft camen naturalis» qaatenas con-
  tingere fol.ec, Se frequenccr experkur -iinè caafà prxcernaca-
  rara, vcl/énibili openacronum ixfionc, '&alias eft  evacuacid
  exerementitij hamoris, qui natiirah'ter collìgitur in corporea
  pon tamen feraper intra naeurales cermrnos continctnr, fed fi
  deviet a naturali mocfo,& menfnrà, prgpeematuralisredrìicur,   -/ r -
  de quo in Pacholegià': illud folù pronanc annotare oportee,
  fadoré duplici ex capiccdici polle naturalè,aue ptxrernamralé,
  ratione nimira  caafx,& eftettùs; ratione caufx naturalis*dici-
  tar, qui procedit à caufis naturafibus, Se fine  irritatione in-i
  duttà ab aliquà cawfà prxternaturam» quem ad modum in fanis
  contingit, in quibus etiam eli naturalis  ratione effettus, quia
  ecdit io hominiscommodam;fÌ vero a natura  irritata a esa-
  la pi'xtcrnaturam fi.u fudor, & conducat ad fanitatem, dicitur
  prxtecpacuralis ratione caufx, naturalis autem ratione efTcc*
  tjisjfi verona jcau^figat .pixcernaturali,  Se, induc-at corpotl
  i  ';i                    Oz                      darai 
flfòS;       CURSUS MEDICUS TRACT. t
daranura, omnino pixternatulalìs  fudor dicitur, non enirri
idem eft, fudorem effe preternacuralem, acnoxiam, vt vidcrc
eft in fodore fympcomatico, qui ptxternacuralisabldubio di/
Se poteft efievrilis, ideo. que. congrue: a Mèdìcis- explieatur
afìerentibus, talem fodorepi,  vt & alias fymptomacìcas èva*
cuationes efiemalas, vt fignum; bonas.vetò, vteaufam.
ifl ■
           DE INSENSIBILE  TKANSPIKÀTIONE».

                TJM femel de fodore-pertrattavimus, non erit abs.
                [se tantillii adderedeotdinarià corporis evacuatione,:
                qux infirafibilistranfpirario dicitur, ve potè: qux fini-
          tima, &,vaidè,fimilisfodori di; in eo tamen- diftintta, quod
          fudor eli evacuatio fenfibilis, in qua', materia  exit: fub forma
          aque; in evacuatione autem, qux tranfpiratio dicitur, mate-
          ria, non. videtur, exirquefobformà..halitùs, aut vaporis; non
          tamen eli omninoimperceptibilis, naraia tempore, hybcrno■■
          obfervatut, è corppre eraitti maximam vaporum. copiarci ad»
          inftar fami, prxfertim jn pucris, in quibastranfpiratioeft co-
          pjoftfsiraa : obfetvaturtaraen potius frigido tempore, quan-
          do minus eft effluvium, quàm,calido,, quando eft maius, eo
          quod vapores à corpore exeuntes à- frigore externo condeni -
          fancur, yiiibiles que redduncur^ quod in aere calido non' iti
          cpneingit: cognofeieur eciam prxditta tranfpiratio per cueem
forponsfox?  Jrt for^ibusyqux; vpiverfo eorpori,prxfettim in coopetti^par-<
          tibusadhxrent, necnon lineds, prxfertim. lineis indufijs, qù«
          ptedittam.obrCaufara iramuaditiam contrahunr.. Talis aucé.
          tranfpiracio ex eo accidie,, ouqd-renuifsimx feri partes in exti-
          mis merabrisàcaloreatcenuantur, & fimul cum- faliginouV
          ianguinis exerementisper cucim«cxtrà;raiecuneur; que: qnitié
          JFuligine&continuò evaporare:corpus,. Se fanguinem vtiliter
&or«uitt^- repurgantjjn tantum, ve fi à frigore externo,balneis; ve aftrin-
Lw       gentibus, & aluminp^s pori cutis claadantur, Se conflipen-
          Bft ì^i^W-S^My0!-ft?ttì^¥ efflu\dc>,morbi exoria«tur, 
               CA?. III. SECT.  ti               To^
leb'res prasfettim, frequencer diarx, Se, fi pravus Irt corporis
apparatus, putrì Jx, & admodura periculofx, Se eciam, dum
corpus aeri frìgido exponitur, obfervatur quidam  imiautajfio
incorpote vifu pèrcepcibilis, minimi namqus tumores, qui
cutera reddunc fimilera Anferi depluraaco, quod contìngit ob
Vappres ibi deeencos,Se- incraffatos. -
        Quam  infenfibilera cranfpiracionem  adeo magnani
repetitìsobfervationibusadnotavirSanttorius,vt hanc folara.  -, r   *À
      t  •       J          e   tlm       • i-            •    Obiervatid
proculene, excedere omnes fenfibiles quocidianas evacuacio-  sanctonj,
nes, qux Sanatori) obfervaciavix' videcur credibilis, nifi in re--
 ciùnibus calidis, vt eft Italia, & fimiles, in quibus obClrAaris
 calorem pori magis aperiuinur,hamores que magis liqqantur3
 & accenuancur,cuius concrariura accidit in regionibus frigi--
 dis, in quibus admodura experitut eaderavariecas raeipne té »
 porumanni, Se ecaeum :  maior namque eft cranfpiracio <in ve-
 re, &cftace,quàm inaucumno, Se hyeme, Se- maior in pueris,
 & adolefcencibus, c|Uàm  in eòofiftentibus, Se fenibus,  & fimi-
 liter in omnibus, vbi eademiobfervecur racio; cui non  oppo-
 nicur, quod corpora hominum maxime laborantiura. denfiora '
 obrerventnr, eo quod cucis in his maxime -induratur,  Se poti.
 oecluduntut, confequenrer que minuicur tranfpiratio.
              DE SANGUINE  PUERPERIJ.
       H'JJtnop fimiliter eli fanguis ille, à quo mulier  in puer-
       ; perio cxpurgacur tempore- graviditatis, Se partùs,
        rion omnino inutilis ; defeivie namque, dum  foe-
 tus eli in  veeco, ad ipfius incremencum; & tempore pmùs ad
 humettandas, laxandas. que vias, quo foelicior, fa'cilior que^^—
 contingarfeetùs exclufio.   Puerperiura dicitur cocum ììììkT*
 tempusàparru, vfque ad puerperx putificatiònera, quod fo-
 lce effe communiter triginta,aut quadraginca dierum/patium,
 trigintain|fceminis,quxmafculuni,quadragintain his,quxfce-
 xninam pepererunt; rón tamen coco hoc  cemporc evacuacur
 fanguis, fedpnmisrancuradiebus; feqqemibus autem ichores
 tantum plus minus fanguine tinttiVqux fané evacuatio ita ne;
 ceftanav&parturientìbus vtilis eftVvr, fi alitando fupprima-
 5ur>gravifsirai; ac Isethales moibi producano^».         PS 
irto       CURSUS MEDICUS  TRÀCT. 1.
      DE AQVA PARTVRITlONIS.
■ 7 V
f Jk L1US etiam datur humor, qui frequenter partura ante-»
jf"\ cedit, Se communiter vocatur aqua parturicionis, cuius
materia eft omnis  humiditas foeràs excreraentitia, qux ds-
tinetur intra membranas  foetnii obvolvences; effluic vere
v*bi radance partu calcicrat foetus, vehemencer que  raovecut
cxitura quxrens, membranas rurapit» <5c prxditta humiditis.
dabicur, qua; fimiiircr vtilis eft ad vias lubricandas, &pirtura
iacilicandura , ideo que, fi preditto; humiditates deridane, vel
mulco ante pareum  cerapore evacuentur, partus  rcdditurf
difficiiis, Se laboriofus.
«3 ì
€APVT OVARTVM
          *> ■            DE SPIRITIBVS.            '.'•;
                                                            t
              "TOMEN hoc fpiricus non vfurpatur proprie apud-Mej
                 dicos>fed folpm analogicè,& fimilicudinariè,pro fubf-
                 tantià nimirum corporis Immani valdè fabriii,,& apt\
          ad rootbra, prxcipno que ad vitales, Se animales fonttiones
          inftrum.ento; «Se licer prxfacà..fubftaneia fub fenfum non cariar;.
%"ci™cl7m  ne.que vifùs, nequetattùs, neque alcecfos euiufvis, fpiricus ta-
|a!pbiles.   men dari, coraprobac experìencia defumpta tam ex celeritatg
          piotùs, quàm ex exer.ci.tio fenfùs : voluraus enim movere pe<
          dem, raanurn, aut digicura, & ftatimpro libico moveraus; d
          vero li^etur, vel abfcindatur nervtis tendens ad organum mo-
          tus, Se ìfemus, ittico'ceiTat operatio talis organi;  cuius, even-.
          cùs ratio alia effe non poxefr, nifi quod ceffec influere aliquid^
          quod ad cateti» operationem requifitum deferebatur, Se  cura,
          pcrviis cavitatem perceptibilera non obtineat,  necelTarium
          èli, fubftantiam ilìam, qux per nervura fertur, Se edeticatf
          tanta, effe fubtilifsimara, Se maxime mobilem, qux fpiritùs
                iiisimè appellaturj ob quatp etucn rariopei» deficientes
                                                         fj)irij
^ppofn: 
                   À fvTffiCt:  IT.    ^        Vftì
1|>iritus ex inraódicà evacùacìohe, vèl alia qua vis caufà, facif-
 limè reficiuntur,  &  recuperantur affumptà aliquà macetià
 fubtili, Se fpiritaofà, vevino,aut eius fpiritu,quod fìgnum eft,
-deliquiura accidere propter defettum alicuius  materia folci-     j
Blis, cùm illà aOuraptà céffet deliquiura, Se debilicas.,             " -
 3vV t     Pro cerco ergo fuppofito, fpiritum in  corpore repé*
 tiri; multi iuxtà faculcaturaMiumerumeoramuniter afsigrii*
 -tlimVanimalisvidelicee, vitalis, & naturalis, triplieem corife,*
 "quenter afsignant fpiritumi anifnaiem videlicét, vitalem,  Se
 naturalem/quorum quilibec adpropriam opecstionem dcftt^
 rietur, Se in Organo, vbi prxcipuè idacec fo asciti tas, genere*
 ctur : vnde cura non folum triplex afsignemr facuftas, fed cui'
 liL>ec cacum, propria  afsiguetur  fedes; animali nempe ccre-
 brum, vicali cor, eV naturali hepar, inxeà Aheiquorum doc*
 trinara in prxdittis  hhmernbrisprincipalibns triplieem gene-"   . ■.   -.?,,*
 rari fpiritura, velue raeroni conft)numi iadicabacur ;  veruni     . •Aiv
 etiara ineer Anciquos- Gaìèni Settaeores ternarius fpirituunl
 mimerus denegabatur, ftatuebacurqae fólura duplex fpiritusV Spìnta*^
 •aaimahs, videi ice r, Se vitalisreo quod fpirirus  defervìc ad de-  tuPlexì-'
 larionem facultatis; eius ve vis ad operacionuto inftrumenta;
 five adfacultatis inftuxum, cùm que receprifsimtim ire, ex eri-
 bus faculcatibusafrignatis dna*folùm influere,  animalera vi-
 delicec,& viealera, nataralera vero cuilibee parci effe i natami-   '■-•5. Ai
 & non opus effe, vt aliimde influat, inde inftfumentó dela*
 rioms non egee facaltas naturalis, fed  folum animalis, Se vita-
 Hs,  qux à cerebro, &:-cordei quxlibec per propria inftmmcn^
 ta, in  vmverfom corpus influunt, aniraalis'per nervos ad foni
 fura, & moeum obeundos,vka!is per arterias-ad  vitalicatera
 vniver ils'partibus elàVgiendara.'
  m   ;    Ee fané hic binarius fpirieùurn numerus, vt pócè^ra-
 tiom conformior, Sead dottrrnx clamate idoneus,retinendus  Duple*,  &
 poms eit; non ex eo quod naturalis  fpiricus neceffarius  noti  *«>£*&#!
 lit  propter impiantacronenr faculcacis naturalis in quòlibec
 membro; fed ex eo quod hepar pars ptincipalis non fir, licèc
 Pobiiis,&admopumnecdfaria,  : ponquiderneft'pars ptin-        « 
11
           ; r £       CURSUS MEDICUS TR ACT. 1.
           ceps,nam hxc prxrogativa ipfi attribuebatur cb fangui fic ai io-
           nis officium; cùm autem iam conftet, fangaificationis orga-
           num venas effe, Se maxime cor, corruic confequenter hcpaeis
           principatus, non tamen ideovdutvifcus ignobile,  & abicc-
           tum reputari debec, cùm vfum habcat ad optimam fanguifica-
           tionera,.& ad corporis oeconoraiam appriraè necefTarium,  ve
           videbimuspoftea, cùm  de attionibus fermo infticuatur.
                  Spin'tus ergo fufficit in corpore duplex,-vicalis  nera-
           pè, Se aniraalis  : vicalis ille eft, qui fanguìni inexiftic, eft que
           cius pats fubcilifsiraanon onerano ab ipfo feparaca, qux ipfius
           motum, calorem que confervats moeum quidem non folum
           localem, fed alceracivum, vel, vt  alij dicune,  progrefsivùm,
           Se inteftinum> medijs quibus non folum fanguis antiquus con-
           fervatur, fed etiam novus ex chylo -gignit-tirj Se quidem  hic
           fpiritùs vitalis in corde gcneratur ob fpecialem fanguinis atte-
Spìtitusvita-  nuacioncra, expanfionem, Se accenfionera, qux ibi concingic,
           prefertim in finiftro ventriculo.qui iam diu fpirituofus dittas
          ,éft, ex eo quod fanguis  ineo obfervetur rarus, fervens, quafi
           fpumofos, & fpititu turgens, qui  deinde cura fanguine attc-
           riofo deferti!r tam forfora, quàm deodara in corpus vnivet-
           fum, in quo vicalicatem confervat, & ad nutrieionem maxime
           ilefervic, qua ex caufà non incongrue naeuralis  fpiritùs dici
           poteft :Se hic dividicurininficum, Se influencem; infitus eft,
pie  upcx. ■   . jp^us pa^ibys intime  adhxrensearum v'icalicatem faltern
           in poteneià, Se attu primo conftituit, & confervat; influens
           vero ille dicitur, qui fimul cura fanguine defertur, parres om-
           nes irradiar,  & cum-inficoeoic, vitalitacem que in attu fecun-i
           do adimplet.
                  Neceffariam  aucera non eli,-quod fpiricus infìtus, qui
           a principijs generationisparcibus  indicus eft,  femper,  vclut
           adamantinus,phificè idem permanear, & perduret;  fed licèi
:\ :        evanefeat, ve ratio dittatynovuspartibus acceda  ab influenti,
           qui ipus vnitusra.oralitec dicitur idem, quem admodura ipfa
           fubftantià partium, Se ficontinuà diffolucione abfamatur,  ea-
           dem dicitur, 6c  hàc ratione fubftineti debet divifio fpiricus in
  ■°                                               ;•      infitumi 
                 tJÀP. 'TV; SSCT.U             ^*?
Trifitum, & ihntientem, ila, ve influensfit, <p\ ctira Tàngoinc
 pervenir ad raembrum;infitus vero, qui vel àptimordijs ge-
 ricratióntVpaf tibus indi, vel firaul cum fanguine, nucritio Ve
 fucco in fubftantiampartium mutatur, ipfis que acccefcit: nec
 prxdi&ùs vitalis fpiritùs folum fanguìni proprius eft, ^d ecja
 rdiqais-omnibus humani corporis foccis, excrcrnécitijs dittis,
 ve ipfos à corrupeióne pra-fervee, & ad propria rauniahàbiles?
 & proportiopaeos reddatj quando enim ifti in proprijs locis
 feparantur, fecum deferunt correfpondentem, Se debitarn fpi-
 ricaum copìam, fine qua ptoffus inepti,  & evanidi effenc :
 vnde bilis in felleà cyftide; falivà in ore; in -pancreate fuccus
 pancreaticus; inTentriculo-ipfius fermentnm fpiritu gaudenr»
 Nec folum fucci in ftatu naturali fpiritibus pieni exiftunt, fed
 eciam cachochymi, & in alienarci fobftanciam converfi, vt in
 pus: quod manifefte conftac ex eo, quod evacuaciones fivt)
 fponeanee» five artcfattxpravorum foocorum, fi modum ex-
 cedane, maximara inducunc virium debilicaeem vfque ad deli-
 qaiumy"& fyncppem :  ideo  que eciam in aquà hydropicòtù|
 -"Scpure fuppuratorum evacuandis modus  adhibendus eli, St
 -menfora; nam, fi confercim, Se copiofè extrahantur, pacientes
 inccreunc, ve iam oliai ducuic Hipp.
         Aliusfpiritus eft animalis, qui in cerebro, In coreica-
 li nempe eius fubftaneia perfeparaeionem  à fanguine areerio-
 fo generami}  quare dubitandum non  eli,  vicalem fpìriturn
 maceriara effe ani matis, 'fivè animarem  ex vitali generari : an
 vero exToIo fpiritu vitali, an ex ipfo, [Se aere, poftea videbi-
 •tous.  Nam prius animaidvertere opus eft> animalem fpirieum
  duplicem effe ratione offici), & nervorum, por quos defertur;
 "alius enim à cerebroipfo derivatur per nervps cxoreos ab eo,
  aliiis veto per nervòs,quioriginem trahunt à cerebello :  qui
  oriuntur à cerebro deferyiant prò mora voluneario ab impe-
  rlo^Anicnx^pendenti, neenon prò exercitio fenfaura, videli-
  cetvifùs,auditùsj.guftùs, òlfatùs, Se prò fenfu tacìùs in mut-
 ^sparrijbus extcf nis> & internisi licèc prò alijs deferviant  fpi-
  tìcus àcciebefio oriundi, qui ìnfttumentafupt motus bontà*
                             K                     nei»
Spirita»  in
omnibus-Tue
cis.
'Anìmalis
cerebro.
US
Xnimalis ex,
vitali. 
          •ri*        cursusmedicus  tract. r.
          pei, five naturalis., qui abfque imperio  Apimae, prò nature nèj*
          cefsirate,& oeconomià exercetur, vtpatet in pulfu, refpiratio-
          ne,& intcrnis vifceribus, in quibus, etiam nobis noncogican*
          tibus, immò Se dormientibus, motus fit.
                  Multi Rccenciorum vnicum rancura afsìgnane in.con
          pore fpiritum, animaletti  videlicét, cui attribijunt  fonttiones
          omnes, quxfpiricibus afsìgnaneur, tam fenfùs, 6c.motùs,quàm
          vivificationis partium, fermentationis fanguinis, nucritionis,
          &generationis;,alTeruntque, cundèm fpiritum provt in ce*
          rebro> Sc'Pervis dìci^nimatem, pto vein fanguine, & arterijs
          vitalem, prò ve in eeftibus geniealcra : iuxtaquam  dottrinala
          fpiricus non dìftinguntur ratione enticatis, fed ratione mune«
f          ris,&pfficijj;Se fimiliccr ob^diverfitacem locorum, jn quibus
          cxiftunt. Se operaneur : vnde infértur, dividi poffe fpiritum in
          fenficivum, & motivum; fénfitivus in intcrnura, & exccrnum»
,Var?4;nomk- exeernus in vifivum>auditorium, guftaeivum, olfattorium, Se.
mJ^iritua» tattivum; motivus autem in motivum  libere, & raotivumraa?
          turaliter; Se.fimiliter idem fpiricus aniraalis, prò vt cum fan*
          gtiineeft,defendUnt,  effe vicalem;&pro ve in feminc genk
          talem : qui opinandi modus licèt non omnino improbabilis;
          fit, cùmtamentàm multatine officia generice diftintta, qux
          vni fpirieui aeeribuuntar, vero fimilior, & ad cottrinx clati-
          taeemapeior eli fententia dividéns fpiritum in animalem, &
          Vìtalem* differune namque notabiliter officia, qux vicalia dU
          cuncur, ab offieijs animalibus, quin conveniant in aliquà ra?
           rione falccm communi* & generali; vicalia namque rauncra,
           integra fervaneur fine animalibus offieijs, &bcc vicifsim. fine
           vicaìibusi conftae namque, apoplexià  laborances  mota, fcnfiit
           qae privacos ob impedicom influxum fpiricuum animalium in,
           membra,  vitalitate integra gaudere in ipùs membrìs animali
           fpiritu dèftitutis ; Se in paralyticis fimiliter patet, deficere mo-
           tum,,& fenfuuH& remanerecalorem, fanguinis que  motum,
           & nutritionera per logum tempus.  Econtrà que negati non
           poteft, in eraaciatisobiongasxgritudinesj in atrophicis, &ir*
           ^ciiettJcis^ jn qujbiis omnibus depajipcracus eft «vitalis  fpìrif, 
                'CAP. IV. SECT.U              -fiy;
tth,permanèreagìlifsimos motus, & fenfusjqaod figmim eft
maximx independentix inter munia vrtalia,"& ammalia, con-
fequenter que inter vero!que fpiritùs.
        Undc, licèc fpiritusomnesvaldè fimiles, finicimx q
intev fé nacurx fine, raeioni tamen videcur confoeme,incer fé
difcingui,non caraen ratione macerix, qux fere cade oraniam
eft, quàm racione figillationis, quam in proprijs organis ac-
quirunr, &ob quam redduncur apri ad hoc munus, ptx alio,
vtopcimè inferrar ex fuprà dit\is : 'Se fortius probacur ex eo,
quod obfervatuu in eia voratione fpiritùs genicalis in ceftìbus; ^l^J^
nani licèt Eunuchi, vd caftraci quoad fheum fanguinis, vita-.' fpecialem fi-
Irtacis, & nucricionis, etiam qUc quoad munia motus, & fen- :siUatloncra'
fùs bene fé habeant, quod fo a de t ,"fp i r i t i bti s  vicalibus, 'Se ani-
 malibus perfette valere; quia tamen deficic ipfis  quedam irra- *
 diario à fpiritu  genitali oriunda,Virilieateprivantur,mulicbris
que fiunccondicionis, ve fupra dittum foie;  ex quo fufficicn-
 ter deducicur, aliquid addere 'fpecialc elaborationem genicalis
 fpiritùs fuprà ordinariam indolem animafis,& vitalis; ex qui-     ,
 bus concludere debemus, retinendam elle divifionem fpiritùs  rit"fauì*Uc*.
 in vicalem, Se  aniraalem refpettu individui, & infaper dari' tusabalm*.
 alium, qui genicalis dicitur, licèc hic frequenter omiccarur in
 fpùicùs divi/Iòne, quia ex naeurà fui ordinatus non eft ad in-
 dividui confervacionem/fedex fuà deftinatione ad propaga-
 tionem fpeciei.
        'Unde iam fiquet, vicalem fpiritum effe, qui in corde,
eìus que prxcipuè  finiftto ventriculo ex cenuiori fanguinis
 pirce, aere que infprraco generatur ob fingularé fanguinis àt-
 tenuàtionem, expanfionem, & accenfionera, qua in cali loco
 cclebratur, Se hanc fpiricum fimal cam  fanguine quoquover-
 fum  deferri cam prò ipfius fermentatione,  quàm prò  calore
 ab hàc exottoexcicandis,  Se confervandis; &  firailicer prò
 partium nutritione obeundà; &  cùm dicirPus, fpiricum vita-
 km defervire prò fermeneacione, & calore  fangaraìs,  optimè
 inferrar, conducere neceffarioai fanguificationem, five chy-
 li converiionera in fanguinem, qux fic ipfo motu fanguinis,8c
                            Pa                 fcrmear 
         ■-'iitf.       CURSUS MEDICUS TRACT. I.
tomols ope- fermentatione : quo fuppofito, dum fpiricus vitalis fimul  cum
ratio  fgùitu fanguine defcrtur incerebrum, ibi que vkerius in fubftantià
^        corticali cerebrlper roinimos tubulos feparatur, fpiritùs ani-
          malis naturam induit, qui fpeciali ilio donacus figlilo, quod
          anteà conicttabamus, apcus reddicur ad omnia officia amma-
          lia, motus videlicét, &fenfos : cura aucem ad teftium fubftan-
          tiam copiofuSv numerus. atteriarum,. Se nervorum deferatur,
          confequenter que magna portio fpirituum  aniraalium, Se vi-
          taliura, ibique propter minima vafa, Steorum gyros,necnon
          propterinnnmerarumglandularuraaggeriem nova  fiat fepa-
           ratio.novi liquoris,&neccflariacppamixtio fpititùs-vicalis,
           & aniraalis,.liorura,.quefpeciàlis combinatio, tefolutabs. du-
         " bio ex ipfis tertius fpiritùs, oh fpedale etiam figillum  genita-
           li^ dittas, cui tota generatio novi corporis attribuitur.
*^sftio;,.         An, vero materia ex qua.fphitùs< vitalis, & aniraalis
           fic portio fanguinis rènuifsima folum, an veto infpiratus  àèt?
           Difquifitione dignura eft : prò qua repetendum  di  ex Anci-
           quis, quodapudipfosfemperfuitinconcuffum, nimiium,duas
           partesrquibus.conftat refpiratio, infpirationem videlicét, Se
           expirationeraneceifatias, &.vtiles effe.viventi; infpirationern
           quidem. prò pativicalorisattemperatione,& fu ppeaitandà ma-
           teria prò fpMtuuraviraiiumgeneiacionciexpirationem vero
           prò foliginum, fumofarum ve partium.fanguinis expulfione •
           St quidem  prxditta Antiquorum opinio  vera  eft, licèt alio
           modo expHeetur à Neotericisr vera> inqua, eft,quacepus infpi-
           ratione aliquioLattrahi ad' vicam neceffariam,. & expiratiopc
           aliquid expelli animanti noxium>,aneverar : an vero vtilitas,
           q.uxjequitur ex infpiratione fic fanguinis, Se. cordis refrige?
           rium, aPetiamfoligines, qux media expiratione: foras expel-
           lPncur,icaPOxixiÌnr, vt finisprxcipuus  expirationis^ Ut eat0
           Cxp.alfio,ex profdffo.difquiremus in capite de attiooihus, fec
           tiòpc dei refpiratione; interim tamen  prò certo accìpimus^
           à^erairaeffeneeeiTariampro tuendà.vità,  vt Ime ipfo nec
           nuDmentQ quidemvtemporis  vita perdurare: pofriti oportet 
                 CAP. ìV.SECIM!.               iif
vftrtts.Sè viventem refpirare; nec minus eft necetfaria e^pira-
tio,vtàèr irteerius excalfaótas foras mictacur :  quoprocnl du-
ino ftatuto,.etiara feireoportec, àèrera, qui nos ambir, non
effe fobftanciam omnino fimplicem, &rimpermixtam> conf-
taptem que durataxat primis qualieacibusdittis, calore videli-
ccr, Se frigore, fed effe coeum rdperfum>& imprxgnacum par-
ticulis qUibufdarafobcilifsi^^^  nicrofisque,  qux  vulgo  di-
cuntur parces nicroàètex; cui fubftantix debencur  omnes àè-
 ris veilicaccs, qux in iefpiratione obfervantur, eo  quod ipfa
 fiat admodura attiva, & fermentativa fanguinis.
        Cura igitur prxditta visinAaere fopponatur,  fequitur
 confequenter, qUod quando àèr adpulmones* ingreditur,  Se
 fanguinicomraifcecur, hunc agilicet ad motum, eius  que fer--
 mentatìonem promoveat, quod non fit per metura impulfum
 jmpreffum ab aere in fanguinem, fed^quianictofx àèris partes
 fangninLcommifcencur, ipfumqueattenuane, Se fobtiliane, Sé
 fimul cum fanguine. feruntur ad cordis fin iftrumventricuf uni,
 in quo fit notabilis cruoris accendo; media qua 'fubftantià qwgr
 dam tenuifsima, Sefadmodum agilis elevatur, Scrfepararur,qu£
 fpiritùs appellatur, Scqux conftac: non' folum- ex  tenuifsima'
 fangu in is< fubftantià; fed etiam ex parribusnitrofìs, Se maxi-
 me  mobiiibus aerisi inviccm- inter-fé eombiuatis, &; intime
 vnitis: confiat igitar fpiricus vìcaiis, velat maceria exqttà, ex!
 fanguine, Se aere, ve Antiqui afferebane> fed modo à nobis
 proximè explicato : prxdittus ergo fpiricus vitalis defertut per
 atterias<ad cerebrum, in quo mirabilia quidam fit feparatiò
 fpiritùs vitalis, per quam;animalis' fpiritùs fit generatio, Se
 cuius, licèt non immediata^mediata tamen abfqae dubio ma-
  teria eft àèr.-
         An vero covus detur acceflùs ad cetebrumf prò  hac   Qa*fttó
  poya oeneracionefpjritìisanimalis, ita, vtquemadmodum vi-
  talis in corde ex fanguine, Scàère, icaanimalis in  cerebro, ex
  fpiritu vitali, Su nova àèris portione generetur, licèc demonf-
  trabiie omnino nò fic; probabile reddicur ex  eo, quod infpira-
  |ipne per nares fatta-al^quaàèris portio accedere^ valeat ad ce-
                                                 rebrum 
          t-rS       CURSUS MEDICUS TRACT. 1.
          rxbtum; cuius alius vfus afsignari non poteft, nifi  nova fpiri-
          tùs generatio; Se ad ipfam concurrere poteft occulta tranipi-
          ratio, qua: per vniverfum coi pus communiter conceditur, in>
          trance, Se penetrante àècc non folùm partes molles  Se mani-
          fefte porofas, fed etiara  quameumque corporis fublcanciam,-
          quameumvis afpcttu, Se fenfu folidifsimam.
                  Cuius aucem fuhftancix fine fpiricus, vfque  adeo  du-
          bium eft, ve determinar!' non pofsit, an confiftencià eorum fit >
          liquida,  an vaporofa, five aèrea: in vcramqtie -namque parec
          dantur arguracnea fatis  valida; illud camen dubitati  non po-
 Pji*lUo.    teft, vel  fpiricus effe liquidos,vel falcem liquore vehi, eo quod
          cpneinaacionem ineer fé requiranc, qux fine liquida fubftan-
          tjà, vel liquido vellicalo cogitar i non-poteft :  quam ob  can-
          taro Sap. VVillifius in raedium.protulic fuccum nerveum, qui'
          V.el fpiricus eft, vei falcem fpiritùs vehieulam, medio quo fpi-.
          rjtuurp confervatur  dzbiza xominuicas.
                  Eft ergo fpiricus nacurx volatilis falino oleofe, ave
          falino folphutcx participatc à materia folphureà finguinis, &•
          Ialina àèris, ob quam naturalem conditionem, mobiles fune,
Sfiàmt fimi t)c impetura facientes, vt vocantur ab Hippocrate; Se-fimiliter
IcsIum.     obeandem racionem non  in  inepte luci afsimilantur;  nam
          quemadipodam lux puntto temporis magna occapac, Se illuf-
          trac fpatia, fic fpiritùs fere momento vniverfum corpus per-'
          rneac, & quafi illuminar; Se quemadmodurn etiam,  fi  corpus
          ©pacai" ineetponacur, lux non cotnmunicatur, eodem modo,
          fi aliquod obftaculum rcperiacur in vijs fpiritùs, eius influxus
          jmpedicur.
                  His fuppofitis conftat nullo negante*  fpirirus  anima-
          les ad hoc principalitcrdcfcrvire, vt fint inftrumenta Animx;
          tura prò operationibtis animalibus  internis,  Se retteicibus,
          tura etiam prò motu, Se fenfu : nam fpiritu medio vis motiva,
          ySe fenficiva io vniverfum corpus defercur, Se ex hoc non in-
          fercur, dividi debere  fpiritum in motivum, Se  fenfìtivura, fed
          ^nicusoumtaxat fufficit pio vtràque funttionc obeundà,  fo*
          iurn copfiderari diyifioqe iuftruracnrj, Se varia ipfius  difpofì- 
                 QAP. IV. SECT. IT;              rr^
tiopé : fic que vbi nervi, Se fpiricus feruntur in roembranarn
fenforaefficiunt; vbi vetòin mufculospct  mufculares dittas
fìbras, diciunt motum; ncque hoc difficile eft, cùm operatio-
nes admodura  interfe diverfx, vcfuneaudicio, vifio, Se carce*-
rxadfenfos excerpos fpettances,  ab eodcnr fpiritu fenforiò
fatt$ dicantunSefi forfan placeat>ateentà offici) diverfitate ma-
 ioris claricatis gracià dividere fpiricum in fcnfitivum, Se mo-
 tivum; Se rurfus fenficivum in audicoriura, viforiura  Sec. Se
 rnocivum in voluntarium. Se naeuralem, per me licebic ; nam,
 modo res incdligatur vteft, magna cura habenda non eft de
 yocibus.
         Quomodo antera vircutis aniraalìs,  motivx vidcli*-   p^xftìéj
 cct, Se fenfitivx, prxfertira vero motivx voluntarix, commir*
 rvicatio fiar, fiabilire oportet; hoc autem difficile- redditur ex
 co, quod extremum  pedera ftatim» ac volnraus, movemus, Ss
 cùm fpiritùs corpora finr, Se fi tcnuifsima, nequeunt tara bre-
 vi rempore à cerebro vfque ad pedera deferri; vnde videtur»
 ptxdittam vira, Se animi imperium per fpiritùs comrounicati
 non polle.: cuius dilficultacisconfideracio impulit  Vallefium*
 maximum Anciquaj Medieinx  luminare,, in extricantiis que
 difficulcatibus folidè, Se -acute  dextetrimura, ve exeogicaect
 modum, fané acutum, quo prediòiam  folveretdifficulcacem;
 afferit nimirum, fpiritùs ex fé  continuò delatos per nervos
 ad organa motus, Se fenfùs attuare quidem ipfa* apea que reci-
 dere, vt pofsint prxditta- munia exercere; non tamen fpiritùs
 folos fofficere, fed vltrà requiri illtiftrationem quamdam, qua
 ipfe vocac fpiricaalcm, Scafine maceria, ve motus, vg. in hàc,
 vel illà parte  exerecatur, qux fané fine tepore, Se-fu ce e fs ione
 etiam partibus diftantibus communicccur, qua deficiente fpi-
 ritas inefficaces font : quod deganter probat, Se vrget vltimò
 ex co, quodvfi pars aliqua ligetur., comprimatur, aut obftrua-
 tur, Scficnovus fpirituum cranficus impediatur, negari non
 pprefi in partibus  infra ligaturam adhuc  remanere aliqaam
 fpirituum porcionem,  qux tara repente abfomi  non  poted;
 ex.qua,innegabili quidem, hypotefi, ile arguic: in pateibus in-  °fnio Vi 
           ■tao        CURSUS MEDICUS TRACT. I.
           Ira ligattuaro daneur fpiritùs j in ipfis non poteft cxcrceri mo-
           tus, Se fenfas; ergo prxcer fpiritùs aliquid aliud rcquiritur ad
           moeum diciendum; illud quod requiriturratis debet effe na-
           ture, ve celerrimè, Se in momento  cempotis  éommunicecurj
           hoc non poteft effe aliud, neque concipi, nifi  il luftracio,  five
           irradiatio fpiritu alis,. Se fine  maceria: ergo hxc  admiccenda
           eft ad.falvandam prompcicudinem mocùs in quàcumque pared
           Se ù di fta n ci fsi m à, ,pt o v 61 u n ca e i s ira p e r i o.
Eiui cupcn-         Ut hoc magni A^allefij argumencum,  ipfi indifolubf-
fio.       le reputatimi, enodetur, prcoculishaberi debec,  quod forra
           afferebataus : nimirum, fpiricus texturxefTe lucidx,  ipfi  que
           luci firailliraos; vnde quernadraodum lux fpacia illuminar, ita
           fpiritùsattaac organa fenfùs, motùs/Sepulfationis; quem que
           admodura lux, fpacij que cuiufdara illuminacio non  tam de-
           pendec à luminevg.. quod eli in cubiculo per cotum cius (pi-
           tiura extenfuai, quàm a continuatione  ipfius cam corpore
           illuminante, à quo in fieri, Se confervari dependet,  ica, ve fi
          incercipiaeurlax, aut eìus continuitas dividatur per interpofi-
           tipnem-opaci corporis, lux omnino defìciat,  fi vg» in cubi-
          culo piene illuminaeo feneftrxexquìfitè elaudantur,  oraninò
          lux deficit, Se obieuracur cubiculum; Se  fimiliter, fi hmpas,
          -vel candda.accenfa tempore pottiscubiculum iliurainans ex-
           ringuatur, ftatim tocura cubiculum luce pfivatur; idem pro-
           portionafiter accidie in nervis, organis que fenfùs, Se motus
          dicèc enim ipfa fine attuaca, difpofica, Se ve melius intelligatur,
           illuminata; fi tamea continuicasfpirituam, qui lux fune inccr-
           na, interfecerur, five dividacur, membra  ftacira, ac à conci-
           nuacione cum reliquis fpiritibus  deviarune, omni attivieate
           privaneur; non quiadeficiant(vt bene advertìtVallefias) fpi-
           ritùs, fed quia deficit continuitaseorum, qui  font infra ligi-
           tarata, cara illis, qui font; fupra ipiarn, in quà:concinuicate, Se
           hypóftaficopfiftitorganoi-umattuatio, Se ptompea obedierì-
           tia cuiafvis inftrumeaci Animx ìmpetio; quin Tequitatur il-
           luftratìo à Vali. afsignata> alias inconceptibilis, Se qux maxiv
           nus patitiirdif^cajtate«quatuw vnam> yei aliam folarraraó'-
           do attingam.                                      Pfim*, 
           *  :  tàì*. tv. séct: li.               -ii-'r
 r      "Prima fic: vel hxc illuftratio eft omnino fpirìtuaIJs,&
 proprie, vel folùm analogicè talis, quatenus dependet à raate-  Redaryuij.
 4ià fubtilifeimàjcui attribuì pcrteftratio fpiritualisr Si proprie
 fpiritualis eft, nulla eli obituario, nuliam òbftaculura, corpus
 trattura, quod ipfam impedire valeac :  fpiriruale namque  eft
 ex lepenetrabile cum quovis corpore : ergo obfiruttio,  vel
 ^corpus craffura interpoli cum, vdpororum claufura obliare
 non poceft, quo minustàlisfpirìcualis alreracio pertranfear,
 conerà, actenee comraunis  Medìcorum fententia,  Se ipfum
 ^teftatur experimentum; fi vero  dicaear, calem alterationem
 -non effe proprie fpiritualem, fed dici calem, quia fitper mate-
 -riam mulcVfubciliorem ipfo fpiritu,eadem eft diffienleas: nam
 disc materia neceffarìo debet fuccefione aliqaà moveri, inde
 <jue non pocefteam eleo deferti ad raembtum  movendum,
 «cùm Anima imperac : debetec ergo continuò demandati,  que
 admodum fpiricus, ad organa fenfùs, inibi que  prxcedeteqùo
 -motus exequerecur; quod fi ita  effee,  coca  vis argumenti in
 -VaUefium tceorqueeùr : nam vel fufftcic fpiricus, Se materia „•■
  illi fobcilior, per quam fi* il luftracio, vel non fiifficit;  fi raffi-
  eie, curtepencè ceffac mocus, Se fenfùsprxcffo, ade occluso    "*• -'—~«~i
 ^nervoì Si non fufficic :  ergo aliquid  aliud. p ras ter  afsignata
 -"rcquiritur, in quo idem inftaurari valer argoraentum : non
 ergodifficulcacem folvit, alias accutifsima, à Vali, excogitata
 fillufiratio,      •
         Refutatà igitur immaceriali, Se fpiricuaìì illuftracione
 fuperiori rancura argumento, ex his.rjux fuprà de luce dixi-
 -mus, Se illuminarionis modo, fi quid in tetani obfcuràj arca-
 -nà, Se difficili probabiliter inveniri poteft, eft, vira'• Anima:
 * raocivara, Se fenfitivam per fpiricus ad organa  deferri, Se  iryfis
 .execucioni mandari; confervati  tamen propter vnionera fai-  ~  a.  ..
           •n    •   •                        -i       *  '  »  Ouafltiomt
- rituura cxiltentium in parte cura reliquis omnibus  vfque ad  dcciiio.
 < cerebram; Se ideo, fi hxc amiteatar, quamadmodura  conrln-
  gie impecfitis vijs ab oWtrutione» abfcifsione, vel  comprefsio-
 - PCi illieo motus detièere debec; irapeditar namque commn-
 : nicatio imperij J^nim^ qua:  fit non per iwvam  ipitimum
v-   -                       Q                    mibio- 
         Ui        CURSUSM£DICUSTRACT. I.
         mifsionem, ve probatum eft, neque per immaterialcm illarn
         illuftrationem, fed per motum  qucmdam fpitìribus cerebt©
         proximis imprefìum, qui adinftar vnduktionis toto fyftemati
         rtervofo comminiicatur fine temporis inter jettione, vel ipfius
         necefsitate, duramodo fervecur fpiricuum continuitas; narp
         talis vndulatorius morus feiè.fine cempore fit, quem admodu
         in externisraanifeftè.percipicur : primo, exemplo fonis, vej.
         chordx, que fi in aiterà exeremiratemoveatur, raovetur fimi-
         liter inoppofìtàfereeodem temporispuntto, Se fimiliter in
         aquàin fontefaliente,quxper  duttusetiam.lougosad ronte •
         pervenir, qux dum fervat conrinuitatem cura reliquà aquà
         irapellenteiContinuoinfiLitjfi vero continuitas auferatur exì-
         lite definit; quxexempla,, licèc rudirer, adumbrant modum,
          quo vltima pars, corporis tara promptè, obtemperat  Anima:
          imperanti, Se tam repente privatur motu, vel fenfu impedita
         Jniiuxùs contìnuationc.
                 Quod autem.hxc fuppofita vndùlatiò,  qux ^neceiTi-
         -rì(ldeferridebetpercruaàdpedem,Sc per totura pedera* ad
^friSm  digitum, vg, magnum pedis, non faciacmoveri crus, auc po-
g^na^.   , dem, fed folum digicura, difficile, Se, arcanura. eft, Se. folum
          explicari ppteli per legera à fummo Conditore in  corpose.
         , jQlticaeam, ve pats obtemperet imperio Animx ita volcntis,4c
          deierminantìs; quxforfan confiftit in intima anione  Anime»,
          Se corporis, Se huius fobiettione nutibus Animx imperant&j
         . pon enim credipotefti, fpirirumanimalem,velutcelerrimum,
          Se feftinatifsimura nuncium, à cerebro ad membrum  mov eft-
          dum vfque adyoiatc ve Anime, mandaca ferar prò mota M-
         . bero  exequendo; nec fimiliter,dum fit fenfos, ad fenfibilis
          externi perceptionem advolat fpiritùs ab inftiumento fenfùs
          externi ad cerebrura,~vt deferat Animx talcm perceptionem,
i'.  ' ■      five obietti notitiaro; fed, cùm nervi in fiata naturali fpiriti-
          bus rcpleti finti Sc,vt eli eornra nacura, conrimio moveancur»
          mecu quidem remiffo, pacaco,5cinccr fé equali, qui vndulatp-
          rius etiam. vocaridebet, contingit,  vt dam. Anima movere
          ^ISieÙnat .raewfefcum ..iliaP9Ì--y^a3§;Ei«w!anv2JnQ¥et:
                                                          Ipiri-' 
              ■ ICA*.-w; sor. ti.   *";   ..  **$
 fpiritùs* cerebri incolas fpeciali quodam modo, Se hi imene»
 diacos fimiliter movenc, Sebi alios vfqiic afd eos, qui .uni:  in
 parte raovendàyvt per hanc irregularem,Se talirer  modihca-
 tam moriunculamab-Anima imperante fpiricibus  imprdTam
 motusaliquisexcrceacur talis, qualis ab Anima praecipitut,8c
 in hàcparte membri pocius, quàm in alia.      ^        '        ^
         Sed, cam iam iraperatum  motura, immò  incepturs* -QJL*
* multoties, contingat, non folum non  perfici, Se continuar!,
 (ed etiam in conerarium niuiari,lntelligereòpus eft, quoraa-
 do fé habeae Anima, Se eciam fpiritùs refpettu'cèffatiouis mo-
 tus aneea imperaci,Se eciam prò exequeiòne raotùs concrarij       ..,,
 ci, qui anceà exequebatur; non enim ^pofsibile videtur, dif-
 tinttioncraafsignare inter motus ab Anima eroanantes,  Se
 proximis fpiricibus impreflbs, ob quam alius fit mocus vndu-
 lacórius fpirituumad excquendum  motum digiti  iiidicis vg.
 cianùs, alias ad ipfius digiti quicecm,' vel alius mocus vndula^
 torius  ad raocumexcenfionis dioici, alius-ad motum recrac-
 rionis;Sc, fi per vndulationem nonexplicatur fufncienter ira*
 •periata Anima prò mocu,Se cius contrarioracqae  pto mota,
 Se qaiete, nec-t>ro c'eflatione motùs iàincepei; aliud afsignari  . -   -  - -»
 debee,per quod comuriicecur prxditta •AnSmxmadaca;'Sc hoc    ■ .'.  .
 fuppofito fi Anime imperici prò ceffartone motùs, vel prò va-
 triacione mocus ca. alio indepedenter ab vndulatione explicari
  valeceàdé racione ecia mocus quicùqucSc fimilicer fenfusabf-
 ,-que preJacà-VnduIatione fieri,'Se explicari poteri, c5fequcnten
 .que corruic rota  dottrina de coraunicacione virtutis aniraalìs
 jpetnervos tnedijs fpiritibus, qux proximè- reraanet explicata.
        - Propofica difficulcas vfqueadeo  inciicaca  di,  ve  vi-
  deatur fuperare humanura captimi; Se ipfius com moda ratio,
 :*5cqiixaniraum fatiec, inveraci non poteft:  continet liquide
 t multa difficili ima; quorum primum cft,quoraodo Anima om-
  ■ninofpirituali-s res corpoteascangar, & moveat pto foovelk?   'Qnomoào
 ; In quo explicando Prudenciores recurrunc ad legem, Se ovdi-  j^a 1]^I
 t narionern divinam,quccfancivic liane admirabiiem vnioncra  vc« corpus,
 t -JQW.r fpiricum, Se corpus, Se mutua fimiliter depett.de nei ara in 
          ***:        CURSUS MEDICUS TR ACT. T.
          in fois operacion'ibus, ita, ve corpus operctur dcpendeneer! alh
          Anima, Se Anima, prò ftatu vnionìs, dependentec  à corporea
          corpus  tamen cum manifelià fubìeòtione imperio Animx ;;
          que quidem fubiettio non folùmfacic, ve corpusmoveatar adJ
          Animx imperiura fìmpliciter, Se vteumque, fed etiam,  vecahV
          vel cali modo moveacur, prò. ve. Animx. placueric, foppofu»
v          debita prgahizacione, Se organorura difpofitione.
                 Verum, iicèe hxc fobiettiocorporis refpettu Anima
          imperantis maximam partem difficultatis, folvat; quia  tamen]
          non folùm in ipfà confilterelibcrunveorporiV motum, fuprà
          determinaviraus, Scexplicayimus, neceflàrinm eli, coniettarii
motus k)tei°- divinare ve modum, quo, fuppofirà corporis depeadentià ab
mrnpamr?.   Anima, percipiatur, quomodo motus femel ab Anima hape*
          ratus ceffat, etiara fi inceptus fic,-veliorteconcrarius iarn in-
          eepeo apponimi: .:.. Sciquidem,quod;pars, incepeamoveri,  a
          rnocu defiftac, Se quiefeacì provenic ex eo, quod  mocus fit  ab
          imperioAnimxj.non fémel fattoi fed foccefivè, Se perdùrani-
          re;, interim enimiacAnima pattern .vult movere, continuat :
          fpnicuunvmocumad principiuranervi correfpondèneis;fi ve-
Or contrae *Qab iHàrnovendi facilitate deelmet; ceffat  ftacira fpirituura
iìusappona- mocus,.inde vndulario, Se pareis, qux movebatur,. raotus; no
***■■'       per novurainflùxum,qui quiecem imperar, fed per  cellario»
          ;pem, incerrupcionem  que ilJius inftuxùs, qai talem., raotuna
           impetabat.
                  Dura vem mocus pareis vnias mutaeur in contrariai,.
           tane non fit novoinfluxu in raufculam, qui  movebac,fed alio
          . influxa inalium mufculunT, qui defervit ad  novura- raotun>»
          .. pam diverfi moeus eadem mufculo non frane, fed diverfi s:vg.
           moeusexcenfionispareisalicuiusficcenfo vno mufculoi Se la-
           vato contrario) qui anragonifta diricar, Scmotas- retrattioriìs
           fit modo contracio* laxato nimirum,. qui. an tea- tendebàtu'f,
           ^téfo eo>qutanteàreiaxabatur: vnderaatacur influxas-fpiri*
            taum, vtmotusmutetur;defiliit namque à mufcalò,  in qisé
           ,apteàfdeferebatur> Se femit in  nervum • raufculi antagonifife»
            ^quocaflcecfdfi^iei .ceflafc?}v &eft ^IS1» <-£«©* faijis t-iàtio 
        .r  -r ^AP.^r. SEér, ff.   '       t    nf
feéeexplicandi modum, quo fpiritùs per nervos ifinupnc in
motnm voiuntarium, qui per tranfennam tantum hic  notarui
eli, occafione arreptà à trattationede fpiritibus;nam ex prò^
fcfib de raotu volacario crattare/pettatad capuede attionibul
ybi. Deodate iterum de mota voluntarlo tetexemus ferrtioriél


V     CAPVT  QVINTVMV    .!

 DE PARTIBVS H\TvlANI CORPORIS  IH
                    conimuniV                 ..;.

 H UMANI* corporis partes duplici modo à Mèdicis c&
       fidèrancur.. Primoy qua horum fubftantià, quantitas,
       fitus, Se conftitutio examinantur, quod confequitur
^er Anacomiam tam eheoricam, Se fpeeuJacivam, quàm prac-   Anatomia
 tieam, Semanualera; perfpeculacivam quidem, cradìeut nocitia  a<*c&ita*»?
 omniumiSe fipguiorurafmembrorum, queacqùifìta foie per
 corporumfettionemjSeacquiricur lettionelibrorura;prattica;
 aucem eft illa, que per: arcificiofam aniraacorum corporuip,.
 liominisprxcipuè, fettioneray i fu i; fu b; ic i e « r,óc per ipfara ipfx-
vparces, quales fune, obfervancUr, Se hanc prò mine fopponj-
'mùs, folum que inftiruitur fermo- de partibus  fecundo mg-
* dò confideratis, nirainira quatenus intranrhumani corporis,,
'vel euiufvis aleerius bruciconfticueronem,Jicècinreriranecef-
 farium fir, ex A haromix dottrina aliquid delibate. Pars ergo*
'generalirer accepea, Se làxeeli illud,. quod corpus,  prxripuè :
 quacenus eli ftaeua quxdàm oprimè organizara  prxcindens  à
' vivente, Sef non vivente,confiicuic, Se confiltit folùm in parti-
^ bus folidis; quatenus vero eft machina hydropneumatica, hoc
' eli, conftapsexiiquidis etiara,qux moventur medio fpiricu,Sc
, !?fPìr.at.°A^*e liqurdioribus ipfis intime vnito, cOnfiftit ctiani
* in nuidtsHdeo-quemifìas facimus fubtiles admodura phyficas
^dlfputationes, quibus iuveftigacurr an foli.dà tantum fiumani*
t corporisfihr vére parcesT& nullatenus liquida;  Se deipde, a/i;
 l^i^d^ii^parti^
                                                4$ 
           [ri*       CURSUS  MEDICpS  TRACT. T
           eie vnguibus^Se capillis» accìpus que prò partibus human! cor**
           poris omnia ea, qux ipfum incegranc ,Sc cófticuunt in Itaca vi-
           Vencis,qjomodocumquc id faciant, five fintid, fine quo cor-
           pus humanum vivere non poteft, ve font humores, Se fpiritUs;
           £ve fint illud, quod ad ornatum, pulcricudincm, Se commo-
           cìitaccm conducic, vecapilli, vngues, Se dences : nam nulli du«
           bium, tjumores, Se fpiricus, licèc non fint ,quod viviu effe ca-
           men id, fine quo non vivicùr, proinde que,licèr non fine par-
           ics vivences ve quod, fune camen vivences vt quo, Se ficee <ca-
           pilli, vngues, Se dentes non ica corpus corapleant, ve fine ipfis
           Biancum, aut mutiiura dicatur, conftat autem, ex ordine, Se
           praeferipeo naruxx in. quo vis corpore  repcriri,,propiios que
           vfus, Se vtilitates praftare, necnon ctefeere propria figura, Se
           <ircuaf%riptione, Se vfque ad certos tcrrainos, qui crefeendi
           modus viventibus eft propiius : his ergo fuppolicis.
t-Dividitur         *p4rs dividitur primo in fo]idam,Se,fluidam; quam 3r-
lam, & fluii-  vifionem primus cdocuit Hipp. fexto de morbis popularibus,
*A»%       ,eorpusdraecans'.in cenfimntia, contentai impetumfacìentia,
           "qux divrfio caliterab.omnibas fere Medicis explicacur, ve nò'
           1 mine continenfium intelligantur partesffolidx,nomìne contcn>
           -forum humores, nomine impetumfacientium fpiricus; neque
           "obftae,cjuod hàc racionenomen^parcis xquivocum dici pofsit,
           xx eo, quod fub divcrfifsiraà ratione  raeio  pareis .conveniat
           -prxdittis errbus fobftancijs, ex quibus alia  femper  permaneac,
           Anima que infòrmetur, vtfunt partes folide, feu continenti^.
           'rel.iq'ux dux proprie non vi\'anc,ricque,eorporiconrinuentur,
          *Se ali.às'fine firaftantiali mutationeaugeancur, Se diminUan-
           nur; quia, quidquid fit de racionepartis vivencis,  ad 'Medicos
          "precipue fpeciat, partes confiderare, quatenus in ipfis corifiì-
           ritWiitas,.ritè, Se bene fé habcntibus, Se in ipfis deficientìba's,
          • vel male fé habentibas morbus, ideo que commodior eft\par«
           ritira divifio in.folidas, òjefluidas :  fluida pars font humores,
           Se fpiricus, de quibus iam abunde egimus; folida vero eft, qua:
           ex fé propriam obtincc figuram, eexcuram, ,Se duriciera  diltì-
           cultcr muubileni, ve font offa, caro, membrana?, veme,  arte*

          4 '                >                   * 
        fA "  CAP. V.StTCT.Ìi;"    \  .     txY
fix; nervi, Se omnes dufmodi, qux antonomafiicè, & recep-
tifsimo vfa humani corporis partes dicuntur,  Se quibus expli-
candis hoc dicatur caput : dcfinitar que eornraaniter : corpus
foli dum toti continuum, communi que vita coniuncfum, adìpfiuf
*ofum, & fin ione s deftinatumyqux dennicio manifefte exdir*
die à catione partium fpiritùs, humores, crines, Se vngues: fed
apud nos folùm valec definirlo hxc ad explicandas partes foli-
das; vnde etiaraipfà adraiffà non excluduPturà  ratione pat-
ria neque humores, neque fpiritusi neque capillis Sé vngues,
 fed  pio partibus amplexantur commodo fènfo à  nobrs proxì-
 mè  explicatov nullo autem modo partes dici  poflanr corpora
■illa  folida,que/Se.fi  continua,Se-viventia fint? prxter naturai"
 inftituturacorporì adnafeuncar, ve vernice,  Se alij  eumores*,
 immò nequefextus digicus, aut alia pars nacuralem numerurri
 excedens rigorofè, Se itrittè pars dici deber;
        Maeepia ergò,exqua timpani corporis partetfgeneran•   Ex qua m**"
 tnr, fune femen, Se fanguis; ratione cuius macerie primo  divi-  -»"à-ge.n<?c*"
 ektur pars in lpermaticam^fanguirteam,Se mixramapetmatica       ^  .
 dicicur illa, qux in prima fui condicione ex fera in ali maceria
 originem ducic, cuius conditionis affignantur os-,  cartilagtt,
 lìgamentura , nervus, fibra * tendo, Se membrana, arteria,
 vena» mcdulla cerebri, crines, Sei vngues : fanguinea pars di-
 citurilla, queun prima fui-conformacione rota ex  fanguirfe
 seneratutj faltem quoadfenforn, euiuseeneriVeft caro,  qux   Ratfonfcn*^
 fimilltraa fanguìni eft, rubra, Se fibrofa, va, ve nihil aliud vi-
 deaeur,niftfanguisfaomodoconcrecus; carnis autem  apud
 Scriptoresomnes qaadruplexafsignatur difTerentia : prima di-
 citur caro raufculorura; nam^diftinttamanifeftèeft à cxterrs  ■ Cuò <pnAi($f
.i. corporis carnibus.Secùda eft caro vifceru/ive parenchymatii,   rlef'
 Se eft propria euiufqae vifeeris piane à exteris diftintta, ve ca-
 ro  hepatis,-lienis^ t eaura, Se*pulmonum» quarum parciUm va-
 cuicaeesrcpl«KvafaqaeearumimTiar.  Torciadifìecencia caf-
 pis dicitur eay qux paniura membranofarum eft'propria, prò-
 prio quecarer nor»iner-vreft caro vencricnli, incefttnorum,
> $*®h ^:V5!^--Qja«ad«na^cMnif difóreBiia- cft-glah* 
           <i i?        CUUSPS MEDICUSTTR ACT. I.
           jelulofa,efttra?illa, qux glandnlas conftituic in vàiverfo cor*
           pore.  Mixca pars dicitur ilUt qux eam ex  femine, quàm ex
           fanguine generatur : Se certe ptobabiiiuseft, Se rationi con*
           formius, partes omnes, Se fingulas  mixtx .conftitutionis effcy
           jìeri que tara ex fera in e, quàm ex fanguine; licèc  ratione ex-
            ceffus, Se fubftantix prxvalentis potius dicantur  fpetcnatka*
           ,vel fanguinee» Se faltem illud certum eft*'quod in  adulto cor.
            pore partesomnesexfanguine nutriuntur,cùm non derut fé-
           jninaìis materia, ex qua nueriri. Se confermati valeanc, nifi
           .forfan admictenda fit fententia mulcorura Neotericornm,non
           Jmprobabilis, afferentium ,pattes fpetmaticas nutriti ex dry lo;
           .fanguiaeas vero ex fanguine, cura conftec, chylofam fobfian-
            jriam fimul cum fanguine per  vniverfum  corpus deferri,  vt
           ^quxlibec pars ex fupfiantià libi magis fi mi li, Se eorrcfpoc deli-
            ri accipiat alimoniam.                                o
 ___                Pividicurfecundoparsin,fimplicem,Sc cornpoficam^
 r  Nulla pars  quae divifsio in tei ligi debet quoad fenfom; nam  re vera  nulla
 exiaè j«n-  .datur pars in humano corpore, qux ex vnicà tantura  fubftaa•
 •elw*      itià conftet, nifi forfan ofias vene namque,  arteria:, Se estera
            omnes partes, que fimplices communiter repacaatur, fi inti-
            rniùsperferucepeur,  diverfis fobitaneijs conftant. Pars ergo
    "* AK  Jìmplex dicicur illa, qux in partes  omnino fimiles dividitur,
   ^ ?'   -Vt quxlibet retipeateamdem^definieionem, Se nomen conato-
y\A- ■«     tXparre; fic quxlihet parscarnis caro djckur, Se quxlibec pars
 c-in{A' ■■'   ofsis, osj. Compoiìta pars eft illa, qux conftac diverfis inter fé
 Kfy«si'tx'  ^pftantijs; vnde ìmniervat divifaidem nomen,Se definicio-
 '          AnxAnffic .quxj^ej)arsjriji^^       non eft; neqye quxeum-
 £f „.,*-.->  "quejpars d]giri digitasi vnde hxc divifio mehùs  intdligitur,
 AJù^^ dividendo partera inorgapicam, Se inorganìcam; inoiganica
 ' ìSàl    . £ft>_q£!id_fo »- a_ttionem non. requiiri e fpec i alem co nfbr marie-
 ^         " pera, ve fimplex "caro* & membrana, Se in hisnulla datur fpe«
            cìolìs~attio> (ed  qux datuiyeit comraunis omnibus  partibus,
    ^-^ m  "ve ruuritio, Se^ccretip;p-ns organica illa eft, qux_ ad propria
           "àttiopem, fpecialem confprraationem regnine, vt ocuTusTsftì"
           ' ìevSTa^usyliaBC organica .paxs V(?eatuc edam ìnftiuawmsffc
           * A^'.T"                            1  .            fl 
         : "i     ;cap.v. SBCT.IL  ";         'Ti*
 <*mia éft fpeciale inliramentam ad propriarn aliquam operacio-
 •pcra deftinatura, ad quod noa requiritur, quod fit pars corn-
 •pofica, auc difsimilaris,! fed poeéft pars fimplex jnftramencàlis
 •effe, vt conftarìn vena, arrena, Se nervo, qux parces  fimpli-
 iCesrepucantur/Sefunt nihilominùs inlirumcnta,; nervi an*-
 -malisfacultatis,-atterixr5e vcnxddarioms vicalitatis,  Se fan-
  guinis.                                                 - ;r.  A
         "Pars ergo fimplex, feu fimilaris  folo con fiat  terape-  ^IZTb^
  ramento, five dementali compofitione;pars difsimiUris conf-  partibus.
  tac fìgutà.fita, numero, Se magnitudine debitis,  à quibus-fi
 • deviet/fivepetexceffamrfive  per defettum ,fanitatcm ever-
 se, Se proprio ranneri impioporrionaca reddicur; vcriqùe auté
  -tam rimili, Se firaplici, quàm difsimilari, Se organiexeommu-
  niseft^vaieas, cam in.fe, quàra cum cxcerispaitibus : ideo que
  attentis prxcifè partibus folidis, criplex afsignaeur communi-
 -ter morbi differentià, intemperies.videlicec, qux  eft  propria
 rparcium fimpiicium, Se inorganicacum; mala compofitio.quas
:.*-eft propria inftrumcncalium, Se organiearura; Se vniraus  fo-
  'lutio, que eft communis omnibus, five fimplices fint,  five co-
 'pofice, organica:, five inorganice.
   i      Cùm  autem partes in humano corpore admodum di-  rQuxftì<>,
 "verfe finr, vt vira ipfo percipicur ( diftanc namque os,  Se caro
  plus, quàm aurum, Se piumbum ) inquirifolee hic, an  parces  ;£i: •; -1  '•.
 *ineer fé fpecifieè diftinguancur, quod facile decidieUr,afietcn-
 'do, quod  fi in humano  corpore detur  forma  corporeicaris
 ifobftantialis fubordinata Animx racionalì,  ve probabiliter à
 *mùttis,'pre/ertim Medicis, defcndicur,;tales parces diftinttio-
 rnc fpecificà fobftantrali diffetant; fi vero non admietatur talis
 -corpoteitatis forma fubftanriafis, diftinguntur dumtaxac fpe-
 'de accidentali confiftente in diverfitate accidentium, Se dif-  "
 'pofitionum.qurx opinio etiam probabiiis reputacur...  :  t-0   ' *'' Aizw
         Attiones, ve fuprà dicebamus,  alise fune commpnes,
 ■Se ÌDorganicx,vc nutricio, Se accrecio, qux per fé folum fide
 -à partibus in ordine ad propriarn confervationem; alia: rape  •»  ,
 ^propria;, Se-officiales^quia canveniunt vni tantum pacti>  &
                          K                        ti-
                                                    lt 
           r 30         CURSUS MELICUS  TRACT. T;
           dcfepviònt ad totius corpotis vùliratem, ve ehylificatio  vcji's-
           triculi, Se lingua: guftatus>quartini privatx attiones fiunt pco«
           cnldubio à fimplidbus  partibus;  officialcs vero attiones  ab
           inftrumento, Se omnes particulx inftraraencum conftituen«
           tes ad ipfius  operatiemem conducunt» dabitatur  tamen, a/j
           aliquadetur inquovis organo, cui prinripaliter attio suri-
 J^Mefti©.,   buatur  , exempli grada  vifio humori cryftalino, Se motus ve-
           fontarius^pervo;an vero à roto imrrumento xquaJicer? Quod'
           dubiiun, licèt ad praxim medicata onioino inutile;  tacile di-
           - rimirar, fi confideFemus, alias dici ptirnas attiones, vt vifio,.
           vel motus, autfenfos; alias dirifecundas, vt  inceffus,  Se am-
           bulano : attiones-ergo, que.primx dicuntur, -a*; partibus 'firn*
           plicibus procedane per fé, eo,quod temperamentum fic rack)
           agendi in partibus firaplicibas, vrpore in quo vircus confiflit;
           operationesverò fccandx fiunt à roco organo, non folum ra-
           tione cemperamenci, (ed etiara racionc compofitionis, qux
           confiftic in figarà,  ficu,-Sc exceris ; Se : fic, licèt dependeant
           pra:dittx operationes, fecandx dittx, à fimplicibus partibus»
           non ramen, prove fimplices fune, fed prò vtorganorù  coniti-
           tutivffi,quà ratione conftant figura, fitu, magnitudine* Se cx«
           t^ris conditionibus organicxpartis.
                  Dividitur vkerius pars in principem,  ér minorami
 'Alia partiY- -p^rs pn'pceps dicitur illa, quxmaceriamdargicur, five virtù*
Aiy;^°*'     terri ad  vitam abioJutè necefiariarn , five, ve ^lijs  placet,  eft
           pats, in qua maxime viger virtusaliqua toti corpori fimpiici-
           ter neceffaria; pars vero miniftra di illa,  qux  parti  principi »
           famulacur, Se ha:c dìvifio folum fpettat ad partes folidas :  nana
           inter fluidas, humores, & fpiricus parces princiaes dici debent,-
           fine ipfis equidem vita confiftere, Se perdurare ncutiquam va-
Efcrfd* par-  fet; n£€,uc idem eft, partem elte:nobilem,  ac  effe principerà
           »ars enim mobiliseli illa, fine qua: vivere non  poiluams, vt-
t<;s priocipcs
veRtricuiuj,pulmo, vcfiea, Scaìix huiufmodi;pars vero igno«
biiìscftilla, fincquà, licèc incommode, vivere pofràmus, vt
pcs, raanus,& nvaltx alix eiufdem naturx: qua foppefità doc-
t$uk triple*-^                   pars priacep^rarione
" r    "               ■   « »                  ^fu^ES^ 
   ^-Z#*'    CAP. V.  SECT. II.             ;>>»'
 defompta à trìplici faculcate, qux in humano corpore afsìgna-
 tbnur, ita, vt cerebrura ratione facultatis animalis, cor ratio-
 .pcvitilis  facultatis, Se hepar ratione  naturalis,  principaha
 membra communiter dicerencun verum cura vigor faculcacis   Qu^to
 -nacuraiis in hepatedcfo'racrccur àfangurficacionis officio, Se
 •conitec iarp, ipfà doccnee Anatomia, Se plaudence  Mediconi
 choro, hepar nullatenus faaguificare, deftituitar confeqaen-
 ; ter prindpis-pareis dignieace; reftant que folùm dux principa-
 Jes partes, cerebura viddicec,Se cor; cerebrura, quia prxcipua
 cftorigo, Seprincipium vittucismoventis, Se fenticncis, qu'od
 ■ negare, nemoaufus eft; Sccor,vepotc  principium, Se origo
 • vicaliura fpiricuum, Se in quo maxime viger fanguinis genera-
 tiva vis„qua: inter mere nacuralia opera.preeipuumeft raunus:
 vnde vere diciporeft/vimanimilera effe in cerebro, ve in.ra-
 .<Hcc, Se principio;  vim que nacurafem in corde, qux à vitali
 • nulla ratiGuediftingui debet,  neque aliqua nos cogic necefsi*
 •tas, vt multiplicemas vireutes,  fea facultaces,  diliinguaraus
 vque vicalera facultate.n à naeurali..
        Nam licèc cornmanicer receptam  ile, nacurafem  fa-
 xultatem  non éffeinfluencera, influre vero  vitalem à  corde
 in carcera membra, quam ob rem viJeeui -difiinéta naeuralts
 -faculcasà vitali; ad hocaufercudum,6c  fedandum dubium ne-
 ceffaria non cftralium vircueum multiplieacio :  nam,  primo,
 •ex infità naturali faculcate nulla defumitur ratio ad pattern
 principe afsignandam,cùm rllainomnibus membrìs axjuaHcer
 rreperiacur, in quantum atcìnec adpropriam, Se  privacara fui
 «onfervacionenjj non enimrninùs nucritur pes,  quàm caput:
 >ratioetemm pareis  principaliscriplieicer afsignatur ab Autho-
 ribus, primo modo principacus pattisconfiftit in ratione prin-
 cipij alicuius virtucis vniverfo  corporì  neceffarix; iuxtà que
 fenuira cerebrura dicicur parsprinceps, quia eft principium, à
 quo emanar in omnes partes vircus motiva, Se fenfitiva.  Se-
 cundo modo dicitur,parcera principalem effè.illam, qux co-
 municar maceriam vniverfo corporì ueceiTariam, qua catione
$c cor; Se hepar principes parces repacanturLcxeo,^quod 1+e-
   .^                      ^2.                       par 
           i$i        CURSUS MEDICUS~TRACT.  I.
           par (iuxtà anciquam fencenciam ) eft officina fanguinisVc*-
           iiofi, qui per venascommunicatur coticorpori ad fingularutp
           partium-iHitritionem; Se;corf fìinilirer pars-dicitur piinccps,
 v •  -     qaiaSc communicac macetiam,fanguinem fcilicecarteriofurn,
           prò vivificandocorpore,NSe.fpititam fimul cura ipfo, ad om-
           nes partes vivincapdaSr five vitalitate donandas. Tertio mo-
           do vocatur pars princeps non cxeo, quod communicet vinti-
           tem, vel materiam, licèc hoc aliundeobtineac,fed ex eo,qood
          • in ipfà maximedueeac, Se vigeacaliqua vis  vniverfo corpori
          • ad virara neceffaria,Se ob hanc:rationem  repurabatur hepar
          'parsprinceps, nani.licèc denegirccur  influxusy Se communi-
           catio paturalis virtùtis in caccerà membra, Se alias  communi-
           cario materix; fanguinis videlicét, non viderecur fuffieiens ad
           rationem ptincipalisparcis,quia eamen ineo, credebatur, fan-
          ■ guiftcationem fieri, qux eft  opus prEftanrifsimum  inter ea, .
           qux ad  naeuralem vim fpfttant, com arane, Se ad vnivetfi cor-
          -potis cpnfervacionem fimplicieerpeccfl'ariara,ideo incer par-
           tes principes afsignabacar;.
Duplex tm-      '   Duplex ergo-folùm eft faculeàs,animalìs viddicec, Se
tumeftfacul  vitalis,~Se>bxc vitalis  nullatenus diftinguitur a naturali; pam
          <ab ipfàdependeccuidquii nacuralis faculrarispropriura repu-
           rabatur, quod predpaeerarnutritio,^       ad ipfam rc-
          «quìfica,.qux fub nomine miniftraciam faculcatum explicaban-
           tar, dicebanturque attra&rix, retentrix, còncoclrix,  &  c&
           pultrìxy de quibus, quo modo pofsint fubftineri, Se amicè in-
          stel ligi in cap.de faculcacibus  noftrum aperieraus fenfum :  ea
           antera omnia, qua;adpatrium confervationem , Se nutritio-
          •nera fpettanc, à corde depcndere, ab ipfo que Se vìrtocem, Se
          -materiam ad pmnes, Se fingulasparces deferrijn ipfo que coi-
          :demaximè ducere naeuralcn) dittam faculratera^'manifeftiè
          iconftac: nam iecarexeo, quod fanguinem generaret, . ipfuén
          ■qaeraicrerecpervenas prorotius nutritione, fedes repntaba-
           tur, Se prineipiam<natutalis facultacis■•: cùm ergo preditta mu-
          oi»a?cordis.propria fiat>( cor enim eft, quod  fangaificat, vel
          - intera vjto^                              $c à-iqao&prà)
            i                       •*• ■ '                     mitri- 
                  CÀP. Vi SECf.  IT.             V33
rputrimen co vni ver fi corporis per  Prcerias commùmcatut fi*
 mul cura fpiritu vitali in finiftro cordis ventriculo gcnito)'po-
 tiorì titulo fedes naturalisfacultatisappdlaridebccquc re ve-
cràinfluensdici debec, faltem quo ad execucionem, Se nutrì*
 tionis'complementum.          ^             /         Radix natu-
        Nequeobftatratio tanti xftimataapàd Antiqtros,pro  rahsfacuu^
 confiitaendà naturalifacul tace in fica, Se cnivìs parti propria,  tiscor.
 nimirum, quod ordinetur ptxditta naturalis vis  ad nucritid-
 nera, media qua pars confetvetur, Se infitura fic cuilibec fé
 confervare, Se propriaraconfervacìonemappetere : hoc enim
 bene compatitur cum exiftentià alicuius pareis in-ipfà  linea
 priocipalis, à qua cacterxdependeanrtara propter  materiata, ♦
 quàm propter vim, quam coramunicat; qux pars merito dici-         J
 tur principalis, quia nonconfulic folurarnodo fibi, fed omni-
 bus alijs; vùcns namque nutritiva propria eft, Se irifita cuivis
 membro vegetanti, quod capax eli àbs *duòio convertendi in
 -piopriam fobftanciara materiam proportionatam femper, ac •
 ad ipfum  perveniat, Se ipfius cotfervetur temperamentum
 vitale.           !   ,il      "u-        ■  A :
         Non eft tamen tali membro infieum  alimentum de-'
 bitum, quod nliunde accedere debet, neque eli infita confer--
 vatio temperamenti vitalis, fed hxc dependec ab influxu fan-
 guinis, Se  fpiritùs, qui ambo à corde membrìs communican- .  £1;
 rnr, Se hàc ratione vis hxc vitalis fimul, ac naturalis  influehs   ..£---*
 dicitur; non quidem adpattìsconiiitntionem in  effe vivencis,
 vel pocencis operati in atto primo; fed quatenus ipfam  attuat
 in ordine ad attirai fecundura duplici ex  capite Se quia minif-
 :mcnmerùra,qux converrenda eft in fnbftaneiam partis, Se
 •quia ipfo fanguine, Se fpiritu vitale temperaraencum, vicalem  Rituralisvf*
 ve calorem confervat. Se hie modus iofluemix>fuppoficà par-  Parum inIua
              ,           N                   fI      r  a  partimmo
 "ttynecefsitate ad ulara,  facile  conci!rac, facultacem  nacurale  tUiens.
 effeinfirara. Se influentem; inficam;'quatenus pars eft animata
 A hirnà vegetante, taliter que conftituea, ve capax  fic aìimen-
 'fómconveiterein propriam fobftanciara femper, ac ipfi pra:f-
 fK> fu, Se^onfervetur efos *italita.$$ - influensvetò  ex eo, quod
 *■'+**,*  ■                                          aliraen- 
          #34        CURSUS MEDTCUS TRACT. I.
           alimentum aliunde debeac advenire, Se vitalis  temperamenti
           comervatio ab ad venta fanguinis, fpiritùs que dependcjt.
                  Eodem que modo^philofophari poteft de vi: tute feri-
           riente, Se motiva,  qux licèt influens ab omnibus ftatuatur,
           nihilominus infici eciam eli, Se dici debet; nam pars quaxurn-
           que fenfoi, motui quedicata ante communicationem virtutis
           à cerebro prodeuntisfenfitiva dici debet; eft namque  natura,
           Se conliùutionis talis, ve accedente cerebri influxu  fentiac,
          .auc moveatur,m.crabrana exeippligratià, vel mufculus; cuod
          non habet os,.Sc alias fencicntc gaudetAnimà; vnde dici po-
           teft fenfitiva in attu pi imo, Se in potentià  ad fenfura,  vel  ad
Jdemdicitur  uiocupi, licèt motùs executio, vel fenfùs dependeacà  virtuDe
t.«k vi lenùci- £ cerebro oriunda, qux per medios-nervosdefereur, Se com-
           .municatur :nam, ve fuprà de innato temperamento difeurre-
           bamus,r>artes.corporis vivencis non debene replicati, ac fi ef-
          iene lueex, auc lignex, fed ve difpoficx,Se exnaeurà fuà ordina-
          vtx ad operationes vicales eliciendas femper, ac  requifita ma-
          .rceia, vel necefrarius.accedacinfluxusj.Scqucmadmodum pars
           ad fenfura, vel motum à naeurxfabricaca, prxviè que  difpofi-
          .ta moeum, Se.fenfum non.cxercec deficiente animali influxu»
          eodem modo pars ad le nutriendam à natura  ordinata, proj-
          <vic que difpoficadeficiente-alimenciadvencu, fpA'tùs  que vi-
^5p^T^raaha  ^Us jnfluxu non rmcritur, vt in Actophirisexpencur :  eodem
fet^ùàs*   ergomodo fé  habenc membra mordine né naenrionem, ac
          jn ordine ad fenfura, Se moeum, èìdetn que ratione faculras
          ~vieaIis>.Sc animali* dici debene iafluertees.Se vitalis non diftin-
          guicur ànacurali, nifi in eo, quod perfettius fic  in vivencibus
          ienfitivis, vtpote^perfe«SÌQrabus; non enim eodem modo fiur\c
          operationes, qua: natuscalcs dicuntur, in animalibus  perfetti^ §
          ac in plantis, ve licee colligeie vel exeo, quod  plantx omni
          rnotu manifdio carene, confequencet que pulfu, qui in ani*
          jrnalibus periettis repeticuiySc defetvit ad vegerationis, Setm-
          rricionis munera.
          ^ì\ìV Quibus circa partes in communi traJitis,ea,qux fpec«
          ■tantad ipfas in patticulari; peri debent p^aximà ex parce ali
                                                          Aflaro^ 
         '; r'~ *jr CAPUT Vt:  :^p        /ij?
 latomia; in qua non folum traditur partls compofìtio, fed
 ctjara eius attio, Se vfus; Se etiam ex crattatu;dc fonttionibus,
 qux cum proprie fint fingulx fingalaram -pattiamo ve attio ■    .......i..*
 explicecur, necelTatio parris natura ©xplicari debet : idèo Ca-
 par de partibus hk concludimus, pergimus que, Antìquormu
 ordineiervaeo, ad explicandas facuicates,'à  quibus attiones
 emanare dicuntur, ideo que fic.                      >

 „:,,  ■■■.CAPVT.SEX^VM-   "^

 DE  EACVLTATIBVS  HVM-ANf
                     corporis.-

        NTE^ quàm crattacum defacultatibus, Se fiumani cor**
        poris aciionibus aggrediamur, prxnocare debemns*
       L.corpas hUmanum compoficura pbyficuraefie confias-
 ex corpore organico, Ss Anima rationall, five mente* qux eft:
 propria horainis forma,Sc corporis attus, principium queorn-
 niura operacionum, qux in humano corpore exercencur : Se  Cmnes opc*j
 quidem principium eli omnium operacionum tam*fenfitiva'  mòab^Adi
 rara, quàm rationalium, tara cogitacionura, quàm fenfatio-  n»V
 pura; Se infoper fopttionum omnium,quxnacuralesdieuneur,>-
 provc fub naturali comprehenduntur *\6tio vitalis communi-
 ter nunenpaca, Se aftiogeneracivajnaracùm  oranes prxdic-^
 rx attiones procedane à  corpore animaeo, prove ani matura *
 eft, Se aniraatum fir, quaeenus inforraacar, attuatur, Se  decet-
 4|paatur ab Anima, inde Anima principiumeepferi dehec om-
 brali operarionumcorr^rTs^^^.^^^     : Se fuppoficà/ communi
 Àptìquorum divifione in vivens racionale, vivens fenfieivara,
 S^-Vivens vegetacivura, Se foppofico firailicer, quod in homine  Triple* grti
 répwiuncur prxditti tres vitx.gradusirarionalì^videlicetiqpo  dlls Anim*
 editar, Se difeurrit, Se- afsimiiatur fubftancijs  fpirieaaljbas,-ut          a
 fon: Angeli; Se fenfitivas, quo.fenrit, ficut ammaliabruca;  Se
 1tegecativus,quo crefeit,nuericur per intùs fuaiptionem,  Se
 $bi fidile g?ncwc'4n6di^/gmin§- iwu^do^ ficut gUnr-xj  Se
u*;'f                                           cùav:
^ 
           yt j?        CURSUS MEDlCt^S TRACT. 1.
           i'cùm certum fit, tìpthodoxx; qu&.Fidei»& Catholicx Rétigjp-
           .ni conformius, vuicamtantum dari Animam in homine,cjua:
 IuiinaMntUm jfitcorporis vetus attus,, proinde qucomnino  repelli debeanc
           Anima fenficiva diftintta, Se hàc interior, minus que  nobiljs
           .Vegetativa;folum reftac Anima ràcionalis, fobfianria fpiritua-
           Jis, immortalis, divinx que aure,,particula, ob  quam homo
           estera excedic animaneia^confticuirur que paulo minor An-
           ge lis.
                  'Et quamvis*Anìrna ràcionalis non fic- formaliter Yen-
           ìficLva, nec vegetativa, vtpote.incocporea;eft tamen talis  vie-
           itualicereminencer, quacenusconcinetinfe, Se corporì praef-
           ttac vira fencientem,Se vegeeaiieem,Db quod dicitur, effe Ani-
           .mam id, quo fencimus, licèc ipfa non fenciac, Se quo vegeca-
           -mur, licèc ipfa non vegececur; modus aucem, quo AnimòDom-
           nino fpiricualiscorporivnicur, ipfum que movete omnino in-
           comprehenfibiliseuVfoIura que iricelligi,  Se explicari  pot&ft
           "tecurrendo ad ordinationem diviuam fummi,Sc omnipotcn-
           risGondicoris,quika voiuit, difpoluic que; Se eamen impiuia
 iéfibms mo* cftySe irracionale, negare vnionem Animxcum Corpore,mo-
ydus ynionis tura,que haius ab illà : vnde nobis videtureodem modo con-
           cettali debere de opcrationibusfenfitivis, Se vegetativis ho-
           rainis ; nimirum,  modum, *quo ab Anima fiunt, incompte-
           -henfibilem effe; fieri tamen abipfi, effe innegàbile.
                  Ignorantia ergoraodi, quo prsedittx operationes ma-
           'teriales, Se corporex à fobftantiàprorfos fpiriruali fiunt, male
           •torfit Auchores, prxfercim Modcrnos, ipfos que compulic in
           variosopinandi modos» alij.namque aflerunc,  Animam  effe
           -ptincipium òperationumtacionalinm, Se animalium, hoc eft,
           cogitationum, Se fenfationum; nullatenus vero vegetationi*^
           •hoc eft, nutiitionis, Se ceterarum operationura, qux ad mitri-'
           «lionem, augraepcam, Se confervationem  corporis viventts
           conducunt;"ptobant que ex eo, quod prxdittx operationes ad
           'vegetationem fpeòhntesfofficientcr deduci poflùnt  à corpo-
           risdifpofitipne, que confiftit  in partium  organizatione. Se
           -fuccis ad fonttiopes pi^porrionatiSf - quibus pofitis  cenfenr,
           .'i-w?                                            poni
Àr.imx , &
Corporis.
 
           V      ^ÀPtffVT.      :     ;%1.     *37
'poni còrrefpondentes attìones,Se opera. M) vero autumant,
 Vt maior  Recentiorum pars, triplicem vreperin in-honune
 Aniraara, aliamràtionalern; qux fubftantià  fpiritaalis eli. Se -^ftI^ t>
 refìdet m cerebro; aliam fehfitivam corpoream, Se extctifam,
 qux refidetinorganis raotùs, Srféhfùsi aliam que Vegetari-
-vara fimiliter materialem,cuius fédeseft in  organis^ nutricio-
;his,confequeneerq coti corporì ccextenfa di, Qui dapopi-
 Bandi modi licèt attentaTàtionenon facile convinci valeanrt
.quiatamen, Ve fuprà diximus/evertunc vnitacem Animx in
< homine, qux maxime àfiericutaCathóliris, Se  maximam ha-
 bet connexionem, Se confotmicacem  cum  dogmacibus  Ca-
 tholicxEcclefi^,ideolibenteradhxrcmus vnitati Animx ra*
-tionalTsin htirri ano corpore /cura qua optimè  compatiantur
'fdiverfx'peprTas operationes tam rationalcs, quàm fetìficivà:, Se
 vegetatiVx',rvmàximè ad hoc adiuvante argumento ab eo de-
 fumpto, quod fòparatà Ànima racionali à corpore,  omnino
 emofc'uura rcrriaher, deficiune que fimul tara cogicàtio, quàm
 moeusifePfos,:Se nutneio; ex quo inferri videtur, prxdittas
 omnes opeilatìbnesab vnicà Anima, vniéò que princìpio de-*
spendere.     ;                                 -
      -  ;Nèe Valer refpondere,Teparatà Anima rationali ne-
^ceffatio defìcere, Se  corrumpi alias duas AnimasjfféniTrivam
videlicét, Se vegetati vara; pam ex hoc fequereca r^eàndchieiTte
>omninodifpdfieiónem prò eorìfervatiòneeanim  omnium in
•corpore, qaod difficilliraum eapcueft: quomodo.enim eadem    r.
4difpofitioi'que rParerialis cenferi debec, -xquè* proporcionari    h:f '.. a
■poteft vniendis cunrcorporetam diverns'fobftàotijs,  non fo-
 lum naturà/fed etiara perfettione maximè'diftaneibussquomo-
•dò ve concipi poteft tam forris deptndentia inter ipfas Ani-
 mas inter fé admodura clivétfas,  oè quatn vnà  deficiente ne-
 célTario deaciaht, vd cor riìmpaptur reliqac; Se fi talis òVperì-
 dentia pofsibilis eft inter fob flati tiara fpiricuateni, Se rààterià-
Tcm,tanca, vt incer fé dcpendea'nt in effe, '& conjervari'; non
©bflantenauitce dìverficate, cj u a r e i ni pò fs i bìl i s iudicari debet
'dcpcndenria.inter corpus-; Se Animam.pro propri^ eliciendis
                         §                       opera. 
          *3S       CURSUS MEDICUS TRACT. I.
Anima ratio. opcr aclonibns ; pt^fertim cum vegetativa opeta cxerceri noti
nah ìcparata ppfsint p axifè poiùà organorura difpofitione : nam  his re».
opeMuonev ipancn tibus quoad magnani, Se principalem fui pattern, Se eria
          remanentibps humanicorporisfuccis in cadaveribus, ob dif*
          ceffum Anime rationalis attiones omnes, etiam vegetativa^
          omnino deficìunt» neque alias in aliquà machina, quamtuuu
          vis optimè. conftruttà, fi animata non fit; exerceci pcfluntij
          Gpnftae igitur, in humano corpore v-nicam repeiiri Animam,
          qnxrariopalis-eft;. Se eminente^ fenfiriva, acque vegecaciva,
          qux eftj-, vtl cam* Aditotele* magni Philofophi  pronuntiant»
          prindpium* quo vivimus, fentinius. Se intelligimus, hoc eli»
          yegetampp, Se e.:.
                   HisigicUr circa Animxexiftenriam, Se vnitatem bre«
          yiter delibatis, cum tam mu ltx fint in homine - operationes^,,
           qux omnes dependene ab Anima, ve a principio, quae ob ini,
           petfettioncra, Se vircualero multiplicicatem, ob qne vatiara
           organorura. difpofitionem  diformiter operatur in diver/Js
           cprpipris membrìs ( in alijs fiquidem sationalitatem exercet,
           e^it que cogitariones; yt in cerebro; in alijs >fenfationesexer«}
           cct, & motum, vt in mufeulis, Se membranis cum partibus hi^
           apnexis> in ajijs demum.vegetatiomsprodit^pera/tam officia-
           lia, Se communia in organis ad propria munera confonroatis,
           «pam privata in ©mnibnsrcorporispartibuv nu triti onisnemf
           pe, Se augmencacionis ) clarioris dottrinx gratià ad difeerne*
           das incer féprxdittas operaeiones, ipfàrum queoctabiles dir}-
 ^ quid fa- ^gp^y^s inttoduttx foerunc in forum Philofophicura, Se.Mcf
 Fult"cs    , dicunvfaculcates Animx, five ipfius potencix ; Se quidem me*
           rito: nara cùm Anima tot, Se tara varias  exerceae in humano
           corpore operationes, poffe ipfas exercere,. dubitati non ■ ppr
           teft, Se nil eft aliud polle exercere, quàmpotentiam- habete,
          . fiye facultacem ad. exc re end uni : vnde conftat- liquido,  Ani}
           mara pptentias, Sefacultaees  hàbeie ad propria obeunda ma-
           nera, cura que munera admodum diverfa, varix qux- line?
           fint, indeneceffaria  reputari debec  poteneiarum,  Se.faculta,*
           tipt^eus^mediisQ>UÌbu£corieffopdegti^.©pera, exetceajt
                                                             Ani* 
                    vCÀPiJT Vt             ,    **&
 -^nimajnam, vt'PhHofophispiacer, potentix diverfineancuc
 -per attiones, aòtiones que per obietta, Se opera.
         Quo Philofophorum confenfution obftante,obfiini-
 ■tè difputaruraeft inter ipfos, anprgdittxpotentix,  vel  acuì-
 -tatcs Animx, ab hàc,Se interfediftinguantur, alijs affirman-
 -tibas, Se ncgantibus alijsr prove diverfis Scholis additti font»
  cura quibus difputarc, non eft animus; nam  vcrumlibec de-
  iendatur, nihil circa rem medicam conduca, ideò que  vnuf-
  'quifque in fuo fenfu abundet:  relittis ergo Philofophorutn
 •*fubtilitatibus,ad ea, que apud Medicos in controversa1 font,
 ijpropriùs accedaraus; neque enira inter ipfoscirca facultàtum
  exittentiam minores font lites.  Naraaliqui, eo  quod orani-
 noauferane commerrium Anime cura corpore, faltem quoad
 'fenfationem, Se vegetationem, denegeut  que Anime citcà
 'prxdittas operationes influxam, confequenter refotant prse-
 • dittarum facaleatumexiftenciam; illrverò, qui nobifeum, Ani-
  mam corpus regere,in omnibus que eius operaiionesinfluere,   .           \
  tenent, oeceffariodebenc ipfius facutcatibiìs, Sé potentrjs afse- ^h«"|
 - tiri, licèc in modo  ipfas afsignandi varie liceac ipfis -philofo-
  phari; nam nobis placet, ve cani txdiofas, prolixas, & Medicis
  inucilescontroverfias vitemus,-alià via spiana, certa que  in-
 .cederc.                                           ^'n
        Indubitabile namque eft, pófenfcias,"5c facultàtes Ani-
  ma;, qux ipfi infont, five diftintta: fine, live indiftinax, non
 -polle per fé attiones ariquas exercere, nifi media  partm ftrec-  f Juiutum.°    <
 tura, cemperamenco, Se  exteristequifitisex parteorganì,qai-
 'bus omnibusintegris exiftentibusin animato  torpore'inCui-
 /pabiles fiuntattiones, Se ipfis vel omnibus, vel aliquihus "lx-
*"Tk,lef?parirer exercenturattiones  : innegabile fimiliter eft,
 Aniiaa-facultaces in featringi à  Medico non poffe, fed folum
 ^uacenusin organofonn neque fimiliter pOfie alterar* nifi 'ìion%3
 alterato, vel perverfo organo fecundùm illa, qux ad opera-  ^inWSx-
 fionesfunt reqùifica.; vnde, qaidquid fic de  faculcaeikis afud  n0'
 Fhilofophos, apud Medicos «il aliud eft faculcas quxlibec,  ni-
# debica jìfpofuio organi taa|ip ftr^                     .^^w ">
                         -?•*                    menta   Vv—-/ 
9l mzh m\
         rfe0        CURSUS ftfEDICUS* TRACT.  i:
          irento, Sècxteris ao^opus requifuis,^exeropli  gratià,  facuUàs^
          vìfiva non  eft iìla vis Apima, qua homo conftituitur potcns
          vigere, fed fpiura oculi illa confi jtutio fecundùm tunicas, hu-
         - tnores, Se advenientes fpiritùs, qua horpp vid.ee*  neque alfod
          ad Medicurafpettat prò vifionis j^fe emendatone, quàm vel
          organorura vìeia emendare, vel fpirituum. deficieneem. infla-
         . xupueftituere: vnde pil aliud eftfacultas apud Medicos,quàra«
         .ve&z, com^Icta^ueeuiaflit^                      igitur
         ritam varixjrrrt'orgcinòrtira.difpofiriones,. ipforum que: requifi-
          ta,quàmfunt diverfxoperaciones,diverfx cófequeucer erat fa-
          «ultates^qaasr ex terminare,-  nil, aliud eli; quante vnivetfann
         - dottrinara.Medfcara.nulla vrgente. necefsitate;  evereero Se
         Lobfcurare; quam ob caufararaefius pobis,videcur,vbicumque
          fpecialis organizatió, difppfitio que ad aiiquam. opcrationem
         - requifiturj ibi facultatera talem locare, incclligeutes  prò  fa-
          culcate .POP vira Animxj. licer ipfarofuponaaiUS> fed. difpofi-
         ^tionera organicam proprijs. foce is,.fpiricihus^. Se.  alijs requifi-
     ~£l  -^ris, quxptoximè opcrariònera abfolvunt; iuxtà qnamdo&ri--
          nam de faculeatibus, Se funttionibus trattatupiv incipiaraus, à.
^  .» <-   ,> définition.e.noftro fenfui conformi, Se proporr ionatà.
{Juid iaculi        ■  .    ,         .      . j.A  > . r n   x     «v  V
^s!      ■>;>, suo  t;:ra£ah^sergQeft^49/./t^^//^-4^«4-^.v/«v.  tit*
          ciunturì& coadiuvantur acliones in corpore viventi : qux npti
         »f,niultura diftinguitUr a communi facultaris  definicione, vide-
          licec,principiumproximum operationis. Ci per principili proxi*
         o md noafolum.inceliigacv;ri|la>qualieas Animxv  qua eft,  vel
         -hcpncipitur potens prpducere talem'effettua?*vel elicere talem
         .{.operationem, fedfimuLfpbintelligatur. quidquid requiritur
           in organo ad aliquam edendain operationera, Se, vt fuprà po-
           tavimus, quoad. Medicos fpettatj propriùs dicitur  faculias,
         ,. :Cprapleta> debita que membri alicuius difpofirio ad propriarn
         ili..©l^UPdamoperationem5napi,iftacft*que;  integrati!?- edit ac-
         .£ rionera, vel qua kfà.editar confequencer  attio.  Facultas.er-
          <*q communiter dividitur in animalem, vicalem, Se naturalem
           uixtà tripliceravirtPtera communiter afsignataray refideptjcra

        Wtf.                     ^A                      ^at
Orr.7
5*1 n.T
 .ori

 .q:i 
          r — . r:T -CAFUT Vi;  :■•>.'!          3^
 . Scativa facukas  ex Autopfià ipfà evanuèrit, duplex dum tu-
  saj: reraanetfacultas, aniraalìs videlicét, Se naturalis; na quid-
  quid in corpore reperitur, Se agitur in ordine ad motum, vel
  foettatad arbicrium, Se dicitur animale; vd ad  nacuram nul-
   *                                              .  ..
  lo precedente imperio, Se dicitur naturale; vel aiias divuiituc
  ex eo, quod fit proptium viventis fornitivi, vel vivencis vege-
  tativi : quod eft ptoprium viventi* fenfitivr*  folet dici ani-
  male, ve quilibec mocusv vel fenfùs; quod auterapropriUm eft
  vivencis vegecancis* dicitur naturale," Se iuxcà- hanc divifròné   ouomo<i>
   animale comprehcndit fenforaquemlibec; Sé mocamy naeura-  <Kcamur ani*
   le vero nucritionem folum, Scaugraentunirlicètre vera ope-  "^g? nw
   iationes prazdittx rara fen f ùs, Sei' motùs/ qua m nutritiónis*  Se -
   augmciitr maxime diftent inter fé in fenfrtivisf* Se  vegetacivis*
 -  fòlum : non enim omnia animaneia eafdera cbtirienc motùs*
   diffèientiasracione diiìinóìà organizaciomV, fed j^erfetta più-
 X res. Se perfettiores obtinent motus; imperfetta vero  pauclo-
 - res, Sciraperfettiores; Si fimiliter ea, qux tantum font vege-
  tativa, minorerà requirunr apparatala, Se difpofitionera prò  i^"^^
   nutritione, Se augmenco, quàn* animalia perfetta,  vr probar vegetativa»
   manifeitè maxima orgaporum, hùraorum que diverfitas, qux- &fcnfi»^"
   repericur. in  animalibus, prxferrira in  homine, qua carent-
   plantx omnes, eeiarapulchefrirox, Senobififsimx.
          Quod ex eo provenir, quody cùm idem omnino fic"
   fobiettum, quod varijs gaudet faculeatibus, Se attionibus non ■•
  folum in fé mixtis* fed mutuo dependéntibus cali necefsicudù
 'nef vr deficiente vnà attiene principali; deficianr confequen-
  ter cererx, non folum in eodem merabroì fed eciam in diver-: "     . ' ■*
< fis, necefiarium eft, mixeas-, Se fibi fobferviences adeffe in co-       ""■
■: to, Se fingulis parcibus attiones illas, que; diveifx linee fune Se*
  fub diverfa racione fiunt; eadem namque pars Se nucrìcur,  Se
  f^ncicjScmoveturiexerapligratia  mufeuhm  Se fimiliter ea-
  dem omnino pars natritur, fentir,  movetur,  fanguinem que FacuI"tun$
  ìVel generar, vel perficir, vt cor* in quibus parcibus  confequé -  ^m^co^
  ter omnia relucent omnium facuitacum opera, Se omnia ma-  pìra«oa
 • £*w> {f *^W*h$* idem contigli i« diyerfis pai tibus inter  fé
;■••*-                                                  de* 
         .-fT4*        CURSUS AffiDIGUg TRACT. L
          idependentibns, quarum operationes; ablaeis,  vd dcpravatil
          alijs, neceffario camdem Ixfionem  pareìcipant : fic IxlO pwf.
          ..mone Se refpiratio ftatim lxditut, Se cor lacfo ventriculo quo-
          ad attum diylificatìonis Ixditur quoad fanguificationcm, 6z
          mutacur pulfos,cordis;Se, vt in foramà dicara, quecumque ae-
          do cornmunis, & officiai is 4efa  noxam communicar csetetis
          omnibus coi poris membtis iuxtà celebratifsimura totius eoe
          poris confenfum in libro de alimento traditum ab Hipp. di?
          cevite,,confpirai.io vna, confiuxus  vnus, confenfientla omnia.
                  Hocigieur fuppofico,.Sc prx oeulis hàbico conftat,
          fnon implicate, immò neceffariam effe, faeultates omnes intee
          je mutuarci habere dependentiam, Se ; fimilitct;parees, in qui-
          bus princìpaliterrefident, vel clucenr,  talitcrab alijs depen-
           dere, vt fine illis confiftere aequeant; cerebrura vg. nifi farn
          Iguinem recipiar,j3c  vicalem fpiricum à corde, feparare non
          vpoeeft, aut generare animales fpiritùs, ve poee quos ex languì
          .ne arteriali vicalibus pieno generar :npn ergo ratio taculrar
          .tisdefomi debec ex independeneiàabaiià parte,  vel  orgaoo,
          ied^x eo, quod,_provt ibi refidet fpecialis difpofitio, fic prin-
           cipium alicuius principalis, Se notabilis operationis, Se  in ipfà
          Jinei, Se operandi modo  non.dependeacabalìo membro; Se
          Jhoc modo^nceifigidebec fuperias  eradica divifio facuitacisin
          ,n acura lem, Se animatela,  qux tradicis fobdivifionibus clariùs
          Jneeljigecar.
                  Animafisergofacultasdividicar primo in fcnfitfvam;
^ìVdupìcx Se locomotivam; fenfieiva di, qux defcEvicad fenfacionem, fi-
fiimo, dein-  *ye obietti alicaius-percepcionern; loccmoefva vero  eft, qux
ficmultipiex ^jjcjc motumj five tranfiar/onera corporis alicuius de locQÌn
          locum. Sepfitivavlterius dividitur in incernara, Se excetnjm;  ■
           interna eli illa^er quam  fiunt fenfìcivx operationes interna:,
          Tqux  quinque communiterafsignantur, intelletti^ videlicét,
           memoria, vofontas, fenfos comraunis, Se phancafia; Se licèt
           circa fenfoura internorum numetum diverfx fintapad Phjlo-
           fophos. Se Medicos  opiniones, volentibus alijs, effe pautio»
           res,pe..alijs, pimes/quju canteo, iguiilej foprpredittediffixtìU
                                                             wtcs, 
                      CAPUT VT;          \      *r*i
tatesr& controverlìx,hosattentis diverfisOperat!òriìbu$,quc
ab Anima interne exequuntur, quinario numero libenter al*
ientimur : eft namque phantafia gracè idem, quod imagina-
tk> latine. Se ìmaginatio idem fignificat, ae imaginis formai
tio, perceprio, aut contemplano; tunc- que fic, quando in ab-*
 lentia alicuius obietti fenfibilis, vifibilis viddicec, aut gufta-
 kilis, videtur nobis, ipfora videre> aut guftare, Se eft quedarri
 qaafi reflexio fuprà obiettum vifibile, autguftabile abfens; S©
 hxcoperatio,imaginatioditta, à fenfu communi ineodiftin*
 guitur, quod Mia operatur inabfenttà obiec^ifenfibilis; fenfùs
 aacem cornraunisoperaeiif in prxfencià ipfius; pcrcipic  quo
 omnia fenfibilia obietta,- qux^ ab-omnibusfeafibus excernia
 percipianturr5 ipfa tamen diftinguit, difcernitqne  raeiones*
 fub quibus à fingulis fenfibus excernis aecinguncur,  ideo qua
 dicicurfenfas communis,*ad diftinttionénr fenfùs particula-
 ris, qui ojpiettum percipk fub propria ratione. Se nullaténuS
 fub alia,'neque capax eft percipiendh fenfibilia in quantum
 |>ereinenc ad aliosfenfos : vifus vg.percipit obiettum- colora*
  tura fub ratione ealis, Se nullacenus artingitfapòrem, aut odo*
  rem; fenfùs vero communi* attingiYobiettura eofbraramj fe*
  •pidura, Se ode ribile, diftingaic que rariones,fob -quibus attin*
  gitar, percìpir videìicee-iìmul albpm^dufcoy Se odorabilej
  diftiaguitqucSe'Cognofcitjqaà-albrl percipiatur a vifo,quà fa*
  pidum  à gufiu, qua odorabile'ab Olfatto-: vnde eft quidam
  .qtiafì fuperior fenfos refpettu quinque fonfoara exteriorumfc '••
  qui iudicium facit oireaipfos', Sé eo rum obietta.^
 s     .  Incdlettas, cuius  attus-prxdpui font iudicium, Se   inte
  difcùrfos, eftfàcultaspercipieHsfpecies obiecliitfdependenter a  1uid?-
  materìaì-prjjupofita antecedenter fenfuumexercitio : que'per*
  ceptioduplicicer fit, Setenditin obiettumjvel per indiciurh
  affirmans, autnegansv obièttum  ita effe*" vel per difeurfom
  inferens vnum ex alio, foppofieà  neceflVrià inftruttione;  fic
  e^praeconcepcà hominis fpedcqux corapecic Pecro, Petrum>
  affirrnamus» hominem effd oe fimiliter foppofità cogrmione*
  qu^irtrellettui conftat, omnem hominem effe animai,-infer-
 t^urj ex eo  qtipd Petrus fit homo, effe animai^          ^dc* 
fcjeffiaria.
^oluntas.
Jjenfus cxter-
gji quinque ,*


$fifus quid?



   ^uditiis*
5$4       -CURSUS MEDICUS^TR ACT. 1.
        "Memoria eftfacultas, feu potentia fpecrerum refèrti
-tiva, vt debita occaftone obietti accedat recordatio : Vnde du«
piex refolcac memorixmunus, quod diftinòiis nominibus ex-
plicacur, alia dicitur memoria, Se alia recordario, feti remi-
pifcencia;memoria eft prxcifè rcfervario fpécierum, vel cerfa
ipfaruiTj, Se cerebri difpoficio, vcoccafione data obietta prne-
fentia fianc, five rerum fpecies; reminifcentia aucem eft ille
attus, perquem talia obietta de novo  incdlettui  reprefenean-
tur; qui fané  memorandi attus, Se modus, quo fiat, adeo diffi-
cilis, Se impercetibilis.eft, ve Sapieneifsimotam hominumtor-
ferie ingenia, fed recordacionem dati, tam exicatam ab aliquo
tobietto#excerno, quàm advenieneem fine illo,cercifsimura eli*
quod fufficic, Scjfi.modus ignoretur, ad prxdittam 'pocenciani
,afsignandam.
        Sequitur volti ntas, qux eft Ma potentia Anima inter*
ina, a qua obietti pr ofé e utio, autfuga.five velie, aut nolle prò-
«uenìunt, amare ve, aut odio pt afe qui id, quod ab "intellettu prò*
ponitur : quare comraunicer dicieur, ntl effe *volitum.  quin fi%
pracognitum '.Se licèc multoties  confondantut  voluntas,sSC
appecicus,exeo, quod vcriqaeconveDÌanc  foga mali,  Se pro>
iecucio boni; diftingnnturramen re verà,ek eo, quodappeti-
tus moveacur ad boniwu fenfibile, Se fugfacà  fenfibili malo;
fv.ofontastamenlequatur bonum jintellettum, Se infenfibHe:
vnde appecicus dici poteft voluntas quxdam fenfibilis, Se vo-
luntas quidam appetitusrationalis; Se huius potencie hxc fof-
ficiac.nocicia : nam fialiquando Jxdacur, auc depravetur,con-
tingie ab errore intelie£tùs, vel ab organorura depravatone,
quibus.corrcttis voluntas debite operatur.
        Faculras fenfitiva.externa dicitur.illa, qux dicit ac-
tiones fenfirivas externas,  eft que communiter quintuplex,
omnibus fere  cogniea; nimirum vifos;aadicuS,olfattus, gaftus,
Se tattus. Vifus eft facultas animalis exterria- a natura deftinaH
aàpercipicndum per fé lumen, atque.color cs\ Se huius  organimi
eft oculus, tara fuà ftratturà, quàm fpiritu à cerebro commu-
nicato,.  AudkaiX^fact/ltay animalis Mtrntì natura defth
                                                   flap* 
*-*H
Odorami.
          X  T-   C!ÀPUT.Yl. ;  ■■■■/\.     >4f.
*£** #rr fé fonti pèrcipere', caitrs orgam'rrnelV auris fri terna : *
sfinii licer odotacus ordina» ut ad oJoresrguftus ad lappresi Se
tattus ad t&ttibilcs qualrtueì, quarum prxcipux font calor, &'
iri'gds^odofratùls organameli nafosì gaftùs-lmgaa,-&:aHquali-
ter palatami tattùstarnen maxime cxtenfom eft organora; *na*   Guam.
 non folum eli tota cutiscxtcrru,;fcd omnes incernx merabra-
 nx, nervi, Se ciceerx partes, quatenus membrana, vel nervis   Taftus.
 donantur; vnde coeum corpus, Se fingulx parces font tattus
 jnftrQmcncurarexcepcisoTsibus, qux abfòlutè ìipn fenciuncfci
 esteri namque partes tattu gaùdenc, quam vis aliqux remiffif-
 firaè; fenfuum autem ìntcriorum organura eft cerebrum, qua*
 tcrius comprehcndit etiam cerebcllurà, quod cerebrura mi-
 tini ab APàtomicis'nuncupatar.      o
       '  Dtibicari foleccircà fenfationem, an hxc periiciaeufc  Quae&o
 ipproprijs inftrumehris vg.andjcusin aure, Se guftatus in ìin*
 guà;' an vero pafsiones,vd afféttioncs incipant in ptoprijs inf-
 trpraèritis, Se perficianeur incerebro fpeciali motu communi*,
<ato ipfi per nervos?'  Careefsias fiquidem fubcilifsirpiis.euìxè.
 de'fendTt, feniacioaes execrnas in  cerebro' fieri adverfùs ora-
 Tiiura  Antiqaorurn, Se malcorum  Recentiorura fenteneiam
 aitcrentium, fenfariones exeernas in proprijs, Se exeernis orga-
 nis fieri; internas vero in cerebro : vtraqup opfoio iudicarippv
 teft pròbabilis,Se cum parimi conducat ad rem raedicam^uod'
 vno, vel altero modo fiat fenfatio ad mòrborum cognitione.  3H' " ^^
Se curationem, inde liberum  cuiqnc eft, alteri przdittaium
opiniònom afcfìtiri; interim tamen, non opo.itet,rprxtcrmit-J
tereraodum, quo afféttiones excernx deferantur ad Aoirpani1
provtin cerebro exiitehterà;  nam neceffariura  eft, afsignarè
medium aliquod prpporrionatum ad iramutandara, Se decer-*
roinandam Ammara, prò dipenda compierà fenfarippe : ip
quo dubioaliqui volunc, fibrilTas nctveas,.hoc, vel ijlo modo
aftettas cerebrum determinale, vel potius'Animam, ad vm'm
fenfationem potìcs, quàm ad aliam' : alij vero radicane, mAgis
proportionacum inftruraentura effe fpiricus, quod vero fìmi-
Bosnobis videm faltem ex e», quod fpiritùs defecuftt Anim£
                         T                    motusj
 >
!li»
 
illiZ.i .
Ctttis- orga-
nimi  tadui.
Be»fè&iùs-fi*
fcnfus.in c.x.-
tprni-s, quìrn
Mi..iH£C|9.ia>
H v.       Ct <RSUS VED ICUSaTR ACT. 1\
n< rus,& impeiitimad quaflibct pjrtcs; vnde congruur» yfr
deiur, pafsiones. Sealterationcs commode deferri per fpiritùs.
aì-iplam Animam : Se certe in te tam  ardua, Se arcaniadmo-
dura.diificiic eft SLcopfLmate quod placet, Se quod difphcer,,
refo tare..

                   DE. TACm

     ^Uàmvis nonfcminas^diffldle^ fenfàtiònes in particu* '
       lari, Scmadùm. quo ftant, per veli igare^ vfque  adeo,,
       vrlongifsimura^efletì.eavd in-compendio tradere*
quxlongè.extanc apud Auchotes, maximè:Ncocericos;ne?a-.
men omnino ignorctur fenfationura externarum notitià,, ali.
quade.fingulis.pertrattabimtis,  incipientesàrattui eo quodi
Se conamunior, Sevnivcrfaliorfenfus eftcxreris omnibus* Se-:
quia fa&hior intdfettu : vndcfipfo.dus que fenfationepereep*
tà, via ogeritur ad reiiquasfenfationes inceliigendas : fujip.oG-
tó ergo,,quod partes omnes .corporis  membranarum panicU
pes utHii gaudenr, notandumeft, precipuura.ipfinsotganuat^
curia) effai pam ipfà  mediante plures, var ias qaertattiles qua-
li cates pervdpirnus, non ira in ineernis partibus quancamvis-
membrana donatis;cute namque faciledifeernimns dnriticm*
Sje moriiticiai calorem» Se frigììSt figaram rotundam, aue acu»
tira, alpericreai pariter, Se Ixvitatcm, quod. non.contipgit in;
pattibus. imemis* etiam Ci prxditx fine acurifsitno fenfu : feti*
tìraus quidem fxpè'intenfifsimos dolores,, non tamen decer»
minarepoflùmusfrequenter? Se  regulariter,.an à. re calida^
frigida, ctarà,  atitraoJli, àfpetà, aut  lxviy magna, aut J>arvàK
rotundà,.atìt acuta tales dolorescauientur : lentie autem cu-
tis bepenxi©papillarum nervearura, quadormancuc exextre»
mitatibus ncrvotupi% Se erainencin cucci quafacileab obice*
trsaflciantur^quafampapillarum maior numerai tefte. Mal*
pi^hióobfecvaneunin vola marrùs, & apìeibus digitornm,.'m
qiiibustattus  fenfos maxime: vigere  Obiettura proximura.raC'r
j^Juofcquajitaras; eaugMesi v%. calorP,^iti^3^fólijfc*s».^ 
                    «APUT VI.                 rAY
fldTattas, duritìes, Se mollities,afperiras, &1erit»,c& fimiles,
■tjux difcernnntur àtatto ex vario afficiendi modo, quem ap'
gulxobtinent ex propria, Se cuivis cognita natura.

                   DE  €VSTV^

      GUffùs fenfùs folor>re concludìtur, Tender qué potila  ^^u*
       mura in lingua, Se papìllìs eius nerveis modo, quo tac-  '£>. '
tushriocutaneis, Se ptoportionalicer in palato, quod, cefi
 remifsè, guftarproprium obiettum, quod eft fapot.-qui multi-
$>lexeft,veltfraplex,vd'compofitus5 ifiraplex nove obtinet   sapòfum <*tf
communesdifTerentias,,6e 'font actrAfalfas, ómarus-, acìdùh   ferenti**
 'aufterus, acerbus, dulcis, finpm^&infipiJusA^^bic potids
 ■fit faporisprivatiortalium autem faporum natura "potius cxé-
 plis, Se experiencià, quàm ratione, Sedéfinirionc percipitur :
ita qoefapor acer, Se maxime feriens cxperitur in pfperc, fi-
 napi, pyrecbto,i8c eUphorbiorfalfos, J'iccft nonidcra in omni-
•bus, iìmilisTaraen eft in falis fpeciebus, vt in fale marino, ft»  *h
 le gemmx,Se fale ammoniaco; amarus in abfipthio, geniftà,  /
 aloè, colocytnide, Se fimilibus; acidus in aceto, fucco citri, &
 fprritu vitriolp aufterus fapor in pomis, pyris,uvis, Se fctè in
 omnibus fruttibusimmaturis5 fapor acerbus in gallis, Se nù-
 cibus cuprefsi* dulcis excedit in faccaharo,Se nlclle» pingais in
 ©Ieo,butyro, adipe; infipidus deniqac in tetra vulgati, mul-
tis Japidibus, Se herbis, qux ramen, licèc non habeane aliquefm
<cx dittis faporibus  excedentem, proprio tamen fufficientec
cognofcuntur,
         Sapor in rebus omnibus  prindpaTìter orìcur à fate;
 tnodificacur ramen ab adiurrttis, oleo videlicét, aut folphute,    '--a-
 terrà, aut aquà» folce autem fai ita effe aiijs fubftantrjs eleme'n-
 talibus implicatus, Se òcculrus, vt fapor non ab ipfo, fedi fui-  s*porà fai»,
 phure, aut oleo  emergere videatur, vt videre eft in multis
 plantis, qua: fi infondantar in Spirita vini, exuuntar pròprio
 iapore, Se fi dcftillentur, Se fandantoleum, etiam  fapore pti-
jrancur* curnsevencùs ratio eft, quod patricujx falinx fimid
   -'•«                     Ti                     cum 
          M&        CURSUS VP.rjC.US TRACT.  I.
          cura  folpWeis, vd oleofis à corponbu&pjrcdittis fcparantar*
                ,  Nec laude luà prìvandus.efl Cattdsius>$t eius Afona.
          pi, qui per pait'cuiaiurp-diveificatcm iapprunì yaticuuero/di-
          lucidèexplicant : ueducunc namque fapbichi acrem  à parti-
          culis valdè acutisr, faìfum, à rigidis, Se aliqualiter acutis; ama-
          rum, a rigidis, & tetreftribus, fea ramofis; acidum,  à fale  in-
ali n' tfr •-■-> fiuor e pofico, partibus que aculearis;.auftcr^ro,j'n pareiculis la.
"'" l ^<1.LI tis' denfatis tamen, Se ramolls qux non pènetrant.Ved altquctf
          modo confiringunt, Se ealis condittionisparciculxdependcnr
          a fale, Se fulphurecrudo ccrrxcoramixtis, qux maxiaè abun-
          -fóVric io fruttibus immacuris^qui deinde per cottionem, Se tip
  .:,nJ-A-  *,um Part]urn digcftiopem aufteritatem degDnunjc^,&.dulced-
          tpera acquùunc;.Sefaneauft
           kiè prò eocierafapore r epurar i va leanri penes magis, Se mi-
           pus folum diftintto; duleem autem faporem- Cartefsiani  ex-
          Bplìcantpcrharmoniam,Sc comraoderàtionem partium divei fi
          .generis inter fé optimè conimixrarum:: fapor, qui vnttuofus
           dit itur^provenit à pareiculis ciafsis,.rìexibilipus,. & rampfiV
           qux partes externas lipguxafnciunt;ad imernasvetè non pe-
          \ petranri Se quidem vnttuofitas potiusdicitur fpettarc ad tac-
          t rum» à quo etiara in manibus percepirai; verum  cùm coniun-
          é frinir cum fapore alio remiffo, Se ipfa excedit, rationem far;o-
          , lis fibi ai rogar?   0 ,„,.,.   ■-.-«•.     /^^  ■■   ^rìin-.    ■>
                   Rcs-demtrarclTe irCipidas,.prevenir à  careneià;on>
           DÌiim particalarpmanteà u cmorataium, ideo que, vt /uptà
           diximus, potiusfprovcnit ex fa poris privano ne, quenoadmodù
           iunrpiopiiè terrai- Seàquà .-medium aurem exrerr.um, in quo  I
 Me,!futni|Jf. Japotey. percipiuntur, debet effe humidum> vel hnmiditate-
           cuis> vel laimiditate rei gufiabiìiì»; nam alias fai, in quo fapor
          ^rpa^nàex parte confiftitinon d2ffblvitur,.nec proportiopatw,
 ,a . ^s. -" vt lmgnam intime tangati Sealtctetjrqp^pobcaufara-cibi*jjf.
           ci, Se duri difficile guftantmyvfquc dum mollefcanc^ Si,: fimj»
            lirer lineua arida* Se lebbra capax non eft pereipicndHapores.
               '•.nttsiminorandu^^                         dfer,qu?»
 
          - .77^ CAPUT Vii" ^W.?3       f4f
itefeti omties-facileTf(diucunEurr&:pr0cer^ene>àt0^h^Vyi^
Bent^s^damur <pecia;lc8,pepèraaumcct,ieimm!fapofes,qpi ipfas
facile à cstcrisdiftingunc, vehifAcaih^cepaBv-pipcrisySeci• '• *



    Slcurgnftus fir in ore; fic olfattns in naribus; licèc inrer  fé
     maxiraam habea^raffiijiutem predttti fenfos, ex eo qucd  ^fsnit«<mr
 multi odoiesappetitum excitanr, Se multi fa pò res  deiiniunc  tu-,—oiùc-
 x-attum,*Se etiam, qoia.mPPuspercipiendi fapores, Se  qiores  .tus*  ., ._  ^
 idem;eftr& propter organorura'propinqmtarem circa rem  fa-  i:.„iu.vx.-.->iì
 pidam, Se  odoratane tappi cxercerrfOletvrerqae fenfos»: <ò>U
 _ aòlùs autem cbìcttum fune odòres, hoc eft, halìcas, St exhalà*
 liones tenui/sirax, que effiuunr à corpoTC òdorabiii, qux na-
 turx fulphurex ve pfonmum.denenr effe; ideo:que isèpe fxpius;
 jttontir gf t» res.odorarascaiore attaari,quatcnDs eaior prormy*-
 .vet dfìu viura: par cium cennrorum, quxcapaces, Se  àptx fur*r
 ad organum olfattùs aUcrandiirp. Odor generaliter dividi-
 tur in fuàvem,Sèringràtum*yfoaviseftiquivolt)ptafem caufatr ^*v . Vl *
 .rngratus- vero pioleltiam; vtcr'que autem*odor tnmrfoavisr
 qu a nv i pf ti av is pei cip in nca r^quatenas par ces  ren u es odorabp>
 ,lesacceduncad fiiameptanervortrmlparfa in .earermTJis na*
 .riunì, quin necefT.iriumfit, vt iph corpora; ex trainasi odor
 cxhalat; immediate atrin^ncolfattùs organami.-
 **       Convenkmequoqueguftùs^Seolfattas in  eo;^ qaoif
 odore?, Se /a-p&xe/H fere funr eiufdem*.condiiionis,. preferrinr
 acris»Se Jckus; fic qpe percipiuneur*)llàttu,amequàm deguf»
 . tentar >£c eadem  fpecialis proprietasv- qux datar in faporibas^-
  vtcorporum fpecics cognofeancar,  reperitar etiam in odorU
  bus : aqua»iter namque cognofdrur piper er odore, ac ex fa*
 . por e* nontamen omn ia odorifera fifrrr fàpidi racque e conerà^
  eo-quodaiiquandò reperirur fa» fine'fàlph«ce~, Se tamndiror  " ':* V
  fapor utre-odpre, ve in-fai^ communij. vitriólo^ Si> nitro; > ali*-
  quando-folphur fine (alt: Sciruwicdacurodòi fine^fapore^vrìrr
 j&u&à^nec. t^a^e#feuJ§**^oj^^                   femper 
          •»**     ¥ CURSUS MEDICUS TfcACT.  T.
          guftuiiuavia funt..fed quandoque ingrata, vt conftat in *Mo(t
          f,ho, ftyrace, ballamo, Se innuracris ali.js : quod  autem odor
          ilera, quemaimodum etiam fapor, al<i)shormnibusfic gratatj
          alijs vero infoavis, oritar vd ex prxconcepcà aliquà idea no*
          xx, auc vtiliutis, vd ex particuUri nature proprietate, QU*
 i, /C>^^dioty nei alia aPu^ Medicosptoprifsimè appcilatrix,

          T   "     '       DE AVDITV.

iuduus fere  l^kT^ìUGr* &» vtiic dicam,fpititualior, Se magis a maté-
l|pmat«iaii4  1^1 ria reraotus auditus cfhnon euìra affieitut immediate
          .ab obietto proximè locato, fod diftantrfsimum percipit fona»
          xittéjque fere iunameras diffèrentias.* medio aere fecundùm
           varios impulfos, Se verberatìoncs perceptio fonorura exfeqai-
          ?tur, Scvariaturjin qacra finem organi audicùs ftruttara lon-
          .gecxceUentior eft, quàm exterorum fenfoum, vi fo excepeo»
           •quam fabricam prò rumc<omitrirous, «quia ab Apatfaomicis cu-
          -tiofèrSc integre pertraftatur*
 $wt ^ueft»- ;       Nobilifsimus fenfos ergo auditus eft, vt potè cui feic-
 ***        darum omnium, Se Anium difciplina debetuti immo, quod
           magis eft, fides'divinaab ipfo dependee, vt coinmunitcr dici-
          -tWjfiJes txauditw.Se quemadmodumexcus equipara cu rmor-
          ano, ita fordus bruto.   In pluribus alijs vifus, & audieus con-
           venia nt, videHcce in eo, quod tam quod videtur, quàm quod
           kuditut nihil de propria fobftantià emittant, vd amittant* Se
           in co quod neatcr laflctur, aut fatigetut in videndo, Se aM-
           dìendoi acque etiara in co,qaod innuraeras differentias in pro-
           cri js obietti* pcrcipiaar; ac tandé in eo, quod obietta  di'ftiflc-
           ta fimul, Se femei attingamvvarios  videlicét colores, diverfx
           quetiaturx fonos.
                 ^ Illud autem proprium eli auditùs, vt à fonotis affici*.-
 ^m»vtt4c? yturmedk)  à^re diverfimodè moto à rebus  fonoris ob carutn
          • impulfum, que àèris verberario communiter appellarmi Se li-
           cer àèr  fic medium, quo foni piopàgantur,  Se percipiuntur ra«
           -rione diveifi. moiùs ipH impecisi, nop umen^uilibec eius aio- 
Non-' omnit»
nwtus *eiU»
ta.cit foaiuu-
Acatuf fri-'-i*i
fcns, qtrarartimvis mtenfus » apraseli ad' fontim fofmandun^
pam quaravis fopcifsimcvetberemus libcrum àèrerm nullutà
éonum nocabileraexdtamus; fi vero àèrem cxpiratum lingua -,
aut labijs lcnitet concutiamijs,/au4 per fiftalara  infuiflciuus,
Varias voces, immò  Se verba effòrmamus : vnde videcur, fo*
pura, voces»Se eatum difYerenriasa vibratorio àèris mócu di-
pendere, fatto non- follia*ab ©re, &ejus« parcibus, fed etiara
in rebus excemis daris> Se  ten§s  percufsis^ vd vervevatorìo
 motu attattis^vt conftat ii> ekfearis^ twmpànis," caaipaais» Se  buMwj^y
 caeteris iebu* dutis, irr quibusv quo>fbiidiores fune, eo acUtior
 fonus exdtaJjjur, vt experieur in metallis : vnde conftare vide-
 wir, fonump rodaci ex co, quodàèr inreorpus duiam  ill'ifosy.
 vd rcpetcuffosxoncJEattjr in-motum rreraalura, ac vibratO-
 riura^qui mocus compEiapicatur aeri v^icmo, Stabrhoc in prt>
 jcimum, deinde io aliam, vfque ad immediatutaofgano audfc-
 KÙs, in quo àer certo- rpodov congregatur ob auris extern*
 lirutturam, deipde intrat vfqueadimerabranaratympanùSc 6*-
 ficula-ailigatas Ser4eind e membrana pera>:ffa*.€ommòver àèfle
 in internUcavi?atibas^ontentum, cuìus'mottìs medijs nervis*
 audicorijsfpiritaplenispercipitur,>Sc fisse percepcio audki©
 eli»        •  .
        , Php> antera adfonanv aJfquediligenter attendi mas,
 quafi ex imperio Arnirpa? maio* Épirknum copia mittiatr -a&'
 nervoshuditorios; proindereadicar membrana, eè" que rer 4&.
 melius pej*ipitar àèris motus, perfettins-qaecelcbrarur audi*
 tio-  Hic occarrant multaprobfomata'caribfa; &. admodlim*
 diffkifia circa: moda a*, qao/onus propagatine denaro abftiu©:
 Icruibiliièr is-motn in^ubkul€he»attèrdaufopercipitu r,Sè al im
 multa, qux omktiraas, vpad'vrilioFaftopercmus ;. fufficit aris-
 te uifMedico fcite, Gfganum.audkùs  integram pcr-ipiendfes
 vocibusdefervire, ip/um~que~ quoraodocamqac Ixfora? aadi-
 tionrmax?imè. incommodaf e?~ Illud -v-mins» f e tre- otsor ter; dfa-
 ,vct£tarera fonotamaua-xime dépendère^divcrfa confticetio*-
 »e;cor|s>*am fbnantiumi.vdiàsdfcexfò^mora*. q^eo perepriàa*-
 pi&^aritudò> m^m^s^m^mmà^f^P £%vCpìè? a& cay.
Vbt-Cst  atffc 
r->*t
:K

           W        cu&sxjsrMBoscm tract. t.
           quod vielentervSc frrégulariunrferiataudiuu organale! alia*
       oM  fcnitftrrcHiiaunonicè,der^uo:tra£tar^fpcttat>adMuficos.

           ^mriPàìm'rv. p,sl.   !  DE f-VISV. :"  "  -•'' -- *i»  -.ve
              ,-;,.-!        ;.  ■  -m-  •  te    :*  ■'■'.'.■    ,  ,.;,
              Enfoura externornm agnem da«dk omnium  petfettifsiw
            _ \ m»Si!Sc?|creprineeps^vifus viddicet,qai facukaseft Ani-
           Uìx ^lohit^sìifcia, fomiiris^Seeolorura pcrceptiva; Se' quidem!
Vr t uM?   serwus,.&..clarati&f«omwbiettumattiPgit.cjuàm reiiqùi fen*
' '  * "    fiis, vndc teftir^socuhrisprarceterisfides«adhtbetut : Se licèc
           .per fé feratur, velutptòprium obicttum,ad lumen,Se colore*
           jpfis tamen.mcdìantibusomnia vifo pércipìunrar,r magnitudo
           yidelicet, diftantia* figura,irtus, Se- atf i^ìaf£* ihS)*xtiém fine
Certìoriawr  fumine videri ppceftiycft namque medium.*P quo vifus exceri
           £etur,'Vd>v£-CGtmmumrer>^                        prò'
           •pagatio.  Modus autera, quo vifio fif, quatenus ad Medicos
           atrinet, eli integritasorgani quoad projprias rùnicas,Se Humo-
           SK&ew ;libcrOij&expedido «inffoxu afijrtìaJlprfi fpì rtcu ura per
           rOpticos.nervos» quorum aliquo  derìdente - vifos-vario  rWodtj
«•     .   4>crtuibatur, deqpoin Pathilo^ìà^^ autem ita prolixum, ce
-it,        diffìcile,  viaonem, Se cius rationem  medkgere, vt opus eflct
           /wlt {s-pjtgtnt&m-quibu^                     pòcras fpec-
           !tat adphyiìaos, quàm ad Mcdkos, prefercim 'tfdèós, qui oprii
           fcara.ptodigpkatexxcofoere.^ ':  -   '"X7-
                 jjAHquiafsagPjifltfaculeatem appeeitivam, Se cius ac-
           tusr qui maximedependenc ab Apimi pafsionibus,  de quibus
           ^PurjdèagerBttsintrattatu de rebus Ponnatàralibns.: ideo  ad
           exteras lacukates petgdè, oppoitanameft.  Diximus  fupràì
           duplicem dTefacultaterar animalem'  videlicét, Se naturalerci
           non quia vicalem «eludere fic-animus» fed quia ha;c in nata*
           talicompreheniitur : vndeinipfà duplex mumis cpnfidcran-
 Ea<!cmfAcui .dura eft,  aiisd, propter-quoddicitur  naturalis? aliud, proptet
tas vitalis,&  flU0([ vitalis non iittraeiùtò- reputatur :• reperiuntur namque in
diverfi  mu-  cprde,.Se ptopter ipfum, varie lunttjones in corpore; in corda
sera.       fidélket. /^gaiflis*& Épiwtnum vinlmm generario, qux m^ 
Facilitate!
                       CAPUT VI.               Vjj
 Itera naturatcm  facultatera fimpHciter dittam demonftrant»
 tepericur etiam pulfus, medio quo fanguis ad vniverfum cor-
 pus Jefercur; proprercor autem reperirur in thorace, Se pul-
 sione ;rcfpiratio, 'ficutetiam in xjrdine ad fanguincationerri
 •cclebratur in ventriculo chyli generatio : nec fofficit, ftunc
 ad cor feraci deferrk fed neceftum eft, iterato motu per artc-
 TÌas, Se venas fimul cum fanguine perpetuò circulari, ideo ad
 "plenam  corporis oeconomieintelligentiara facultatcs omnes
 fub  naturali comprehcnfas diftinttè, & difociJè explìcare
 *oportet; Se cùm hoc alio modo commodiùs fieri  non pofsit,  Cx™edonibl
 quàm explicaris attionibus eifdem facultatìbus communiter  nofcuntur.
 applicatis, ideo ex  hanc circa facultates fimul, Se attiones fer-
 mo verfabitut, illas quepercrattabiraas modo, Seordine.'quo
 in corpore fiunt; Se dira prima fit cibi commatario, Se diffo-
 lutioin ventriculo, hanc que  prxcedere debeat àlimentorù,
 pocuura  que affurapcio, ad quam ordinatx font  à  nacurà paf-
 fiones dux,daovè affettus, qui faraes, Se ficis apud omnes ho-
 mincs concordicer appellantur, ideo de his primo trattare
 oportec-: vnde fit,

    SECTIO  PRIMA   DE  FAME, ET SITI.

      lùm necefìaria fic corporis vivemis copfetvatìo, Se re-
       pofìtiobaraoTom, Sepanfom, qux continuò Confo-
    -^ muntur  non fofom tot, Se tam m3gpis evacuationibus
 fenfibilibus per vias ddiinatas, fed etiam concinno infenfibili
 effluvio pet corporis poros  cataneos, buie indigenric fagax
 luturaptoviditdboram affuraptione, non fofom  foh'dorum
 ad reparationem, fed eciam maceri^ potulcnra,  que alimen-
 torurn diflofotionem adiuvaret, in qaera fìnera indidie nacu-
 Ta fìimulos* qai  prpdittoram  affumptionem promoverenr,
 ipforum videlicét appetitimi, qui coramuniter faraes, ficis que
 diciror : fames namque eft appetitas cibi fecundùm tì.iturakm Fimes ìuiiì
 ntcefshatem in ventriculo excitatus, qui anriquis Philofophis,
&  Mcdicis dicebatur appetitas calidi,  Se ficcò qux explicario
                          V                    famis
 
          1W        CURSUS MEDICI^ TRACT. I:
          ha.is-pon eli oram'nò refellenda, eo quod  per, ly calidi  no^
          debet incelligi calidicas attaalìs, Se avere ,qualitativa, fed aprij
          tudo.ad nofttunj calidara recuperapdum, vei confcrvandum,
          in qua apdtudine ratio alimenti confiftit;  Se  fimiliter per lyj
          ficcj incdligitutf olidura,.quale debec effe alimentum; pam Ih
          cèt multa liquida putriant, Se famenaaferanc, hoc camen nog
          faciunr qua liquida, quia ve talia .formata potùs obtinent, Ss
<3uf d cibus? litim feda re poffa ne, : fimil iterfit is eli ;4ppe tenda potus fecum*
          di/n natuYàm.infaucìbusi&prGpmquis par tibus extitttaì hax
>         eriam^icepacur Antiqaisappetitus.frjgidHSe humidi, Se etiarp
          non incongrue, ex eo prxcippè, quod fitis  principalitec fic
          aqux appecicus; non enimaliud'Patara -pro. potu-elargita eli»
Puiifim?   nifiaquam,  Sefi deinde horainuminduftria,, arcificium^Se lu-
          <■' ■   *!  ■  -.■'■'.'■     ...            .   •  r   • '      r
          xus cara vatios ìnvenenc liquores  pocationi fervicntes,  iieut.
          eciam excodici poteft frigidi, Se humidi appecicus, quod po-
          tùs ex fenatrirenondebeac, Se- non egeac calida fohftanciày
         ? ficut alimentum; humiditas antera in potatequitur rara  pto*.
pui  poms. ^  fonat Jiquotera, qu?m proveparceshumettare poteft : .infrr
          cltucus namque potus eft, ve delerac  alimentara, eius que eoe»
          rionera adiuvec, Seyt parces aniraances humcttans  iibetec ab
          aridrff^te.   '"'*  ,"■' ' r   .'''  "'..'"   .",                '■-
                   Suppoficfs ergo definiciónibus famis, Se  fitis conftat,
          fajncm non elfo attionem •volunwriam,  nam^compiti^intìif
 nl°nesUnvoia- vtlU'co^re\''& nmf^fiererSzà elle aficttionem natura-
 tana:. .      \emt hòc eft, dependencèm-à naturali difpoficfone proprij or-
           gana ventriculi nempe, Sc.oriseius, licècin.hàc difpoficior.2<
           duo reperiantur., vnum proifosnaturale, Sc^Utul animale, no,
           llberura, fed nceefiariam, quam_obrcm duplex afsignatqr fa-,
           ràes, alia naturalis, Scalia animalis :  faraes -naturalis di pra-ci-.
           fé  dcfettus^limenti, vel hunc infcquens rofio, aut vellicatio?
 Duple* Fìì   ar:s ventriculi.  Faraes autem animalis eft. fenfos huius velli*
 °l?*'      ca:ipn-is,cuem fequitur defiderium  cibi,  vt  conveniepAis ad.
  y.'"-.. rrr1 pixdittara.vellicatioHera aaforendam, quod idem-eft, ac«rfam£,
           lìaturalem efie.exiftenriam rei-velli'eanris-in vepttkulQiStJ^
           mera apimalera etfcyeUkationisfepfoxn^.     ../, .,,...  ,.; :. à
                        4                                   JSSbXJsi 
     CAP/Vr.  SECT. 7.-M'FAME/ £f SITI.   ^ j5
jr** -   Antiqaitùs-ìudicabatur, famem excitari in  ventrico-
lo ob futtìonera  fadkm in ipfis pai tibus carcntibus  alimento,
tqux ttahébant à  venis capi-llaribus, hx deinde à maioribus vf-
►quead vemricufom, a quo venx iraraediatx trahebanc chy-
lum, ob quod inanitus ventriculus vcllicabatur, in  quo con-
citi t fame* naturalis; Se intalis veliicarionis fenfu fame* -àtfi-
.malisj vecùm talis  fottio, Se modus inducenda: famis explo<
^duncuc memoàb Authoribus, eo quod talis trattiofobftine-
tì non valeac cura  fanguinis drculacione?  nam peripfara  fan-
,guis non raovecur  à venis maioribus vfque ad miPimas>3eéx»
-i nde ad fobftanriam pan iu m; f ed à maioribus ai ceri ^s vfqucad
^DÌnimaSiSe exinde per fubftantiam plrrium admi notes venas,
Jk ex bis ad maiores iterato circulo, ita, vt  non  fit  excogkà-
fbilisdcfettus alimenti inparribusintcrim, ac - dartir  fanguinis
-copia in corpore, quipepparces percrànfeac  : prxterea, quìa
-fi fottio fierec ditto modo vfque ad ventricùlum,  vt excitare-
-tur faraes, confequenter in magnis fudoribus, in largis  fan-
tguinis -evacuationibas ab arte fattis, vel in ha?morrhagifs
^Ipontè veoientibas, cùm fanguis in venis-dirainuatar',  necef-
ifario augerctur fottio,*Scaterattioà ventriculo, Se«confequen-
■ter fames, quod  non evenir, immò inralibus affettibus inap«
-pctcntia frequenter accidere folce. Sequerecar eeiàm , quod
iames non fedaretur ftatim ab affumpco alimento,  cùm  hoc
Jncottumcranfire non debeat-ad venas;, Se fic dararec  -vena-
rum attrattio a ventriculo, que famis caufa credebacur.
1   ,:• •:  -Famcsergofità fucco acido, five fermento entrino
3n ventriculo refidente, de quo in trattatu de humoribus fof.
£cienteregiraus; vbi diximus,tale fermentimi effe fnbtile, fpt-
rituofurn, acidovolati4ej &.feEmeataciv;um : Se ab £oc famem
 fieri, fufncicnter  conftat ex eo,  quod adda ormiia'àffumpt^
«ppetittim provòcant, Se augent;illa veto, que acidum vola-
die defittiune, feu vira  eius obcUndunt, famern eciam ìmrnK
curane, veecnftac in medicaraentis  Mareialibiis/ cerreis, pin-
aguibus* Se oleofis,conftat eciam exlriipp. in aphorifmis.qùod
xwttusf ^cidus fepetvenjens po& lopgas l&nterù^  qui ance!
•:-■•■--■'■■                    yz                      pop
Fames non .*.
ftt&ionc pa*
ti uni-.
 Fit ìfucca
acido. 
          i j<?      .  CURSUS MEDICUS TRACT. T.
          non erat, fìgnum bonum di, quia fermentum. acidum ìncipit
         , recuperati; qaod ipftrumentum cottionis effe manifefte conf.
          *ac, Se.ad hoc faiada tnentam  defumitur ex- nacurà fendenti
          externi, quo in panificio vticaar, quod manifefte. eft acidum
          volatile,quia ipfà racioncfermencumJncernum parcialitec fit
          ex reliquijsciborura.cottorum inragis. venericalij remanen-
         . tibus, quaÉ nataraliter addiratem conctahere-dcbenc : nec v*
          Jet, appetitumatcribuerecalorif rum fi?ica^dfec,  in ventricuc
          li iracemperiecalidaappeticps.non profternererur; eciam<que-
          in ftacu nacutalkempore xftacis, in qua maxime calor viger,
          appetitus minuitur,iramò eciam homines, qui admodtim  ca-
          lida temperie gaudèpCr minus. fune famelici;: proinde cernita
          ipdicamus,  liquorem ventriculi? acidume caufam. famis effe..
                  Fames igitur hoc modo fit : dura alimentum cottura
           pertranfir-ad ineeftinum duodenum, reraanct ventricufus  va?
Modus, quo . cuus, inqueracontinuòliillat àproprijstunicis liquordigef-
fetfame;.    .tivus>.qui vniturfalivxcontinuò'Jegluticx, Se:refiduo- mate»
          rix recèns  cotta;quateabundatfermentumv.quod1 à calore-
          ipfius ventriculi,  Se vifeerum adiacentium  volatiliffatur, Se
         -acuitur, maxime, in contratto- naturaliter  ftoroacho; vnde
          acuties illius ferracnti'ventriculfcorpus, Se maxiraè eius  ori-
          ficium finiftrum, quod  eft fubiettum;immediarnm;famis, pun-
          giti Se ex fenfu prxdittx punttionis, qux eft-  fames animalis,.
          .©rocedic alimencorum apperitus, maxime adiuvanre fenfùs
          incerOftconeurfo, obquem copiofiorcs conffount fpiritùs ani-
          males*. qukfamem 3diuvanr, Se fideficianr, minoratur :  quare
          quiincenfioribusftudijs, medicacionibus, autlaboribus* incu-
          bunt, protunc naturai iter non famefeunt, Se fimiliter, quas:
          vcntriculi fejnfuraftupefaciunt,, fameni: auferunt, vt. opiata,
          «icoriana, Se ipfitis.fomus.
                  Pro varktate:autem talis fermentio ftbmachici', qua*
          tepu«raimirum-,ra«gis, vd minuterei vd fpirituofiim eli', rV
          mes accidie  raaiot,..aut:  minor; Se firailirer fecuadùnv hanc».
          auftiilam difpofitionem^.Se vaiiam modificatàonemi diverfis
          ift3jBtf»aiikus^ fjftW»apetia»5ì fic: cute: ^seedafiff: vcffeaaa»
                                                           oanoiV 
     CAP.  VI. SECT. I. DE FAME, ET SlTf..    t 57
■earnibus,.quxdamheibis; neque omnia eifdem, fed altera hisr
& altera alijs : hàc ratione Feiis-efieac Mutcs, Cànis offa,  Ci-
conia Ranas, Se eaderavatietas concingic in appetitu prxcer-
. naturali, qux maxiiuèobfervatue in fGemiuifrgravidis,vel fup-
pfefsionemmenfiampaticnribus, in quibus excitatur affettus      ^
fica dittus, i n  quo e ibos, a-1 ià s grati fsiraos, Se e 0 n fueros hot-  ^™£^ *Er
rent,.extraneos vero max ime- appettine: quorum! èventuum-
 rati« admodura difficili? eft, ideoquepartira d'edudeur ex fpe-
 ciali condì rione acidi, partim ex vi rio inhxrenri fpiricibus*
 partim ad pr^conceptam refertur idxamf ideo  nos huic dlf-
 quifitioni libenter foperfedemus-, Segradumfadmus ad fi tira..
         Ex cuius tradita fuprà deftnicioneconftat, potùs effe?
 appetitum,  eo fine, ve facilior fiat ciborum diftblutio in- fio-
 macho, eorumdem que-faci!iordiftribueio> vrque aqueà po-
 tùs no^ufà liquidi conferventat  in corpore prò facitori? dif-
 triburionepei'  anguftifsimas vias, Se anfrattus : fobiettura pri-
 m^riura.ficis fauces, dieimus> effe, Se partes  propinquas; iffx   Sufcwaiw»
 namque font, qux vdlicantar, five membrana  fauces invc&
 tiens, ob cuius vdlicationis, Se raord icario nis fenfura- excita*-
 tur aquoforum appecicus raquofa fiquidem- aufetant predittù?
 morfonii Se mole!h'am,.qaxproprer membrana: commupira-
 tero attingere poreft oefoprugom> ventticnfom,.& afperarn ar-
 tcriaui : prxdiéte vdlicationis caufa eft acrimonia falla cuiuf-
 cumque generis fit, Seeriarmaridicas. Se defettus falivx;  ma*
 ■Xfimh fi accedat calor exxftuans in prxdittis parribusr aut in*
 vifeeribus.
        Quodautera in faucibas-precipuè fiat fitis^conftareoi-
 quod per mulram loquelara fitim-incurrimus, Se per gargarif-
 mata, Sccollurioues ipfam fedamus; omnia- erenim-,quxfitiaa
 concitante Sé. falfa. font,, Se fauces-irritant, ve in cibis falfis,   sdTatf^a»
 acribuSj.Se piperacis videreed; immò' in afrettibus catarthalì-  me***aE$.
 bus> inquibus magna di humidiras-, Se falivx: copia, quia; ta*
 menfaifedo in  illis prxvalet,, maxima^fitis- frequenter excita*.
 tur, inxflnventriculii.febribus, &affettibusoronibus> calida
 4fcfimiJksx. m.hisp.^o^iv^                     damofa fi»- 
          &$$    r .CURSUS MEDICUS' TRACT. T. ^
'A'aua pnnci  tis.obfervatur : aufcrunc fimiliter fi tira omnia aquea, quia iov
fcdat.      ,bibunt falla fauces irricamia di!uendo,-Scabftergcndo,  maxi-
          .me fi acida fine ; nihil enim magis ficim  auferr, quàm potus
          acidus moderare,ealis; Se in fummà potulenra omnia, etiam fi
          xalida fine, vel alimentofa, fuim vel auferunc, vel maxime  le-
-  r       ninne:.nil autem ad fit ini foblevandam aqux lepcritur acquale.
                  Nec fatis.eft,eibos-appecere, fed  neceffarium  eft,  ve
          .fames, ficis que fedentur,  ipfos affumere, Se ,potui  indulgere;
          xuius attionis primum  inftrumcntum eft  os,  in quo non fo-
          Jum comrainuuntur,fcd ad faciliorem degluticionem,  digef-
^lafticatìo.  tionem que prxparantur : attio hxc maflicatio appellarur, fub
          «qua duo comprehenduntar, coraminutio nimirum» Se  falivaj
          xommixrio; attio hxc coca volontaria di; licèt neceffarix,  Se
          naturali fobfecviar,Se fic fic medljsraufculis maxillaribus, qui
  De^lntìuo -fttocumprxbencraaxillis, ve  alternata  applicatone dentium
{foluntatia.  fuperioram ad inferiores cibi duri aeterantar, interim que
K,.. r .■      Jingux raocus ad cibum appiicandum maxime defervit, ve  ci-
Adiuvatit de hi incidantur à dentibus, Se ctieurcntur, quod officium adira-
*c*#       pleturtam dentibusincifotijs, quàm molaribus : inciforij, Se
          .priorcs denecs deferviunt decerpendis, Seineidendis, frangep.
          .dis que duris cibis ; raolares vero teiendis, Se conquaffandis
          ipfis, vt ipterim falivgconiraixcisdeglutieio  facile, Se fine  la-
          bore  fiat : alimenca ergo in ore ita preparata prima codrione
Pnaia tudi- tum'mjCnta fafdpfonc >&c que manifefte immutantuv.Se quafi
«neotacocti- --•        .  .  .*.     . .  ,            ..            , '
 jonisjQorc  fferrpencari ìncipiant, deinde que motu ali.qaatenus voìunr*-
          rioper  guhm in vencriciilum demictuntur; conftat  auter»,
          motum illumgulx effe aliquateaus Volu mar min :  nam dura
          volumus, ea, qux feraidcglutitafont, vlcerius  per os foras  es-
          cpelliraus inverfogulx  motu periftaltLCO.
 SECTIO  SECVNDA,
DE  CHYIIFICATIONF,
t! . ..' :.- .
Oiiquara alimenta in ore fune comminuta,  Se ad ventri*
cutorri vfque deiara, incipit ibi ipforum concottio,  five
                                             tranf 
 Rerpfrati*'*
adiuvat e ny
UÀcatiunciHr*
      ©■«•'TTÙ.SBCT; T.-IDE T/^KTsm.  f* j
jÉf anfmutatio ih .novam fubftantiaiTv qux chylus al?  omnibus
appelfatar, ideo quediricur chylificarió, qux eli cìbórtitmfaf  q^ichyli^
mntatìo- in.lìquorem quemdam iattcumi'cì&i'n inaiori ex parte al-  catioi
.bus eft; ad quam-commutarionem maxime adiuvat; contrattiò
ipfius ventriculi, qua: contìngit affumpto alimento, tum quia
ip ipfà cotrattionequafi expriraitur fuccus acidus, vel Jyraphi
 liomachalis iu vécriculù,cuecia, quia atcingensipfe vecrienras
 immediate cibòs, ìpfos atteric, dù foo modo di!atatur,Se com-
 prioiitur umadilautioncra, .&< comprefsionem thoracis, Se
 foxtà  elevationera,Se'deprefsionem fepti cranfvetfi, quod iti
 infpiratione defeendic verfùs ve neri chiara, Se in expirationc
 àfeeudic verfùs thoracera: veergo  cibus neceffirio tempore
 chyiifìcationis decineatur in ventriculo,- conducitraulcùm fH
 tus infcrioris porta, ftveoris.ventriculi, quod pylorus'vcca-
 cui;nara vcifùs foperiora nonnihil inciinac, Se concorque*
 tur, ne cibus ante cempus ad inceftina prolabacur.
         Nucr itionis ergo prima origo ventriculus  eft,*  pam
 tnipfo principio, Se limine inteftinorum vafa reperiuntur la*
  ttea, per qux fobcilioces chyli portionesftacira ad duttus chy-
  lofos dderantur, licèt cantere, immò Se rotas chylus,  qui  in è    * ''*""**
  inccftinuraduodenura'deportaturjaliam ibi elabotarionem ad*
  naodum iieccllùriam fufcipia« qux -'quidem chylificatió non
  eft, fed chyli feeretio, Scfeparatio : -organunvergo primàriir  ^     .  -
   i  re ■•'et*   n.      •  i    h         &  i ■>•'./. ■»  •   Deputata ìf
  chyiiiìcationis,folum eft ventneulus,  non tamen chylificatió  iwtcftiais.-
  k ventricidi organizationeprocedir,  licèt haicmaltum  con--
  ducar, Se prxfter comraoditatem : à quo autem, vchn à prima-*-         .'i.
  rio inftrumeto agente chylificatió fiatj adhuc dabicatur prop-
  ter fententiarum varieraecm.  Prima namque fair - Antiquorifc
  afsignantiura in ventriculo  facultacem quarodata  fpecialera.
  di-yliiìeantem; qux opiuio non admicticar multis rationibust:
  primoi-quia non expiicac vim, ob-qnara chyiificario fise, nec*:
  fol vie, Seexdicat quxutura : lucer rogare enim, quam ob :cau«-
  fam vencriculus faciac chylum* Serefpondere, quìa habet  h+~
  cakatefflchyliflcan !i, non fàtisfadr» nam in hoc confiti iedif*-
  fieulusj.pirairum7 ip.quo^et-hxc faculras ehylificapdi,  Se Jnh
                                                    QUOp
C.liyli^cdtllH
in. vcauicQg|'
lo* . 
           *So       -CURSUS KfEElCUS TRACT.I.
           quo diftinguiitur à facaltatc fangnificandi, fpiritùs -generindf,
           iSc cxteris omnibu5,rjux in corporereperiimrur; quod eft idé-
           ac inquircre, quo medio, Se inftrumcnto chylus in  ventricu-
           lo generccur; cui nonfacisfic folum dicendo, reperiri faculea-
           tem chylificativam, ficut non explicacur ratio videndi,aur au-
           diendi in homine folum ex eo, quod habeat facultatera  vifi-
           vara, aut auditivam.
                  Prxfcrti ra cutnfacu Itas, vt prox iraè d icebam u s,  non
           vfurpetur à Medicis prò virtate, auc potencià Aniuix, prò vt
           dilimtta ab organo, Se eius difpofitione, fed potius hàc pote-
           tià, feu vi foppofità facultas intelligatur prò corporea difpofi-
           tioue, organo que, Se cxteris requific-is ad aliqaam fonttionc
           obeundara,iuxtà quera loquendi modum explicari debet,qùx
           fint requifica, vel qux difpofi tioncs prò chylo generando; vn-
           de refpondercper prxdittam faculcacem infofficiens eft, Se ie-
           ianum. Hàc cógnicà infufficiencià faculcaris, dicune ali.j,chy-
^^uà«ra'fUt  lìflcationcm fieri à ventriculi calore per modum cottionis
chyias--      aJmoium fimilis clixationi extcrne, carnimn,  vel  ciborum
MonàFacul-  aliorum, que fitin olla : caloris autem infofficicntìam ad chy-
tue folk.     lificarioncm raultaconvincunt: in primis, quod cùm propria
           attio vencricnlichyl incacio fic, aliquid propriura, Se {pedale
           debec reperiri in  ipfo, vi cuius chyfom producat, Se  cùm ca-
           lor omnibus partibus, prxfcrtim vifccribus,comraunis fic, ipfi
           actribai non debet chylificatios fecundo, quia pifecs, Se frigi-
           da animalia chylificanr, Se digerunt, in quibus calor non  re-
Nec folumà  pericun certio,quia res mulex à multis animalibus coquuntur,
           Se digeruntur, quas calor alterare nunqaara poteft, vt in  Ca-
           nibus offa, Se in Strathiocamelo ferrum, Se multa fimilia in
           varijs; cui acceda quarto, quod attio caloris femper eft vnivo-
           cs; cottio vero ciborum adraodum diverfa, dura alia animalia
           digerunt vnum alìmentutn fine noxà, quod alijs eft venenum,
           qui eventus neceffario arguir infhumenri  digeftivi divertita-
           tem, qnx in calore folo, &  vnicèconfiderato reperiri non va-
           Ice  Quinto, mulcotiescalor intenfior cottionem turbat, Se
           depravac, iraraò alimenta ruultum calida, Se potus vg. fpiritùs
                                                            vini,
calere. 
     CAP. VI. SECT. II. DECrtfUnCOTONE^  ttfr
vini, chyJificationem maxime lxderefolent,^ è conerà frigi-
da, vt reputantur omnia acida, cottioneramanifeflè iuvnnr.
        His arguraciuis convitti cordàriores, etiam inter An*
tiquos, cottionis in ft ramen tum afsii* nave rune fuccum quem-  Nec ab aci-
  1                             1.1*1       o° 11C il 1 >.
dara acidum a liene per vas breve ad vencncalum deìatura,
quem in liene preparari afone, vt inde ad prxdittura finera ad
vencriculura dcferacuij fed cùm autopfia  convincala  liane
pilpervas  breve ad vencriculum deporcari, vacirlat  dittus
opinandi modus, faltem ex co, quod acidum lienarc reputet
cottionis inltrumcnturp. His ergo foppofitis parftim infuffl-
cicntibus, Se parcim faius, modus alias  afsigoandus eft, quoi
fìae chylificatió,  qui videtor nobis, effe iermentationem ali-j ^ ferm^
mentorum in ventriculo contingentem ; nihil enimeft aliud,  tauone , oc
alimenta in chylum converti, quàm ipfa rninutifsimc dividi,  ^u°^.? °;;
confunci, Se permifeeri in tantum, vt in novam fohftanriara
Pcifanx cremori fimifem permucentur;  quod commodilsimcp
fic motu fermentativo: Se cjuidé hxc fermentatio licèt uoviter
explicata fic à Recencioribas, iam din cognita fuicab Hipp. \w
 i-L   j      • \a i- •   c cl     i ■ •  •    -    j  r  \       Fermcnta-
 hhrode veeeri Medicina, bett. io. voi ìtainquit:  Ó:fanepit*> tioabHiow.
 to bis, qui cibumfumert• ccvfséve>pu.fft> qmd nome xpett aver unv cognita.
 tempus iuftum, donec 'ipforum  vt nter pridie ineelì'os e ibos per-
fette confumpfijfet, & ex»peraffet, evacuatus que eftfet, ■& quie-
 viffet',Jeà inferventem adhuc, & fermentafurn noves ingtffe"
 runt &c. talis ergo fermentatio  dicitur ob  fimilitudinem*
 quam habet cum tranfmuracioneillà farinx in màffam, qux in
panificio vi fermenti conungit.
        Inèft ergo ventriculo propriura  quoddam fermen-
 tata, fuccus videficèr acidus dittus, cuius beneficia alimen-
 ta ingefta in fetmentationera  piovocat, Se. fetmentacicnc  Fermentun*
 media cranfmatantur in chy iam; talis ergo fuccus acidus eft,  yentriculi,
 fpirituofos,volacilis.1 atido falinusiSe quidem licèc acidasge-
 ncrali voce dicatur, non camen eli intenfè talis, fed modera-  Subacidùnì»
 te, irà, vt praptìùs fobacidus in fiata naturali iudicari debeat:
 huiedebetur,  vt dittam eft, famisprovocatio, ob quam cibus
 ^fiumieiir, Se h.uic.mafticatp, falivà coraraixto,. Se..ad ventri -
                          X                      culum 
          \ۓ    ~   CURSUS  MEDICUS TRACT. t.
          culum ingreffo commifcetur prxlittura  fcrmcncum, Ipftirri
          que incidit, penetrar, diflfolvit, actcnuat, immò liqucfacit;  in
          cibj que ita prxparaco cxdtantur partes eius  (alinx,  ponur*
    •'* y  tur que in mora; ita, vt ad cibi fermentationem concurrat
   "L"'Mi ° praedittum ftomachi fcrmcntum, Se fimul particulc ipfius cibi
          fetmentativx, namfi his careac, quod ingericur in (tomachu,
          non fubfequicur fermentatio : vnde xqualicer coneurrnnr ci«
fermentano borum partes fermenrefribiles, Se fuccusvenrriculi prò exci-
chyii à fuc- tan($à, Se complcndà ehyli eeneracione, ita, ve hxc ncque fo*
co ventneu-  .    c  K    l .  .  . ,  /  °           s   x         l    .
li, &  patti- lumnac a ventriculi lerraento, ncque folum a  partibus falinìs
bus aliméti. alimentorura,, fed verumque concurrir, eàdem fere  ratione,
          qua .uTctcbatur ab Anriquis, cottionem fieri à calore  coque-
  / .      tis.Sereicottx; licèc re vera  difpofirioilla initiativè vitalis,
   _  .-.  quxintroducitur, Sereperitar in chylo, maxime debeatur fer-
          menco ftomachi», vt potè quod -vitale dici poceft cara  ex  eo,
          quod viveatis.fit, quàra ex co, quod'miximèfic refercum fpi-
          ricibus animalibus, vi quorum., quafi  vincic,  Se foperac fcr-
          mentum ventriculi, cranfmatat que alimenti particulas ferme-
          tacivas, Se veilesin fuccura vivenci convenientem,  8e aptura,
           vt convertatur in fanguinem, Se deinde  in ipfam  viventis
           fubftantiam; fi vero partes fermcncacivxalimemorum refiftat,
           acque prsvaleanc, cane chylus perfettus non fir, fed lucci  rc-
           folcane imperfetti, Se quandoque corrupti, qui caufa fune  in-«
           puraerarum  xgritudinum.
           i       Perfetta ergo alimeneorara fermentatio tane in ven-
           triculo concingic, quando alimenta conftanc  parcibus falinis*
           parcim acidis, parcim vero, Se primario, vrinofis, quibus  co-
 Perfefochy raixtura acidum volatile fpitituofum  ventriculi olandum ex-
 Igiìs auado? cjcat m0£iim, Se fuavem fermentationem, quam obeaufam ta
           vegetabilia, quàm animalia, quia conftant taiibus  pareiculis,
            maximealkalinis, facile in vencriculo coquuntar, fermentati*
  cur pianta?,  tur>  ^ convettuntur in chylum, qaoniam  tale 'fèrmentum
  & animali*    .,     «•!/••    r         ....     «  i-r*   •  •
  facile co^uà-  acidura volatile  fpitituofum ventilerai  circa chyhficatioms
  turi        negotinm duplici fongitur mnnere.  Primo,  quod inftar nic£
            miialimenta diffolvic, ipforum que paitcsfalipas exericat, Se
                 >                                             eguali 
     CAP. VI. SECT. II/DECHIL1FICATI0NB.    >a?
quafi in aparcum. Se manifeflum produciti ideo que alimenta,
dum fermentati, auc coqui incipiunr, fcpius accfcunc.  Secun-
do, volatili fuà additate cum alimcnus diffolufis facic fcrme-
tationein, vfque dura ipfam fceliciter abfolvae, màffam que il-
lam volatiliffcc, Se in fobftanciara albam commucet;qu9E mo-
do fpifiior, modo liquidior rcfolcacpro ve magis,  auc minus
diluta afium.pta fuetunc alimenta.
        Duo ergo confidcrandi funt attus proccdentes ab ad-   Duo efFe&u*
do ventriculi, nimirum diffolutio ciborum, Se eorum tranf-   »«<**•
mutatio; diffolutioneprxparantur ad fermencationcm; fermé-
tatione convettuntur in chylum : qua propter ea, qux .font
dura, Se difficuker folubilia,difficile fermentaotur; Seea, qux
•catene fale volatili, vt font alimenta nimis cxficcata, fumo.in-
durata, vel fale condita, -difficili-ime fermentantur •:  ob quod
duplex munus reqaificum prò alimenti in chylum cranfmuca-
tione modo profont prò cottione acidaiEiipdò volati Uà acria,
<Se aromatica; vbi enim laidi tur chylifkatip  ob difibkicionis
difficultatem,  profunt acida; vbi vero ob derettum falium vq-
latiliura alkalinorum, profont volatiiia, Se aromatica; ideo
 que aliquapdo proraovetur ccttio rebus acidis, aceto,^ fpiritu
falis dulci; Se aliquando è conerà, fpiritu vini, vino,cinnaraq-
mo, pipere, Se alijs, que communiter calida ftatuuntur; neque
olio riculo finapis aceto fobatta tam vtiiis eft adiuvandx cod-
rioni cibornm, nifi quia eft acidum quoddara volatile c-uga
fermento ventricnlifymboliffans.
        Tale autem  ventriculi fermcntum acidum effe,  ali-    Probatatv
menta que media fcimentanone io  chylum mutati, feorfim,  fetmemum
chritatisgrAtià.demonftrabimus, Se primo, fennencum  effe  cir«acldu,n-
acidum.  Primo, ex eo, quod omnia ingefta, Sefi dulcia. prqp-
te in ventriculo acefeant.  Secando, quod acida omnia coc-
tionem iuvenr, Se appetitura acuant.  Teitio, quod lac à fano
homineaffumptura fi intra hore fpatiutn evomatur, acotera
fpiret, Se coagulatum obfervetur.  Quarto, quia Martialia re-
media  mttus fulpbureos, Se nidorofos excicant, quod  propter
alijrp Caufam contingere non poteft,  nifi propter fermenta -
                         Xz                   tionem 
1/4 "       CURSUS MET)l£US TR ACT. I.
tionem, quam cxcicanc cura acido ventriculi. Quineo, omnia
qux acidum abfuraunt,vc certcftria, non folum appctitum au-
fciunt, fed cottionera Ixdunt. Sexto, quia in medio tranfmu-
tationis ciborum tempore acidum, experimur, pr^valeretam
in ruttibus,qui eraittuntur, quàm in  vencriculis animalium,
qux fecantur..
        Media autem fermenràtione  chylofim fieri, foadecuf
ex eo, primo, quod magna fit, Se infigi ti altcratio,Sc perraura-
tio,quarafobeunt alimenta in ventriculo, ita, vt piane  nova*
induant naturara, Stcùrn nullus detur clarior trasmuta tip-
nis Atìthor, quàm ferraentum, Se nullus modus alius,  quàm
fermentatio, tatcndum eli, chylificationem fermCntatione fie-
ri : tura fecundo, quia fpiritUS ex alimentis claborancur, Se ad
corum generacionem feparario partium alimencorum,  Se ma-
xima attenuati© requiritur, qui effettus media fermentacione
optimè confcquuucur; Se licèt fpiritu ti m gcnetatio in praccor-
dijs fut, fuppOnit tamen chylum optimè elaboratum vfque ad
volatilitàtcra ptopottionatara in  ventriculo, nam fine hàc
prajfoppofità fpiricus in corde non generantur, ve patet in ca-
chetticis, hypochondtiàcìs, Se crudicate acida laborantibus:
ideo optimèdicitur apndMcdicos quod qualis chylus,talis fan»
g-uis, & qualis fanguis, talis fpiritùs : cum eertio, cibi affli mp-
 ti non fune omnino puri, Se per omnes foas partes nutritivi,
 ideo indigent fcparationc puri ab  impuro, qux nullo  modo
 melius confequitur, quàm ferraentatione: tum quatto, nam
 in ventriculo, Se cibis in ipfo receptis omnia repetiuntur
 ad fermentationem requifica, nimirum vas conclufum, calot
 adiuvans, partium heterogeneitas, fubftantià liquida,  Se fer-
 roentum : cur ergo non dabitur fermentatio, prxfertim cùm
 eius effettus manifefte percipiatur, nam fi poft aliquas  hóras à
fj>aftucorpora feccntur, reperitur  in ventriculo malti  fìmilis
1 iàrìnx fubattx, Se in fermentacione conftitute> Se, fi alimenta
 ingei^rantur facile fcrmentabilia, poft breve tempus  ventri-
 culus inflatur, Se turgefcenùa  quidam circa eius regionem
 fenriciu? 
     CAP. VI. SECT. II. DE CHVLiHCÀTròNE..   't&t
        Neque ex eo, qaod, fermencacio fiat in vencriculo, oc
per inani generetur chylus, expeci debec maxima io ipfo inna-
rio, lenfibilis que irrequieeus mocus, nam hoc folùm contìn-
git in pi xt'ernaturali, Se maxima fermentacione, non vero in
ordinaria, qu£ lenis adraodum eli, Se fuavis, qualis oportebat
fieri, ne ccterx horninis funttionescurbareacur, Se.  ipfum ab
 affurapcione alimenti abfterrcrcnt: conitat igiene ex praedic-
 iis,chylificationem ab acido falfo volatili,  Se fpirituofo pec
 fermentationem fieri. Sed quanvis hic diccndi niodus  multis
 placeat, concordiam quequandam (tatuar inter Anciquos, Se
 ModernoSjOptimc que explicec  chylificacionis-naturam, Se: Obie£Uones
 modum, nihilominus rnultas patitur obiettiones, qua fuade-   MfltI:i dl  *
 re intendunt, nequeebylum fieri ab acido,neque per fermen-
 tationem generati  : fermentum  enim ftomachale,  leu ipfius
 Jympham non effe acidam, conftat ex eo, quod omnia acida
 cum alkalibus commixta ieniibilem  fermentationem facìant;  Acida, Sc-iU
 Se in ventriculo ab alkalibus affumpcisprxditta fenfibilis non  ^tumprovo"
 pcrcipitnr fermentatio, nifi forte  in illis ventriculis, in quibus  cane.
 magna copia  prcternaturalis acidi indi;  Se  cùm ralibus fre-
 quenter propincntur Martialia, ideo etiam frequenter talis
 oblervarur effèrvefecntri, Se ipfam infequentes nidorofi ruc-
 tus,qui in ventriculis optimè tempcratis non excitantur.
         S/militcr acida non in omnibus  gcnerdliccr appetita
 proraovenc, Se cottionem iuvant, fed in illis tantum,  in qui-
 bus bilis abundat, aucpicuica infipida; in quibus vero  pituita
 acida excedit, alkalica, Se accia Se ai  wppeeicum, Se ad  cottio-
 nera proficiunc: ideo que  maniefta vcilitas confequitur ex
 fpiritu vini Se vino hippocratico, pipere, finapi,  nec non ab
 heibis amiris, Se aromaeicis, ve fune  Angelica, Zedoaria, Mé-
 tha, Se omnia amara, incer quxpiiraas obtinec ab omnibus
 laudatum abfinthium,  communiter  que poeius amua, quàm
 acida proclamancur amica venrriculi. Neque lattis coagula-
 tio prompta in ventriculo huius natura'em additatela probati
 nani lac eque coagubri folce -ibacidis, Se aikuiibus, & tara in
 itibictìh biholh, quàm, meiancholiciss neque ctwrn  ingdh
                                                  omnia 
ObJefuonci
aliar.
■Saliva
.permeati.
pars
  Solvuntur
Jìiffkilu.
SW       CURSUS MEDICUS TRACT. I.
omnia acefeunt, fed folum ca, qua: acido fenfibili, Se man flet-
to, vel copiofo, Sefi occulco, curgenc : primi generis fontguf-
tui acidaffecunli, dulcia : ex quibus, Se fimilibus elficaciter
deducicur,chylificacionemab acido non celebrar?, accedente
non parvi momenti coniettutà ex eo, quod chylificatió,  vt
fupra dicebaraus, prxvià diffolutione fit, Se acidum ex natiuà
ini natum eft coagulare.
        Neque fermentar ione chylù produci, catet difficulta-.
te; nam fi ferraencatione  fierec, cibi quo magis fermcntefeibi-
des effenc, eo faciliùscGquerentur, Se raatarcncur  in chylum,
cuius consr trium experimur; nani fruttus horariosfuà natuta
facifes ad fermentationem,ve eciam ex fé ipfis fermencentur,
male digerii carnes vcrò,Se alios frnttus.vr Amygdala<,Avel-
•lanas, <Se alia città concai bationem, ruttam/Se anxictatem in
daudabilcmchylum converti, obfcrvatur ; prrctere3, quia ma-
'xima pars fermenti ventriculi eli falivà continuò vel noli,
non fentìentibus deglutita; Se alia, fané potifsima.- pars p;x-
ditti fermenti eft lympha lÌomachalis,quit cùm nullibi in cor-
pore acida obfervetur, non eft cur credamus, in ventriculo
Additate donari. Curii-ergototum fundamentum 'fermenta-
tionis ciborum in ventriculo depromatur à prxdittorum li-
quorum acidicate, hàc deficieneefponcè corruic prxditta fer-
ine n cacio.
        Veruni Sefi proximè prxditta argameuta adverfos
fucci ventriculi acidicacem, ab ipfà  que irduttain  fermenta-
tionem diffidila firn; non ramen commodà  carene follinone,
qua chylificationisattió,  acidi que  ftomacliatis,  Se ciborum
lermcntationis natura pleniùsinnotdcec : lSe ante, quàm ar-
oumentis fpecialiter refpondere incipiamus, notandum eli, Se
memoria repctendum,foccuradigdtivum ventriculi non effe
ex natura foà intente acidum, fed acido falfum fnavi quàdarà
additate, qux aciditas non  per fui  intcntionem, fed per prò»
priam  volati!itatem apra redditur ad cibotum diffolutionem;
neque hxc fufficeiet  ad  fermentum conflituendura, nifi li-
cuores, ex quibus conftatur, effent fpirituofi, falivà videlicét,
                                                    SS 
      GAP. VT. SECT. II. DE CHYLIFICATIONE.  Te7.
Se lympha ftomacliaits.Sc vleetius magna copri fpirituum.pcc
muìcipliees nervos ferrerai ad vencrkulum, à quibus  Se ìikcì
digerivi augecarattivicas, Se ipfius aaditas tuo modo duluh-
clatur : conftat fiquiieni  in externis, acida omnia fpitituofis
corrigi, demulceri, Sedulcorari, fìe nicti fpiiicus, faiis, Se \ w
trioli per vnionem cura fpirituofis infringi para vg. cum fpi-
ritu vini, quo prxditti liquores cohobati, SecireuLri aciJ«im>
 incenfè, acque ferratilera vimdcponunc : vnde eodem modo-
 foccus ventriculi digeftìvus, Sefi acidus-fic, tam  leni gaudeD
 additate, ve poriùs iubacidusdicimereaetu; neque hxc acidi-:
 tas debec effe fixa, kd, ve- faepius dittum. eft, volatilis, multo*
 que fpiritu perfida : vnde prxdittis condittionibus  uipatus*
 fuccus digeftivus verum,Se proportionatura ventriculi ferme-.
 tura di, ipfis vero privatus in pcrcternacurale degenerai; Se;
 cùm fcmcl Jegeneravic, poriùs cruditacum., auc Jepiavatarua^
 digeftionum eli author.
        Peccat ergo fuccus digeftìvus ventriculi  vel quanti*
  tate, vel qualicace; quancicate vel  diminuii, vel auttà : quan-
  do deficit eius quantica* maxime proftermeur appetitus, acque
  etiaraalimencorum difioJucicSe in probum-chyjum cranfmu-.
  ratio;  quando autem peccar quancicate auttà, excefMvara ex--.
  cicae appecenciam, Se inducete folce acidas  crudicates : quare,
  w multis experitur, cum depravata codrione  codun<ri  no^i-
  bilem ciborum appetenriam, quod rune accidie, quando  ad-
 dimi volatile non eft, nec fofficìcnter fpiritibus perfofom,cunc
 que qualicace neceffaio peccar,  eft nimirum acre; ad quod
  quaucacis peccatimi fpecianevarij extranci fapores,vt aufteuis„
  ponucus, & fimiles; Se dum hxc vitia acido concingunt, non.
  ttm chyìificurionis, quàm  ciborum cortuptionis eft caufa,in^
  de que, quem admodum foccus ventriculi  digeftìvus natura-
  hbus antea dittis conditionibus praditus lenem, paulatinam,.
  faavem que ciborum diffolutionem, Se fermentationem  cau-
  lat, fic quando praternaturaliter affettus eft, loco fermenra*
  tion!s,efTervefccnciam, Se loco etcì ionis,  corrupeionem in-
 fere ; ideo que licèc acidum ftatuatur ventriculi naturale ter-
                                                   »en«! 
           V<?£     ^  CURSUS MECICUS TRACT. T.
           mentum, elustamen acidita* ob prtcditta peccata fxpifsimè ac»
           culacur : nunc ad argumenta.
                  Ad primum defumpeum ex carentià fenfibilis  ferme-
           tacionis in vencriculo ab alkalibus aflùmpcis, rcfpondccur, ta-
           lem fermentationem, feu potius erTérvefcenciara tunccontin-
           gerc, quandoaciMura eli intenfom, Se acre, a'kalia que nuda,
           non participantia aciditatis; cùm autem in f.inorum ventri-
           culo neque acidum fit intenfum,neque acre,fed fpiritibus per-
           lufum, nocabilis non excicatur effjrvcfccncia,  etiam fi  nuds,
           Se pura alkalia affuraerentur, qu dia alimenta non  font, ideo
           que ptsJttta notabili* effoevefecntia,qux in externis inter ad'
          'da, Se alkalia contingit, non experitur.  Ad fecundùm, quo!
           defuracbacur ex eo, quod appecitus,  Se cottio indifrerentec
           adiuventurabacidis, vel a'kilicis, amiris, Se arornaieis,  nec
^Optimu no-  non ab fpiricuofis, refpondetur, hoc verum die; ita vero  vfo-
^aAdam.     venire propter varia acidi peccata.'&diverfam indolem  focco-
          •rum, qui in ventriculo reperiri falene,qux iam expendo: ven-
           triculi namque acidum vel dirainutura eft, ve fuprà diceba-
           mus, vel ratilcurai Se abundans, vel fixum, vel volatile,vel ni-
           mis fpirituofora, vel fpiritu deftitucura.  Quando paucurn eft
          •acidum, laudabile camen  volatile, fpirituofum, acida aflùmp-
          'taappecicum.Secottionem promovene propter fupplemcncù
           -acidi deficieotis; quando eft multura,nocenc, in quanrum  ali-
           menta inrkiùc excedenci additate, quam corrigut cam diluen-
           ria, feu aquea, quàm terrea, Se amara, five  abforbcncia; quan-
           do vero acidum eft fitum vel ob propriarn  naturam,  vel ot*
           abandantiam ctafforum, Se vifeidorum in  ventriculo,  in hoc
           ■cara fpincuufa aromatica, Se alkalina, vt  fxpius  funt  amara,
           lxfirn chylificacionem emendane, quatenus fimul fermentu.m
           attcnua-rr, Se volatiliffi ic, Se vifeida ventriculi incidunc, li-
           quant, Se  atrennint; quando vero fuccus ventriculi fpiritibus
           eCt defticuxus. rune tara boni fucci alimenta, quàm aromatica,
           Sefpi'icuofi potus  profonr; rum ipfis fopplétur  fpirituofitas,
           qux in ventriculi  requintur fermento, Se alias calibus quali'
           satibas irabucus chylus tunfic in fanguinis maflam,quani  mo-
                                                              ver, 
      CAP. VI.SECT. II. DE CHYLIFICÀTIONfÈ.   rO
 W, Se.exagicat, ipfius que refiicuco  moca taro fermentativo,
 quàm progreffiyo fpiricus fofcicancur ex cotà tnaffà  fanguinis,
 ipirituafcit que-pariter lympha -1100130113115,  qux>in> tunica
 glandulofà ipfius à fanguine feparatur, Se hoc modo tara  ap-
 petituscibi, quàra eius dìffolutio, Se in chyfora mutatio re-
 dinccgrancur :. ex quibus bene incellettiVSeapplicatispatte fa*
 cilis rcfponfio ad fecundura argumentum, vide/ket quod aci-
 dum, licèt fit prxcipaum cottionis,Se chylificarionis ■ l'urini*
 mencum, non femper peccar eodem mòdo,  fed, vt proximè  _ .  .  .
     ..       n.     ••   • ••  i t          n.  •   >             Profequituif
 cxplicatum elt, varijs vìtijs laborare potefr, ìuxta quorum na.  acm i<xam*,
 turam intendi debet corrcttio : vndenil mirimi, quod atiqua-  -tum.
 doacidanoceant,5ealkaKna proirat,óe è contrai quernad-
 modum, licèt in opinione Antit].uorum calor effetprxdpùù
 cottionis infitti mentum, tamen multoties cottionem frigida,
 mulcoeies calida adfovant; nam ipfam,fupponebanc,lxdi poffe
 xqualìcerà frigon\v3e a caloris  excefsudmmo eciam inMo,
 dernórum Opinione, foxra'quam calor noneftinimimermim
 ptincipde chylifìcacionis, fed foìara coadravans, cara excefiùv
 quàm defettu nocete, ipfa experienriamanifefte perfuadec. >
         Ad illud, quodadveruisaciditatem prxtenfam ex he*
 XÌs coagulatane affèrcbatur,/exeo.quad laccoagnlatur indù**
 fereneer.ab addisi Se alkalicis, didmfts, quod, dum res. cor-
 Turapitur, fxpinsinclinarad corruptionis modnraTua: naturx
 propriorera : vnde  Zac propter  cafeofas» Se pingues fui partes  T  ,  •„. -
 f.„.ff.'«,„«, .(l ^j      i  »          •  ,   r   &      r   WWJ  Lactacillimc
 ijtillraium elt ad coagulationem; vnde femper, ac vèl extra  coagulata.
 corpus corrumpitur, veliintra ipfonrnon bene coquitur,. fa,
 cilècoagulatur; vnde cùm corrumpi pofsit indifTerencer  ab
 acidis, Se alkalicis,: nil m irum, quod ah vcrifque coaguletur,
 verum coagulatar.abalkalinis fineacidicaee, acefeie vero ma-
 xime ab acidis, fic que dura vomita rejicitur, cùm non folum
 coagulatum,. fed eciam cura manifeftoaeoreìpercipiatpr,  fìg-
 num eft, aciditatem in ventriculo eci<raifario  reperiri, Se cùm
 hxc coniungatar faci il ime acefccrtriarlattrs'conftami ex co,
quod etiam extra corpus acefeat, inde lac intra breve fpatforti
voipitmeiettumcoagulacura, vel edam. Jìneicoaguiacione
                        Y
aci 
'jyó        CURSUS MEDICUS TRACT. I.
acidum fpirans non ineftìcax di  argumentum aciditatis (e*
cundùranaturamin ventriculo vigentis. Certuni etiam eft,»
omnÌ3 in vencriculoacefcere,ncq|in omniù hominum veneri*
culis; quod provenir Se ex opcimà-nacurà aliméeo, Se fermen-
ti, quod, vtfapedittum eft, non tam eft acidum, quàm fuba-
cidum,velacidofalfora, Se non vtcumque, fed  maxima fpiti.
tuam copiàperfofom, quibus maxime debetar  aciditatis fra>
nura, Se moderatiodlfodautcra.negati  non poteft, in medio
digefiionis fxpe fxpias faporem acidum, Se rattum identidem
percipi acidum, prxfertira notturno tempore, etfi quis in me-
dio fomni expergifeatur j qui eventus non aliunde provenne
poteft, quàm à natura fermenti ftoraachicì prò tunc non opti-
mè commixeicura alimenti nutriti vis partibus,  vt contìngit
in cottionis, aut chylificationis tetmiuo, tunc enim  exofotà,
«Se quafidiffipatà fetmenri vi chylus  non refulcat acidus, fed
fubfalfos, aut fubdulcis.  Ncque quod vlcimò addacebatur
$ quod nimiru acidum potius obeuer ehylificaeionis negotio,
quod prxyiar», Se comitantem pariter diffolucionera requirir,
cùm addirai coagulans ex propria natura potius fit ) diffìcile
iudicari debet;ex  co,.quod acidum fixum  eli coagulatimm,
volatile antera» Stfpirituo furai diffolvere  natum eft, quietai
difficulcatibus-advcrfùsaciditatem fermenti ventriculi folliti*,
opus eft, quxadverfùs fermentationem, qua chylus  produci*
tur, argumenta, pulicabanc* refponderc.
        Et qukiemad primam ex alibi  dittis conftat refpon-
fio : fermentatio quidean naturalis in vencrieulo lenis  eft,<5:
nullo modo violenta, ideo fere infenfibilirer accidie; quando
vero fercnentacio efJbprxcemacuralis, vel ad minus irregularis
vel vicio ventriculi, vel alimentorum,  tunc  ruttus,  innatio,
 Se  raanifefta ventriculi akeraciocontingunt> Se, vt fxpe  die»
 tum eft, aridicas fermenti eft temiffa, Se maxime ab fpiritibus
 morigerara, qux ab omnibus fatecur in falivà, maniieftior ra-
 men in lympha ftomachali.ex quibus fimul cu  rdiquijs chyli
 inrugìs ventriculi refiduis coalefcic totura ventriculi fermcn-
 tum, quod acidofalfomeft> vt abundeprobavitnus, Se vlterius
                                                co n fit* 
     CAP. VI.SECT. II. DECHYLIFICATIONE.   171
confirmatur ex eo, quod ipfa ventriculi fubftantià aciditatem
fpiret, Se ex ipfà coagula dcfumancur, qux màuifdtum  acoic
icdolenc : qua foppóficà ariditace negari noppoEeft fermen-
tatio, quam acida maxixè provocane.
       Notandum aucern eft prò vlceriori in téli igeitela chy-  vjter^s ite
lificationis, quod licèt hxc maxime fiat, Se vt à principali inf-  explieatur.
trumento, à fucco digeftivo, quicoalefcit ex lympha ftoma-
cfhali, falivà, magna fpirìcuum copia per nervos dilata, Se ve
pluriraum ex  antecedentis chyli refiduis in r-ngis, Se parieci-
bus vencriculi, alia forte coadiuvantia chylificationis attuai,
prxfertim  rcfpirationis raocus,  in quo tam in infpiratione, Rcfidu» ali-
quàm in expiracione venericulus,Sc omnia vifeera moventur, ^«fcrmeo^
Exercitium
adiuvat chy-
liàcationcm
fuoque-modo comprimuntut, Se dilatantur, Se comprefsio
hxc alcernacim fatta ad cibos comminuendos, acterendos, Se
cornmifeendos maxime conducit : ideo in bis,quiexerccntur,
quia augecurprxdittus motùs, chylificacio, Se digcftio cele-
riùs, Se foriicìas perfiriantar : vnde cùm fermentatio fit^mo-
tus inteftìnus patticularam minutarum corpus mixtum conf-
rituentium orcus à mueuàattione faliunYacidi, Se alkali refo-
lueotutn, Se à fc invicem.fcparatorum,ideo quo raaior eft par-
tium mixri atcritio, Se comraioucio, co fadlior  fequitar  fer-
mentatio; qaemadmodijmeciafH adfovatur ab aqueis, Se  pò-
tulentìs, qux penecrandoTubfianciam corporum facilitane fa-
lium feparationem, ideo que aiiraènra, qae commodè, Se in
menfurà debita pocudifountur, faciliùs coquuncurs fi vero
potus Piniius fit, fermentario irapeditar, quia la li a aliraento-
rura attiva difirahantur, feparantur, Se encrvantur, ac irancr*
tetta chyhficacio refulcat.
       Illud etiara nocari debet quod, Sefi  prxfopponatat
talis foccus acidus prò fermenco vencriculi, hoc que. ve dixi-

SSS^ CtUt11 CVaìÌVU°^ VtìtWm *" n€CV°S  Spirita, par,
inliucnc.um,nec nonex reliquìjs anteatte degeftionis, toeum  fermenti:
hocnoncxphcac  mirabilem vim, qua ealis  foccus diflbìv'it,
acque commueac eoe, Se tam diverfa alimenta divcifarum  qua-
fiunifD, cepaturar, it3, Vt pofsie dici fermentimi quodd
Yi
a vm-
veria? 
           172,       "CURSUS MEDICUS tRACT.I.
           verfale rairabilis condirionis, quòd non folum diverfa alimc--
           ta in diverfis temporibus aflumrra diffolvic, fermentar,tranf-
inculi  fer-  mlJtat» *ed etiam cadi m eodem tèmpore, Se in càdem 'menfàV
mentimi,     ingeftaeodem modo fuperat,  Se  convertir, maxime' in ftatu
           fatiitatis, dura talc.fctmentara integrura eft; nara quando eius
           natura perverticur, non folum refultant corruptrin:, Se crudi-
           tates ex diverfis,-Se contrari}? cibis, fed etiam  ex fìmplicibuj,
           Sebonifucci, qua: vis coniettari debet orca ex fpirituum ro-
           bore, Sechàratterevitali ihipfri rendente, nam fi ealis vis di*-'
           minuacur vel per erroresexcernos, vd per longas, auc mag-
 -:         nas aegricudines, ftatim ve] dlminucx, vel depravatx digeOio--
           nes fubfequuntur, quoniamomnis operacio vivencis, li-.ee alia
           requirac propria requifìca, fpecialifsiraè fic, Se celebratur 3b
           influxu fpiricunm.
                   Quo etiam foppoficG cùm.animadverramus, rraxirna
           confoetudinis vimeciara relucere in alimentorum concottio-
           ne, ierfraéntatiónCi Se commutatronei taliter,-  vt iffùeea ali-
           rnenta, Sefi deteriora fiuti ipfoetis non folum' rtririus1 'molef-
           tcnc,fed etiam faciUas coaimateneur, ira, ve  quiaffuecus di
           c.rafsis,Scduiis,delicacos,Se  facilcsdiffkulter con'coquae;  Se
 Mira vis co*. cam kjc cvencuS non pofsit referri ad  rbbac'vel  debilitatem
 Susra'tio?.  fermenti, alia eft coniéttandà caufa ipfiirs; qtfa? non alia prò-'
           bàbiliorvidetéfri-fiifi fimilìtudo  quxdam irtterveniens inter
           fetmentum, Stferraentatumprovenicnsà partium vtriufcjue
           proportione,; refult3nti principalicer ex  reinanencià anceatti
           diyìf ìnrugis ventriculi, vt ille fimalcum cxteris corPprine/-
           tì^ftomachalcfermcnturncònftituacratqaéetia'm   ep,quod
           diverfosneceffatiòchylusà diverfis edulijs oriatur; ex diver-
           rò chylo divetfos Éangais; Cxdivcrfo fanguine diverfi fpiricus,
           •Se ex7 omnibus prxdittis  refultac proculdubio diverfurn
.,,         etiam ferrnencum, five fuccus fiora aduli s, qui adhuc  po*ft  ta
           Icfogà itine'cà, variasqae trfoutìones proportionem quamdaftl
           fcevac eumalimencis'fimilibus illis, ex quibus predittum fer-
            rnentum ottura fuit, rarionecuius firn iìirud in is fuccus ftorna-
            chalis refuiuns ex delicati* alimentis facile fo infinùat in" p'à'- 
     C AR Vi: SECTlll. .pB CH YLIFIC Àf IÒNE,   ì 7 ?,
rós alimenti ingefti fimilis,,Se.proporcionati; Se pariter ferme-
tura Fotte in poros alimencifoitis,.Se.hàc viafacilis fic dilla?
lu'tio, Se coPverfioconfuetotum; aliraencorum, Se hoc quate«,
nus fpettae ad fobftanciara ipforum :. nam quatenus  fpett.icad.
qùanfitatem, aliaeft ratio>nimirura fibtarura ventriculi don»
gatio, eius que cavieacis extenfio à magna alimenti  quaneita-
tc : vnde ventriculus capacior facrusmagi^-idoneus. tedditut
ad fimilera quantitatera rccipiendam,Seamplexandim; Se ipfi,
deficiente, cura non p.ofsirtam.facìlè anguftari, Se comprimi».
c'onfequens eft, vtriboruni fermentano minùs foeiiciter con►-
cingae,,,Sc aliàsfenfos quidamvacuicatis, vel irapladdicas per-
fenriatur, prxfercim cùm magna reperiaeur  in ventriculo»co-
pia nervorum, fibriilatum ncrvearara,  Se. fpiricuum  in ipfi&.
hofpicantium..
        Similitcr confuceudocirca calida. Sé frigida attu  ca-
lìa fac ir, ve ipfa melius amplexentur, Se. a verfentur contraria,  ^^"^
ob fenfum frigotis -,. aut caloris , cui: aflùecus. vencriculusr        ;  "  ,
fiumi cura fpiritibus nuliam patitur. novam imprefsionera, a
qua alteretur, vnde nullus novusmotus excicatur, àquo vén-
tticuli partes exigitencur, vtpaiaracxperitur inexternis parr
tibuscalori, frigori ve perdpjendoaffuetis,qux. non aJcerap*
mrabeaqaalitate, qux confueta. eli, Se maxime  paefoneur h
contraria, fi vero pars aliquaaffueca fic  cam  frigidis, quàm ca-
iicfis alternatila occur renti bus,,à neutro ipforum  pafsio nota-•
bilis induciturtam propter novicacis/careariam, quàm propf-
ter cercara dqririem abipfis partibus aeq'iiificam> quo J totum*
in vcntneulo paricer contingerc, nihiL vetat,.. iraraò ^paticas»
rationis facile fuadet.
•       ■
      ,  Duodumcaxacvtchylificarionis operi in  vencricu--   QFomoJ>
I9 finem imponamus, hic perquicere oporcer, viddicec cur  J*f Ib^a^"
dura fame iaboraraus, vd deliquiura incurrimus, a cibis a(-  tlit  aii"£T
foinptis, prefercim liquidis, vd fpirieuofìs,. Cam promptè refi-
ciaraur; Se fimiliter cur poli abfolutara coradtionera ve pluri-
mura externaaT.patiamur refrigecarionem?  Primum enim vi-
deturcarere mànifdtà ratione,. co quod ventriculus^ chy lo no
                                                   nu- 
           174        CURSUS MEDICUS TRACT. X.
     t    nutriatur, Vttcnet probabilifsima Mcdìcorum opinio :  vnde
          nrillum emolumcntura, nec rcfettioncra fofcipere poteft à ci-
          bo ftatim, ac ingdtus di; atque etiara fi chylo nutrirecut,hoc
          folùm probaree, quod reficeretur^orpus poft finicam chylifi.
          cationem, non vero ante, quàm hxc celcbrctur : immò cùm
          refettio, qux perfentitur, non fit ventriculi folius,Tcd totius
          corporis, ncceffum erar,quodporrioalimenti cranfirce in cor,
          Se venas, pTO quo nullx viae reperiuntur, ncque alia datut prò
          dclatione chyli, nifipylorus, Se incefimacenuia, Sccxtcridu-
          cias chyliferi vfque ad axillarem venanv^c deìnde ad cavana
          jrfcendcnecm, in qua cura fanguine commifeeeur.
                 Licèt re vetà prxditta difficilia font, omnium eamen
          ■commoda poteft reddi ratio : Se in primis faraesaùfercur non
          forum aflumpto cibo, aut  potu  alimentdfo,  fed eciam aquà
          iìniplici,  co quod cùm fames procedac à vcllicacione fermen-
^eaau^clli- riftomachi fcricntis ventriculi tunkas, Se prxfertim os eius
Sc^HacT.0 "* faperius, Se per famem reddacur fermencura acrìus, quolibec
          ^rlfumpeo diluicur, Se cum ipfo commifeeeur, ideo que ceffat
          vellicatio, Se perinde fames, acque eciam fi deliquiura accìdat
          propter nimiam vellicationcm,Se acredinem fermenti, eode
          snodo aufeteur deliquiura; fi vero hoc contingac ob fpiricuù
          <lefettum,Td pcrverfom motum, ve videre eli cam in  maxi-
          •mis-evacuarionibus, prxfeTrirafanguinis, quàm in animi pa-
          thematibus , maxime timore, Serepentina triftitià, tunc fpiri-
          taofa ptofunt, quatenus fpirituum  motum diminueum  exci-
          tant, & recuperant tum fuo calore, tum tenuifsimis partibus,
          -ex quibus conftane : nam tales partes etiam fine  via manifcftì
          fuManriam partium pcnetrant, Se fpiritibus vbique  exiftenti-
          t>asproptet fimilitadinem, Se quafi vnicacem nacurx vniun-
£«eraa«B- tur, ipfos que quafi emortuos exfuTcitant, quod negari non
^WBS*      poteft, cùm videimas, calida externè applicata, prxfertim te-
          nui a, Se fpirituofa,1inqaentcs animo promptifsimè revocare;
          imtttò perturbano fpirituam, Se ipforum irrcgularis  motus
          cdore rerum aromactearum corrigitur; quare prefune odora-
           la taxu bene; quàm graviterplepri^ac^ue. eria^rt repentina fri-
                                                             gida 
     CAF.vr.SECT.n.DECHlUFICATIONE.  ,  17%
gidx aqux iniettio in faciera nova, Se non fpcttatà imprcfsio-
ne fpiritùs quafi fogicntes decinee, Se recrahic; Se fi hoc in cx-
ternis concingic, dùbicari non debec, idem pociori ratione  in
his.-.., qux interne aflumuntur, concingerc deberc, etiam fine
manifeftis-vijs, per quasportio fubtilior ingcltorum ad vcnas>
& ad cor ipfura dderatiir-
        Nihilominus non defunt muln,quiduttus manìfeftos
ad tam fubicara, prorapearaque rdcttionemafsigncnt, vel di*
vincnt; ali)  namque afsignant ramulos lattcarum thoracica»
rum oefophagoimplantatos, per qaos portio fpirituofior ali-
nicntorum  forripiatur adcor; Se qaia hxdùbie vix fune, non
ideo protfus denegando, alia: namque, qux non fune omnino  vi*<Jubia:3»
exploratx,  etiam  admittuntur ob cfflttùs cereicudinem, vt  ftatim nega*    .
fune vix à vendicalo ad raammas» vixab ipfo ad'rencs, vd
veficam, de quibus iam raenrionem egimusr Se  adhuc latcnt              .':
dnttus, per quos fermentimi purgaus,. five  vh medicamente
cxpnrgantis tara ptomprè ad  difsicas  parces dcvehaturj qua£:
 omnia contingeteper venasgaftrkas  in ipfo ventriculo re-
 pertas,rationiabfonum non videcur, prxfertim tempore ne-
 ccfsitacis, in quo miHe naturx firatagernata admirarilicer, nec
 difficile di, per ipfam vencriculi raembranam, qux fpongio*
 fa manifeftè-eft, imbibi, Sepercolari  portionera aquoftorertr
 alimenri fpiritu refertam, quaroecurrens fanguini vbique te-
 fluo ad cor  fimul cura ipfo adneceffariam refettionemperdu-
caiur; nec raitura hoc vìderrdebet; fi còfideremus, eciam per
externam corporis foperficiem refettionem corporì  accedérer
tara exeis, qux ventriculi regioni extra applicantur, vt fune
 carnes-, Se, vinum, quàm ex pinguibus, Se latteis balncts; ac de- '
 mura, ft femper requirercntur raanifefti,Sc communes duttus*
 omnis operano medicaraentorumextetnorum à  Medicis om-
 nibus confefla omnino ruerec*
        Circa fecundura, nimirum cur poft  paftùm aliquan-^          r
 do accidot rigor, horror, aut refrìgeraeio, an videiicec con-  tu^^efXw
tingat proptet recurfura ( vrvulgariter dicitur ) caloris ad in*  scruti
terna? Btevìxer refpondctar, pc^dittas pafsioaes contingere
                                                  poft 
Tf77       CURSUS MEDICOS TRACT. X.   ,
poftpotum frigidum, Se maxime frigida tcmpdtate, eo quocj
frigus ncrvofas parces ferie, Se aliquomodo irritar, quam irri-
tationem fequitur quidem fenfùs horrorìs, vel frigotis,  uuio-
ris, aut minoris protemperamenti vatictate, prò differentià
confuctudinis, Se prò particulari fubiettorura idiofyncrafià.

              SVBSECTId)              :

           yNicA  de/transitv,4        ;

           CHYLI  AD  INTESTINA.

      POftquam abfòluta eli chylificacio, chylus ex alimentìs.
      fattus fucccfsivè delabitur in inteftina per pylorum, fi-
      ve os ventriculi dextrum, Se inferius :  ineeltina liquide
coneinuantur pyloro, quorum tanta eft longitudo, ve fexies,
vel fepcies fobiettilongicudinem excedac,Se ipfa inccr fc com:
plicaea font, Se circunvoluca, ica eamen, vt ceuuia in uicdio
loceneur, craffa vero renuibus circumponancur; Se ha:c divi-?
Iioinccftinorum in craffa, Se tcnaia  non 'folùm eli ratione
proprix fobftantie, Se crafsicici, fed eciam ratione contento-
rum; nam in renuibus fluidior,Setenuior, in crafsis fpifsior
chyli fobftancia deprehendieur : fcx coramnnircr afsignanrur,
triatenuia,  duodenura videlicét, ieianum.  Se ileiim; Se tria
craffa, ca:cura, colon, Se rettum. Defertur  ergo chylus ila-
tim, acex ventriculo elabitar, in inceftinum  duodenum,  &
ipfc ef\fapore fubfalfas, vel fnhacidus, Se non raro futpdulds,
ac fere iofipìdns, fubftaneia non  nihil vifeidus, colore vt pl'Uj
limumalbicans, raro alrerfoscploris; licèt aliquando  tedo^
leac colorem altumptorura, Se aliquando  fermerai  condicio-
riera : eft tamen generalicer adinitat puI.ris.liquidiori$, veljacj
riscratbiocisMn -.quo, licèr^ad fenfapi homoge-peo, infidenc
joul^ partes heterogenex exerementicix,  Se qu.afi cafcofcc
animali inutiies, Se ad nutriendum inepta, qux à nutiitijs, Se,
vrilibusiepata^tur in ipfis imcftipis.gracilil?u.sv perpnt <ju$
                                   h              »4
 
 primis vrilep
 foie deftinatus.
 Jb   :  iBxcergoaovachyli.perfettio,.^j^eìbiisiSepii^^ Eius repara-
 fit in fine inteitini duodeni, & priKeipipi^iupiV conclmepri?• ùoàfaecìbm
 bus ibi, bile per vafa Chpledoca driatà, «Se -focco panoreatco,
 a pancreatedeveniente, quorum fuccorum hatmam ^arp ex-
 plicnimus in trattatadehu«aoribtìS :,bi(is ergo, ratione feixpa*   .....
 tutx volar i i i soleofe chy fora, tèkirae, {teneti&ryj lajjtSP tue,, mo- f^ 14 ££jc
 bìlìorem que, Se fluxiliotem reddir,;aftqps etiamd^iims .acidità- tioncnV'  7.
 tem corrigir, Se in falfum certium tranfrautar, acc folum pix-
 d ictus eli bilis vfus, fed alias di maxime  probaÌbiU$j: cominu*
 nìcare riempe ehy.^prima^dtfpQfiiipnciPrii^^u^f|,tin^iii^
 rudimcnranaiproiangaificatipnei; quem\ èftéùn'm p$&tì\pWQi
 r e fo i.folph ut is, ideo qùe jpfo in bile deficiente ill^afetui
 fubfequuutur>quiieoramupÌEer dimin«i^B fanguifìcationi aceri:
 buumur, vt Cachèxia, Hy.diops:, i&ftpaiis&. Tettius^ fok.qus
 bilkchyloiprxftac,^                                   VarìjbiU*
 rea fimul, Se ialinanatuiàià cosrùprione.iputrèdineySe vermit yi*h
 natìone vindicare; nam cùm affumpia variapt ornpufiat cor-,
 ruprioni, nifii remedium, hoc, a natura' provrdàjpi;spar*$U99,
 eftec,.chy:tósfacrliimè coatopénetoìò j? &. b^crme^ &tf>t fon&
 bricos mucareiutj Scconibc,iibiIcmiam mmohqaàm -èiujefo
 né fomòricisadverfari,  quemadraodum excera amara,[it',ffo*
 /ynthtum, alòès;Sc;myair}i'a^dnoram:tanta eft yis^c'etiVrn
 ernprcua corpora àtKirrmpcràncrp^ferMept .3prxm^^ga
 iptftcia,:qux.fo rolàlprxftafe vale? biiisvaBb&cft ^MQeipSJifsfc *»*™T
 rourn,;pr%xcipitaciò mrriuimrfaaDferJaratikii  partirne^ftV«^ °J **^
 Se f^culencaium, qux. fic concatrentibas limili ipià bile,, Se]
 fucco pancreatico, qui anibo%iores:inifinc»iVid.Ì45!mps>duoj
 jetfi,, &^prnKipià ieiuarpermkfcerattQf&mrr^nèW^hffUi^
 ^ylo,!ipfomimffidifpónpnc^^cire
 •tur, laudatòrior^erèdus pai&peripteftimoin .l^Mafcui*
"commode^fpjfcmi;^^..;:.^^  iu^[ìs\,[  :.^  '*■ .
 V3                     %               ì      Gufi* 
          178       CURSUS MEDICUS TRACT: t
                  Craffa autem portio feparata fccam defert craflasparv.
          téstam bilis, quàm pancreatici fucci. qux in  prxcipitationc*
          ipfi com mi/c entur, Se prxltatnpt^bilcm rindturam;  feparatior
          autem explicata chyli putioris à fxcibus non fit concurrenti-
          bus fimul, Se in eodem loco  iuxtà naturx ordincm bile,  Se
          fucco pancrearico, fed bi|ìs piiùschylum  diluir, penetrar,  Se*
          temperata deinde •veto  poft-fpatium trinrn digitorum  cianf*
          verforu-m occunitpancreaticus foccus, qui chy fura  ipfum  ii.
          a bile aliqualiter difotum, Ss. in falfum tffan fra ut atum  etian*
 *Qucmo<fc> pcne&ratiSe fermentarifadcfalfedme^fuà quodammodo ftyp-
chca^ylii. tic* cum k*e m^s in chyk) reperto-, media qua fermentatio-.
          ne partes hcterogenex fepavantur, ctaffx que,3t quafi cafeofa*
          ftercoris formam acquirunr < prò vt erg© prxditti fucci natu-
          rai iter, vdprpcternararaliter funt confticuci,. bona,  vd mala
          fit chyli akeratio,&feparatio; qnam fcquuntuc'.inrdtinorurn ,
          fympeomar-arSc  multi  morbf cfironici vorfoneur; dam vera
          a\aturaliter fé haber,. oprima fit fopatatio chyli, pars nutriria
          fepnam conftitutioneraaffequituc, Scvfxoalis. mediocrem ae-
  rilo' ilij.  cMitkconf^enriam^quà perxxtera» Jnreflina craffa  facile de*
          la'batur, quosUdifficuIter còringit^quando aciditas.ptaaernatu»
          tal.bprxvalct, quo cafiuadmodum diffidiis> redditur ventrii
          depc^fitio, vt contìngit in mdanchol icis, Sc/bypoeondriaris»
          Se in .bis, qurnuico-.i«tcfiinafi craiìb abundant ob bilis defeca
          «um, q ili mucus cnm. exercsnemis compi ixtos à.rauJtis. e vai
.un
cuatur.
                  S'uttilioi'/Scnptritiachylijpttrsvpcr inteftino rum pò*
          fulosita co.uforrnaeos, Se figurato?, ve ipfarafcriùmadmittanft,
  f^kJ8 frhulla?enus c£afsiorem,i vafis latte» abforbetuc,  deindeq
wa».       rièrmefeoterijr gianduia* ad reccpwcufom lambare  defertu*,
          £ a&boc per di'ittsim. thoracicum tranfic in venam axillarem
          finiitram,;Siiat>hàfiin cavana, demumque in  cordis dextrum
          Vemriculum* Se estate cum fanguine vlterioreimotus, Se al-
          terationcs fubifi,de cmibosporica. Me tamen notandomeli»
          thyfom iPmagwp.rece^t*cuJo, fea dftcrnà, commifeeti cum
          lyniphà ex inferio#us ^fri.uus alcejadcacc^qu» ip. ipfor* 
  'Occurfitì
limpli*.
     TAV. VI.SECT.tII.DE CHYLIFICATIONE. tiys
VtepfacUlo chylum diluit,  ffoxMiorcm reddir,  inde que chy-
 dum per duttum thoracicam -deferii nvénatr* axillarcm fìnif-
rtram, in-quim confluiciympha ex foperiorrbusramis defcert-
 dcns: vnde chylus femel, Se iecrum lymphx-cowrniiftetur*in  '  [n-.-ùH
■ receptaculo lumbaricum dymphààfcendentiVSc in axillarifi-
 .^liftràcum  defcendenti, vtdilutior,& Volatilior venam ca-
 tara fubincrce.  Quid autem chylopoft quàm commifcctur
 : fanguìni in cava venà-contìpgat, terppeftivumeft, examinare.
SECTIÌ)  TEOIÀ-
••PECHYLIIN SANGUINEMCQN VERSIONE.

    A  "Ntequàm modum,-Se rationcm convetfionis chili in    U".'A.[
       fanguinem expcndamus, tnquirendum eli, an aliqua
       portio ehyii dcferacur ad hepar, vr ibi convcrcacur in
-fanguinem : -Se quidem de aiiquà folùm portione iuquirimes,
 nam totum chylum -ad "hepar non deferri,  tara mamfeftilm Nulla porne
'-efti ve dubic-ari non debeac,.poftquam inventi foèrunt àù&us eh.yli ad f*
-chylileri, per quos, quin ahquornodo  attingant hepa*> maxi- pau  •*£
VIDa chyliportio deportaturper dutttan thoracfoum dittum
>Vlquc Ad magnum cliyHrecéptacufom, Gve cifternam, à qua
...pertranfit in axiilaremfiniftram, Se ab hàc;in venam cavam,
 ex qua curfom eumdem cum fanguine chy'fos forVat :vt auté
opprime fotcihgarur tara Celebris coptroverfix flatus, òppr-
teac vdut in compendio prxiittam chyli hiftorianvrcccpfere.
       'Comnmnis foie Antiquorum epioio, quam inferiti chyli hift*
 iueruntetiamRcceneiorum foìerrifsimi, vt Harvxus mtfxi. "*'
 iDuscirculationisaficftor,SeBilfius,ehylum attraiti  a  venis
 rncictaics rubris, Se per ipfas ferri ad hepar, in quo converte-
 batur m fanguinem, vodeJ^m*>atpra}is facilitaci?  reputa-
 runt ipfom hepar,  vr potè primura inftmmentum,Sc orsa-
numiangmficationis : hic modus opinandi communiter ara-
.picxacus fwc, licèt in ipfoneceffarium foiflee concedere dupli.
«cmmocuriic^ntr^                  in prxdittis venis
                       ^h                   mete-
 
           <3#ò  .1 /OTCURSUS'WEDTCUS.TRACT. t. D
 r.\  >c     rneferaicisi nimìriìinimotumfanguinis ab hepate veriùtfipfei'..
    .wji.-,-;,  t^3^ gj- mocum chyli ab itneftinis verfùs hepar.
           -;-:.3:3b  Poftea vetoGafpar Afellias;Ticinenfis invenic cafuV
 . 'Afcllij  lac- nyt ipfefaBetur j -vafà,mdlei»ic*alba, qwa$ folùra contment li-
 *ca:'  -     '^uor^rrtiaàeùm, inde latteaditta^per quxYcreditum foit,chy-
           •fora ad hepar ddérriprodauguificationis negòtio  fine incora
           venienti antecèdenti  motufìm contrariornn*: fanguinis, &
           •ì:H}4ì^u» necefiariò* concedi debebant in vafis meferaidsi
           Vnde plaufsibiUs.fuit invemio vaforum  latteorum, creditum
           que, per ipfà cnylumtoturaad hepar deferii, vr conftat ex ip-
           fo Afellio, Se VVallco in Epiftola de motu fanguinis, Se chy-
           .liannexà Anatomie Barcholini*Scd hoc icà abomnibus prò
 Pccqucti m- jnconcufr0 recepto, Ioannes Pecquetusdetexic recepraculum
 vestimi  flo- .  .  ,  •   à*\   .  t\       "    *           '  i   "    v>
 ^m.      rcommune, ave CifterftaPTcby li in'regione lumDarÌvpa*cnni
           - dotta ehoracico protenfo vfque ad venas axillares : narà iptef
           -fecandum invenir magnani copìam  liquoris lattei  in vena
           » axillari, cuius èventùs caufameùra perferutaretur  diligenter,
e*:">i iM.,;*   : invxnitvisiduódd^ftiòraninò  Candidata latteo liquore pk-
"iéiftcrnicuy  man, qaodegurgitaregione lumbari fupervertebram  dorfi,
 lu         qaod infcricur pòfteà venx axillari fìniftrar. vndc'ipfi Pècque-
           ntóf lacuit, ipfora vas candidarti chyli cifterpam appellarci Se
           'duàum,per'qt*em^r>hac afceriditàd axillarem venam, diiC"
           .■ tufn trrorad^urii^anibòVumexiftentiamrnUfcis répetit'is fét-
           v riordbus. Se fedina diligeptiàcònfirmatam  evulgavit,  Se  pu«
           -"fcliiri ìuris ferie  : quoinvento approbatOi St ab'alijs Anatemi-
           -ods ex>nfirmaWrcùm <?ooftaretv mUltàm chyli >po'rtiOném  he-
      hi?   i' par non attingerei fèd'ad cor rè&à via' deferri, dividi  inccpit
  puauf tf»o- fanguificarionis^pusinterhepar, Se cor,  ita, vt chyli pars
  Mcicws,   2 crafsior per latteas venas ferretur ad hepar; pars vero tenuior
           ■.y ipfius chyli ad receftiKukimcoBirpune per latteas cxteras,;&
          -. ddwd«'pcrduttam thoiQictemxad  àxillarem venam defèrti
           . probabiliter credereturf'r r*T !               .l ■
          • a         Iterata deinde Anàtomìcomm dilligemià detetta, in-
           iYcfo&que faerunt vafa lympbatica, de quibus kmfn.ptà men-
            tione^egirausr^i^'in^ptis eo'nftitir, Vafa illa, eùx de-
             , .j  '                   - -x                        de-
f-';j. 
     CAKVI. SECT. HI.. DE CHYIIEICATIONE. .-Yfci
d'ebantur à mefeaisrio ad teepa* ■ chy tura deferte, pdtitfs "> ab
hepate ■ after re liqaoremiirnpidifeiraum, quiiyrapha diCicur,  ^^ ^^ .
Se cuius mocusnon eli à menfonterio ad hepar, fed ab hepate  gh^
ad menCenceriumyfive per ipfum, Se csteta vifeera, ad  arcua;
Se corporivdtcuìaferenciamv<mde'cùmforane$ iam  ddkefSt
-vix ddatiopischyli ad hepatj.àb oranièus donféltura foie, Pe-
 par non effe fangaifkacionisofficinara.Seauchorcra;quxopi-
 nio hodie  receprifsima,. Se apud omnes Medicos celebrìi
 exiftic.                                          '  A'.
        Etlicètin tanta vaforurai multitudihc, eforum cjile
 parvitate, necnon eontentorumfuecotum, liquotnm ve fimi-
 litudineplanum, Se palmare non^fit,  propriarn  ftacaere fitie
 contrarice tormidine  fententiam, nihilominus vero fìrailms
 exiftimatur  à cotdatifsimó -Eetmulìèrd, cut nos libenter fura-
 le ribimus,.chy foni omnera- ex inteftinis in vafa  lattea espri-
 mi, qubfuccefsivè per mefencerij glandulas ad Jambare recèp*
• tacuiura dcfeitur, ioquocommifcemr cum lympha ex infe>   Chylivì^
• riotìbus ramis afeendepcej  quo dilutior, Se liquidior conti-
 muto prefsionis mota per  duttrrm  thoracicùm in'  àJctlUrera
 venam intret, vbivlceriùs ctlra lympha ex faperioribus pac-
2 tibus defecndentipermifeetnr, Se in vena cavam inrfoit,dein-
*^de in dexerum cordis1 vcnericulam : ve autem chylus reflùere-
à non pofsirà pra?djttfs duttibus verlTrs ihreftina.copiofifsitriaj:
• adfont valvulxin ipfis, quibus prasdittns'refìuxus impediatut-
         Ex  quibus iam facile ipfertur,hepar non fanguificare* -
"C^tùm alias chylus in fanguinem convertacur, ftatucre de-     .AZ-
* betams inquo loco, Seà-quo membro praditta chyli conver-    ,,
 fio in fanguinem ceiebteeur : ch^fosigìtur axillari venti finif-
  trasiiifufos,  ibi neceftario coramifcetur fanguìni, qui refluir
  per akèndencera cavam àpartibusinferioribus, Se  per  ipfam.        ,
  deftendencem a parcibus foperioribus : vnde fanguìni confo» ^uincmiS
  fiis fobie dcxrrarn cordis aurieuIam, qnà cohtractà ipfe fan-  \cnis,««a^
 gais propcllicur in de'xtrum cordis  vencricuiura, in quo  ali- **
 quomodoaccendìcurabiinplancato cordìsigne, five fpeciaìi
 ^p/ius fermsneo, defertur iterum à dexttò* cordis  ventriculo
                                                    per 
z^
          V*i       CURSUS MEDICUS TRACT.X
          per arteriampulmonalem in ipfam pulmonis fubftantiam, qrò
          ibi ab occurrenci aere infpirato quali denuò attuatus ob àèris
          nicrofam fobftanciam vividiorfit, Se per venam pulmonalcm
          tcndìt, Se propcrat infiniflram cordis auricularo, in qua tc-
          ceptus tam fanguis, quàm reeens chylus, fequitur, vteontrac-
          là finiftrà hàc auriculà.pellatur in finiftrum 'cordis ventricu-
          lum, in quo-de novo^Se notabiliter illa mafia ex chylo, Se lan-
          guineeonfians accendicar, tarefic, fpiricu que wirgec-Sc chy-
          lus maxima ex parce in fanguinem convereicur, reddifur qt*e
          :apcus, vt vivificec, Se nuttiac omnes corporis pattes, ad quas
          .per arteriam magnarci afeendencem,  Se defecndentem medio
          ^cordis pulfu defercur,5e  hic eli modus, quo chylus in fangui-
          .nera con vet titur.
                  Unde conftat, arterias,«Sc venas effe locum, in quo
          xhylus in fanguinem convertitur, quatenus in ipfis  fanguis
          -ipfe tam raotu fuoalteraeivo, quàm locali, Se progredivo agir
          an chylum, ipfum que fibi focccfsiveafsimilat,<Sc quafi dispo-
           niti vt dum accedie ad ipfum cor, in illius vafis raanifc{tiùs,&
           attiviùs in fjnguinem  commutetur : vnde  fanguinis genera-
           tio licetf cxviè, Sedifpofitivè attribuì valcat fmguini prxexif-
          .tcntiin venis, Se arterijs ;.principali ter ramen adfcribi debec
          dpficordi, prxfertim que finiftrocfos  ventriculo,in quo prò»
          <babiliterrefidee<flamma ditta vicalis, five fpeciale, -Se ,prop*iù
          ianguificativumiermcneum, quod chylum  fpccialicer mutat.
^emttotam          fNon.totusxhyfosvnico tantum ingreffu  in cor  in
ifcn^iuiuuui- Xanguinem converticur,  fedfolùm-porrio eius tcnuior.'Sc fpi-
          ;rituofiot, Se qux fufficientem obtincatdifpofitionem; illa au-
           tem portio chyli,.qux non dt vltiraò difpofita, ve  convefta-
          *ar, cum fanguine;pertraufic, in fuo quccurfu,-Se circulofon-
           fini difpoaitur, vt reperito accdfo, Se ingreffu in cor, tandem
           totus convertaturin fanguinecn: hxc namque converfio chy-
           li in  fanguinem duorequirit, maceri» fcilicec apEÌcadinem,&
           difpofiùonem, Se lermenci in corde rcfidencis attivitaiem,  &
           «fficaciam ; vnde vtroque debite concorrente, celerrima  fic
           iGapver/iQdtyU ^^                                difpofi- 
     eap:vr. sect. ih. de cHYEincATioNE.  *&t
ctis non fic, eciam fi incegrum fic cordis fennencum, carda fic
fanguinis^encratio, ficut ctiar» quando fermentum non ad-
modum efficax eft; Se quando  fimul Se fermentum eft debile,.
Se materia e h-y tafanai nò s dtfpofira,miuim'oelkiter contingic
fanguificatio; immo aliquando fere omnino fruliratur, ve ex-
pcricncia docetinfenibus, Se caelicttìds*
        Necccnferi debec omnino arbìrrariunr, St protratto  Pronti», ior.=
                     .      ,      e-      'i       -  n.  ■'■  corde re lido
 fìttum fermentata cale in corde, vt fequenc-ibus  comeòturrs  rcVarijsco-.
 faaderi valer : prima defumitur ex ipfo naturx ordine, quo in  icctiui*,-
 c*ceris-operibu$ procedi*, maximèin ciboFunr cranfmucario*
 ne in vtiles, Se alibiles fnccos; nam  ftatim in ore preparavi e
 falivamjn veotpìculo lymphan*,feu foccam ftom«ichalé,m in<*
 teftiots bileut, Se pancrearienrn  foecnm, vt'irrpredrcris locis»
 aliramta itcratis fermenrarionibus com mate n cut, Se perfida*
 ter: fi ergo ad pramas-folùiu maratioRCs oatuta difpofoit fpe»
 dalia fermenta, conjicere debemus ad "principalcm mutatio*
 peni, quereli fanguificacioy etiam prxparaffc fermenta;  cuius
 exiftenciam in corde fangaifici fermenti;  probat* maxima rat*-
 paio, quxìn ilio, maxime-fo finiftro ventriculo, chylo, St
 fanguìni contìngit,maxima nimirum atrenuario, expanfio, Se
 fpiritualizatio; Se fimilieer-iroplantatnm effe -fermentum fan*
 guificans in cordey probar- neubiimSe incenfos*cafpri qui in
 ipfo experitur, maior-, quàm in ceteris omnibnseorporis*pau-
 libus; Se cùm calorfirfermenrationis ef7etttfs>-fpecialis  calor r
 /pec/afem indicai ieimentationeraj-quodeeiam confirraat ap*
 pficatio calidofUn>medicaruinum^qUiErcaidiaca calida-dicup-
 tiu, ipfi cordiVrcgioni, quando fanguificatio diminuta obfcr-
 vatur,& alias  ipfa attificiofifsirna corda fabtica deraonfirat,
 taliter conformacara effe adaliquodprxftanrifsùuum  opus vi-
 venti vtilifsirmun, Se peineceffarium, qualis proculdubio eft
 faqguifìcati© : eft ergo falcem. •adsnaodum'probabile, fanguifi-
 c*iio»em fierbin corde exwi fermenti fpecialis in ipfo refidc-
 tis, qaodtouimunicet explieatur per calidum  innaeum, auc
 -per flammam vicalem, qua»aecenfàvita incipit, Se perdurat*
-jgfàveraremilsà anin^egeotat»ac^a»(Jem ejttinttà*prorfiis
 tnjotUHr.                                         SEC- 
htioì
          fcftf   "M  CURSUS MEDICUS TRACT. I.   ')

          -tt'',SECTlBQYARTA-''-'a

          -    DE SANGUINI*.CIRGULATIONE.
          - ,• -   ;   ... ' jì).u.       ■•••     ■>  T. orna; << .
             lUppofico ergo modo, quochylusìn fanguinem convet-
              cicur, opus eft eius motum in corpore perquircre, Se fop-
              polito, quod duplex accidie motus fanguìni, alter intefti-
          pus ,alterativus*Sc fermentativns; alter vero lo.calis, five prò-
          grefsivus, qui circuìaris dicitur, de hoc fecundo in praefenua-j
          rum eft fermo : eft vero circuiatio fanguinis motus ille loca-
<£yA clrcu-  lis, quo v ni ver fale hocfluid ura .à principio vitali, Se difpoficis.
          JègTcimè organis à<ordead omnes c«5ì poris parces, Se  ab his
          rpmjs ad cor da cìtar,_Se reduci tur : vocaeùt autem. pr «dittus
          *0otus cìrculatio, non exeo, quod circulum rnatheraaticum
          deferibat; fed ex eo, quod fangUisad idem  punttum,  à quo
          emanavic, .iterum redeats propellane fiquidem a corde pec
          arterias ad omnes corporis partes, Se ab his rutfùsper venas
          $d ipforrt punttum reducicUr. De ciiculatiopis invevuionc,
          <l.ecettaot Medici, circa quam certum eli, non omnino latuif-
          ie Hipppctacem;  poli cius vero tempora  omnino rraditam
          jpbUvippifu^ffe,! vfque dura.à.Paul©i.^a4.pa «Monacho Vene-
          to, Se tandem à Cfoilìelmo Ha iva? o date foitdemonftraca> .^
          ^. ■ -.,   Primaria circuii huius fanguinis externa caufa eft coti
Ehm extcms  <Juod polfo foo/angufoem vrgec» Se ii>arterias impella, eodp
«aufa3      .que perdurante, Se vigente, fanguis, qui per. arterias à cord*
          .fccedit, iterum ad cor per iveoas *ccedit : quaie Sefi circujp
          ,própric jncquefinis, neque princir^Si  afsignari valcàt, rum
          -tamen cor prxcipuum talis negotij  fic  organum,-Sc pritt\UjS
           piocor, principiumcirctilationisrcttèdjcitur : duplex  igitur
          -èfteprdis«mptus, fyftole videlicét,.,Se diaftoJe* five conftfkh
          -tiu/Se eUiatatio? in conitriciione fanguis.à.corde* pcopeluruj,
          : in diiatatiptie ab  Ipfo rocipicur; conftringicut ;autenl cor be«
          ceficio fi.• aramfiorarum, Se ipfis laxatis cor ditatatur : ideai
          2^^'Pl^^^^^^^^^^^^toufoà limiiiterj^jaude^£
          Oi-i                                       t-fioaft«*5:

                                                      k 
     CAP. VI. SECT. IV. DE CHIL1FICATIONE.   18 5
conftrittione, Se dilatatone, qua* clatiùs explicabuncur agcn-
tes de pulfu. Vafa antera, per qux circulatio peragitur,  iuut
vena:, Se arcerie; : nam, vt foepè dittura eft, per arterias micci-
tur fanguis à corde in vniverfum corpus, Se ab hoc per venas,
poli quam foum munusabfolvie, redic ad cor; in quo moeu
ea ipfa reperiuntur »  Seconfidcrari debent, qua? in quolibet
alio motu locali, movensvidelicét, mobile, fpatium, five inf-
trumcntum, cerminus a quo,  Se cerminus ad quem. Movcns
eft cor, mobile eft fanguis, Ìnftrumentum, five fpatium  fune
vena, Se arteria?, terorinus a  quo, Se  ad quem, licèc re  vera
idem fic ob rigorofara rationem circuii, attamen maioris cla-
ricacisgratià vterque duplex  eft ratione duplicis motùs, qui
confideratur in fanguine : in motu igitur dedu'ttiohi.s fangui-
nis, qui fic per arterias, cerminus a quo eft cor, Se cerminus ad
quem parces corporis folidx; in mota autem  reduttionis, qui
fic per venas, cerminus à quo fune  parces folidx, Se ad quem
Vafa
ipfum cor.
        Ne autem ignorecur modus, quo fanguis drculatur,
 brevieer, oporceac, ipfum eradere : fanguis igitur, qui fimul Modus,
 cumchyloà trunco vena cavx,  Se quibufdam eius ramulis fit*
 tranne in dextrum cordis vencricufora,cordis accedente com.
 prefsionecranfitin venam arcerialcm, quxarceriapuimonafis
 àModernis dicitur, per quam, Se eius raraulos cocum pene-
 trans pufraonem percranfic in raraulos  areerix venofx,  qux
 d/cicuf vena pulmonalis, Se ad eius cruncura, per ipfum que ad
 linidrura cordis vencriculurn, Se per eius confteittionem  ex-
 pellicur in arcenam aorcara, cara afeendentem, auàm  defeen-
 oentem, per harum que ramos in vniverfum corpus diftribui-
 tur & etiam per partium ipfarura fobftanciara, à qua,  Se à ra-
 mtilis arceciarum totus fanguis, qui non abfom'icur in partium
 nutri„onc, veI non ffiparatuf  pfo al.js cq     .s ^^^ ^^

 tuenms, cranfit  in venas rainores, Se ab his ad raaiores, vfque
 atlvenxcavxtruncum, Se deinde ad  ipfum cordis dextrum
indnlr    ' m *U0 afsfS™us «rculu* fiqicur, Se  denuo

                          A»                       Es 
  Tr.iduntur
 'jpsxcipujs ra-
 tioncs circu-
ii tionis.
Primi.
Secunda.
iStf        CURSUS MEDICUS  TRACT. I.
        Et licèc proximè explicata fanguinis circuiamo urq
ab omnibus citrà controverfiam admitcatur Jibec tamen pra>
cipuas rationcs, quibusciiculatio innititur, vcluc in compen-
dio tradete.  Prima defumitur ex conftitutione vaforum fan-
guiferorum, qux magna adiacent,  Se exìmio trunco  circa
cordis cavirates, quod non alio fine -fattimi putari debec, nifi
vt fanguis ex venis copiofè cordi infundacur, ex inde que rnr-
fus magna portione in arterias expcllacur, quem  vfum  mani-
fefte comprobac valvularum appofìtio cam  in venis, quàm ni
arterijs : in venis enim ita fune fnx, ve  facile cedane lucrami
fanguìni, impedianc vero ipfius regreffura in venas; in  arte-
rijs vero ita funt locatx, ve cedane fanguìni exeunti  à  corde,
impedianc vero regieffom ab ipfis arcerijs in cordis cavitatemi
 cum ergo fanguis, qui per arterias à corde exit, foam  profe-
 quatur curfom per ipfas à maioribus  ad minores,  vfque ad par-
 tes folidas, Se deinde intiet venas minorcs, Se ab bis maiores
 vfque ad ipfum cor, conftat, ipfum fanguinem ad cor regredì,
 circulariterque moveri.
         Seconda ratio depromitur ex eo, quod  medio  pulfu
 cordis fanguis raaiori copia propellimi in artetias,  quàm  re-
 quiritur  prò partium nucricione : ergo necdìum eft, quod
 fanguis redear, cùm eocus confinai non pofsit; prxfertim cuoi
 tanta exeogitabilis non fit fanguinis copia in corpore,  quan-
 tumvis pieno, vt fufficiat prò eoe puifacionibus cordis, in qua-
 rum fingulis notabilis portio fanguinis tranfic à corde  in ary
 terias: ncceffum ergo videtur, quod fanguis, qui pcrtranfiti
 corde in arterias, iterum Ad cor redeat, ne deficiac  continui*
 tus cordis motus, Se fanguinis cranficus, in  quo vira confiftit;
 conftat enim ex curiofà obfervationc, cor  fpatio vnius hors
 tria millia pulfuum effìcere, Se in quàlibec pulfatione  ad mi-
 nus dragmam vnam fanguinispellere in arterias : vnde  iplìas
" bore: fpatio viginci librx fanguinis,  plus, minus vèy  tranfirc
' debent a corde in arcerias;o: cùm alias computano fatti fit,
  quo conft.it, in corpore iuvenili fino, Se vegeto folùm repe-
  riri viginci quinque, aut triginta fanguinis libras, conftat,ro-
^                                                     tura 
      CAP.VI.SECT.IV. DE CHYLIFICATIONE.  ;i*7   .
 tum fanguinem cor craijcere faltem duabus horis: vnde ii fan-
 guis iterimi non accederete S:. pervenircc ad cor, ipfìui rtìotuà
 piane deficcrct : conftac ergo ex hoc capite gravifsima necci!;-
 tascirculacionìs.
        Tenia ratio conftac in ipfo fanguinis mota, quo  de-   Tenia.
 fertur per arterias, Se venas : per arterias namque fertrir rece-
 dens à corde, Se per venas accedens ad-ipfum-: vnde fi liga-
 tura fiat in arteria magna, Mefcendenti vg. turrict arteria ci-
 ttà ligaturam, qua refpicit cor; fi  vero  fiac ligacura  in vera
 cava accendenti, tùmet vena, qua refpicit  hepar, concidit au-
 tem, Seextenuatur, qua acccdicvltra ligaturam ad cor : quod
 totum manifefte proba t, fanguinem exire à corde per arterias,
 Se redire ad ipfum per venas, in quo motu confiftic  fanguinis
 circulatio, qux fit, ve fupra dìcebamus, non folùm per venas,
 ■Se arterias, fed eciam per partium fobftanciara, Se fibras car-
 ncas di&ts : nam vbicumquecaro acu pungatur, fanguis illi-
 eo fluir; Se alias fi digicis frac prefsio, caro  aibefeie,  quafi  pi-
 giente fanguine, eranfeunte aucem prefsìone, ftatim fanguine
 regrediente rubefeit.
        Nocandum autem eft, non omnera fanguinem  xqua-
 lem deferibere circulum, fed nunc breviorera, nunc Iongio-
 rera iuxcà varium fi rum partium, Se longicudinem vaforum :
 vnde fanguis ille, quiperexrremitatescorporis, digitos nera- r.
 pe manuum, ac pedam circulatur, iongifsimum  facic cìrcu- £X;   *
 lupi; brevifsimum vero, qui per cordis fubftantiam, eius apri-
 culas, parces que adiacentes folùm raovecur; vnde maior fan-        ^
 guinis pars, ve di illa, qua: per cordis vencriculos per arteria,
 &venam pulmonalera vadit, Se redit, brevem facic circulum,
 Wgiorero tamen, qui ad cerebrura fcandit, ficut. etiam, qui
 per omnia vafa naturalis  cavitatis motus fuos edebrat.
     m  Neque (tquè ederirer movecur  fanguis per venas, Se Per arteria*
 arterias ; .ed per has celeriùs, per  venas  rardiùs, ex eo,  quod celcri"s' Pcc
 arrena, gaudene fibris conftrittorijs,  qua,  fanguinis motum lì^Z
notabiliter admvant; Se alias  fanguis arteriali* fubtiiiot  eft,Se ve£r.
tìuidiooapnorqueadmotura,-cai accedi^ <juod inaior  eft
                         Aa z                     por- 
                188        CURSUS MEDICUS TRACT. I.
                portio fanguinis, qux fertur per arterias, quàm illa, qux rc-
                currit per venas, nam per arterias defertuc fanguis, qui defer-
                virc debec cara prò nucrieione pareium,qaàm prò materia bilis,
                vrinas, fucci pancreatici, lymphx, Se cseterorum corporis li-
                quorum, Se talibus partibus dett^.ttis, minor neceffariò rcflac
                portio, que per venas ad cor, five circnlationis punttum re«
                vertatur;Sc licèt  venx  maiores obferventur, quàm arteria:
                ipfis correfpondentes, hoc contìngit, quia fanguis minori im-
                petu. fertur per venas, quàm per arterias.
                        Quare autem arteria? pulfent manifefte,  ipfarum  que
                fentiatur motus, Se.non ita venxpulfenc, ob  quatuor  praeci-
      Ouare  pul-  *^ueconcìngitratipnes : prima eft,quia impetus cordis fanguì-
                 ni impreffus fonfim minuicur divifis areerijs in minores,Se mi-
 y^^^iylc^C notes vfque ad partium anguftas poros, vbi refraraatur ealis
A     ~hI*m~>.  imPetus«  Secunda, quia tunicx  venarum font molliores, &
f,__            flaccidiores; ideo que facile cedunt, Se non refiliunc ad fan-
fy£-i;,{f '          guinis impccura; cuius contrarium concingic in arterijs.  Ter-
                 tia, quìa mocus fanguìnis per venas fica minoribus ad  maio-
                 res; vnde  cùm fiat à minori ad maius fpatiura  tranfitus, nulla
                 vis, neque impetus eft neceilatius.  Quatta, quia venofos fan-
                 guis, ve fepe dicium eft, eft minus fpirituofos, nec curgec, &
                 xftuac ve in arterijs, ideo blandiùs movetur, Se pulfationem,
                impetum que non facir.
                        Finis,Se vfus circulationisduplicitcr confiderari va-
      Duplcx finis leti primo, refpettu ipfius fanguinis; fecundo, refpettu vniver-
      (circuUtióù. fi corporis: refpettu ipfius fanguinis finis repenti tranfitìzs
                eiufdem per cor, Se pulmoncs eft> vt novo, vitali que vigore
                in pulmonibus, Se corde repfeatur, qui vigor motu illius per
                corpus infrattus, Se remiffus fuerat; confiftic aucem novushic
                vigor in renovatà fanguinis ferraentatione,Se volatilizatione,
                quibus fufcùatur calor vitalis in eo, Se promovecur fpiricuum
                vicalium generatio. Finis autem refpettu corporis eft, vt ab
                affluente continuò fanguine partes omnes  nutriantur»  Se alt-
                eeantur, Se ab eius fpiritu vitalicacem,  Se debitum calorem
                minucntur: Se h^cfiipt prindpaliora, qux de cirqulo fangri-
                                                                    nis 
     C AP. VI. SECT. IV.DE CHYLIFICATIONS.   t89
nis ignorari non debenc; illa namque,  qux reftanc, peci pof-
fune^ex Auehoribus, qui prolixè, Se  copiofè de ckculatione
fanguinis pectrattarunc.

        SECTI©  QVlOTA-

      DE CORDIS MOTV, ET PVLSV.

     iRxcipuum agens fanguinis mocùs circulacorijjSc omniu
      vtilicacura, qua- ex tali cuculo oriuncur, eft cor, in qua-i
      cura fuo mocu fanguinem pellit in arcerlas, eius que
 continuato mocu, Se impulfo varix, imrao omnes corporis
 operationes in corpore exercencur.  Pro cordis ergo motùs
 notitià fciendum eft, cor effe mufculura fui generis, proinde  Coreft muf*
 que raovcri beneficio fpiricuum animalium; quin  ex  hoc fé-  cu us'
 qui debear, mocara cordis effe voluncarium,  Uve  prò noftro
 arbitrio exerceri, auc fofpendi : nam duplex datur motus ani-
 malis ; alius eft, qui fic raedijs neL:vìs^riundTsXcerèbro,Se hic
 Eius m.otutf
non arbitra*-
rius»
eli liber, Sedepepdetà noftro arbicrio; àlias fitjned^ nervis,
oriundirà cerebello,L& hic elt nàcuralTslInej^ffu, Se imperio.^  'Animala
vo^taj5s,fe^^                 necefsicace, Se exìgencià, motu» augii.
qualisobfervatur in corde, Se vifceribus omnibus : vndecor-\ /  S^»-—
disraòtusinufcularis eif,"namexomnTpartefecundùm fibra-    —~^"'
rumpropriarum duttum, Scferiem coaftringitur,minoratur„
Se induracurin mocu foo.eo modo,quo carceri inufculi.
       Moeus hic cordis duplex eft, dilatatio yidelicee, Se
compiefsio,fivediaftole,  Scfyftole;  inter quos raocus qux- ^"^ **$*
damdacur qnies, fea morula, quxperifyftole dicicur, qux in cordiS®oy**
fanis exigua eft, Se fere impereepribilisj in debilibus autem, Se
 moribundis manifefia, Se fenfibilis: prxdiòti raocus defervinne
 ad redpiendum fanguinem in  dilacacione,  Se pdlendura in
 comprefsione, ve ex fé pater : dilatatio  cordis, Se arreriarutn
 fic irruente fanguine ex venis, Se auriculis in cordis vencricu-
■ los, vbi magis expandicur, Se rarefeir, augec que dilacacionem
parietura confiicueiuium cordis ventriculos, ex quo fequicuc
                                              ali^ua^ 
Propriorac-
tio cordis co
juelsio,
  ■Neeefsitas
fculi'us.
•Motus aun-
 ciiUu-um co.
 xrarius mo-
 «ut ventricu-
 &9ium.
I^efh'o,
 fi$ó        CURSUS MEDICUS TRÀCT.  I.
 aliqualis tpoleftix fenfos, ad quem vitandum cor comprimi*
 lue, Sera hàc comprefsione contentum fanguinem  mittit in
 arterias, Se prxditta comprefsio fic ope fpiricuura  animaliiim,
 qui copiale influunc in fibras cordis quafi determinaci  à fenfo
 irritatioais caufato a fanguine dilatarne, Se aliquatenus irri-
 tante : vnde conftat, quod licèc duplex fic motus in  corde, Se
 arterijs, dilacacionis viddicec, Se eomprefsioms,  in dilatano-
 ne cor potius patitur, quàm agic, nam non tam ipfum dilata-
 tur à fé, quàm vi irruencis fanguinis ; in comprefsione autem
 proprie agir cor, Se fé ipfom  compiimit  : vnde vera attio,qua:
 in pulfo repericur cam in corde, quàm in arcerijs, eft compref.
 fio, Se folùm improprie dilacaeio dici poteft attio, nec aliter,
 nifi foiùrn quatenus cor nixam queradam apponere poesfi, ve
 ad propriura tonum, qaera amictic in conftrittione,  icerum
 refiituatur.
         Necefsitas huius mocùs  in animali maxime conftac
 ex eo, quod ipfo incipiente vivere incipiar, Se  eodem  cenan-
 te moriacar animai. Cicca ipfom eamen  inveftigati folet, Se
 debet, quomodo fiacSc vnde ealis motiva vis oriaeuri Modus,
 quo fie,conftac ex  ipfà cordis fabricà; annexx fiquidem fune
 cordi dux auricalxvencricalorura gracià formatx,  à  quibus
 cordis incùrie moeus, qui diftinttus eft, arque  eciara concra-
 iiusmotui vencriculorum; nani comprefsis  auriculis, veneri-
 culi dilatancut, Se è conerà ; vndcdno contrari; mocus in ipfo
 corde fimul obfervantur,eo  quod ab auriculis miccatur fan-
 guis in ventriculos ;Se fic dum comprimitur auriaila,  nscef-
 furneft, vencriculumdilatari. Undcaucera hasc  vis motiva
 oriatur tim fortis,  Se robufta, vt toto vitx tempore perdurct,
 pon ab omnibus eodem modo ìudicaeur ; aliquì namque non
 aliudraocùs principium agnofeunr, nifi fpiricus animales  pcc
 fibras influences,eo modo, quo contìngit aeceiis mufenlis:
 alij vero cù/avideam quod, etft cor mufculus fic, non  mo-
 ventar eodem modo vnivoco, ac ceceri rnufculi, non  folùm,
 quia non fequatur cordis  motus  voluntatis  impcrium,  fed
 «tiam quia perpetuo, regalati, & alternato  dilawtiopis, &
:■.,   '*#                                             com- 
     C AP. VI. SECT. V. DE CHYLIFICATTONE.   ìtp-tl
cornprefsionis mocu moveatur, acque eciara quod ealis cordis
mocus maxime frac, Se dependeac à fanguinis motu. Se ferme-
tatione, ita, ve ipfà xquabili exiftente, xqualis, Se omnino na-
turalis  fiat pulfus, auttà vero fanguinis fermentacione, eius q
intenfo calore, illieo cordis motus permùtecur, reairrunc ad
vicalem flammam,fpeciale ve fcrmentum»five vitale calidum,
quod fit caufa prxcipua motùs cordis, Se foo modo decermi-'
naciva influxùs fpiricuum animilium in  prxditti  Parenchy-
matis fibras : qui modus opinandi nobis probabilior videcur,
vt panlo ante diximus, cum.de tranfraucacione chyli in fan-
 guinem  agebamus.
         Et quam vis cuntti, tan adftruentes fpìiìtus animales
 prò caufà, quàm afsignantes fpeciale fermentum fanguinis ex-
 paofivum, prorfus explodant facultacem pulfìficam, feti  moti-  Datur k?uli
 vara in corde, nos tamen conformiterad illud, quod diximus   LS fu ai
in trattatu de faculeatibus, niraivii facultatera, quo ad Medicos
 fpe£tat,efie ( Anima foppofità ) organi cuiufeumque fabricam,
 &difpofiiionem cura omnibus requifìtis  debite,  Se pvoximè
 concurrencìbus ad propriarn attionem,dicere tenemur,in cor-
 de reperiri talem pulfìficam facultatera, nomine cuius  intel-
 ligimus congeriem, five coniunttum cam folidorum,  quàm
 liquidorum concutrenrium ad exercitium motùs cordis, prò
 ve comprehcndit cam dilatarionem, quàm coraprefsioncra, Se
■ intermedina quieretn : vnde cùm hic motus proanimalis co^
 fervacionc, Se operaeionibns non folùm fic motus  cordis, fed
 elianti arceriarum, qui morus pulfus commanicer appcllatur,     .,
 ideo ordo dottrina: poftuiac, ve crattacionem pulfus apu i Me-  fùTmaxuni
  dicos maxime exculcam, Se in primis oeceflariam.annettamus,  peceflaria.
  Se explicemus ; Se cùm hxc duplici riculo à  Medicis attenda-
  tur, vtdelicec Se quatenus pnifos attio eft, Se quatenus prinri*
  paUfsircum fìgnum cara dìagnofticura, quàra prognofticuni>
■  de eodem fob vtrpque refpettu fermonem infticuiraus.
         ' Pulfus ergo, vt communiter  defìuìtur, eft attio cor*
■  dis, deinde arteriarum, qu<e dilatatione, & cernirattìonemo-     De&nmò
  ventar* quo naùvuw&lor. ccnfervetttr, & generentur in ce-  pdfi»s.'
rebro 
          W9i-       CÙkSUS MEDICUS TRACT. I.
          rebro animales fpiritùs : five brevius,  eft cordis, &  arte*
          riarum dilatatio,  &  comprefsio alternatim fatta : non enim
          • ratione puìfùs excluderìda  dilatatio, Se  conftriciio cordis,
          eo quod communiter folùm explorecur  in arterijs, Se prcriec-
          tini in his ,<rax fune magis manifcftx, ve in  carpis manuurn,
  -*  a.   in quibusregulariter,Se in cemporibus, in quibus irrcgulari-
          ter pulfus obfervatur: Se quidem città omncrn conrroverfiam
          (tatui iam debet, cor, Se arcerias  concrarijs  agìcari motibus,
          hoc eft, corde dilatato comprimi arcerias, Se ipfo compreffo
          arcerias  dilatati : nam cùm, dura cor dilataeur, fanguinem re-
          cipiac, Se prò cune ad arterias non miteac, Se ipfo compteffo
          arterix recipiant à corde mittente, Se impellente, neteffarium
          eft»arterias dilarari, dum recipiunt, irpm'Q quia recipiunt, Se
           comprimi, dum ad fobfequcntes mittunc, Se à corde, nil, vel
          parum recipiunt : vnde non poffunt eodem tempore compri-
           mi cara corde, Se dilatati cum ipfo : quare potius  huius  mo-
          ras haimonia confiftìt in eò,quòd alternatim,Se diverfis tem-
          poribus arterix dilatentur, Se comprimantur concrario motu
          motivi e or lis.
                   Sentitur ergo arteria in Tua dilatatione, quia  in illa
platano ar- -yCrfus externa moverne,& taneentis digitum ferit ; non vero
;tcrix lenti-  ..„.,,    , •     ^\               •   o v J* •      j»
*ur, &  n0n ita in fyftolc, vbi verfus intecna recurnt, Se a digito receda:
^ooigrcfsio . vnde celeritas coraprefsìonis non tattu, fed  mente, Se  cura
          «confideratione ad diaflolem  percipitur:  influxus paticer fpi-
          .tituum animalium maximecognofeicurinpuifu, ex eò,quòd
          •peranimipatheraacaprorapcè,Sc nocabilicer imrnutatur, Cic
          fiunt crebriotes, Se ederiores in iratis, tatis, laborancìbus, Se
          currenribus;rariores tamen, Scrainoresin eimentibus, crilti:
^ìmìjf  bus &quiecis.
fconesmas1-  ^«-,   j                             m     ,.  .      .ti
«ncimruuut          Caufx pulftiura ahx funt fimpliciter erhcientes, ili?
juifum,    jiimirum, tjuae cordis,Se arteriarum motum eliciunt; alias ini-
           mutaates,quxre verapulforn non dneiune,  ipfom  vero va«
          riè immutane, fivediverfis modis fieri fariunt : efficiencesfunt
   *~       fanguis, cor, Se arterie, qux facile reducuntur ad  tres conti-
           $entes communiwrab Antiqpis ptoclamatas, videlicét facub
                                                            rateai { 
      CAP.VLSECT.V. DE CORDIS MOTU.&c.   is>3
 tatém, inftrumentura, Se vfum : nihil aliud eli facultas, quàm  J™x'H^
 cor vario modo fé movensj nihil aliud vfus, quàm fanguis  uclUcs.
 modo vario fo habens in foà fermcntatione, turgcfccntìa,  Se
 e*panfìor.c; Se Ìnftrumentum nihil aliud eft, quàm ipfum cor
 piove eft fubicttum motùs, arcceix que recipienres, Se vibra-
 tura fanguinem per totù corpus diffùndentcs, licèt in noftro
 fenfu vnica fit tantum caufa pulfum facicns, nirairam facultas
 ptovt hxc, vtproximè infinuavimus, complettitur tam cori
 quàm arterias, Se fanguinem, vt potè Teqaifica neceffatia  ad
  motum cordis,pulfom ve dficiendura. imrautàtes caufx mul-  Caufa; imrp»
 tx funt,8c varie,nimirum tara ics nataralcs.quàm non nacura-
 lcs, Scprxtcr nacuram;  racionc namque rerum naturalium,
 alius eft pulfuspucri,alius fenis, alias in biliofo, alius in me-
 lancholico; ratione rerum non naearalium variaearpulfosob
 Animi affèttus, ob affumpta varia,  necnon propter exereta,
 atquerecenca; racione rerum prxter  nacuram  morbi tam  in
 folidis, quàm in liquidis, necnon fymptomata innumerabilcs
 inducunt pulfuum difFcrentias.
         Prxeipux autem pulfoum differentix, quse a ^edieis
 obfervaurur, Se atecnduneur, defomuncur à moverai, five no-  PuIfù$ difrcJ
 mine huius ineelligaeur ipfom cor,fivepuifificafacufeas, cuius  ren»* iuxtà
 refpettu dicitur pulfus ^ehemens, vel debilis;. vcherocns eft,  no?" P11""5
 quando cura impetu, Se valide diftenditUr arteria, vt quali fé-  "?^
 riatpulpam digiti; eius caufa di veheraentia impetus aniraa-
 Jium fpiricuum cor fortiter contfahentium : vnde licèt vchc-
 mencia pulfus perfeneiarur in dilatacene arceriarum, cura hec
 dilatatio fit effettus concrattioniscotdis, dilatatio vcheraens  *uIfus for*
 ■ arteria: figuificat vchementem contrattionem cordis, Se hfcc    ""'
 robur, Se vehementiam fpirituum animalium; ideo que com-
 muniter dicitur, vehernentem pulfum robuftam  denotare fa.
•• cultatern; e centra veto  debilis pulfus, debilem lignificar cor.
• ras contrattionem, inde que defettum,  aut debilitatela  fpiri-
 tuum,  Se quod idem eft; viiesproftratas, Se defiriences.
     >   Pulfus alius eli mag;nas, alias parvus: msgnus eft, qui
 maximcarterianiajftenditipaivasè eonttà, qui parum dif-
                           Bb                      teil. 
Magnus , &
cius caufa.
Sagùinis tur
geiccnua.
Plenus, &
jnagnusidc
Durus, & ri?
caufa.
i 94        CURSUS MEDICUS TRACT. t.
tendicarteriam, ideo que dicitur, hanc  diftercntiam  pendere
ab arteria fpacio, quod pulfus pcreurrit; fed re vera hxc  dif-
tentio maior, vel minor arterix dependet.ab ftatu fanguinis,
eius que turgefccntix, aut fermeneacionis; n*am quo  plus e*.
panditurarceria, eò maior infercur fanguinis tuigcfcemia, Se
quo minus, minor : vnde mcrieò magnicudo,Se parvitas attrì-
bauntut calori intenta, auc remiflb, vfoi vèadautto, autdimi*
mito; nam idem eft, ia^guinem turgefecre, ac calorem exce-
dere; Se idem eft, fanguinem comprimi, aut inipiflàri, quàm
calorem diminuì : magnitudo  autem,  Se  parvitas ipfo tatVa
percipiuntur; nam  quando magna videcur arceria cangemi,
pulfus eft raagnuSsSc quando parva, parvus : quare opcimè no-
tatur ab Authoribus, non dari  fpecialem diftèrcnciam pulfus
pieni, aut vacui, fed eandem effe cura parvo, Se magno; Se in-
ter hos pulfus magnus tara in ftaeu fano, quàm xgro femper
 indicar infignem, opcimara, Se equalem  fanguinis fermenca-
 tionem; parvus vero deficieneem, Se diminucam : vnde pulfus
 magnus indicac mediate virium robur, vt potè quod f equità»
 bonam fanguinis fermentaiìoncm, ficac è conttà parvus im-
 mediate fignificat patvam fanguinis  expanfionem,  mediate
 que, Se confequenter diminutum virium robur;  Se  generali»
 ter pulfos magnus bonum eft Cignum, parvus  antera  iufpettiì,
 prxfercim in fébribus, Se maxime in malignis propccr eius in-
 congruenciam.cum febrili indifpofitiope.
         TereiadirTercnciadcfumicur ab inftrumento,perqaod
 fit famrainis turgefeemis  motus,pro cuius vario ftatu duritic/,
 aut moilitiei pulfus dicitur mollis, auc durus; mollis, quando
 arteria facile cedit ad comptcfsionera  tangentis; durus  veto,
 quando tefiftit; refiftit autem  raulcoties arteria, quando eft in-
 durata propter tenfionem; Se cedic quando laxa eft : Se licèc
  maxime coincidane pulfos vehemens,  plenus, Se durus,  faciVis
  due fit Medici deceptio in illis difeernendis proptet fimilitu»
  dinem affettuum, quos feufui  tattus imprimunt, nihilomìnus
  diftinguntur in eo, quod vehemens impulfum  imprima tac«
  mi, durus nop tam imprimic  impulfum, quàm refiftit; .pieno*
                                                   vero 
      CAP.VI.SECT. V. DE CORDIS MOTU&c.  ?*y
retò facile cedit comprimenti,etiam fi ftatim recurrac, ferire
que, Se rcfiftcre videacur ■: pulfos ergo mollis melior di duroi
durus namque provenir vtpfotimùra vd  ab arterix  natabiii
Cedrate, vel ab affetti! convulfivo generis membranofi : ideo
que frequenter obfcrvatur pulfus durusin inflamraacionibus,;
& affettibas dolorofis pareium internarum,  vt in plcuritide,
nephritide, Se fimilibas.
        Qaatcapulfas differentià defuraicur à tempore, quod  Quid pulfut
confumiturindiiatatione, vd comprefsione arterix; cum hàc  c  C1
tamen differentià, quòd edetiras dilatatìonis, vt & ipfa dilata-
tio, fenfu percipitur, ccleritas tamen comprefsionis, vt Se ipfa
eomprefsio, potius ratione : pulfus ergo celer eft,  quando  fo-
bico dilacaturarceria; tardus, quando fenfim accollicur : ille
oricur à vchemenci, Se fobica cordis contrattione propter ir-
riraeionem ipfius ederirer fattam a fpiricuum impeeu,  ob que  £{us cwfa,
fobico, Se impeeuofè evibraeur fanguis, Se  dilatacut arteria,
tardus vero ex contrarijs caufis oritur, cùm  nimirum cor tar-       *  ,
diùs movetur, fanguis lencèimpcllitur, eodem que modo dif»
tenditur arteria. Pulfos celer fignificatmotum validum fpiri-
tuum, quàravis ab irritatione fattura, obfcrvatur qne in  pri-
mis in morbis  acutis, Se vehementioribus Animi affettibusS;
tardus è cantra innuic vel fpiricuum robur remiffum,  vei len-
tara, Se ira min u cam fanguinis in corde turgefeentiam, proin-
de que pulfos celer cxterisparibus, Se comparatus  ad  tardum
laudabiliot eft.
                                                       Frcqùens, Se
                                                       cius caufa.
 attenduntur fecundùm teraporis menforam in vniverfo ittu,
 frequentila autem, Se raritas a tempore, quod confomitur ia
 pforibusittibus,fivein reeurfo vniusdilautionispoft altera,
 <juapropeer  hac differentià defomi dicitar à quiete,'ita, ve eò
 frequencior fic pulfus, quo minùs decinccur in quiete poli  di*
 aacationcm,aaccomprcfrionem;Setarior,quò magis in ipfis
djuiecibiis durar ; vnde frequcnMiciuir,. quando vna pulfatio
                        Bb z                      emu 
Pefumitur à
«JUKullJS.
Kt à cordis
ur natio ne.
 Differentià:
se(£cd.iyx.
FIures diffe-
rctiac pingu-
tur , <juàin
■tan»untur
te*         CURSUS MEDICUS TRACT. I.
cum  minima temporis interpolinone fequitur altcraro, Se fx-«
pius  feritur digiti pulpa; raius vero,:quando natabile obfctva»
tur tempus inter vnum, &  alterimi ittura : crebcr pulfos fic
vd proprcr maximam tuigefcentiam fanguinis in  corde, vel
propter depravatati! ipfius fermentationem, Se inde natamve-
hementem acrimoniam, qux ita  pungit, vt frequentet cor
contrahatur, diftendatur que eoderatenorc arteria;vnde caip
fa proxima crebritatis eft vehemens, Se irregularis cordis ini-
tatio; quarè pulfus frequeps habetur prò figno pathognomo*
nìco febriura. ita, vt eciam in malignis non deficiac : frequens
ergo pulfos, ve potè fignificans magnata cordis irritacionem,
nunquam di bonus, fi autem coniungaeurcura magnitudine,
mediotriter fignificar; quando vero coniungitur cum parvi-
tate^ Se ederitatc^qui formicansdicicur, pefsimura eft fignfu
        Praidittx quinque  difterenefx dictincur abfolurx, ve
potè qux in fé ipfis Se finecomparatione ad alias confideran-
tur; alix vero, qu^à comparatione pulfationum inter fé emer
gunr, refpettivaì dicuntur, quas iam explicabiraus, fi pciùs di-
caraus, pixdittaspulfuurardjffcrenriasabfolucas dittas vel effe
 fimplices vel compoficas;  fimpliccs fune  iam  explicatx, quas
 potius thcoricè,cquàm pratticèobfervantur;compofirx veto
 refultant  ex coniunttionefimplicium; Se quia hxc varia  eft,
 varixrefolcancpalfùsdifterencix, vt quando pulfus eft fimul
 vehemens, magnus, celer, Se frequens, vel aliqua  folùm diffe-
 rcneiaexcedic, in reliquis eamen obfervaeur moderatio; qua-
 rum differentiarum combinaciones  pafsim reperiuntur apu?
 Authores, prxfercim  Anciqnos, vbj de pultìbus  ctattane, vt
 funcSapp. Bravo de Sobreraonte, Mefcatus; Se alij.        j
         Differentix refpettive funt illx, qux refultant ex co-
 paratione pnlfafionum inter fe,diiatacionis viddicec cu com-
 prefsione, vel dilacaeionis vnius cum alia; Se licèc in numera
 .proponanrur  refpettivxdiffèrencixapud  proximècitatos Au-
 thores, ne incidamus in id,quòd  Monranus, Se Plempius ob>
 jjciunt Galcniftis,nimirum plures differenrias depingi calamo,
 quàm te vera digùis pcrcipiaruur, prxcipuas tantum, .&.pcr-
                           .    .               «   cepti- 
     CAP. VI. SECT. V. DE CORDIS MOT V.Sec.    197
ceptibiles, Se ex quibus aliqua indicacìo vcilìs defumi poteft,'
traderaus. Rcfpc&ivx ergo in vniverfum font tres, aqualìtas,    Rcfpcaav*
Se in squali tas, ordo, Se or ài nis per turbai io, Se pulfus Eurjtb*  trcs' ...
mus,Se Arrythmus: xqualis ergo pulfus dicitur ille, qui om-
nes puìfationes eodem modo habet in omnibus differeneijs,
ita, vt fi prima pulfatio fit vehemens, magna, Se celer, càdera
ratione profequancur fubfequenres,Sc huius equalisnullxfontf
diftèrenrie; inasqualis autem eft,  inquo puìfationes xqualitet
 non correfpondent, fed in ipfisobfervacur diftantia, 'vtquan-
 do dilatatio percipitur celer, difeurritur autem comprefsio
 tarda, lise autem compararlo intet dilatacionem, Se compref-
 fionem fieri commodè non poceft, eòquòd non fint seqtiè fen-    ^quaJita&i
 fibilcs dilacaeio, Se comprefsio : vnde coca confideratio Medi-
 ci devolvi debet ad coraparationem vnius  dilacationis cum
 alia, in quibus manifefte, Se  facilèpcrcipitur xqualitas,aut inx.»
 qualicas; arquaJicas, ve dittimi cftv
         Inxqualieas camen duplex obfetvatur, alia firapliciter   in*qiu!ita«
 talis, in qua omnes fere puìfationes inter fé diffèrune, ita,  vt   duplex.
 nulla cum alia conveniat; Se ineqaalitas fecundùm quid,  iti
 qua aliqux pulfationesfonc  eiufdem rationis,aiixpénicùs di-
 verfx, ve quando prima, feconda, Se cercia palfacio eft vel ve-           ;
  hemens, vd ma^m, vel celer, quarca vero vel debrlis,vel par-
 va, vel tarda; qua? talis inxqualieas, ve Se mulex alix,quasruOX
  tradcmus, vd poffunt effe cura ordine, vel fine ordine; cura   ordo,& in*
 ordine, vt quando quarta vg. pulfarionc pulfus dìfferc à cacce-  ordiaauo.
  ris; fine ordine vero,  quando modo fecunda, modo quarta,
 moio fcxta pulfatio differt: Se quidem prxdittus ordo, aut or-
  dinis perturbatio difàcillimè percipiuntur, prxcer quam  in
  pulfu ineermittenti,ìn quo multocies prxdittum ordinem,con-
  tingit, obfervare : illud vnum nocari  femper debec à Medico,     ,Ij?*<lujiI,v
  nimirum omnem ìnxquale  pulfum gravis fig nincatioms effe,  niaièfignifi-
  cò magis, quo plus diftat ab ftaeu naturali, Se morbi condicio-  ca£*
  ne, neque ex hoc infereur, ordinaeum pulfum femper effebo«
  num; nani qui ordinarus eft in differenti;* pravis, pefsiraus  ce-
 ieri deber,-prxripuè quando differenrix omnes maluin  figni-
                                                   fican- 
gHjehio*
lB$utàtio »m-
j,-iùs femper
jgri-VA.
«Status qu*f-
trionis.
   Dccifsio
g.uariuouis.
riS*        CURSUS MEDICUS f RACT. I.
fi^antes confongu»cur,-vt.pulfos debilis fimul parvus, Se tre-
quens femper admodùm periculofus oenfetur: circa quod.
        Quadri folctapud Medicos, quifnara fic detcrior pul-
fus, inxqualisotdinatus, an inotdinacus?  Inquo dubio Val-
fofius fatetur, liane concroverfiara confiftete potius in Galcni
vetbis, quàm in ipfà rei natura, qua aecencà oedinis perturba»
ciò dupìiricer accidere poteft, vel fatta mutatione in  melius,
vel in deterius, exempli grada,  fi  pulfos intcrmittens fit in
foxtà quàquepulfatione, proculdubio eft inxqualis, Se ordina-
tus; fi autem prxiittus ordo  imuiutetur, vel fie  in deterius,
vel in melius; in deterius, fi exbrevioribusintervallis iccrmic-
rat vg. teti'ià quàquepulfatione; velin melius,  fi pulfos, qui
•deridebat fexcà pnlfacione, deficiac duodecima,auc vigefsimà,
Se cune melior proculdubio eft ordinis perturbano,. quàm ip«
fius retentio, fi fìae cum matafione in melius; è conerà vero,
fi fìae cum mueaeione in decerius : qui modus dicendi Valle-
Éj veruseft,  Se cancùm, vt de ipfo non valeat dubitati : omnis
namque mutatio inpeiùs detcrior proculdubio cenfeti debets
Se quàmvis praiditti dubij fol ut io non multum afferat  vt-ilita-
tis, quia tamen iam femd ateattum fuit ( pace Validij )  vide-
cur inibì oedum ab ipfo, alias dexeerrimo, non diffolvi : non
enim inquiticur quifoàpalfos fic dceerior,qnando mutatio fic
manifefte in peìas, nam in hoc cafu  Civ^ inxqualitas fic cura
órdine, five non* pefsima eft : illud vnum prxcifè inquiritur
feclufà quàvis mutatione in deterius, vel in raeliùs, an inx-
qualis pulfos cum ordine dcrcrior fir inordinato, vd  è  con-
tea, cxteris patibus exiftentibus? Circa quod dicimus» inxqua-
Jerapulfura, Se inordinatum  detuiorem effe ordinaco ina;.
quali : quia eò deterior cenfcri debet quilibce pulfos, quo ma-
gis diftac ab ftatu naturali, Se quo indicar maiorem  naturx
perturbationem; cùm autem pulfos inxqualis, Se -inordinatus
magis diftec  à naturali ftatu, Se arguac maiorem  naturx per-
turbationera, pcior cenferi debet inxquali ordinato, cum oc-
do maxime naturalis fir, à quo plus natura recedic.
        Inter iriaquales pulfospcxcipux  font diffetcntix /#.
                                                 termit* 
     CAP.VL SECT.IV.DE CORDIS MÒTU.Se'é. ^ i9f
iérmittens,  Se deficiens\ que accidunt vel  ex defetta  vtrtutis
raoventiSì que non fufficit, puìfationes costruenti ordine ede-
re, vel ratione indiipofitioms fanguinis, ob quam impoteos  puuvu'dir:^
eli, ve in corde fermcntetur, Se edrgefcac,  Se verumque peri*  rcat**.
culo plenum eft, Se admodum fotmidandum, quia fi quodli-
bee ex  eis profequarur,  breviter  debet  vira finiri  : vetùm  ----
quàmvis pulfos defreiens,  auc inccrmiccens formidabiiis fic,
nihiloni :his omnes drcunftantix font perpendende, vt  mi-  iotermix^
 nus falìax feratur iudicium: docuit namque iterata Authorura
 obfervatìo, deficcre mulcotics, auc  intera»ir'tere pulfum  fine
 morte, aut  gravi periculo:  ob maximam  namqucplethoram,
 indequeimpeditum fanguinis motum pulfom deficcte anno-
 tacum di ab Schenkio lib. i. obfervaeionum,  quod confor- Deficiens,
 me eft dottrinx Hipp. in libris  Epidémiarum, vbi venarum
 inccrccpcioncs, docuic, copiosa fanguinis evacuaeronc cu-
 rari ;  Se nomine incercepcionis venarum comprehendi ab
 Hipp. pulfoumdefeórum, five arceriarum interccpeioncm,da-
 bitari non  poteft, cùm conftee, ipfom fxpe arcerias nomine   Aiiquand*
 venarum appellare : fimilicer  in febribus malignis foletà fi"epe«*ulo<
 principio pulfus intcrmittcreabfquc xgrotorum interim ; Se
 rnultoties, idem defettus obfervatar in  hypocondriacis, Se
 feotbuticis confirmatis :  vnde in his tribus cafibus intermrt-
 terepoeeftpnlfos minori cura periculo, viddicec  in febribus
 mihgms, in pleuritideadraodum dolorosa, Se in malo hypo-
 condriaco.  Se hoc  in ftatu motbofoj in ftatu autem fano in
 daobus cafibus,  nimirum in magna plenitudine, Se ob fpecia-
 lem hominis idiofynerafiam;  in omnibus autem prxdittis ca-
 fibus caute fc debet gerere Mcdicus, ne decipiatar.
        Obfervaie que, quod quatuor font pulsas deficientis
 difterentix. Prima apparens, fecunda naturalis, tertia prxtcr- Q^mor -  x
 naturalis, quarta artificialis : apparens eft, quando vd prop- fùs'deficicùs
 ter improportionatum faum arteria:, vel à natura in prima ditferfimi*'
 conforminone erratum,  vel propter tumorem in carpo puì-
 fus percipi non valer, qui defettus nihil habet peticuli; pulfos
nacuraiitcr  deficiens ille eft, qui in aliquibushomjnibusmul-
                                                    tis 
T)\ìx obfcr-
vltioncs pio
prue.

  Pnrfa.
Secunda.
Myurus pui-
ius.
 Alius derl-
gicas , alius
j«ecurrcns.
^Qò   ;   CURSUS MEDICUS- TR ACT. I.
tis occauonibus per longara terapus fine incommodo ali.
quo obfervatur, vt  multx tradune Medicotum obfervatio.
nes; Se ego duas eiufdem  conditionis obfcrvationes habui
pulsùs piane incermittcnrisfinepericalo, alia foie in Illiiftrif-
fimoPraefule Domino Dottore D. Eraraanacle deEfcalantc
Columbres, Se Mendoza, qui poli magnas Ecolefiafticas Dig.
nitates  Michoacanenfis  obijc Epifcopus, qui io ftatu fàlu-
bri  raanifeftam patiebatur pulsùs inteimifsionem , quim
ipfc praftantifsimus Vir perceptà prxcordiorum anxìetatc
.prxfenciebac,  ica, ve ipfe tali anxiecace oppreffus carpum cx-
tcnderet ad Mediami, ve proximara in termi (rio nera in  pai-
fu explorarec, qaxabs dubiofobfequcbacur per duarum, aut
trium pulfacionum cempus. Alia foie in Prxftancifsimo Vico
Domino Dottore D. Luca de Verdiguer Izafi,  Mecropolira*
rix huius Mexicanx  Ecclefix acclamaeifsimo iam din Magif
trali Canonico, nunc Thefaurario, Se maiorum dignitatum
dignifsimó, in quo femper, ac febris aliqua, vel levis, acccdc-
bat, obfervabatur, notabilis pulsùs interra ifsio, qux ceffante
febieiilicòevanefcebat,  qui adhuc vivic,Jicèc provetta  xta-
xe. Se multis morbis diucifsimè oppreffus,
        Ad inxquales, Se deficientes  pulfos fpettat myurus,
feu cauda rauris dittus  p&opter fimilirudinem cum illà,  nana
femper fuccefsivè fic minor; fic, pulfos fccundus minor eft
 primo, tertias fccudo,  Se fic deinceps;  in qao duplex etiam
 obfervatur differentià, alias namque dicitur myurus  deficiés,
 Se altermyarus recurrcns, feu "redprocus :  deficicns eft, qui
 femper ràiuuieur, vfque  dum omnino deficiac; recarrens au-
 tem,. qui licèc fuccefsivè  ampliùs, Scampliùs minor fiat,  pof-
 tea ad prifunum ftatum,  Se vigorem recurrit: vterqae pravus
 eft» peior camen myurus deficiens; Se myuri deficiencis cau-
 fa eft vel onrnimodus defettus, Se irreparabilis fpiricuum anj«
 maìinm in cordis fibras inffoencfom, vel omniraoda  ìnep*
 titudomaffx fanguinis ad fermcntandum,  Se,turgefceiiduiri>
 recur'rentis autem eadem eft caufa, fed minor, proìnde vtriuf-
rque prava eft figaificacio.      -'., e. ^_.   *
                                                  Inter 
     CAP.VI.SECT. V.DE CORDIS MOTU, Sec.  *o t
   -*   Inter intcrraittentes pulfos reponitur pulfus cnprif-    Capriiun$
fans, five faltans dittus à firailitudinc Capra-, qui idem ic ve-  pdius.
,tà eft cura pulfo dicroto, feu  bis pulfame, feu bis fenente in
icàdem puUatione; qui tunc contìngit, quando arteria dilata-
,tur, Se antequànreontrahatur, de  novo dilatarne, ita, ve da-
.pltcemittum faCiac; Se eius caufa eft duplicata cordis contrac-    ■.    fa.-,
-rio propter vchementifsimam eius irricacionem ab irregnlari   *mscau *•
 fanguinis acrimonia induttara, ob quam fatta vnà compref?
 fione, ancequam dilatetur omnino, vlceriùs cogitur compra-
 mi, ve vellicamela fanguinem afe excutiat; qui pulfps  deno-
 tat vircs non oropino debiles, fed infignem fanguinis acrimpr
. niam, Se cordis irrcgularem irritationem, Selliceli ille, qui
^crebcrrimusdicirur,Sedequoab fcholafticis dubitatur,  ap
 pofsit vtràquequieteprivati, ve poftea videbimus,  ne incera
 rnmparur nunc ferics iam incepea difterenciarum. Sequicur
 pulfus formìcans, feu vermicularis, quia quemadmodum for-   , ul°ur™lCan
 mica cura; fub digicis repic> fere non .-fenti tur quo ad  quanci-
 tatem, eius aucera motus celerrifnus,Sc admodura creper per-
 fentitur,Se quali fogiens, fic  prxciittuspulfus, eò quòd fit mi-
 nimUs, celerrimus, Se frequencifsimus, fimul  que  denciens,
leundcm fenfum reprxferitat, eft que pefsimus, Se qui faepè ob-
 fervatur inproximèmcribundis,nam oritur ex defettu fpiri-
 xuum, Se  fanguine fere nihil fermentato, vel admodum diffp-
 lùto.
        Alius eft pulfos magni vfus in praxì, magna que cura
 àdvertendus, prajfertim in febribus malignis, qui éonvuìfnus  Convuifivui
dicitur, accìdie que, quando  arceria fub digicis; convelli,  Se  paUus*
 quafi recrahi percipicur, qui convulfionera vencurara  proxi-
 mè fignificac-Se provenir ex raagnà irricacione  fibrarum ner-
 yeatumarteriasconftituehrium.  His dittis circa  piiecìpuas
• intequalispulfus diffèrentias, pam omnes  percurrere proli-
 xum eft, & potius concerniteuriofitatem, quàm necefsitatè»
 Se vtilitatem, reftat pulfum Eurythmum, Se Arrychmum  cx-
 plicare,qua! voces muficx font, quibus explieatur comtpuni-
 ter conesptus tonpram, Se ddpqe transfer untar, ad lignifica-
                         Ce                     dam
 
           io*     "*   CURSUS  MEDICUS TRACT. t.
Eurythmus,  dam harmonìim, Se proportionem, fi\;c contrarium, ita, vr
&Arr)t-hmus  Eurythmus pullus dicatur, qui eft omnino xqualìs  non fd-
pu us'      lùm in pulfationibus, qux dilataeiones re vera funt, fed eti.irn
           in cordis, Se arceriarum comprelsionibas^ita, vt Rythmus (k
           xqualìs omnimodà xquaIicate;~Arryrhmus vero eft pulfos, in
Eoru  caufa-,  quo libi non correfpondenc xqualieer dìaftole, Se  fyftole, fi.
           ve confiderctur comprefsio cordis refpettu dilatarionis  arte.
           riarum, five dilatatio, Se comprefsio in ipfomee cordefolùm,
           yel tantum in ipfis arterijs.: nam cùm cor in foà comprefsio*
           ne fanguinem pellai  in arterias,  Se hx tane tempofis dilaten-
           tar, Se deinde comprimantar, vtfanguisab ipfis- tranfeat in
           venas, fi  hi omnes prxditti motus xquabiliter fiata, pulfus
           oraninò xqualis, Se  Rythmus refultaw : fi vero inxqualicer,
           pulfus fine Rytpmo  refoltat : Caufa igitur xqualiraris prxdic-
           torum mocuum confifti&in eò* quòd eoJem tenore;  quo cor
           tr.ittit fanguinem in  arterias, arterix mittanr in venas,  tunc
           ctenim dìaftole, Se fyftole arteriarum font inter fé xquaicu
           quando vero cor miteie celeriùs in actetiasvquam  atterix m
           venas, cftiongiorfyftole, quàm, dìaftole; cùm vero  celeriùs
           mictunt arterie in venas, quàm cor in areerias,longior diano-
           le, quàm fyftole : quicuraque igitur*Ryehrai defettus  male
           fignificac, ficuc  Ryrhrausbenè : vnde quando dìaftole bre-
           vior eft,  quàm fyftole,  innuie viciam. in venis,  Se-arrerijs,
           quando autera diaftole cardìor eft,quàra fyftole, tunc vitiiim
           fufpicari  debet in corde.
i                  Maximeneceffariurrh.Se ad praxim conducens efiv
           modum tradete, quo Mcdicus debet pulfum explorarc, ne
Mota quo  decipiatur, fed ipfom debitecognofeae : debetergo pulfus ex-
puiùim debe  p^orarj cangeado arteriara tribus digitis,indice nimirum, me-
           dio, & annuiate vtpluribus teftibus adhibitìs xqualitas, aut
           jnxWitas darai* conftec.  Secundo, debet Medrcus,  arte-
           ri am tangere alternatim comprimendo, Se fofpendendo, vt
           omnes diffèrentias r ite pereipiat; comprefsione fiquidem cog-
           nofcanturvehetnencia^Semagnicudo, ficut fufpenfis digitis
           mollirievStparvitas. Teirio>puifosperquixidebetin carpo
in us a tue e
Mrc 
       CARVI; SEGT:. V. DE CORDIS MOTU,&c.  f o*
  Jwnùtf interdum-tamen in maxima xgroti debilitate, vel in
  fubiettis adraodùm carnea» vcl cumefattis pcrquitì debec in
  temporibus, vd in pafpcirca oculorum angulos; nec foffidt
  in vno carpo pulfum explorare, fed, ve certiùs cognofcacur,
  in vtcpque, prxfertim,^qaia maxima folet intercedere diffe-
  rentià inter vnum, Se alccrum pulfara mulcocies  ab Auchori*
  bus obfcrvara;Scincer dextrum, Se finiltrum pulfum difere-
  <panees, plus debet Medicus ridere pulfai finiftro,  quàm dcx-
  rro.propcetniinoremdiftapriam ab arteria magna, quàm ha-
  .bct finifter, confequenter que maiorem prqpinquitarem cura
  ^orde; convenir «uam, qaod .Mediousattendatad animi af-
  iettus, liberenira debet effchorao ab ipfis ad pulfum cognof-
  ccndum; nam nilmagishuncpctmucat,'quàm animi pafsio-
  »nes, quàpropter non4tatim,ac.accedic Mcdicus ad xgrotum,
  .arteriam taqgcre debet, nam folenc infirmi ad Aledici afpec*
  tum nocabiJiretpermrbari, ad quod vicandum inconveniens,
  fopcimumeft bis, & ter  pulfum aerrettare.
       :  ^dittisiam conftac totum, quod circa pulfus nacu-
  ram, vfum, Se figniacationera notum debet habere Medù-us
  in ordinead accuratam praxim, fed camen quia mulra circa
  Jpfum difputar.cur in theoricisrenraminibus, Se prxfertim in
  examinead obifoendumgradum Baccalaurcatùs, ne  à tyro-
  nibus ipfa  defidereacur, opus eft, brevicer  aliqìia delibare.
  pifpuearifolerprimò^an pulfos fìae ab aliquà facuicaee, Se
  cnius generis fic hxc, animalis videlicét, naturalis, vel incet   9$*®**
  vcraqqe media, qux vitalis fpecialicer  nominacur 3  Pro quo
  dubiobrevicer rdolvendo fupponendumeft primo,  factilca-
  tes omnes, Se fimiliter attiones vivencis corporis mucuam, Se
  fiecefiariamobtincre dependeiuiam, ita, ve nulla  fit, qux ex-
 ,-tens abiatis, vd deficientibus exerceri vaìeat,  fic  que neque
  ?Ilx, qux mere naturaies, Se ordinis vegetativi dicuntur,fine
 .vitali, Se animali  celebrali poffunt, ve fune  chylificatió, &
  nutrjcio, ad quas necefiariò requiruntur tara  animalis fpiti-
  *us> Se perifiaJcicus medij, fibris moeus, qux fpcttant  ad  ani-
t flwk# yim, <juàm pulfus, 5; vicaiis fanguinis  advencas, qux
J»--                       Ce Z;                   dctrCh* 
          i*|   •     CURSUS MEDICA fRACt. I.   '
Notamr nm debenrur vitalidittx facultati; Se fi nuli ter motus cordis,  qrl
tuus opera- pulfus dicitur, fieri non poteft fine (fnricibus animalibus  peK
xui".Um ne" nervos parisvagi  ad  cor  delatis, Se fimiliter fine chylo vt
          plurimum commixto per axillarem venam fanguìni refiuentit
          per cavam, vt renoventur fanguinis fermentatio, & fpirìtuak
          centia in corde; nécdemùm animaliumfpiritunm generacio)
           five hec fiae ab ipfà facu'tate animali, five à naturali in cere
           bro refidenti per modum cottionis, neque icidem viteucis m0
           rivai, Se fenfìtivx delatìoad exteras partes, nifi fanguis in coi*-
           de perfettus, Se fubtiliatus per arterias carotides vfq  ad fubf-
           tantìam cerebri, corticalem; afeéndar: vnde conftat mutua
           omnium attionum, immò Se facultatura, quòcumque  modo
           hoc nomen intelltgitur, indifpenfabilis dependentia.
 Movus ma-'        Si èrgo vircus expetactuvvd attio abalià  nullacenlis
 aus afsignadi dependens, ve nomen Se dfgnìcaéem propriarn obcineati nul-
 winc^pem.  'ia eli afsignabilis ealis condicionis in corpore  viventi prop-
           ter nuper dittam depcndentiam, qua arttifsimo vinculo  cd-
           pulantur : vnde alia via incedendura eft, vt facùltatesincer fé
           diftinguantur non obftante ptà^dittà •depèndenciài qùx'  alla
           effe non poceft, nifi  fpecialitaspl•op^ixoperaeiònis^ qux  Pòh
           fic dependens in ili alinea* qux eft ipfi propria, nequeordina-
           ta, Se fi propria fic, ad aliam òperacionenr efoTdem linea  : na
          'tunc viauspiarcipua dicicur rendere in patte*ì1Ià, cui  alfe
           fubfervfonc, Se ad cuius cpei'aeionem ordinantnn fic vis chy-
           lificativa ventriculi licèt  admodura necefìària fic ad  cordis
           ' immediate, mediate que ad cerebri motum,  Se in  fummà dd
           omnescorporis attiones, quia/tamen'Ordinàtur adfangUifi.
           cntionem, qux eftperfettior attio in eàdem tranfmutatioms
 chyllS«tio - j;neà, ideo nequè conltituit naeuralis' facUlcaris principium
 fatXa" 'vencriculum.nequè^ipfom membrum princeps denominai,
 tioacm.   : ^\ [ia!C dignicas cordiattribuitur; fimiliter licer cor fangih«
          :nem fpiritìbus teplear, Se motum  iaciat artetià'ruiB, medio
          'può ipfe fanguis defertur ad cerebrura, inquo feparanturfpH
           * ritus animales, finne que aptnra Ìnftrumentum ad deportah-
           damviraanicnalcrflparcibus,non tamen ob hoc-dubir*t»r>
                                    ■  '  *                       nec 
      CÀP*. Vr, SECT. V. DE CORDIS MOf V,fid;  toj
iiec dubicari debet, aniraalem facultacem refidere ptfodpali-
ter in cerebro, ipfom que effe visànimaìis  princ ipiufn,'pari-
ter que licèc cordis motìis fiat minifterio  fpiricuum' anima-
li um, etiam conciai enee chylo, non tollic, faculcacetn  pulfi-
ficam velat in j>roprio>Se principali organo in corde re fidere.
^!       Cuius racioprincipalis eft tara prò eorde, quàm prò
 cerebro, quod cor , etfi vtatur virente participatà à cerebello
 minifterio fpiricuum aniraaiium, prasdittis camen i'tiruràd  irrcoidefpe^
■attionem notabilicer diveltarli ab attiònibus animalibus ih   ciail8 aalQ,
 primis neceffariam ad vivencis  con/etvaeionera, qualis non
 'reperitur in  alia vivéntis-parie; ficut eciam cctébrùav licèi
 recipiac à corde fanguinem, Se  fpiritùs vicales; acque etiàrii
rarteriarum motu vtacuradgeneracìonem aniinaliùfpitituuiu,
 quia1 ramèn his vticut minifterijs prooperacìone alrerias  or-  ^ ""
 :din)s/fibi propria, Scf animalf admodum  PeèetTarià,  optimo
 iure dicitur principiurà faculracisanimalis, Se pars ex hoc ti~
 tulo princeps: infercur ergo iam ex dittis puliamèm acuità*
'tem propfhm dici cordis, in ipfo re fidere,. Se. ems effettuai
 'pulfum e (Te..   ;;t     '■''■■' •■->>?>!> ■'      » Ri  .-^ l-t "-   -i.ri.ri ' ;.
         Cura autem puffo? duplici cohfrerraotu, dilàrarioncr
z videlicét, Se comprefsionerdubirari folce, an vrerque motus   £«*&*#
:: ab eàdénrfdeaftace fiat, an veròduplex dèeur facnlras,\ altera
: diìàcans, & aiterà comprimePsrSc fimilicer an vteque motus
 •à-'fìcultate-fiat, fìvèan veerque firattio, an vero alter motùs
  fit attio, Sé alter ab àttioneCeffacìo ? fodicabant fiquidem ex
'Veeeribus multi; Se quidem pulcrè,. diratàtionem cordis, Se
• àtteriarura a ci io nes'effe,' Sefacu^rafis operar COPiiri'ttioném
'- vero attìonrs ceffarionem, rtpotèqux folùm fit céffanee fa-
^ eulcate dilacarè, Sefrefficuencibus fé parcibus, corde videlicét,
-Se arterijs, ad propriarn, Se naturatela confiitutionem, à qua
* feceffetantvi  dilatationis ; è cònttà vero omnino  contea-!   ;j';-"tV#
* duotModerni, donfirittìoneni effe proptianf attionem,dt'la*
  tacìonem vero non fieri ab aliqùa intèrna vi, fed ^cònftrittio-
*  ne ceffante, cor, Se arterias dilatati, non  tam quia reftitàa'n-   «'«p?
  tur ad propriarn c^pftitutionemjf'auèn^uia dilatino ;inf^fis
~-                                                  sauv
.iJ?i; 
          lo*        CURSUS MEDICUS TRACT. I.
          caufetur ab ingredienti, Se turgcfccnti fanguine ; vtergorefc
 tkcihlo.'   pondeamus tinte dilficili dabitarioni, pcxfupponendum eft*
          quòd ex Aucopfià, Se Anacomicornm obfervatione conftat,
          jiimirum in corde difletto, etiam iam fanguine deficiente, fi
          (digicusin ventricufora iaimittacur, comprefsionem fentici
          Alternatim fattam, Se alias in corde, prxcipuè imperfettorum
          animaliura, eciara diffetto poftquam omnino motus ab inter-
          no ceffaviefi acn fcriacur, vlceriùs comprimi alternata com-
          $aefsione ; cura igicur comprefsio ineerruraparur, vd alccr-
          aietar necefforiò cura incerppfirà dilaeacione, negati non po-
          teft, reperiri io corde fanguine deficiente Se comprefsionem,
          &e dilatationem, Se cura dilatatio tunc fieri non valeat ab ir-
          ruente.Sc turgefceaci fanguine, alia caufa prxpter hunc afsig«
Vtraquc Et .pari debet prò cordis dilaeacione : qux alia effe nò poteft, d-
*  cu u^'  ..fi infoiaculcas, feu vireaspulfifica diù.2 ad hps motus, vtpocc
          ad finem maxime conducenees,  à nacurà deftin.ua; cum  quo
          itamèn bene fiat, id, quod  antea dicebaraus, niuairum coni*
          prefsipnem in corde, Se arcerijs propriùs attionem dici,quàm
iU ìn*qua- dilacacioncm; non quia haec ceffone omnino virtute fjiar, fed
kuu.      qUia maxime adiuvatur ab ingrediente,  Se turgefeente fan«
          .guiuet.comprefsio vero folùm fit vi  fibrarura cor, Se arcerias
          _<coarttancium, Se cune cor, Se arcerix fanguinem manifefte
          ina pel fora:, cura in dilaeacione ipfx parces parvurn exerceant
          ^impulfum, fed permittant* ab ingruenti fanguine dilacari:
          ^oaftartirgo, vt dare ditta repecamus, pulfum fieri ab [peria-
          ti ùcultate in corde jsfìdenti omnino diftinttà à £a cu Irate
          animaH, non folùm quoad moeum conftrittionis  , qui  pre-
          cipua pulfus eft pars* fed etiam -quo  ad moeum dilatariopis,
          .licer hicpafsio potius, quàm attio dici debeat.
                  JDubitacur eeiara circa pulfus  quietes, quomodo fé
  Qusftia.  . Jiibeantin eius cpnftitucionc; fuppofìco priàs, .duplicera re-
         merai quieterà duplici mocai cortefpondericem, quarum alia
         ..dìdmr execrna, qux fic finito mocu dilatatioms, Se in exter-
  Duplex   -Ȉ fuperfirie arcerix; alccia vero inecrna, qax fit in ipfo arte*
  •a"iCS*-    - gius cavo ppft fin[tuna mptaw coraptdsiopisi Se licer ptx$c« 
 Neccflàri*
inter m>>tu$.
     CAPfVt SECT. V. DE CÒRDK MOTUckc.   fy
tfcquietes fenfo prorfus imperceptibiles fint, ab omnibus t?-
mèn admittuntur, eà prasfertim ratione, quòd compi c/sio, Se*
dilatatio motus funtcontratij, interquos  perfetto*» Se com-
pletos debet neceffariòquics intercedere;  neceffuium nam-
que eft>q«òd mobile qniefeat in termino ad ifuemiSe cùm ter-
minus ad quem dilatacionis ne pars extcrna, qux deinde eri   coutrauov-
terminus a quo comprefsionis>huius que  tetminas  ad  quem
naturale arterix cavura,  cationi* conforme  viderar, in fine
vtriufque mocùs quìerem reperiri naearalem, Se conformera
acqui fit ioni ter mini ad quem. vein ipfa quiete recipiac mobi-
le n ovuli» irapulforai à quoadconcrarium terminuni movci-
tir : videcur ergo neceffariura  prasdìttas admittere quietes-
faltem, ve novas, diftinttns que, Se eoncrarius  meipiacar rap-
tus : de ipfis ergo dubitarnr, an fine partes effe^nriales ;pal(Ù5,
Se confequencer an à faculcate fianc, Se, fi  fiant, proprer quem  Vana. aubi*:
vfum, auc veilitaecm, Se tandem an reperiri pofsit pulfos fine  tue* ^ujaes»
quiete-intermedia, five an pofsir,vr communiter interroga-
tile, pulfos ad tantanr venite crebritatem, vralterutra,  vet
vtràque quiete privetur ? Quibus omnibus ordine, Se brevi-
ter rcfpondemusiad primum viddicec, An nimiram fine parces
effentialcs, ve refpondcamus, animadvercendum eft, pulfum
polle ^vforpari vd prò  fofo   mora conftrittionis ngoro-  Puifu8 ^^
fifsimè (quia folùm medio ipfo fanguis pdlitur tam à corde  «s n oììs ac-j
in aiten'is, quàm ab his in diftanriores, Se minores,  te tandé  Clìum*
ad venas) vd minùs proprie^ fed camen fecundura hominum
communem confenfom, prò dilaeacione, quatenus nimirum
ìpfaeii motus raanifeftc fcnfibiiis, Se qui impulfum imprimic
tangenti, licèc re vera dilatatio non eft, qua  pdlitur fanguis,
feiprxviètcquiritur.  Se prxfopponicur, ve tam cor,  quàm
arterix fanguine repleantor,quem in conftrittione miceaBt,
& itnpcllanejvd etiam poteft accipi pulfos, prò vtroque mo-
ta dilationis, Se comptefsionis omifris omnino quietibus,. fi
nomine pulfus motus tantum intdligaturj fi vero  prò  pulfu
ineelligatur totum id,quòd di attio à faculcate procedere, fi-
ye lirmotttó, five contrariaro, durnmod© i patata fiat: prò
                                               petef-.. 
           *o«     *  CURSUS-MEDICUS TRACCI.
           Jiccefsieate, Se vcilìcacc viventis, Se prò fuo fìae naturaliter,
           Se debite afiequcndo, tunc pulfos bene intelligitur tara ino.
  0     ,   tus, quàm quies, Se hoc modo non eft quid fimplex, Se vn{,
 quieces lint  cum, fed aggregacum ex pluribus  diverfis 'Se di ver fé  fé In.
 farteipuifus  bencibus ad pulfus filiera aflequendum, Se. perfideofom; irj
           qao fenfu cam qaieees, quàm mocus dici pofiunc parces effen.
           riaìes, feu veriùs, Se. propriùs incegrales pulfus; non  carnea
           xquèprincipales fune omnes, fed principaliores motus dila-
           tationis,5ecomprefsionis,  nam fine illis nec concipi  pulfus
           poteft ,• fine quietibus vero adhuc-perfiftere valer  pulfus im-
           perfettuSj-Septxternaturalis : vnde facile ex dittis refpondcri
           9$>pteit ad quxfitura, :quod quictes font partes effentialcs nato-
           talis palfùs; non vero prxcernaturalis; huius autem etiam  ef-
           fenriales^fvattesfoncniotus; vel, fi magisplaceat,ob hanc can-
           delai racionemquietcsabfolueè refpettu cuiufeumque  pulfus
.-   .       non font effentialcsparres, bene vero motus.
                   Ex quibasiam inferrar refponfio ad fecundura,nimi-
 fiecìfsio^ji- fum qaieees a faculcate agenti apponi  in pulfu, Se non  effe
 frjorum.    «ictas raotìiscefiaciones, qux quictes privativx dicuntur; fed
           licèt attiones fint, Se à facaltaee operante apponantur, non
           tamen conducane  principaliterad finem puHùs confequen-
7          dura, fed folùm vt motus commodè» Se nataralicer fiant :
           ciam in  (tata preternaturali quictes omnino deficere poffunt
           ■{Se eftrefpófio adtercium  ) cemeurrenribus videlicét tam ni«
           mia,Se vehementi iiritatione in corde, Se arterijs, quàm  ni-
           piiàturgefcentià fanguinis delati, in quocafu cum non per-
 lai Cuspoteft . fidatu.r,'Sc accedatad terminum ad  quem  dilatatio, proptet:
 wtràq  ^uicu: ^jjj^jp^jniab irritatione comprefsionem,nec fimiliter com-
jnv-in.
^       . prefsiópervepiat ad fuura terminum, neque ad intcrnum ar-
          jtcrix cavpm propter fopervenientemnovum fanguinis affla-
           xura, daièpercipitur, Iruftrari omnino cam cjuJeeera exrer-
           nara, caàm incernarn; qaoniam excerna debet apponi in tec-
           mino dìlatationis, Se interna in fine comprefsionis, qui atn«
           bodeficiupt inprxdittàcotdis, Se fanguinis  conftitutione.
         -  JUius autejaij-iSceoflamoditas, propter quasi ptxdittx. -appo-
          .ì--  f>                                            nunttir 
    C AW VI. SECT. V: DE CORDIS UOW £c.    io£
pu'ntuc qaìcecs, prxcer fuprà traditam raotuum jcpntrarioru
rationem, eft, neadmodùm prxcipitaricerfauguinis raotus k
coidt fiat in arterias, fed leni, Se naturali mocu, Se vt fpatra
concedatur, in quo fanguis, qui in cor intràt, ibideni cxpati;
datur, fpiricibus repleatiir, acque curgefcae, cui officio  mora
aliqua, licèc brevifsima, concedi debec, Se hxc eli, qux.fcqpir
tur dihcaeionem; qux vero fequitur comprefsionem, ineum
finem apponicur, vt ojorde permanerne compreffo eius cavi-
tas depleacur à farfguine, Se vltimis eius parcibus,  qux non
tam per impetum comprefsionis,quàm per quamdam expref-
fionera aiitcuptur in arterias, Se eaderomodo à primis arte-
rijs irà ca:ceras : vbi nocandum di, quod  fanguis femper in ar.
\tertjs repericur fibicontinuus, Se fine inrerruptione per  con-
tinuum ffoxum fattura à corderà ipfas, cuius inotus duo re»
quiric, ve coneinuò fiat, vnum eft foccefsio  pai cium fangui-
nis, vr vnaneceffariòfequarur poft aliam, fecundura eft, aio-
•tus arteriarum, quo quxlibec arteria vrget, Se proraovec fan*
guìnem in ipfàconcentum, miccic qux ad arterix pattern ira-
mediacam; conciauacus ergo fanguinis fluxus.facic, ve vna
.porcio, pofterior nimirum, impellac primam, Se cara hic fp«
lus impetus non fofficerec ad fanguinem per  arteriam pellep-
dum, prxfertim in eà, qux furfom eendic, ideo fanguinis mo-
tus adiuvatur ab ipfo motu arteriarum,  que  foà comprefsio-
ne promovenc concenei liquoris curfum, fic que  cor  miccic
. in atteriam magnata, Se hocimpetu fanguìni communìcato
ipfe fanguis à corde miffus preraic, vrger,  Se impellit imene-
diaturn, non rocum in càdera comprefsione,fed parcem ipfius,
-qua? pars immediaeara impellit, Se hxc aliam per repecicas co-
frefsiones, vfque dum fanguis ad vlcimas accedae arcèriolas,
immò ab his eciam vrgecur per partfom {pnÌ4 in ,,yenas,. qux
fuo etiam gaudent motur licèc leni, Se minps manifefto, quo
■venali* fanguis icerum  referaeur  ad cor; ideo optimè raocus
arteriarum vermicularis appellarur,  Se ab alijs peiiftaftkus,
quia qticaiadraodum vermis fecundùm totum corpus raove-
tur, Vtrepat, Se alternano! quiefoie fecundùm ipfom, nojita-
                        Dd                       jàjcn
Quictes no»
ad (ìmplici-
tcr effe, leti
ad comniu-
diùs elle-.
Sanguts Obi
•eoa ì in uas-. 
Quid caufa?.
Tripla*.,  &
fiovÀ.modp
explieatur.
Vfus noviter
ex plica t us.
Differenti»-
ab vfuadau.
òlo.
'ito       CURSUS MEDICUS  TRACT. I.
men fecundùm aliam parter» corporis quicfdt, Se fecundùm
aliam movetur, fimilicer contìngit in arterijs, qux  quidem
non fecundùm alias partes comprimnntur, Se fecundùm alias
dilatantur, fed fecundùm omnes dilatàcur, Se comptimuntut.
        Sic igitur esplicato tam fan guinis cui fu* quàm quie*
tum vriiitate inter motum dilacacionisi  Se comprefsienìs, ad
plenam porum, quedifputari folentnotitiam vlcerius fcicn»
dum eft, triplicem effécaafam cpnrinentempulfus,. cuius ea
eft natura, ve deficiente! pulfus deficiat,  licer non quàlibet
pofsità, pulfos p,onatut,vtoptimè: inter Antiquosexphcatum
eft à Vàllefio 3. libi Controverfiar. nam cùm  triple* prsedio
 ta continens caufa fit ad Antiquorumrnentemi faeultas, infc
 trumcntum> Sevfos/aculras nempè pulfifiea,inftrument3 cocs
 Se arterix, vfos vercVcalorisateemperatio,orancs fimul tequ>
 runtut, vt pulfus fiati defettus vero cHiufiibtc ipfarnm fofficiv
 Vt pulfus omnino cefietitres fimjltiter iuxta Kecenciorum fen-
 fiam, faltem noftro modo cxplicatum* fontcontinentes dio
 tx;i caufx, facultas viddicec-, infttumcntum, Se vfos? Se in du*
 bus,facultace videlicét,-Se, infttumento, nulla eft- difercpan»
 tìa,iovfuautemmagnareperitur  difTcrentia, non enim eft
 pulfùs-vfus, illa caloris refrigerati©, ventilatio yè;ab Antiqua
 excogitata, fed fanguinis diftributio  pet  arterias in  vniver-
 fum cotpus, Se fimul fanguinis flatus, Se ipfius accenfio,  fer-
 vor, Se cùrgefeemia,.iuxcà quarum varietatera pulfos  muti-
 tur eo modo, quo ab-AntiquisdiccbatuF variati propter vfos
 mutarionemsfi enim fanguisaccédatur, Se maxime expanda.
 tor, vel alias magna fit eius in corpore  quantitas, magnus fic
 pulfos ; ir vero fanguis fit acris, ita, vt cor, Se  arterias  irricet
 ad maiorem impecino, tunc fanguis ccleriter fertur per atte-
quidem ita eft, non tamen eft talis vfus- necefsitas refrigera
tionis, autventilationis caloris, fed celerior,Sccopiofiormo-
tus faneuinis per cor, Se arterias. Se ^uàmvis maiori fitaguiois
      &                  .                      expan. 
     CAP. VI. 5EGT. V. DE CORDIS MOTU Sec.   z r f
■ixpanfione, Se acrimonia intcnfior  reperiatur calor* vnde
coincidunt vfus Antiquorum, Se Reeenciorum, in eo tamen
notabiliterdifcrepancquòd apud Antiquo* ^fusadauttus crac
-caufa finalis maioris, celerioris, aut •crebriorispuUùs» Se re
;verà pweJittus vfus adauttuseft caufa efficicns pulfus magni,
celcris, Se crebri Nnde rigorofè loquendo prxdìttx ditteten-
:tix pulfus non fiuncprcjpteradauttum vfum, (ed ab vfu ad-
 autto.
        Scd etiam hoc modo incellecliiscontinentìpusf'f^   Mutatio puL
^Scauifis,certum eft,.pulfum murari *noapoflVad differentiam   ™tf™*Qaii-
-alìquam, <jux non dependeat,  Se -eorrefpòndcat mutatiórii  ueuus.
.iprxdittatumcaufarum:; fi emù Ifus non poteft vehemens fieri,
-auc debilis fine autto, aut dirainuto robore cordis moventi*;
*non poteft fiefi durus, aut mollis,ralfi variato arterix corpo-
 re fecundùm duritiem, auc mollirierPi nec màforfpoteft  e'flfe
: pulfos, auc minor, nifi variato fanguine .penès nuantieaeem,
*qaalìcacemfauc>fubftantixraodum:quod totum intelligi de*     .    j
■ber, nifi^acccdant Animi affettus, qui ob fpecialem  energia*
*Se fingulatem modum, quo-movent'Ipirltus, Se alterane  fah»
; guinera, irregulares  quafdam, Se fibf ptoprias inducune difte-
 rentias, veiùm etiam he fppponunt neceflariò caufarum co-
tinentium mucarionem; nam vd fanguinem coagulane, Se fic  K^V?
 mueacur fangum/s flatus, Se turgefccntia, iiupcdirur que, vel  tibus.
-depravarla pulfus vfos, vel alias ipfom fanguinem fervere fe*
■dune, magis  que  expandi,  Se  turgerc,  Se fimiliter mùtac&r
vfus, vd maiorinducitur in còrde irritaitio, &: ih *pfis atte-
rijs, mncpae matantur facultas, Se infirumenta-: vnde gene-
 ra hter omnes  Ànimi pafsionescaufas dittas concinentes  per-
 niucantullud autemell fpedale^in Anirm^3'ffettibus,l3tiòd ir-
 regularcs^ubfeqwmtar pulfoum mutationes, congruéntes ta-
*nen,& cotifotmes mueationibus  caufatum continentium,
4ic.yg mira fit pulfos akus, qux  dinetentia conformis eft
vim adautto,.nontamen|itopria; in'timore pulfos parvus, Se
vibratuscii,quxdiffdentìaparirer eftcongtuens  vfoi dirai-
«ut* (ed non propria : caufa autem mutariotìis  pulfus in
                         $d £                  Animi 
           zti        CURSUS MEDICUS TRACT. I.
           Animi pafsìonibus, eft irrcgularis, Se proprfos fpirituum mo*
           tus, cui velut radici, Se principio dcbentur ftngulares muta-
           tioncs, qux experiuntur in fingulis Animi affettibus, qua: ca-
           men permueanc fanguinis ftatum, Se regularem cordis,  Se ar-
           teriarum motum, confequenter que continentcs  pulfus cau-
           fas.
  9£x{iio,           iam etiam liquet, cut crefcente vfo natura àpponat
           primo raagnitudinera, deinde cdericatem, Se crebrirarem vi-
           tiraò; cura igitur vfus fit dìftribùcio fanguinis à corde in ar-
           terias, Se hxc necefskas augeatur auttà  fanguinis quantitate,
           Vel eius turgdcentià/quoin càfumaiot eft portio, vel magis
 Vfu crcfcétc . expanfa fanguinis, qux mietitura corde in arrerias, necefTa-
 yrimòappo. rio fequitur ftatim pulfus magnitudo; Se cùm multoties mag.
 muur magni- njmc}0 non fuffidatad deplendumcor à fan^u/pe excedenti,
 tudo3demdc,<  ,             y    .   i      .       ■ ■*•  -t  -v
 ceicmas, & accedit necefTano raaior  cordis impetus, qui cderias  vrgec
 vkimò  ere-•« fanguinem in ipfas, fic que apponitur celeritas, Se fi  neque
           'prxdittafofficiant,cor ex brevioribus incervallis comprimi-
           ' tur, Se arterie confequenter dilatantur,  quo necefsicaci fatif-
           fìat,Sc fic fequiturcrebritasifi vero prxdittae vrgenti§ fenfim >
          ' rematane, pulfos fenfim rnùtatur, Se convertitur vedùsnatu-
"r "'•■'.      ' ralem fiatum, Se primum, quod deficit,  èft veheraens  cordis
           irricacio, qux caufa crebriràtis erar, ideo deficit primo ere»
           pricas; fedaeur deinde maxima fanguinis expanfio, Se curgef
           centia, qux caufabac vehementiorem cordis impctum,  cau«
           farà celericacis, prolude celeritas minuitur, Se tandem deficit,
          ' 'rimanente ratùm fanguinis tarefeeneià, ' niaiori  que ipfius
          "' quantitate,  faltem àpparenrèr, que eli  caufa raagnieudinis,
  Gontrario-' ideo 'qué h?c  rematìer,  Se vicimò aufertur : conftat  igitur,
 ";°nt,am& quoraodò iuxtà Recenciorum principia  crefcente  vfu prius
 ^uard-    "; apponatur magnitudo, deinde celeritas,  St virimo crebritas;
         ' decrefeenre veto conciario modo prxdittx differenrix amie-
         ' tantùr : Se quàrnvisinnumerx fine circa pulfum  hìnc,  iride
         : exaairate queftiones, quia camèn hucufquc prò noftrà tenui-
         "' r3tefolute prxcipnc funt, Se non omnino innutiles,  casrens
           libentct foperfedemtrs, quas qui vidcredcfidcrecf & intnuoie*
                                 :                             ras 
      CAP. VE SECT. V.DECORDIS MOTU, Sce, V*
 ras etiam pulfuum difTerentìas, earum -que naturam, Se torn-
 plicationes,adeat Authores de his copiofifsimèpercrattanees,
 maxime Ludovicum Mercatura  in fuo abfolutifsirao  de fa-
 cilitare vitali, Se pnlfibus trattaeu.
         Ea vero, qux ad pulfum Ve fisnura ateinenr,  partim        ~
  exarata fune fupra in crachcu de vnnis, parerai tacile eruun-  nìacationi*
  tur ex hucufque dittis de pulfoum caufis, eo prx'oculis fera-  puliùs.-
   per habico, quòd pulfos, qui denocac fpirituum defecium, vel
  'inguinis diminueam, aut prxcer naturam auttam fermenta*
  tionem pericnlofè"fignificat> qui vero  virtutis tpbur,  vel in-
  tegrala fanguinis et aiìm,neque  admodura prnsternacnralem,
  fanguinis corgdcenciam, falutariter fignificac : eft namque,
  ve ex pra;dittis infercur, pulfus màximum apud Medicos fig-
  num, non folùm roboris, quòd ad fpiricus fpettac, fed etianv
  ftatùs, crafis, Se confiitutiónis fanguinis: quale cius  fignifi-
  cationon lirniratur prxcifè ad  fignintapdam ftatura vitalis
  fpecialiter dittaj faculcacis, fed excenditar etiam ad fignsfican-
  à^t qux communiter dicuntur fpettare ad naturalera facilita»
  tem; quod non ignorava Galenus, fed aperte protuiit in li*
  brisdecrifibus, Se pulfibus dignofeendis.
          Aliqua camèn fune, quxadverccre debet Uedicus, vt c*' RI^,
      •  /    •  !■ ■     •     * 1V.\ /../..            . .   taciunt pul-
  certius ferac mdicmm circa pulfus fignificarionem, prcfereim fùs mutati*
  racionextaris, fexùs, rerum que non naturalium;  nam  pue- ncm#
 ' rorum pulfos debilior, frequentici-, ac inxqualiqr effe fofet,
 ' quàm xcate  conftancium; debilior, quiaminùs firmara obti-
  nent cordis, Se arreiiarum  ftrutturanijfrequecior, ac inxqua-        j
  lior propter facilem irricacioné ;  in fenibus debilior eft prop-
  ter fpirituum defettum, Se duriorem infirumentorura confti-
  tutionem, perfodeque rarior, ac non  nunquàm  inxqualis:
  vigjlantium pulfos fortior>ac concitatiorjdormienciiim  ve-
 ; ròicncus, ac debilis percipitur.  Pulfus creber indirTeren'cer
  fignificit, nani fi magnus fimul, Se equalis exiftat, licèc figni-
  ficec caufai raorbificx itrùacionem, fignificac etiam  viittuis
  robu<; fi vecòfrequentia parvitati coniuogatur, msgnum in-
;  dicatpericafora ob vùturis imbccillitatem, Se vehenienccm à
                                                 morbis 
          £T?       CURSUS MEDICUS TRACT. fc
          morbisirritationem; tardus etiam, Se debilis inUuliè  fignifiw
          cat, nifi poftabfolutamcrifim obfervetur, in qno cafu tutu*
          efti intcrmittcntcs, vt fuprà diximus, lethales funt, nifi con-
          iungantur cum magnis doloribus, nam cura his, nifi prava
          .aliaadfintfyimptomata, fine periculo contingunt : ficut etiam
          in fubiettisKin quibus etiam fanisintetmittunt, Se ^pariter in
          fpfrocatione vxex'u vel lipothymiài Se generalirer quando ì
           caufà extetnà^ptovenfont, vrà magno timore,  vel terrore.
         t. Cererà omnia, qux qufoera non pauca fon:, ad pulfus fignifi-
          ,cationem fpettanciaex IettioncPratticantium, diligenti, af-
           fiduà que obfervacione dependene. .

                     S VBSECTI©  P

            IDE CEB.EBPJ MDTV, ET AD JPSVM

                         SPECTANT1BVS.

                   motus cerebri idem fit,ac.cordis ( conftat  fiquieté
               *diIatatione, Se comprcfsione,correfpondet queateeria-
,<&»& mow»  V^^rum puJfoLxqualitcr, neque attribuirai* ab omnibus Te-
          •te Anatomicis, nifi dilatarioni» Se comprefsioni arteriarum,
          «qua; font in cerebro ) ideo finità tratta rione de motu  corefis,
          jfoccedit motùs cerebri cxr>iicatio : eli igitur, quem admodura
          fSc pulfus, motus.conftans dilatatione,-Se-corrmrcfsionc alter-
           .natimht\isj-cuius^caufaeltfanguisfpiciruolus,qui quatuor
 &«■ <*jfs.   nic<j[jSAr|^rgSac|cecebrumxieducitur,.& ncceffario elevane
           ipfam fubftantiam cerebri, thim" ^ilatanuir; dum vero com-
          |>rimuntut, ipfam fobfidere faciupt.
                  Sed,.jquemadmodam foprà late di*1mus, attiones cli-
           ^crfarpmj)aitiara, etiam principalium, mutuò fé adiuvant,
          &fna que minùierio alterius vtitur ad fìnem diierforo, fibi que
          £>rpprfora,<& animanti commodi fs imam, »fic cetcbtum media
          <hiatatione,Sc còprefsione principalifsimas fuas attiones exer-
          4SCt,jgeiieraxL0peia videlicét f^irkotun animaliuai, & ipforu
                                                        tran/-
 
     CAP. t SÉCT. I. DE CEREBRIMOf Ù, Sic.  ■ ì¥$
 tranflacionem in cerebri fubftantiam medullatera, a qua fon- Aiìqualfr ce
 fùs, & motùs operationes orfontur: nam poftquam fanguis xcbanow»-
 vbertim accedic ad cerebrum, Se cerebellum per arterias,  in
• primis caroeides, Se veiecbrales ( quarum ramuii exiles, Se ca*
 pillares fupetficiem eorura denfè Conveftiunt;fapguinemque
 infundunc in fìnus darxmacris, qui ftatira, vtpoce ingulari-
 bus continui, fanguinem foperfticem à nutritione, Se fpiritira
 generàtione Venis iugularibas inrandunc, à quibus in  venam
 cavam.regreditur) prò fpirituum animalfom  generàtione
 obfervari debet notabilis fubftantiVdiverfi'cas in  cerebro  pa-  pupl«- *«u
 ritcr, cV in cerebello, qtrx'ab Authoribus dicuntur Coreica-
 Hs, Se' Mednllaris : Corcicalisi qux quafi cortex eft cerebri
 colore fubcinericia, conftàns ex- copìofifsìnìis,  mìnucifsimts
 que glandulìs ovalis figurar, in quam fé infrnnaaoc rnanifefiè  vfùsdiaard
 vafafiinguiferaf-Medullarisaacemefiomnino candida, conf-  futoUnuaitì*
 tacque ex fifamenris, Ss duttibus nervrisddicatifsimis inret
 fc ordine convolutis, qui  tandem  in nervos abeanc: ralise
 fobftantiae diverfitas facile tnfinuat diverfom eiusvfom, nam/
 corticalis, vtpotc glandalofa," inrmitfobftantix alicuius fepa-
  rationem, vt re veràr contingici nam in ipfà fpiricus volaciles-
 fanguinis, vitalesditti, feparanturper modum  fiicrarionis  fc
 ' fangaine rdiquo, penetrando que fubeiìiter tranfennt ad ce-
 rebri mcdallam,  qmn rranfeat eins craffior pars, nec vchicu-
 ■ lom aqueum, fiveferam s nam prxdittxfnbfiantixexcludun:-
 rur propter modum fubftantixipfius* cerebnV qui pinguis, St
 oleofos exifiir.
         Frxditta ergo tenuiór, Se  fpiricaofa  fangoinis arte-
 riofi pars vel-per meram feparationem,  vd vi  alicuius  fer-
 menti cerebro infici convertitur  in animales  fpiritùs, Si in
  ipfà medullari  fubftantià vdut in  regio  palatta pcrmanenr, soiriturad*
  quoiù fobftanriaadmodura volatiliseft>Sc luminofer-vt dem- male». '
 dedebitismotionibus-, Scexpanfionibus/nec non velar ra-
 dfofis e*curfionibu*per nervos in omnes partes raifsi opera*
 riones animales àiàìs, fenfos videlicét, Se motus petficianr,
 S&ttUta operatippej exteras, ou« naturales dicuntur, fpccia- simiics taci,
                                                      li 
           Ittf       CURSUS  MEDICUSTRACIM.     ;
           li energia adiuvenc; confticuunc fiquidem prx<iitti  fpiritut
           proorìum, Seimmediatum Ìnftrumentum Animx quo ad fen-
           fitiva munia, in tantum, vt ex hoc capice »b aiiquibus afti-
           mentur ipfa fenficiva Animajfed cura nos, ve alibi nocavùnus*
 Non funt fé-  vnicam tantum in homine Animam profiteamur, rationalcm
 flava Ani-  viddicct, qux eft principium -omnium  hominis operationu,
 mu       ideo praedittos fpiritùs»Se eorum hypoftafim non fcnfìtiVarp
           Aniraam, fed eius dumcaxat ìnftrumentum afferiraus.quà no*
           rione fi abilità, idem phiiofoph'ati poteft circa ipfos /piritus,
           ac fi re vera Anima ipfa effenc.
                   Prxdittas ergo  fpiricus animalis pacata» "Se fpecie
           vnus, ad omnes que attiones indifrerens, decerminacur ad
           plariraaSrSe diverfis operaciones prò varia partium  organi-
           catione, difpoficione, Se proptietaie : vnde idem eft  fpiritùs,
           qui vifionemedic in oculo, ac quìmocum  facic in mufculo:
           quando ergo fpiricus animalesin clebiià quancime, Se crafi
           -agitantur, blando, moderato, aeque ordinaco mocncecebrum
           -implcnt, Se expandune, Se ex eo fecundùm filamenca, qua
           .confticuunc cerebri medullam, retto duttu, rivali adinftar,
           -aut radij, influunt in corpus, Se omnes cius partes, omnium
           .attionam fcquitur exeteitium, vel proxima ad ipfom, Se ex-
           pedita difpofitio, vnde naturalis vigilia; quando veiò per-
           turbaci quàcumque  ex caufà vago, inordinato, Se impctuofa
           ,agitantur moru, fi in cerebro, varia deli-ria, ■prxfercim  phre-
           petica,fi vero in ceccris membrìs, inordinati motus, convul-
           fi vi que éxcieantur.
 faftrumenta       ■  Munia, quibus prefont fpiricus animafos, funt fenfùs,
 fcnius,&B3o  $£ m0^us tam interni, quàm externi, Se quod ad hos  fpettat :
 *lU'       cùm vero fenfos re vera  in pafsione confiftat, feu raotione
           organi fatta ìb obietto ex terno fenfibili per cercam  imptef-
           fionem, animales fpiritùs  refpettu cuiallibec extetnae  fenfa«
          . rionis hoc folùm praftare videritur, vt confervenc filamene*
           nervea in debico tono, Se tenfione, quo faciliùs ab obiettis
           externis imprefsionemaccipianc, quod exemplo Chordarum
^ibufus.   inftruQveauaiufiCiapufsuiie.ratelligittu; fofeepta ergono*
                                                        p refi io ne 
    «AP.VI. SECT. V. M CERBRI-M6TU, See.  *lr*
•prefsìone excernà in quàlibec  parte, five ibi fiat fenfaeio ex-
terna, five focus, ea per nervi duttum continuatur ad nervi
originem, live cerebrum, inquo fequitur decetminacus mo-
tus^qui confiituere videuit fenfura internum, occafione cu-
ius Anima ràcionalis format in nobis idea in reprefentancem
externara imprefsionem,  Se  tunc fit formalis cognicio, fea
percepcio fenfationis externaj in  ineernis  fenfibus; obietta
 vero, qux alceracionern, five mocionera caufanc in infirumé-
 to excerno, fune, qux communiter dicuntur qualitaces, Se
 fune determinationes  corpomra  inter fo  admodum varix,
 proinde que ad varios fenfos fpettantes,  qux dura fingulos
 explicemus fenfos, raanifeflioresevadeat ; ipfa tamen fenfua  ^^
 organa non folùm font inter fé varia, fed in quolibet varix
 fune parces, ica camen foberdinats, ve vna fic primaria, Se  in
 qua principaiicer fic fenfaeio, five pafsio, qux nervus conti-
 nuò effe folec, cuius filamenca modo expanfa fune in mera-
 branam eenfam, ve in vifo, Se auditu,nunc in corpora papilla-
 ria conglobaca,vc5pro guftu, Se eattu,licèt negari non valeat»
 parces omnes organum conftituentes certum,Se uccellar iuta
 Vfum obeinere.
        Hoc loco tradì folet ab Authoribus lenfuUm dottri-
 na; fed cùm nos fuprà,animalemfacultantem explicantes, ip-
 fam, licèc compendiofè, tradiderimus, ad alia iuftum eft, trà-
 fitum facere; illud vnum raonenees, quod ad faciliorera in-
 refogenciamanimalium operationum maxime conducic ce-
 lebri conftieutio, Se eius partes, ideo neceffariuuj eft, cere-
 bri anatomen perfpettam habere, quam exculcifsimam tradùt
 Moderni, prefereim Sap. VVillifius proprio trattata  de cere-
 bri anatome : etiam hoc in loco trattari folec de fonino, St
 vigilia, eò quod fine  cerebri celebres aftèttiones inter eas,
 que ad pateem fenfitivara fpettant; verùm quia ipfae opporca-
 punì locum habenc inter res non natarales, ideo ad locum,
 vbi de illis  fermo inftituitur, remiffos vos velina, Se ad ex»
 pendendam refpirationis naturam accingor»
&                      SUB, 
 Re fpì rat Io,
Suiqucnota.
$rfo<lus arca*
  Duo-, fu.ait
ftiotu*.
Snrpiratio,&
.^xpiratio.
lAbjpf** vi-
ta.
Materia rcfpi
Katippy*
Iti?       CURSUS MEDICUSTRACIMI

            SVBSECTia  II-

             DE  RESPIRATONE..

       Ihil eft tam feitum, St ab omnibus in fé ipfis expertùi
       quàm refpirare,e*ixamcfi eft humanx conditionis im-
       becillitasi e ea, qux èxperimur, Se quibus indefìncn*
ter vrirnur* ignoreraus; feimas equide nos, dura vita fruimurv
àèrem reciprocare^ qui adinternapermeat. Se.deindepellitut
ad externa, fed quibus inftrumentis, quoraodo, Se in queni
filiera hxc a<ttio principalifsimacelcbretur, hoc opus, hic la»
bor di, qui ad&uc dum mirètorquec Aathores : Se ve retto
tramite procedamus primo certa, Se indubitata prxmittenda-
funt, vtdeinceps dubia.veftigeraas : refpiratio  igicar conflati
duobusdiftinttis,Sc fuemodo contea ri>s motibus, infpiratio-
pe videlicét, Se expiratione* infpiratioeft iile,in quo dilatata
thorace, ampliori que fatto, Se fepto ttanfverfo ad interna
veifùs abdomen rettiratto, pettoris interna cavitas maior  fit
prò aere incus fufcipiendòj expiraeio vero eft Hle motus, per
quem velnc refticueis coftis in  mura lòcum, afecndente que.
vkcriùs fepto, minorarar thorads cavicas,  àèris que portio
foràscxpellitur, vtruraque motum coraicatur pulmonis cor-
pus, five parenchyma.eafdem queobic afi'ettiones, ac.choraxs
nam infpiratione ampliami*, maiorem que locum  occupat
pulmo, in expirationc veto  comprimicur,. minorerà, que-
occupar.
       Indubicatum eft fimiliter, hos aiternatos, Se. fibi ina.
vicem fuscedentes motus ita effe ad vicam animalis  neceua*
rios, vt ipfis vd ambobas, vd a Iter atro dificientibus vita Ita- •
tiradeficiac, quodcontingerc neceffarium eft propter aliquid'
fimplicker ad vicam conducens,quod vel inrelpirationis ma-
ceria, vd in ipfo motu, auc effettu eius confiate*  Materia*
refpirationis eliàèr^qui nos^circundat; motus^utem eli dila-
^fl$ioaisA co.mptefsiaaisi ip dilacariojQfcobfervapeur puimo-
                                                 PCS: 
      VA?. VI.SECT.H. DERESP1RAW0NE;   ITf
■fies ampliores, Se magis excenfi, in conftcittione vero mino-
res fiune, minocem que occupant locum; pulmonura auccm
dilatatio orieurex ipfius ehoracis,diaphragmatis que moeu,ita,
ve coftis elevatis, maiori que reddità thoracis cavitatele dia-
phragraatedefccndencein abdomcn,neceffaciòfiacinfpiratio;
coftis autem fubfidentibus, Se driphragmare recedente ab ab*
domine, Se adchoracem accedcncc, fiac expiracio; Se cura in
infpiraeione, ve dittum eft, amplior fiat locus, anguftior vero
•in expiraeione, naturale eli, àècem ingredi, dum infpiramus,
 Se dum expiraaius, egrcdi, vt ipfa experienrià, Se obfervatio
 cuiufvis info ipfo palam confirmat.                         .      ^
        Quibus foppoficis, cria foncprincipalkcr perquiren-  Jènaa!*^**
3a; primam,-a qua vi fìaeretpiracio; fecundùm, quis fit refpi-
tacionis vfosprincipalis; certium vero, qua fint fecundarix
tefpirationis vcilicaces : circapriraura relittisinnumeriscoa-
troverfijs, Se difficulcatìbiis ab Auchoribus circa id  cxcitatis,
'dicimuSitnocumpulmonisnon fieri àpropria ipforum viYauc
faculcate propria, Se fingukri, fed propter moeum  thoracis,
<jui fic a-mufculisinteicoftalibus ineernis, Se exeerais, ab ex-
«ecnis viddicct dìlatacio, elevancibus mufeulis ad fé coftasjSc
 ab ineernis fic confkittio, trahentibusad fé, Se veiifùs interna
 jpfafmet coftas, nihil per fé operantibuspulmonibus, nifi for-
fan in confirittione propcer tefiicucionem ad foam naturale'
figuram: pulmopem vero ex fé effe omnino framobilera.pro-  iVimòafcif
bac eius conftieutioexpers omnino fibrarum mufculofarum,  «*ovctur.
qux fui conrrattione parces diUcamySc  fui  dilatatione com-
pr'ununt, quod experimenco anatomicoprobacur,fi nimirum
in vivo Cane mediecas vnathoracìs peteunditur fcalpello,  ^toynnTeyùi
ita, vt àeregtedipofsic, obfervabicur, illam pulmonis medie-  perietma,
tacem correfpondentera immotata exiftere,alceraai vero ma-
 veri : non ergo palmo à fé movecar, fed ab aere ingrediente
pulraoneaiob thorads dilatationem*
        An vero motus ìlie thoracis, Se ipfom mfequens pul-    ^^ ^
inonis motus fu voluncarius, an vero fponcaneus, feu naeura-
Jis, dubionop caret : yjdetur enim fpopuiieus Se à noftro ar-       v"
                        Eeì                    bicrio 
      .     'Sic*       CURSUS MEDICUS TRACT. f.
           bicrio prorfus independens, eò quòd nobis non cogitantibusi
           Se nefcientìbns peragìtur, atquc etiam per fomnum, in quo
           voluntatixaciiones ceffint; è conca videcur mocus volunca-
           rius refpìracio, quatenus ipfà accelerare poffuraus, vel retar-
           dare,  immò omnino incercipetej vt ex eventu  Servi bar-
           bari conftat, qui compreffo fpiritu fé intereraic.  Vtriufque
           partis argumenta irrefragabilia certe font, Se optimè probac;
           nam prxdiòti motus, Se confequenter ipfa* refpiratio motus
           mixtus eft, five attio.naturalis, fponcanea, etfi voluncaria, fi-
 tiseftrTn-  Ve n^era : c$ namque fponcanea quo ad fubftaneiam, volun-
 ratio , quo  caria camen quo ad modum; fpontanea , quacenus abfque
 ad  fubftan,. yoluncacis imperio celebracunvoluncaria tamen,quia prò nof
 min naalis,.      . .   .   *■.         x .              .     , *    l .
 voluncaria   troarbitno mucacur; quod exeo provenir, quod refpiratio
 ^uoadmodu  partim fic influxu fpirituum venientium per nervos ab fpina-
           li raedulla, quìmotui vofontario deferviunr,  parcim influxu
           prodeuntium fpirituum per  nervos à  cerebello  derivaros,
          • ■ qui fpontaneis, naturalibus ve motibus  font deftinati;  vnde
           cùm mixta fint infirumenra partim motùs voluntarij, paftira,;
           que fpontanei, eiufdem condicionis cenferi debet  attio, mix-
           ta videlicét ex naturali, Se voluntario.,
                   Pro cuius plcniori incelligentià advertendura eft,
           refpirationem, Se firaiiieer motus infpirationis, Se expiratia«
   Mixtis fic nis, ex quibus coalefcic, ve] poffe effe tenero, vd veheraence,
..iiiftiuBiéus. 5^ alias preternacuralem;.lenis refpìracio, ve que fic in dor-
           mientibus, fofficiencer fieri valer ab influxu nervorum ex ce-
           rebello venientium ; vehemens, five qux cum  conatu  exer-r
           cetur, indiget influxu  fpirituum venientium ab fpinali me-
           dulia; vndeienis, Se pacata tefpiratio fpòtanea,vehemens au-
           tem voluntaria cenferi debet; non tamèn vehemens refpira-
           tio celerior, aut ctebrior, que oh aliquera affèttum prxterna-
           turalera apponìtur, reqnirit expreffum, direttum,  Se attuale:
 ^    ,     voluntacisimperiurn, fed vdcaufara aliquara pixfernatura-
 Mmaturctia  ]em co<7Cncem ad calem refpicacìonis fpeciem, vel  aliquera/
 tìn^ vo un-  ^—^^ tumultum, Se  inordinacionem, qux faciat exequù
           ppera, quxtegularnet a voluntate dependens, nam  ambula*
                                                             tic* 
cxpi-t
      C AÌ*. VE SECT. II. DE RESPlRATIONfr     il ti
tìo, lócucio, corporis que comraoda ficuatid opera font vo-
luntaria, Se nihilorainùs mulcòcies inter dormìendura fiimc.
Se alias qui dormit, folce federe, vel iacere compoficis òecocQ
aliquo raerabris.
        Illud eciam notanda eli; dilatatione,'Se conftrittio-  Tam
 nem ehoracis, licèc ambx re vera òpera, Se attiones fine, non  raao, qUaia.
"tamèn xquo labore.Sceonacnfieri, fed;dilatatio maioci fic.vi,  infpiriwa i*~
'quàni comprefsio,ad hanciiquidcmadiuvar choracis gravicas,
 Se naturalis figura, quam variant infpirances, Se ad quara ex-
' pirantesteiiituuntur; nec taraen ob hoc exiftimari debet mo-
 tus infpitationis facBis forfora* Se motus  expitationis deor-
 fom, nam etiam dum corpus fupra thoracem iacee,. Se homo
 expirat, coda: verfùs fnperiora elevantur, kd potius cenferi       • .^
 debet, motum refpiratìonis effe motum in orbem, feu circtt-s
 larem, non quidem omnino perfèttum, fed  in circulum een-
 dentem, conftantem que duobus motibus, qui fiunt, alius ex-.
 tcòrlùm, dura iufpiramus, alius ihetorfara, dura, expiramus,»
 qui idenridem matus etiara dicitur ìurfùm».  aut déorfùra. fac--
 tus non refpevlu loci* in quo corpus lòcaturjfed refpettu ra'e>;-
 dij cavicacis vitalis, quod mediumvelùt punttum,Sé centrarci*
 eft, àquoininfpiracione thorax recedic, Se ad  quod accedit
 in expiratione, quod oprimè ab Ectmallero  explieatur;, duro-
 afferà, iternum,claviculas, Se coftas in infpiracione furf ex--
 trorfìui moveri, in  expiracione  vero contra  deorf intror--
 fum, ve ipfum fenfùs ceftimonium; ateendencibus palata per-
 fuadec. ^ Nec tnirum eft, ad opus iu principale;  Se ad vicam  cura namr*~
 apprimè neceffariura eoe inftrumencis, Scfobfidijs confpitaffe  circa rcfpir*..
 naturam,infttumencisvidelicec cam nacuralibus,quàm voluti*  uonem-
 tarijs.vcvelvoIuntaceSe Animxiuffa deficiente nacura fop-
 petetec, vel non foffìrience naturali vi, voluntas fopplerec, Se::
 aditivi"'
'aree.
        Materia>vt diximus, refpirationls in animalibus, fal-
tem terreftribus, eft àèr, ita que fub» aquis,- alio- ve  in loco,
vbi facilis non fu àèris vfus-, ipfa per fi (lete non poffunt, ideo,
ytrefpùarionisvtilitas^Sevfus integre percipiatur,  perferù-
QaaeftiQ^- 
          SSS        CURSUS MEDICUS TR ACT. 14
          tanduraeft, quidconferat àèt in viventi* vtilitatem, an tuy
          mirura requiratur folùm ipfo, vt promoveatur pulmonis mo-
          tus, Se deinde fanguinis in fuo circulo, an ipfa fubftantià àè-
          ris requiratur prò fanguinis mutatione, an, vt Antiqui vole-
          iiant, quatitasièris expetatur prò cordis refrigerio, calpris ve
          naturalis  attemperatione,  Se confervationc, an etiam eius
tattici re^i- fubftaneia, ve maceriam prxftetprò  vicalium, Se animaliura
*aturab ai- generàtione fpirituum, nec non ad  expulfionem fuliginum,
**•         qux neceffariò ex fanguine devantar? Antiquorum  cum
          -Galeno fuit opinìo, àèris requiri, defervire que qualicatem,
          fubftantiam, Se motucm qualitateui ad caloris nativi attempe-
          iationem, fubftantiam prò materia fpirituum, motum  vecò
i, «  . .  .   prò nativi caloris ventilatione,qux duplici conftat parte cor-
           refponaenti duplici patti refpiratioras, alia, quam acr efhcir
           an infpiracione, communi pulmonì, cordi, cerebro, arterijs,
          ' £e venis, que vencìlaciodìricur, Se di quidam lenis,  Se fuavis
           «notus ad inftar illius, qui flarnmas externas confervat, aite-
           ara, qux Taliginum expulfio, expurgatiovèdicieur,  qux que
           cxpiracioncconfcquitur,xquè que rcquiritur ad fiammx vi-
           talis confervationem, ne coafervatis fuliginibus ob  earumdc
           copiam  vicalis calor fuffocecur: qui dicendi modus,  licèc
           apcifslraasad  cxplicandam refpirationis vtilicaeem, pluribus
          ^iodernorum non piacer, vel falcem infuffiriens, Scdiminu-
           tus exiitimaeur ad explicandum vfum refpirarionis,qui proin-
           de vlcerius progre&iunrurad expendenda, afsigoanda que rct
           ©iracionìs commoda; cura que  fppponaue^ vicara confiflerc
           in indcfincnci'fanguinis circulo, primum refpiratioais vfom,
'           aiunt, effe, vtfanguìnis circuluspromoveatur ipfo  pulmone
 -.      <■ «  adiuvante, vtnempè fanguis in infpiratione raovearur a pul-
 tuuorò finis tnonibus verlus cor,in expiratione autem a corde verlus pul-
           monem propellami fic que Itu, Se redini fanguinis cucutos
           continaetuc, qiiernadmodum ob mufculorura conetattionem
           in vniverfo corporis ambitu fanguinis motus fimilicer adiu-
           vatnr, Se queinadmodum in frequenti refpirationc  ob  itera-
           tara fanruinis prefsjonera acccleratur motus circularis in pul-
                                                           monc, 
       CAP.'VI. SECT. E DE RESPIRAT10NE.  t tzf
 mone, Se corde immediate* fic in motu  totius corporis,  Se
 in moderato excerdtio ob vehementiorem mufculorum agi-
 tationemi celeriorem  que prefsionem vaforum f^nguineo-
 rum à mufeulis fattam promovetur circulatio fanguinis.
         Quam vis autera prxdittusvfus, motus viddicec farW
 guinis prò Ino obeundo circulo, innegabilìs fit, aliam carnea
 vtilitatem in ipfo motu agnofcunt, nimirum, ve chylus, fan-
 guis, Se lympha, qux non multoante in vena cava Ieviter
 eommifcencur^Se perpulmonern deferuntur, poftquam dex*   ...
         ,.      •  i    ri       •  • r    •  n     i     Alia  pncti*.
 ttum cordis ventncuforalalntavercin'ipfo pulmone  alter-  gua^iina^.
 patini moto vlteriùs- comminuantur, per minima que mif-
 ceancur, vi que foarum partium attivarura tennenteacur,  Sc.
 maior fubfequacnr fanguinis accenuacio^ chylf que in  ipfonv
 converfio, Se quafi tocius fanguinis povavivificatio, qu«:
 proculdabioin pulmonibusfieri, negari non valet; vetùm
 cura experimentis abunde conftet, non  omnem aererà ido-
 neum ad-pàlmonurn motum ìnduccndura veitem prorfus effe:
 adrefpirarionis munus, aliud requitunt inàère, à quo pr^fc-
 cantifsima tefpitationis coromodicas depr-omatur^.
     #    Pro qua afsignandà, àèris naturam ■ exattius rfraaiw-
 tur, ra medium producentes longifsimas,diffieilesqtie eW
 trmasde àeris mcura,efafticitatei ponderè* & motu, quas,vt
 poceimplicaeifsimas, Se, licèt pulchras,ad noftram inftieu-
 tumnon admodura neceffarias, raiffasfacimus,Se ex illis fo  AeYnW«fc
 Jumaccipimus,acreranon.eflefimplicifsm>afobftaneiamifed  f«*tena»!T
 totum ipfom plenum, Se refperfom  effe particulis quibufdam  £m£]cx
 andohs nitro-fahnx, quarum valete attivx, agiies, Se fermen-
 tativx feparantar  pulmonum minifterio ab aere infpirato, ttaf
 mutiintur que in raaffam fanguìnis, prò vfo poftea explican-
 do; harum  partium nitro falinarum maximus affertor frac
 iJoói:or.Maaou,qui.vitam mundi ab lioc  fale  dependere pti-
 ravie,ica,vt;v,vensnon reperiatur, quod nitri aèrei benefi  PIei™ «**
ciò nonMidigeacvtfobfeQueiKia eiufdem. Viri verba teflon' ààco,*
tur, adeaen^dvkamquamcumquefal  ifiudAereum nntfl 
t«u.
J,ebo8
tur iguis ex
itinguaturdc
ÌC,^UÌèrisS
          1*4       CURSUS MEDICUS TR ACT. I.
Opìuio Ma- pr.uluàitur, vegetari pofshnfin autem terra ifta aeri expofitì
          fale hoc foci andante dentìbìwprtgnetnr.ea demum piant is alen*
           àis iterumidoneaevadet.  Idem fai in aere  admiccic Dottor
           Francifcus Silvius de Leboe, licèt de eiufdem vfu, à piaccicai
           co diferepet difputat. 7. articuloyó'. per hxc vetba : falem
           proinàe puricrem, ac fmpliciorem per aèrem di/per fumfufpie a*
          .mar, eumzjnetopiofiorem byeme,aut hyemali exiftente àeris cbf
           :tìtuticne:èepYxdìùmrnìm exifienciam in àèrecomprobant,
           ^ex eo, quod defìcienteàèrequivis ignis extinguitur, Se prx-
           fertim fiamma, eò quòd prò accenfione ignis opus eft, vt co-
           gredianturnitrofxparciculxàèris cura fulphureis exiftenti-
           ius ih materia, qux accendi debec.
                   ■Quod antera in aere contineatur fai nitri,  proba*
           «nodns nitrum faciendi à per iris confettoribus notns : ipfi fi-
           <quidemterram,exquànìcrura dixiviare intendunc, liberò
           Ahi multùm,diu queexponunc, ve ab ipfo nicrum recipiaf,
           àtqaeetiam, poftquam nitrum primo  extraxerunc, terrara
           ipfam iterum àèf i exponunt, Se de novo nicrofo tale rcpletur.;
           conftat fimiliter,antiraoniumdiaphoreticum, quod omnino
           denudatum eft à nirrofis parcibus,  vt fit diaphoreticam, Se
           nonvomii-oriura, fi aeri exponatur, vomicoriurn  icerum fie-
           ■ri, propcer novam nicrofarum partium receptionem.qux om-
           nia probancnicrofas parces in aere continuò hofpicare,omif
           fjs pluribus alijs, qux piena maini congdsic precicacus Maioa
 Ww tè-  in trattata de falenirro, Se fpiritu nitro-aereo : vnde prò ccr-
 &*>*****■■   tà habhà talis nitri aèrei exifientià) alterane, vfum refpiratio-
            nis effe, vt pulmonesrecipiant falis nitri pomcr.em,quafan*
            caini fogitèrcoraraixtaiermentationcrn quamdam premo-
             vcattiK.ximèeot^luceptemadnovam ipfius vivificationem,

            «Se motum.                      ,.«.,•'"*   -       '*
                    Certe eqaidem omnes praeditti vfus non incongrue
             sd^puntur rdpirationi,nam media ipfà,nativus  calor con-
             fervatnr, folìginesexpelfontar, motus fanguinis  fit,-Se pio-
             iiio*vetur,imaumque ipfe attentiatur,& coraminuitur vi ab
              tematx dilautiouis, Se  ccmprsfsicpis, -qux Kfpiraricnem
                                                           coropo^
jfclote Sarie
iSijiitruai^ 
       CA?. VI. SÉCfc II. DE RESPIR ATtÓNE.    Ùì
componunr, Se idcntidem ìntimiùs córnmircctur cum* chylo
novo, Se lympha; nec negari poteft Vb certa experh&cnta,
falera nitrofom in aere inhabicare-maximè vtilem prò nova
cruotis fermentacione : quìs vero fitproximus, Se principa-  Quii refpitt
 Us inter praedittos tefpiraeionis vfus, adhuc manet iub durao,  ^ vlrul#
prò quo lolvendoconlianter afferimus, praccipuarn  volitate,
 Se rinera effe motum fanguinisin pulmonibas, Se per pulmO-
 nes,vc fanguinis  circulatio confervetur integra, à qua anima*
 lis vica prinripalitec dependec : dixi  notancer, finem respira-
 tionis effe motum fanguinis, in, Se per pulmoncs,  ve  fimul
 coraprehendancuc duo ccleberrirai fanguinis motus iam ali-
 bi explicaci, intdiinus viddicct, Se progrefsivus, Uve ferme-
 tati vus, Se localis ; fermenracivus eft, qui fic in  pulmonibus,  ^°ui^ttw
^concurrence fate nitro-aereo irifpiracione  rccepco, fanguìni
 quecommunicaeofoppofitis in ipfo  pulmone, feu vafis  cius,
 fanguine, chylo, Se lympha à dexero ventri-culo venicntibiis,
 cum quibus nitrum àèrcam novam  exdcac fermeneariohcra>
 ille autem motus, qui per pulmones fic, eli progrefsivùi,prx-
 cifè dependens ab àèris mocu facicnce dìlatàtionem, Se  com*  •*
 prefsionem.
         Ec cùm  in  veroque fanguinis motu vita .aequalitec
 confifrar,nifienfoi f^ngnìs fcrraenceeur;Sc moveatùr, fiagnac,
 ^ ipfo Itagn.race 3nimif  è veftigio  cmoricur, ideo proptet
 verumquemoeum refpiracionem fieri, effe que  tara neceffa-
 rhm  ad v/tam, videcur nobis probabiliùs, Se rationi confor-
 me, quin ex co, quod aucumemus raigis prindpalem pi^edic-
 tura rdpirationis Vforn. alios exduclamus, ve eft foli^ìnum     --W^-
 cxpulfo, fpiricum quevicaliam in corde, Se animalforn  in ce-      -X*
 rebrogenerarlo,  fed hosadmiteimus, Se  multos alios, quo-
 rara mox mencianem faciemus; immò, nifi egregie faliimur      r  ,i
 predicii vfus, non admodura dffrant ab vrilicaubùs, quas An-
 thjuicura Galeno rèfpiracioni attribiiebant, nam  in primis
•caloris nativi attemperario, quam in àèrc afsignabanr pidp-
ter ipfius  frigiJicacem, falcerà tefpettivam, illa folficteutet
Mv*m in acceraperaeione.five in impedicndo maximam fra-
                          Ff
                                                gai ms 
           il*        CURSUS MEtlCUSTRACT. T.
           guinis inflàmmationepi. quod ab. àère.prxftari, inficiar! nori^
           debet, cùm dim.iputà refpirationc, vel.calido intére  fatta*
           manifoftè augeatur.fanguinis, cordis que calor,  Se prxdittus,
           effettus nitrofis partibus maxime quadrar; fimiliter foliginutn.
           cxpujjSa innegabili* eft, vt potè  fenfui ipfi patera, fimilicer
           fubftant iam àèris defervite prò fpiricuum generàtione», dubU
           tari non pptefti faltem inrdtettàvipfà prò fubftanrià falino-
           nitrofa, Se alias probabile eli, aliquam integtara totius  àèris»
           Poreionem fimul cura fanguine ad -, cor deferri, deinde qua
           tara in cerebrura, qnàm in corpus^vnivecforafimul cura fan?
           guine per arteria*,.'Sc-vepas-..-
                  QLud ignorati non deber* fanguinis raotunatara • in*
           teftinum, quàm progrefsivum,magnani inter fchabere depen- -
           dentiam, Se non. nihil te mutuò adiuvarc, nam.Se- fanguinis-,
           fermenratk) promovet fui mptura Jocalera, Se ipferaocus Io-
           ealis conducit, ad foriiciorem, faeiliorerp que  fermenta rione;,
           vndecùm àèr ratione falis nitrofi conducat ad fcrmenratio-
           nera, Se ratione fui ponderis, Se fluiditatis conducatad motu,.
           defervittam.ad motum. inteftinara,.quàra ad.progtcfsivura,.
         "ihquibuscppfifticaniraalìsvica,.ipfos que effe principalera
           vfora, Se fihem refpirationis  .indifpenfabiliccr.neceffaria; ad
           vicam> dubiearióni locumnonrdinqnic.: fiaiiliter inter.pr£->
           cipuos vfus reponi debet foligfoumexpuffio, qux etiam  eft.
           ad vitara.neceffaria. Se fimilicer fxpius repetica comminucio>.
           Se intima vnio liquotum per-puiraonesafsiduò permeauciumt.
           fanguinis viddicec,  chyli, Se lymphx,Se.ddatio poitionis,
           àfèris ad cor*Sc alias parres., de.quàaliquid infra dicemusi
Rcfpirauéis          Arque- dumfemelrefpiratÌQnis .vtilicares prxcipuass
fvzihuics.,    af<icrnavimns, omnes percurrerceonveniens- iudicamus :. de--
           fervit natnque primò,ad*olfattaci, quatenus particulx odora*
  Puma.    h:\\CSj jjjgjj-Q^reappropinqpantur nerveis narium  tunìcis:.:
  Sccunda.   fecundo ad ex-creatura, Se (pacationera, qux jmpeta àèris Jn*-
           trantis,  Se  exeuntis fiisnt macài .Se expulfà materia..Tertio,.
           ad ofeicationera,  tursim,  fternutarionem* qux-, varijs àèris,
  Quarta-.    jp#ripu.$.e*cercenj;ur>, Quatto, ad,.fój;pitÌQnem Jiquidior um,^
                                                            oux.
                                      .  .                     A .e 
       CÀP.VI. SECT. II. DE RESPIR AtìbtiE.    zvj
♦fcjtix abàkc manifeftò adiuvatur. Quinto, ad alvinas  fxces,
 Se vrinà ad foa loca,'*inteftina viddicet,& veficà,leni,Se regu-
 liriprotrufione móvédas, Sc'vbi vehemens, Sc^enixa di infpf-
*ràrio,maxiraè coadiuvat foftus',fectìndinarù, nec rioMote cx-
^elufionem, quatenus diaphragma verìùs-àbdomen retratturii
 provocàt mufcùlorum ipfius comprefsionem, Se contcntio-
 1 nero, mediaqaà, quae in cavitate natarali continentur, foràs
 •expclluntur. Sexto frequens,Se nunquara intermiffa dilata-
 tio, Se comprefsio thorads, afcenfus que, Se  defcérifos dia-
 phragmatiseofdcm produdt raótusin àbdbmine, Se vifccri-
 ìms omnibus intra ipfom cortterTtis, qui rtioeus maxime con-
 ducùt ad alimencorutp comminutionem in ventriculo, mix"-
 tioncm que tura inter fé; tum cum lympha acida, quod mi-
 «ime facie ad optimatn alimenti cottionera, ac chyli defcen-
 -fum, adfeparacionem fellrs'in hepate, ad dciationem chyli
 per omnes prOprios dti6tus,Sein  fomraàad omnia opera,
 ^quxnaruràliacomraunirer  dicPiltur; neque ob aliam  ratio-
 nem rantopere èxpetitur,  Se laudàtur corpofis exercitium
 ad digcftioncm, diftrìbueioPcm que dboriìm, ad foccorurn
 omnium motum, &rvniverfim ad fanitarenj obeincndam.
         Nec minor éfteomraoditas/quxfeptimò refpiratio^
 pem fequitur in Vniverfi corporistranfpirarione, qtfx fequi-
 tur àèris mòtum iriternum,  vpivferfomcorpusvpèr'arterias, Se
 venas pervadentis, qui adiuvatur ab àère'nos circundante, ve,
 fupràtr«n^i>ationem'occùltam expticantesf radimmùs. Oc-
 tàvovtllis eftàèradconfilianduro fangaiai th pulmonibus
 coccìneum ruborem, tehuitatem que. Se ffoxibilitatem ob
 poitionem nirri-aerei ipfi in vafcùH-s admixei, a qfuo prédic-
 tum colore» derubati, mulra ptobanc argomenta, reperita
 quecxperimerTea'in'buittsrd conformatronem ab Àuchori-
 bus relàea, quibus brevìtati confulens Tuperfedeo.
       ^ReftigeTationisinfupct^usfano modo ìnrèììe&tts
 proterve  negandus non di : non quia talis debeat inteliiai,
 quaterna calorem defttuat, tramò potius ve  *dificct,hoceft!:
yt ipfom io mediocricate cortineat, cohfesat ìjue, nefanguìs
Qguifei
SexM
'StpÉÌmw
OCWki
Vfùs refrtVfc.
ratione ex*
plicitur. 
         ^itl   ^rv/.-CUMWS" MEDIC-USTRAGT.I.  >
           in maximum accendatutcalpremsquod munus dupliciterexa
           fequitur, videlicét vno,in,quantum infpiratus àèr, etiam in
           ^ftivoten>pore, minùs calidus eli, quàm fanguis contentqs
           in intcrnis \ ffccribus,Scdubio caret, quod remi'([umremittaf
           intenffum;.alio vero modo in expiracione, in qua fecum re*
           fere foligipes, fobtìlifsimas que fanguinis partes, qux fine in-
           forià ignee dici poffunt; qux refrigeri) vtilitas maxime afidi
           debet a nobis, quivìtalem flammameum V Villifiio, Silvio,
           Se alijs darifsimis Authoribus, in corde admittimus; notan-
           da tamen accurate eftdifferentià inter hos vltimos afsigna-
           tos vfus {lìcèt prjeftantes ) Se primum» fon principalifsimuni
           à nobis propofitura, fanguinis nempe motum in pulraonibus,
           Se per pulraones; qux. fané differentià tanta eft,vt abfque mo-
           tu pulmonisnequidem parvo temporevivcre pofsit animai,
           abfque cxteris vero vtilitacibus per iongum cempus vira  du*
           rare poceft: vnde vleetius reforao prò concludendo refpira-
           tionis trattatu, prsepipuum refpirationis vfum effe pulmonis
Summa  to-  motum, quatenus adperpecuamfanguinis circulationcmcó?
tIUS*        ducir* in hàc fiquidem animalis vita confiflic, & licèt motum
Vita in  cir-.... pulmonis dependere à fermentatione fanguinis in ipfo, pror
culo fanoiu-  ^jbile fic, vtfupra lacè expédimus, ipfam nihiloroinùs à mo-
       ì    tu àèris pulmonibus communìcato, hos que difatante.Sc fob?
           (equenti ipforum comprefsione dependere, inconcuffum ia-
           dicamus, five pulraones credantur omnino à fé immobiles.Sc
           felùm moti ad motum thoracis, vel alias folùm ab àèr-e  dif-
  ..y^yj    tendenti, Se.diiatanti, qaod adraodum difficile eft compre-
           fiépdere : in quàdenfà dìfficultatura caligine, Se  humanae li-
           micationis aueheneìco, illud mihi videtur magis congruerc
           animato corporì, principium que motùs, Se quieti* info  fu-
           rienti, pulniones potius gèrem reciperequia dilatantur.quèia
           dilatati, quia teptentut, aiquod affirmaoufom vnfoo  tantum
Puhno rccì-   argumento innitat, quod maxiraè mihi momenti di,  nimira
m3 quia di-   jn aqjmai| vita funtto, etiam.fi àècprxfto fit, ipfum non in-
 ****"£;*..    gredi,nec,^iIatarepulmonum parcnchyma,quod fecùs fifi-
           r'et, fi pplmQ ad rej^PiexjdarD. àèrem puIIupj . gr^ftinet offi- 
       Quibus  omnibus  annettere licet, nitrofum falera,  ^^re"*'
trao àèr conrinaò ìmpregnatùs fupponitur,ipfi comraunicari  muaiCcuu£
à particulis Globi terra quei attenuatis, Sequa.fi extrattis  ex
«vi radiorum folariura, qui ab omnibus corporibus prxditta
efluvii cxcicane, adqnxabfofbenda aptifsimus eft àèr, ve per
 ipfom fatta odorum commariicario fuadet, necnon quod àèc
 omnia exficeat, Se abfurait.  Cxteta, qux hic confoltò ornie-
 to,  pntehra  quidem, curiofa, Se vtilia, qui fcircdefiderat,
 adeat Maiovium, Boyleum, Se in primis Sapp. Etcmullerura
 in aurea difcereacione de ablitufo humane^refpirationis  ne-
 gotio.

            SVBSECTIO  IH.

 DE MOTV EOCAEI ANIMABIVM, SIVE

       DE AGlONE MVSeVLORVM.-

        Ottrinxordo poftulat, vt explicatis prxcipuìs huma*
       Jni corporis motibus, cordis videlicét cerebri, thora-
       *cis, Se pulmonum, qui intra proprios cancellos, Se.
  fphxram-fiunt, ad  localem,  progrefsivum que, qui antono-
  malticè motus dicitur, tranfitura faciamus :  prò quo explica»   VT   .  ~
               i                >     ,.,r   '    -r.      Ncrvi^&>
  do  pnus panca de  nervorura natura prxhbare, neceffanum  Mufcuii pra*;
  dux'imas, Se fimul  mufculorum naturam aliqualiter accinge»  «pua org_v«u»
      •         •»/-!'/»      •            ■    motùs.
  re,  cum cara nervi, quam mufculi fine prxcipua organa  rao-
  tùs animalis: nervorura ergo radices im pian cantar primo in
  cortice cerebri, Se cerebelli, Se deinde •coliiguntur velue in
  truncura in medullam dittam oblongatam, à qua velucin ra»  .
  mos in nervos ipfos fparguntur, Se divaricantqr.
         Nervorum corpus ex innumeris  componitur  fibril-   Nervorum^
 JÌ5,quas omnes Pia Mater'wvoìvit, Se quafi tunica donat ad  com?^ti"0 *
  maioremfoliditatcm, Sefenfùs accumcn : per hasergo fibril*
  Jas, qux partibus corporis inferuntur, fpiritùs cornmunican*
  tur, vt promptè. Animx mandata exequantuj; ; nervorum tu-
                                                bulf
 
           fcjó        CURSUS MEDICUS TRACT. 1.
           nuli vd funt excavati, vd earum fubftantià pervia eft, Se pra»-
           uita  innumeris , licèt minimisrmcatibus^ per quos cranfeurtt
           fpiritùs, qui inftar lucis fé latifsimèdiftùndunt. Se in V Villifij
   Sententia  opinione, non folùm hi, fed etiam liquor quidam  limpidus,
«Yilhfij.    ^diquantulum vifcofus, qui vehit fpiritusad omnes partes,
           corum fervatcontinuitatcra, impedir que avolatum, & dirli.
           tionem : prxditti nervi non camdcm originem habenc,  fcd
           diverfam prò diverfitate raotuum, ad quos à naeurà ordina-
           tur ; vnde caraalfos fic mocus voluncariusrSe alius naeuralis,
           adjrofontariumvcnfont nerd àxerebro,Sc perfpinalem me-
  ^-^^^ou^amjcommun^               auteni njauraìeml>t3eu.
  %3y^  4utIl "^^^^^y^A-ej?^^0-1 alia eciam eft differentià  ìn-
           ter ptedittosfpiricus, quòd nimirum, qui à cerebro veniunr,
           «non influuncperenniter,Se xqualieer, fed influxum  eorura
mivaK «ri-  variar voluntas; influxusverò eocum, qui à cerebello -oriup-
:fikCmnecvÌ  tur, continuus eft, Se minime inccrrupeus, Se quidem iure*
UtÀcijdiltt-  nàm attiones voluncarix modo fiunt, modo ecffant; motus
ifiiitc       «veto naturalesindefìnenter; licèt non prorfus xqualiter,  ex-
           «cercentur rmotusergoprxditti «aturales etiam abfcifib  ce-
           lebro exerecntut, vtpatetrinpulfo.iiSc refpiratione; tetto ve-
           sto cerebello, vel abfcifsis nervis ab ,eo prodeunribus ftatim
           «celiane pulfus, refpiratio,Se exceri motus  ad naturates fpec-
           ^aaecs.
                 ~Nec cerebrum, "Se cerébellum  maximum  inter fé
           xommercium habent, nec terangunt, nifi  folùm  in foperfi-
           ^cie, ncquefpiritustranfeunc ab vnoin aliud, nifi vinEervenié-
           <temfidullàoblongatà,qu9eft communc  organum  commu>
jtfcera» aliu*  nicJtionis fpirituum,;per quod tam matura fpiricus  à cere*
ttàiuntariu*,  ;j>ro in parr.es,qtrx motùs volucarij fune inliruraenca, quàm à
iftUttsjaàalis.  i€CrC^éllo in membra, qux nacure dumcaxac inftinttu motus
           Cuosfacfoncslicetaliquando tara fpiritùs àcetebro, quàm à
           ìcerébdlo oriundi cospirane ad eumdem raorura, prxfertirft
           €i fic madmè neceffarius, vtproximècirca refpitarionem  di-
           «iraÙ8,& multoties affettioncs iuflittx nervis ccrebdli com-
           ifisunreanwrjper céiebrijiccYDS, vt deinde cerebtuai, vel ia
                                                            ¥$>fQ! 
      CAP.VI.SECT.III. DEMOTUlOCALISfc  i$*
*pfo refidens voiuntaria vis,ad voluntacias aciiones excicecur,*
6xempligtatià qnando magnus eft in peraxoidi)S xfìus, rao-
Icftia per nervosa cerebello oriundos ad ipfum accedit, Se.
deinde afe end it ad cerebrum, vbi excitatuc appecicus illam
moleftiam fedandi obicttis frigidis,. qux appecencia ficis dici-
tur, ad quam auferendam imperacur motus. adbibendum te*
quifitus...
        Communiter afaignabantuT ab' Ahtiquis feptem ncr^ Antiqui tepf-
 vorum coniugationes, quas cara rais diltriburionibus omnes tem paria-afr
 Anatomici eteganter after ont; ideo ab his. recenfendis abfii- "SIUIU-
 neo: ilfod  folumaddensquòd:Tiiomas• V-Villis diligentìfsiV.
 pius cerebri Scrutator fopxafeptem comraunes, crcs afsignac,
 vnde apudipfom, Se'fereiam apud omnes, decem nervorura.- peccar flint'
 paria, five coniugationes admittuntur, quarum. officia brevi- p«" nervo-
 ter rradere non inurite.r&pucavi*  Primo etgò nervi fune oU &inWm, w
 fattorij,qui ex radicibus medulIx'Qbfoogarx.fernncur ad pro-
 ceffus mammillares dittos, Se deinde  divaricancur in  niulcas •
 fibrillas, qux narium cavicacesobducune, vbi. fenfùs ©lfattù^
 flt, vtalibi diximus, Se.foifan ideo ex i/limatura-foie; à-GaleV
 no, eales proceffos mammiliares effe ptxcipunm -olfa&ùs* or*
 ganum. Secundumpareft nervorum» qui optici dicuntur,,.
 derivanrurqueex vtroque lacere medullx  oblongarx; vbi, Stqua^i^
 tubcrcula quxdam adfonc, quxdjalami nervorum opeicorurp^
 à<3ileno vocancut, eales nervi fcparaci oriuntur incerebro,-
 ia progreaTu aucem prope infundibulum- iungantor,  defode~
 vherfus He difcedanc,Se.quicumquc inpropriam locum ten-
 da, eoniunguntur camen in medio, ne, obiettarti fimplex,.
 qnod videtur, duplex apparcar.  lerciaconiugatioefinervo. -
 rarn oculos moventium, qui originem dueunt èbafe medaI» -  js"»iw8f-'
 boblpngatx prope  infondibulum^, deinde. que^enoW in
 mufculosoculorum, vt hi prò noftro arbitrio moveanturs te
 inprardittosmufouros eciam ferantur^^ nervi-alijicefebelIo>
 derivati, qui defecviunti ve oculi moveanturrnotu  quafi na *
turalìì qui patheticusdicitur,^Òquòdiuxca Varfom Pia~  *
drerum^atuan,^^ 
           *&     .  fCimSUS MEDICU& TRACT. I.
           6abculr diverfo modoagicantur, Se prxditti nervi pathetici
 Quirta con-  quartana conftituunt coniugationem.  Deinde fcquicur quin-
  Quiou.    ta» c.ax terna communiter dicitur,-& ocitur ex vcioque Ut**
           reprocubcrancix cingencis medulUra oblongacara, Se (latini
           dividicur in varias fibras non omnino hornogeneas, nam ihg
           funt duriores, Se alic raolliorcs; duriores dcterviunt ad mo-
           tum, molliores ad fenfum, guftaeum videiicee, Se olfattum.flc
           praifercimad raotas naturates oculorum, partiura tacici, na-
           rium, lingua?, atquectiim prxcordiorum, ob quam  ratione
           tantus eft confenfus inter has parces, Se ipfatum motus, ve af-
           sfettus precordiorura demonftrcncuf ftatim in facie, nam ner-
           vi huius quinti paris vnà cum ramo paris fcxti font veluc ra-
           dix  nervi infignis, qui inccrcoftalisdicicur, Se in cor, Se  om-
           nia fere vifecra diffundirur.
 . -                Ec obprxdittorum nervorum confpirationem,  im-
           jnò  vnionem, diverfarum parrium aft'ettionuai tanca eft cog-
           «natio, Se depcndencia, ve obfervatur  inter oculos, nares, Se
           iinguam,* cibus fiquidem olfattu, aut vifo perceptus linguarn
           :movet,Sefalivam clicic, Se fimiliter in magna virium imbe-
           «iHieacc vini minima libacio vires recrear, Se incer  raandu-
           bandura tot mufculi nobisinfeijs fine defacigarione  moven-
           tur. quia pocìus dependenc à ner-d-s cerebelli? qui iuxtà natu-
  ^        ix inttinttum, Se cvi^emiara movenrur, fimilicer que in Ani-
 S^wo*°Q"  H* pafsionibiw, Se ipfarum motibus rifu vg. fiera, gradio, Se
           moerore facies, oculi, immò Se ipfom os, harmoiicè mori-
           Ini* cordis refpondent. Se-xeum par  exhibec ralicem proxi-
           -mè  afsignaeam nervi incetcofialis, Se eius non minima pars,
           tendit ad quofJim mufculos oculi (ibi que abfomicurlad
           *coadiuvandos etiam pachecicos oculorum motus, ob quas ra-
           si ones ocuji maxime oftendtrat pafsiones Animi,  immò,  Se
           «orius corporis integrarla, auc morbofam difpofirioneni,  vt
           iàta diu Hipppcratesprocalic in epidemijs ipquieps, quemaà*
           tnsdum tenti valent, ita & totum corpus.
        ^         Septimù par otirur ex infimo margine proraberanri*
^^Màou     *amkri&,£fos $ue duo. ìupx trupd/-a.Ucr paailiQI/ W M-atl"
                                                              ICS 
    CARVI. SECT. III.DE MOTO tOC'ALI, Se.-   fjf
res defereur,Se eft prascipuumaudit^organura; alter dpriori
qui var ios màcie furcùlos ad fauces,  laryngem, lingùx rrmf-'
culos, labia,3c cxceras oris partes, ob qnam depcndenciam,5c
*originis identicacem. vox audicui tam apcè córrefpondee, Ss
forlàn etiam ob ipfum multi ànaeurà aures mùficàs hàbenri >  "  '  'N*
;Sequicurparottavum,fcu vagum mulcisin ipfà origine conf- '  oéUro, *
 tans ftbris, Se defereur fimul cum pari ineercoftali iu prxcot>
 dia, fedvicrà Vencriculum non ^tranfit, cùm intercoftàlis 4
 quinto pari oriundùs in  infimum vencrèrp, omnes que eius.
 partes longè, late que diftribuaeur, Se prxditti ambo tam in-
 tcrcoftalis, quàm Vagus nervus varios conftituunt plexus, prò
 vt naturanecefritasexigtt.  NonUrnderiique, Se  Dccimum   Nona.
 par fimul cum multis vereebrarum nervis  ad mufculos ferun- Decima par.
 tur prò motibus obeundis volunearijs, quorum prxcipua font
 infirurcenea, Se obhanc racionem hoc loco veluci per tran-
 fennam, fuccinttè que de nervorum copiugariopibus termos
 nera texuimusVfvnde iam adiverriculo in fàam. ...'-.   "'r?3 .
        Reddere integre racionem mufcularis motùs, anima-
 lis ve, non incendimus, quia illud'inericaeum adraodum,diffi- *  .
 -cile queadeo eft, vt maleorum torferic ingenia,ipfa que con?       .^>
 ieceticip varios opfoandi modosj vndè digito fpptem  indi*
 cances  foìùm afferimus, ,kVyillifium, ^enonfom, Boreiùmi
 omnes que fere Modernos Anatomico? de hoepuhtto longè* Aftl-mai,-smo
 elcganrer queperecattaffe, ve cùm vobis  opporcunicas, ocia tus  quidam
 què/eoWterk,ipfos]uftrecis, dum  nos  interim ea folùm, *co««aiónj
 n„w'j  V   i     •  ••     a '  •   ,,■    •       j       mufculorurti
 qua: ad aliqualerp animafis motus incelhgentiara conducunt» £C.
pio rpodplp noftro tradimus. Illud ergo in primis  certum
elt, motum;animalem quàdara mufeutorum conttattione fie-
 ri, Se fimiliter mufcttlpmcoufiicui ex tribus prxfercj.rn parci-
 biufequx vqcancur caput, cauda, Se ventert quod idem eft, aC   J^b*rslb^
principium, medium. Se finis raufcali; quarum parrium prin- <cuitts <eéita*.
fspiudi,  Se finis, five caput, Se cauda frequenter includane
ahquod  os, cui mufculus annettitur, vel proximè, Se impie-
gate, vel mediante membrana, ligamento, vel tendone, Se
iflterhaspajtes, quibus annetti cur mufculus,  femper obfer-
                        Gg                     varar* 
          *H   .:.  - "CURSUS MEDICUS TRACTél.    *
          vacar, quod fixiori iraplantatur mufculi caput, mobìliori au-
          tèra ipfius finis, feu cauda, quemadmodum mufculi, quibus
          movetur extrema manus, caput habent in inferiore pai te fo-
          perioris ofsis brachi), quxfixioreft,Sc caudara in ofsibusma-
 Motus vel  nuum, capi viddicec auc metacarpi* raptus autem, qui me-
k°^uSVYCl  d¥ tp^fcu,is &> veleft tonica*, vd inneyus,fivc ftexivus; to-
      v4   nìcus dicitur, quando pars quafi tenfa  eft, Se in  squilibrio,
          vt quando brachium excendieur, vel exeenfom fervacur; infic
          xus vero dì,quando pars per vnum, auc multos mufculos fi-
          mul concurrentcs ad certara ficus differenriam ftettituc : in
          tonico omnes mufculi membri fimul laborant, ideo que dif-
          ficilior, Se laboriofior eft; flexivas vero faeilis, Se  minùs Ia-
          boriofus, vt quando brachium applicacut ad pctttrs.
                  Etiam illud obfervari debec, quod in  motu  inflexo
          mufculi medium notabiliter dilatatur,  ipte que movetur re-
          tratta caudà verfùs caput;in tonico autem neque ventcr muf-
          culi admodùm inflatur,ncque mufculi corpus admodum bre-
          viatur, nec cauda notabiliter Fecedit verfùs caput, irapedien-
^"ubcViU tmus id raufcalisantagoniftis, qui eodem tempore agunt, Se
tus. '      movenc : his ergo foppoficis, Se quod mufculus, qui ka dici-
          tur proprer firraiitudinem cum Mure exeoriaro,  licere eciam
          lacereus lacinis propter eandem fi mi) itudi nera, nif eft aliud,
          quàm produttiocarneo-cendinora, hoc eft, corpus qaoddam
          pcxcipuèconftansnbtiscarneis, Se rendraibus, velue prxci-
          pais faiconftitutivis, Se necetfarijs ad motum dfciendumj li-
          cèt enim fibrx prima fint quafi ftaraina totius corporis viven-
          tis, ex quibus omnes partes formautar, Se per quas difpergu ri-
          tur, iuxtà  variumtamèn modum, quo  in ipfis partibus exif-
          tuat, modo conftituunc mufculum, modo cunicam, auc mera-
 v r-x nervo bcanarp; fi enim cum tendinibus conrungantur in certam, Se
■ialniafcitio determinatala figuram, lefoltatmufculos, ft  vero fibrx ptt
          tuoicam extcndaotur, ncque in fui generis ptopriam figuri.
           corobinentar, faciuntmembranam, vd vifeera, pleuram vg,
           vcarriculam, veiìcam, interina,& fimilia, quas omnes par*
           tes mufculos, vu!t> vocarì, Dottifsimus iunken,nàc  adhrbità
                                                         dittici c«
  Conftat fi-
feti*- 
 Differentià
aio tu uni.
    cap. vr: sect. nr. de motu locali, scc.  43 *
dilifottiooc, vt mufculos  communiter norainatos appeMec
mufculos formacos, excera! vero  partes fibrofas  mufculi
nonfotmatos.
        Fibra ergo nervea eft genuinum omnis motùs orga-
 num; quare fibra motrix optimè appellatur, à  qua dependec  ù^
 quitibet motus, bac tamèn diftinttione defumpea ex  motùs  ^.
 dìverfitate, motus fiquidem omnis, qui in humano corpofò X^/.
 exerectur, animalis dici debet, quatenus próffriùs eft viventi»
 tenutivi, Sefenfìis beneficio adiuvaeur, (ed nihilorainùs ciati-
 tatisgratià vfus mvaluit, vt mocus dividaear in naturalem, Se
 animatemi naturalis eft,'qui abfque noftrà cognitionè, Se ira»
 perio ex ftacutà naturx lege, Se in membrìs mufculo ' dedita-
 tisperagiiur, Se hunc non vatemus immediate fpfpendere,
 vel elicere, accelerare, vel retariade. cuius nature  font moi
 tus arteriarum, Se periftalcicus  inteliinorum, motus  ventri-
 cuìi,5c exterarum partili!»; alius retinet ncraen animalistao*
 eùs ,Se eft,quific procedente percepeionefenfualì, vel cogni-
 tionè mccl'iettuali,ipfom que,cft,in noftro arbicrio apponere»
 vel omiccere, Se quocumque modo variate, Se talis fit irt
 mufculofis partibusexcepto corde, Se di aph ragni a te, qux nò
 moventurpro arbicrio, licèc cor mufculus fic, Se diaptìrag-
 ma quoad magnani pattern, ideo queprxditta membra à co-
 muni regala exdpiancur, cor que dicicur  mufculus fpecialis
 fui generis, Se hic vlcimus dicitur in  brutis fpontancus, Se in
 feominibus volantarius.
        Traditti  duo motus partim convenìunt, Se partirà
 dìffernntj conveniunt in eò, 'quòd vterquefìt per fibras, Se fi-
 bra: diriguntar à fpiritibus animalibus per nervos diftributis
 in partibus ; differunt taracn in co, quod voluntarius fit me-
 dijsmufculis, Se dependet ab-fpiricibus  à  cerebro  oriUndis,
 naturalis vero, vt fxpe dittam eli, à cerebello : hàc fuppòfica
 diltinrirone, raocusanimalis, feu votuncatius fic vnteà tan-
 tum aciione, feiliect cohtrattione mufculi verfùs fuum capile,
«Jflam contrattionem fequicur pareis annexxraotus, ipfius que
rautatur figura, Se fitiiatio; hanc contraeiipnem faciune tres
                        Gg z                     caufx
Eorum -fcoa-
vcoicotia.
Motus muf-
culi contrac.
Lione ut, &
Ritorno dot 
          U*   --'•  CURSUS MEDICVS TRACT: t.r>.\~*
          caufx, prima eft ipfa inclinatio .l'po«canea^fibra?um ad con*
          trattionem, ad-quam pacaraliter incjinamutomnia rcnfa, .ve
          in chordisexcenfis obfervatur fpontè te contraheptibus.  Sc-
          cunda caufa eft impetus radiofus fpirituum animalium per
          pervos diffufus,quifubftantiam fiorai umatripgeni eas teplcc^
          ipfìar,,5e brevipres reddit, vt in mufculi ventre* quando mo*
          vet, vifo, Se tàttp percipicur;..prsdittus enim influxus fpiri-
          tuum in vnum mufeufomvinde refiftenciam appofiei, qui an-
          tagpnifta yocatur, Se\fic decerminat membrura ad  hanc mo-
          tum pociùs, quàm ad alium;.Se licèc diverfi fine.mocus, imniò^
          ipcct fc conerarij, omnes tamea fin ne abreviatione, mufculi
          ad talem motum deflinati, contrattio que* Se extenfio mem*
          bri, vg. brachi), non fit ab eodem raufculo modo Jaxato, mò»
          io contratto, iedfi extenfio fic ab vno mufculo,, contrattio^
          fitjà.fuo aneagonift^ ;.quando vero fibrx. omnes Jaxx font*
          pullasquernufeufos^agic,tunepars fot naeurali quiete fiftit,-.
          Se dicitur pofita in media figura, qux à  Chirurgis indolcns*
          dicitur, Se magni eft vfùs, yrilis queadeurationem inflamma-
          rionumjvulncrum, Se^maxime fratturarum.          u
              „   Necfofficit nacuralis fibratum inclinarlo, Se fpiri-
          tuum influxus, fod his accedit infoper eercia caufa,, influxus
          fciliccc eppiofior fanguinisarteriofi .in mufculum, qui inve-
influms fan> piensin ventre eius dilato maiorem capacicacem, eopiofiùs in<)
guinis arte- ijfominmnditur, tunc que augetur mufculi^turgefoentia, Se;.
"tadmota* concràttionis vigor, quod idem contingercvin fibrisfparfis,
          proportionaliter coniettari-poteft : pacee igitur, quòd ligatis
 .**»* m\-...; ai-t'e.rijs, incerceptoque fanguinis motu ad  mufculos, mocus.
  ,a '"'"    parcipm,diminuaeur,.Sc tandem omnino cefletjqnamvis au-
          tem communisopinandi modus fit, fpiricus moveremufeu*
          Jos per i olla tionem» ùuprobabilis tamen non eli, qui admitri*
          tura Verheyen trattata 2.  cap. 4. de attione rapfculorura^
          viddicec motum fibraium, Se mufculoruni  pò0-fieri tam pepi
          inflaciopèra, quàm per procrufionem» cuius probabilitas ex
                                                            taira
                                                            hic
                                                          influì
Medi* figu
ra.
innatiopera/quam pei puimuwii^uM tu.UJ j.twwayiuiM
ep nobis magis placet^qpòd validusparriumniotusmop-i
f 
   C AP. Vi 5ECT.Hi: DE^OTUt.OCAEI, 8ec*   z:yj
influxus infiori auc minor eft prò incenfione, aut remiffio-
ne voluntatis.
       Qupmodo autem volancas, Se Anima omnino fpirl-
rMialis fpiricus te vera corporeos raoveot ve cabla phyficà, nof
rtumcaptumoinuino  excedic; ileo  que prxditta  myfteria
indagare nólumus, Se ideo folùm aiTérimas, ve alias  coptefs*
 fumus, commsrcium hoc Anima; cura corpore referri  in io»
 lamordinationem divinam ftatuencera, Se quafi lege fancien-
 tefn,vcquociefcumque Anima  velieparcem movere, fpiricus
 illieo\ cceterisritè difpofitis) ìnvolent in nervos1 , Se raufeur
 Itì'm, medtantequo talis  niotus elici petit. Opportunum  eft
 hoc loco  inquireve, quoraodo ad" locale-m■■macttm acquiri-
 por confuetndò, habitudo, vel faciliras in alìquibus  partibus,   Gonfuemil^
 ve in Artificibus multis innegabile eft , Se etiam in  illis, qui   in'nioru loìi'~
 falcane ad ninnerurrj?  Cuius pcoblemacisdecifio cribus afsig-   J^*0^1*
 naciscaùfis abfolvicur : prima eftfrequens fpiricuum  ffoxas
 pec nervos, per quem quaftabra iuncur parciculx in  illorum>
 intctukijs, Se:potis promincnees, vnde vie ad •■ mute ti Inni r«d^
 duntur magi? patentes,  Se xquales, ac proinde aptiores, ve?
 fpiritùs in eas mn'ori copia, Sexelerirace cranfeant.  Secunia;
 caufa eft, quod continuus impecusfpirirùs, Se finguinis fran*
 gunt,auc falcem inftettunt parriculas rigidiores fitas  fecun-
 dùm Jongitudnem fibrarura earnofarum, qua* aliquomodo  àQ^j^T'
 obftanr iifarum corrugacionibus, Sev. inflexionibus  in angu-
 los, quare ablatoimpedimenco maior eli ad  mocu ai facilitasi
 Ter tri caufa eft, quod per frequencera moeum ofsium  exere*
 mitates, Se etiam ligaraenta accerurtear,  fiunt que magis  la*
 brice, àead motum exinde fadliorcs, contraac  motùs inter-
 mifsio,quae facir, ve niicririxpattes foperflùx.in dittis locis
 agglomerencar, mocara que diffirilem rendane* quibus caufis^
 aliadiungipoceft?nirairura-firraiof partium toniis, Se ad fie-
 xionesmaìoraptitudo: Sefi hx nonfiifficiant ad effettuai pla-
 nècognicum explicandiim.cum iptefit  manifefius, nofttarn
 filfficìec, ve in-alijsinnurneris, ignorantiam palam fateti ; no
 ejiim.omniumx:.ommoda ratiofinveniri, necreddi poteft. *
  SK.                                              E^- 
 Ratio motùs
progrcfsivj»
Jpr 0 fcaujtur.
 2.3 8        CURSUS MEDICUS TRACT. I.
       ' Ex hucufque dittis aliqua affulgct cognitio motùs
 animalis,quatenus fpcttat ad mcmbrorum extenfioncs.flcxio-
 ncs, Se fimiles; fed vltrà requiritur, vt  aliqua circa moriiin
 progrefsìvum  viventis ddibemus, motum nimirum illuni,
 quo totum corpus à loco in locum transfectur : primòconf-
 tat, quod mufculi, quibus hoc negotium maxime abfolvitut,
 funtartuum infcriorum, crurum viddicec, tibiarum, Se  pe*
 dum; id etiam obium eli, vt Ariftoteles obfcrvavir, motum
 progrefsìvum fieri neceflaiiò cum aliqaà flettione, Se direc-
 tionccommicuncur namque, Se connettuneur parces ad mo-
 tum progrcfsivura necdfarix, ve femur cum trunco, crus cu
 femore, cum crurc raius, cara talo calx, hxc cum caefo, cae-
 ras cum digicis; ex quo refulrat,vc fingulx prxdittx partes ar-
 cus fuos inter ambulandum forment, Se deferibanr, Se quceli-
 bet circa aliam, cui annettitur, vcrtacur, ideo tantus eft *p.
 paratus mufculorum flettcntium, Se extendentium, ror ofsiu
 articulacioncs, tot ligamenta, in quorum omnium mocibus
 neceffarium eft punttum quoddam immotum , circa  qaod
 velut centtum pars,quae ftetticur, tranfit de  retto fitu in cur-
 bum, Se qux anteà erat flexa circa idem punttum  movetur,
 Se cum co dirigitur : fimilicer arciculaeio neceflaria di ad fa-
 cilirarem, & commodicatem progrefsionis,pro qua genu fte-
£ticur, Se alix quoque font fìexiones necefiafix ad calcem,
 taeeaearfum, Se digieos, vtfiat aliqua pedis cvolutio.
       Quibus omnibus animai ad progrediendum hoc mo-
 do vritur: antequàm progredì incipùc,  fopponitur ftans, Se
 innitens pedìbus non multimi disianttis, tunc vno pede to-
 tàra coiporismolcm fuftentanteaketura excendic  ad  remo-
 tiorem locum, quod vt cònfequatur, femur pedismoti magis
 movetur antrorfom, quàm retrot fura, tibia prorfus antror-
fùra, Se pcs per pattern fuperiorcra antrorfom, fecundura in-
 feriorem rerrorfùm quafi mota tonico, quo motu acquiritur
 vno pedefocus diftans, ad quem terminatur ipfius mocus; fed
cùm crr.es partes infcrioresfint mobiliores.quàm fuperiores,
«eque mufculornm capita affìxa. firn alicui rei extra corpus,^
                                                inde 
    CAP. VI. SECT. fri. DE MÓTU LOCALI, Sèc* i$9
inde pes ad cranfgrefsionem faciendam elevacus,  non poteft
proprie, Se per te deformai crahi, neque ccrram ateingere, ni-  Ambo pedc»
fi cum teceffu ad locum ancca habituni,  Se cune fine frutto,  rc<ÌUU"nt^
nam nulla fic progrefsio, ideo que ad hanc pcefiriendam vo-  dum.0^'
candì funt in auxilura mufculi alceriuspedis, ve deinde cor-
pus, quod hoc pede quieto foftencabacùc, Se necefìariò incli-
nat antrorfùm, Se deinde fecundus pes, fupec quem  foftcnra-
tur rune corporis molcs, cum tota  foà connexione movea-
 tur;& fic alternato hoc  motu, Se mutuo fobfidio vtriufque
 latctis,Se amborum pedum, fine prxcipicio,  ncque incora-
 modo transfertur corpus à loco in locum, perficittir que mo-
 tus progrefsivus,qui alias ad res non natutalcs fpcttat, vbi de
 info necefìarius occurrcc termo.

              SECTIO mi-

      DE CORPORIS NVTR1TIONE.

       A eft naturalis vrveneium condicio, caduca  viddicct,  Comi'otoI*»
       Se fragilis, ve concinuòeorurn corpora diftoìvancur, St
      difsipcnrur, Se quafi in auras accentata abeant : ideo
  que continua indigene reparatione, ve conterveneur, qua de-         <.*
  fidente nnrccfcunr, Se btedeerincercunt>reparacur aucero          -^
 alimenti ;ifinmptione, prò qua indidit natura ftiraulos, Se in-
 cirrarenta, quibus animai initigecurjamem videlìcetSe fitiraj
 ncque alimenta eo modo, quo affrmpca fune, fogliane iam de*  J^J£h£
 perdìcam poffunt refircire,  fed indigene varijs cranfmueario-  tas.  ... ■
 nibus in corpore pe r peci end is, ve acquirant aptitudinem, Se
 proporcionem, ve dumo convcrcancur in  fplidas corporis
 partes, Se ipfarum fubftantiam; qux commutationes folem-
 niores, Se magis perfpicux font chylificatió, chyli que in fan-  KCquiàtii&
 guìnem corrverfio, hxqae rcparant fobiantivs corporis li-  ipransu.
 qu iias, chy fora videlicét, Se fanguinem;, diylus deinde, Se
 fanguis reponunr, vel augenc partium folidarum fubftantiam
 per converfionem in ipfam, qux nucririo dicitur-; Se baie eft
                                                 finis
 
SBaguificajìe.
          *$©    .   tXTRSUS IvTCDICUSTRACT.l.
          finis attionum omnium, quas nomine naturalium  afsignan4
          tur, adciiiam que omnes ordinantur  attenta individui cor-
          fervatione, Se prajdittx alimentorum mutationcs fune, quas
          communicer dicuntur in corpore viventi cottioncs.
                  Prima eft, qu.t ficin venericulo, Se confiftic in eranf-
(Ctylififatìo.  mutatione alimentorum in novam fubftantiam, qux chylus
          dicicur, qui rudimenra quxdamvitalieatis  obcinec, Se quafi
           prima eiufdem figlila,  Sccunda principalis  cottio,  quam  in
           hepate fièri ftatuebant Antiqui, fanguirlcatio dicitur,  Se eft
          chyli falcem magna ex parce convcifio, quam in corde ieera-
           tà circulacione,.Se in vafis fanguìneis fieri, alibi diximus, Se
           fanguinis huius communiter ditti ( nam chylus fanguini có«
           mixtuschyli noracnclarurara omnino amittit)  in patres foli-
          das convcrtio nutritio dicitar, Se tcrtia perfettior,-Srpridpa-
          lior concottio; hxc que converfio  eft finis, propter quem
          continnò mìttitur fanguis à corde per arterias in vniverfum
          corpus? qui finis folus nomefi, fed ipfi coniungitur alius, ni-
           mirum,  vt deferantur ad membra fimul fpiritùs vitale?,  ex
           quibus refoltat tertfos,^ neceffarius.erTettus, nimirum quod
           partes debito calore afficiantur.
                  Fradicia vero nutritio tripJiciter confiderarar. iurta'
          tjùàs coufiderariones tripliciter etiam nominatur,  nimirum
           nutritio, augmentatio, Se accrctio : quando folùm  reparatuc
           fubftantià, qux deperditur, letiuetur  nomen generate, Se di-
           citur nutritio; quando vero reponicur plus materix, quàm
           àih;-uà erat,dicitar aagmencatio,vcl accrerio; augmcTititio,
           e:.aapdo partes nucriexaugencur, Se totum corpus  fecundùm
           braues foas diménfiones, prefertim circa longitudine™; quà-
           do vero augmentum eft circa latitudincm , Se profonditatera
           tantum, tane dicitur propriùsacctetio : omnes c:.mep dittae
           mutarioaesfolùm diftinguritur penes connotatum, Se fecun-
           dùmr'magis» & minùs; ita» vt nutritio fit fimpHciter alterius
           fubftantix in prepriam converfio; accrerio acquifitio maio-
           ris'partis fobftantix ìuxta diménfiones laticudinis,  Se profun-
           ditaris* aiigraentatio vero nnioris fubftantix  acceffos iuxtà
                                                           dimeh>
©aitikàn «ti
fKibcatia.
Sola xuitEÌ-
'Asciti**.-
i&agmenta.- 
       CAP. VI. SECT, UH. DE CORPORIS, Séc    24 i
 dìmenfionem tòngitudinis : non ergo motus diftìnttus datur
 ad quantitatcra, Se ad fubftantiam, fed mutatio eft per te  ad
 fobltantiara xqualem,aut  maiorem .
        Quoufque duravit opinio quatuor humorum in maf-
 ia fanguinis attu, Se formaliter exiftentitim inter te  maxime
 dirTcrentium, creditum foie, partes ìuxta proprix fobftantie,
 diverfitatem alio, Se alio humore fibi  conformi, Se  propor-
 tionato nutriti, ita, ve alix diccrencur patecs fangninex, alicj
 tnelancholicz, biliofx alix, auc picuitofx, qux  conformibus.
 Se correfpondencibuscemperiebus donacx crédebantur, vg.
 fanguinexcalidae, Se humida:$ mdancholicx frigidaì Se fieex,
 biliofx calida:, Se ficcae; Se phlegmacice frigidx, Se huraidx.ac
 fi pars nueriri non pofsic, nifi ex fucco.eiufdem nacurx,  Se
 temperici : cùm vero nos in trattatu de humoribus  prasdic-
 tum qùaternionera extitòfom  habeamus, folùm que admitea-   Bìverfaer
 mus fanguinem, dfoerfom  quidem in diverfis fubiettis,  non codcm  nii"
    xi»  r j- i n  •       r-              '          tnuntur.
 tamen ex diveths fubftantijs coalefcentcm, confequenter ta-
 lem modani nutritionis non admìttimus;vd ex co duntaxat,
 quòd plantxdivcrfx omnino naturx in  eodem Sol^ eodem
 terrar fucco, faltem quoad  fenfum,nutriri, Se vegetari pofiutj
 immò, quod plus eft, diverfi diverfarum arborum forculi ei-
 dem arbori inferri eodem fucco, Se per candera radice cranf-
 miffo nucriuntur, Se foeliciccr  crefeunt.
        Tali ergo nutrimcnci  diverficace prorfus exclufà de-
 fumpea ab humorum variceace, membra omnia  ex  fanguine
 folo Puericnencum  accipcrc, exiftimarunc multi, cum propter
 huius parriculas  confticucivas inccr te  admodùm differcnces,   Quxftfo.
 eum eciam propcer varias alccraeiones, Se mucacioncs obve-
 mcntes fanguìni, ipfom que ita iramutances, ve ipte preberet
 maccriam aptarri, Se próporcioriacam prò divcrfirum  partium
 nutritione; immò etiam apud  Antiquos  fententiarum obfer-
 vatur diveifitas etiam rctentà  exifteneia quacuor fubftaocia-
 tum in fioguine, alijs afierentibus, folùm fanguinem  nutrire
propter fui nacuram temperatami oteofam, Se m.ulcebrcpi.rc-
%uos vero humores omnino efie ad nutriendum  irmtilcsi
                        Hh                     dicen- 
Nutrimur
fintili.
ftatio nutrì-
tionis expli-
eatur.

An fpcrmati
ca ex rore.
141        CURSUSMECICUS TRACT. I.
dicèncibas alijs, fingulos humores fo folis fingulas partes Cibi
congcnercs nutrire, ex co quòd vnoraquodque  nutriatur ex
co,ex quo generatur, Se fiorile fibi cftj alijs vero quafi media
via infiltentìbus, Se vtrique opinandiroodo aliquid tribuen-
tibus, opinancibus que, queralibec humorem cognacam fibi
parcem nuerire, fed cura fanguine, ipfi que comraixcuui, ita,
vt fanguis folus fanguincas partes nucriac, exteri vero humo-
res fanguìni vnici reliquas : in quo opinandi modo Se Calva-
 tur fanguinis prxftancia, Se neccfsicas ad nutrieionem, Se  fi-
 militer cognatio, Se fimilitudo inter fuccum nutrientem, Se
 nutritam partem : nec defoere, quiqaamlibet pattern ex om-
 nibus humoribus fimul nutriti, conccndcbanr ob pixeonccp-
 tara paris cuiufque divetfitatem refoleantem  ex  exiftentià
 quatuor communiumeleracntorum in ipfà; fed liis in gratia
 tantum Tyronum adduttis nutrieionis  materiam, Se  modum
 pcnicùs introfpiciamus.
         Cam manifeftaficpareiumhamani corporis diverfa
 noeabititcr nacura, alix namque fune parces fpermaticx, alix
 vero carnofx, Se fanguis liquor fit homogencus,ipfe à multis
 ìnfufficiens iudicatus eft prò tam diverfis partibus nutricndis,
 ideo que foccos alios prò  nutricione requiri, conftantcr af-
 feruerunc; non ramen omnes eundem fuccum afsignanc prò
 ditto miniftetio, fedalij fuccum qucmdam albicantem rorU
 dura per nervos venientem ad fperraaeicarura parcium nani-
 tionem allexerunr, vrGhiTònius in anatomia hepatis cap^^.
  VVillifìus de anaconda ncrvor, Se cerebricap. zo. Entius in
 Apologià prò circulacionc fanguinis contra  PariiTanunuqua
 opinionem prò viribus refoearant Barrholinus in fpicilegio
 ad vafa lymphatiea t. cap. 5. Scenno de glandulìs oris,-Se, ele-
 gante! Deulsingins exerciracione de fanguinis  vfa, Se multi
 alij : Se ex Ueceribus Sapp. Ludovicus  Mercacus  in  trattatu
 de Kumoribus enixè probac, parces fangaine, Se fero ( quod
 Hipp. in lib. de glandulìs fanguinem.album, vd  aquam* fan-
 guinis vocat ).- nutriri; vltiraò que Bilfins rorem,. quem ipfe
 primus in corpore invenic,  vafa que rotifera ad nei voram
 nutfirionera maxime defeivke, conicndir.              Ec 
     C At\ VI. SECT. UH. DE CORPORIS, Sce      H%
       Et vt in hàc diverfitate probabilius cligaiUUS, confi-
derandus eft communis fanguinis ftatus iuxtà ca, que; fuprà
diximus, nimirum, quòd  chylus in axillari vena languini
infondicur, ipfi que commifeeeur, Se ex rune fufpirari debe-
mus incipere in fanguinem murari, vel propriùs ad hanc mu-
tarionem iifponi; qua; licèc principalitcr fìae in corde, cifica-
ciùs que, non camen vnico cranficu per ipfom,fed fenfim mu-
tacur, Se non omnino fecundùm cocum, fed femper confide-
rari debec, fanguinem in proprijs fuis vafis non effe chyli ex-   Natrìtìo ex
perrcm, nifi forfan in  longifsirais inedijs,  licèc nomen fan-  ^AfQ\a"* *
guinis obcineat,fed quod defertur ad omnes corporis partes,
Se concinuam peragit circulationem, conftac chylo,  Se fan-
gaine, Se amba: fubftantix deferviune prò corporis nutritio*
ne, alba videlicét, Se re vera chylofa ad nutritionem partium
albarum, que fperraaticxdicuntur; fanguis vero ad nucricio-
nem partium rubrarum,qux carnofe dicuntur: prò cuius ple-
nioci incclligencià aniraadverci debec, chylum contìnua fan-
guinis atteracione,teu termcntatione,atque etiara motu mul-
tum attcnuari, converti que partim in fanguinem, partim in
ipfius ferum, quod non eli omnino aqueum, fed pingue, ma-
nifefte quealbefcens, Se quod igni appofitum in gelatinofam
fobftantiam  facefsic maxime idoncam,*ve parcibus agglutìnc-
tur, Se ipfas nueriar; non eamen ob hoc pucandum eft, chy-
lum antequam fanguìni commifecatur, cum ipfo  que circu»  Ckylusfolus
tecur, Se fermentetur, elfo materiam proximèaptam ad par-  inei,tus  ad
tram nutritionem; nam  apticudinem prxdittam acquìiic ex
confortio fanguinis, Se intima  cum ipfo vnionc, ob  quam
quafi vitali  induicut  charattere, icà, vt appellari pofsit vel
chylus magis cottus, vel fanguis crudior, de quo vere intclii-
 gi debet, quod Antiqnicus dicebatur de pituita, effe nimirù
fanguinem femicottum,  qui tempore indigencia: in fanguine
convertitur, quod nullo negante contingic in chylo.
        Duplex ergo prxdittura nutrimentum, chylum  vi-
delicét fero  fanguinis immerfum, Se ipfom fanguinem mul-    s^<l«ur,
ta;  non  fpernendx raciones probant, Prima ex communi  trirc."m BW~
                        Hh z                  axioma- 
         244        CURSUS MEDICUS T.RACT. 1.
         axiom.ue ex his t.utrimur, ex quibus conft.;mus\ conftamus fi-
         quidem fucco chylofo, Se fanguinco, ex ir-fià namque femen
         coalelcit, ve trattances de ipfo fuo loco diximus ; immo ex
         prima Pulii ex  avo formacione conftac, ex albumine fieri
         prima fihraenta, Se quafi ftamina, quibus adhxrens fanguis
         carnea vifeeraditta for»at :  duplex ergo  confequenter ali-
         mentum rcquiritur ad predittarum partfom conlervationcm,
         album, quod elt chylus , prò fpermacicis, Se  nerveis; Se ru-
         brum, quod eft fanguis, pio fanguinds reparandis  partibus.
         Secundaex eò, quòd iam infinuaviraas, ferum à  fanguine
         feparatum repofitum in vafculo, Se leni applicatum igni con-
         crefeie in gdatìnam albam fimilera albuminibus ovorum, Se
         partibus fpermacicis > qux fimilitudo innuìt, chylum com fe-
         ro delatumnncricionis aptifsimamelTc  materiam: quod au-
         tem fcium replctum chylo exiftat, foadetur facile ex eo,quod
         fi in homine palio miccacur fanguis cà horà, qua chylus fan-
         guini iam debet efie coramixtas, obtervatnr fetura candidius,
         crafsius, Se manifefte chylum  redolens ex reccntèr affulTo-
         chylo ipfi fanguìni,.quorum commune vehicultim eft forum,,
         cruoris videlicét, Se chyli : fimiliter que experitur, quod ani-
         malia iuniora maxittiè abundant fero hoc  latteo, vt pore in
         quibus maior adeft nutritionis necefsitas, quàm in vecuftis ::
         nec folùm chylus prò muririone detetvir, fed canta eft eius.
         necefsiras, ve etiam fi fanguis, Se forum in  colore  adhuc in
         {ufficienti copia repcriantur, fi  chylus deficiat, maxima ex
         parte ceffat nucricio, ve vidcre dt in longà inedia  per quam.
         fanguine adhuc remanente corpus execnuacur, ocuii conci-
         dunr, omnes que parces manifefte marcefeunc.
                Tenia probatio defumitur ex eo,  qaod vbi fanguiy
         nis fermentatio eft remìfsior, Se  chyli tardior mutatio in fan-
         «foinem, ibi copiofior eft n neri tip, ideo, que phlegmatici, Se
Sanguinei  fonguinei crefsiores, Se corpptepriores fontiditti  vero elio-,
a^iorcs.    iCIìci, quorum fanguis eft acrior, Se faifior, iccm que mclan-
         cholici, quorum fanguis eft fpifsior, Se acidior, fune gracilcs„
         & vtpluiimutn  parvi; eandcra ,ob canfora vita fcden caria ad
                                                          craf- 
      CAP..VI.SECT/inLDfi:COr\tvC^K;8cc. .  *4Ì
crafsiricm confetti nam per quiete» minor eft ietmcUtacio,
Se lenti converfio chyli in fanguinem.  Quarta tetto defu-   ^.^
micur exeo>qaod experitur in vulneribus articuiorura, Se
partium nctvofarura, cune enim ftillac liquor quidam aqueus,
qui Sinovia dicitur, Se fi fluxus cius fit  magnus, membra ex-
tenuantur; quod fignurp eft, prxdittam fubftantiam efie  il la-
rum partium nucriméntùra;Sc in fratturis ofsfora  cailns ad?
 nalcicur , qui fubftanria fimilis eli pocius chylo,quàm fangui-
 ni. Quintum quod maxime fuffragari  videtur propofitc opi-
 nioni, eli inepritudo fanguinis, vt convcrratur in  Irqu-orern
 eandidurr. prò nucriendisfpermatiris'pàrribns;  cùm alias ab
 albedine  tranfeat in  ruborem, cum convettiturà chylo in
 fanguinem; frufiranea enim  efict, Se otiofa mutatio albi in
 1 ubi um, ve iterum à rubro retrogrederctur in album :- quibus
 accedic, quod femper in fanguine repeiiuntur filamenti al-
 ba, cux communiter  fanguinis  fibras  dicuntur,  Se, maxime
 abundit in ipfo fubftantià quadam plus, minus fibrofa, qux
 iterata Uvatione rtibecinem prorfus dcpoiìit, Se alba confpi-
 citur, qusEQue prò pituita vulgarirct obtruditur. Sexta, Se
 vltima confitmatio defumitiir ex co, quod corpora manifef-
 te emaciancur per omnia ea, qux ferofam fobftanriam  chylo
 temper rderrarn evacuane, difsipanr, Se abfomunc, ve fune fu-
 dorifora,  diuretica, f.ilivacòrfa, magna exercitri, Se fimiiiij ex
 quoeveneu clarèconlhe, in chylo, Se  fero fanguinis maxi-
 mam pattern materix nucritfx deperdi.
        Modus aucera, quo nutritio in pmibus fic, eft hic.
 K'IifTus fanguis per arcerias muores, deinde ad minorcs, Se  Modus,, cju**
 capillares, à quibus cxfodae,expargicur in ipfamparciura fubf-
 tantiam,  cuius poris  infinuaeur modo pars eìus  rubra, mo-
 do chylofa  pars  iuxtà proporrionem  pareis  nutriendx, ibi
 que  detinerur fob forma mini.marum guctularum, qux nop
 inepee rw dicuntur, tunc que mora  quidam, partium oue
 calore talis res incrafifacur, adherec que ipfiuspartis  nutrié-
 dx porulis,  tunc que etiam  rette cxplicacui net gluten, Se
 poft prxdittam adhefioneraconverricur in ipfam partis fobf-
                                                    ratv-
 Quse ferum
 abfumunt»
corpus ema-
ciane.
Et nutritio*
Rosi
Glutea*
v. 
          ±4*        CURSUS MEDICUS TRACT. t.
          tantiam vi acidi cuiufdam volatilis partibus  proprij  infirix-
          rnentalirer. radicaliter vero, Se principaliter ab ipfà partis
          forma, qux nata eft vitali modo, per intùs fumptioncm vide*
Cambium.   licer, Se per qucmdam motum ab interno, tale alimentum fo
          propriarn fubftantiam con vertere, ita, vt quod priùs crat ali.
Nutritio ab  mentum, fit iam fubftantià partis, in qua refidcat vis ad viti,
«cido pams.  jCSj animales que operationes exercendas : ex quibus  omni-
          bus hucufque traditis conftat, conftitutio individui, quomo.
          do que in te ipfo te habeac, fuas que ad propriarn  conferva-
          tionem, Se officia exerceae operationes; folùm ergo  reftat,
          ?r aliqua circa fpeciem explicemus. Quare fic.

                  SECTIO  VLTIMA-

                DE HOMINIS  GENERÀTIONE.

               ^UM omnium fpecicrura.pracfereim viventium, indi-
                vidua feiiinx cotrnptìoni obnoxia paucx fine duratio-
               'nis, placuit fummo rerum Conditori, ve individua no-
          va in quàlibetfpccic eiufdem conditionis, Se naturx loco co-
          rum, qux deficìunt, fubfìituerentur; que de novo non crean-
          tur, fed alia individua ab alijs pioducuntur, Se generantur,
          qux generatio fpeciei propagatìo vocatur, qux requiric fe-
 faga«.pr°  x^s difparitarem, Se mafculi, foeminx que coniunttionem, in
          qua pio fcecundo amplexu neceffarium eft, vt vterquc pa«és
          aliquid prxftct, femen videlicét ptopiium, naia fine ipfo ve-
 rterne Ta- ra ratio, in qua confiftit paternitas viri, Se matetnicas formi-
 re™ rii^mi TX difficulter fobfifteret. Generatio ergo hominis fit  in vte-
r 'A ' ■    ro materno, qui retteafsimilatur agro, in quo femina recon-
          duntur, vt plantx, arborcs quefulltitent,Sc  nafeantur;  qua-
 c»mws.DaX  propter vtcrusà pluribus naturx campus appellarur ob  prx-
          dittam firailitudincm : di etite quxlibct fpeciei propagano
          oecuiturn naturx myfteriura, in quo enodando Authorcs ad-
          picdum infudarunc, fed non dum  in aprictim deducete va-
          luerunt; ideo protcr  negorij  dilficultatcm varios, prolixos
                                                          que
G 
     CAP. VI. SECT. VLT. DE HOMINIS, Se,     *4?
qiie de hominis generàtione concinnarunc trattati» millere-
tertos quxitionibus, quarumfolutiopociùs fpeculationem, Se
cutioGutem non reptehendendam eonccrnunt, quàm vtili*  ^atur* Buy^
tatem afterunt, quàm ob canfam nos à longà circa hoc' pun'c-  «"«un.
tum trattatione abltinentes ea folùm, qux turpe effec ignora-
re in mediana protererous.
        Innegabile eli, verumque  parentem  femen fourn
 pra:ftare,vcex vttiufqae combinatione novum individuam
 generetut, quod eiufdem fere effe naturx, femper  ereditare
 foie, Se ex ipfius commixtione aptum refulrare femen prò ge-
 neràtione, non tamen alcerutrura ex te fofficere, ncque enim
 pocefl Foemina fola fine Mare concipcre»nequc Mas fin» Foe-
 minà  generare, five Mari actribuacur efficiencia, Se Focmina
 materia, five tam Mafcuius, quàm Mulier prxftec Se maceria,
 & efficienciam : hoc ica abfque controversa ab omnibus ad-
 mitcebacur, vfque dura Reccnciorum dihgenria invenic no-  _   .
 vom generaeioais mocram, nimirum in roemints no tepenri  feroeu9vm*
 femen fiuidura,quod ad gcnerationera conferac, ted  ova,kì*
 ve in ipfis fere à gcnerationis principi^ ovarìura  reperiatur
 mulcisovis rcfertum, ex quorum fingulis lingula  individua
 gencrcncur: vnde iam antiqua differentià Fceminarù in vivi"   Yxn?xti*
 paras, Se oviparas, alio, Se quidem novo modo explieatur,
 antiquitùs quidem vivipara animalia dicebaneur, qua: fcecurn
 perfèttum excludebanc ex temine vtriufquc parenefs genera-
 iwnv, ovipara autem, qux non foeeum, ted ovtim foecundam,
 aptum que, vt ex ipfogenerarcene pulfos, dicebaneur :  nunc   °vl***aS
 autem cùm animalia omnia ex ovo producaocur, inde Foeni-
 nx omnes ovipara dici pofiunr, vndè diverfitas folùm rema-
 net Inter viviparas^Se oviparas in eo,qaod vivipare; in natara-  in qaódìSj*
 li, Se mataro parta non ovura, tei factum ex ovo in vtero  iaJM*
 perfcttiunenitantur, ovipare vecòovura ad iuftara magnicu-
 dinem deduttum, Se quaft maeuram e*cfad rat : primum ob-
 fer vacar in homine, Se cxteris «nimalibus cerreftribus perfec-
 tis? fecundùm vero gcneralicer in avibus; Se i n his  medio in*
 cubacu.  Se blando calore  ova ipfa in perfetta viventìa ter-
 puntar..                                          q^ 
           *4*        CURSUS  MEpICUS.TRACT.I.
                 Quxopinio Autopfià per mille experimcnta confir-
Tcftei ma.  mata ita hoc fxculo invafoit,' vt ab omnibus mclioris notx
licbrci or*-  Authoribus amptexetur, firmitcrtcncntibus, teftcs mulicbres
           nihil aliud effe, nifi ©varia, five quorum congcriera maxime
           funilemei, qux  in  avium .ovarijs reperitur,.quod  iam diu
           Hippocratem cognovifie, Authores allegant, protuliffe que
           in libro de natura pueri, genituram in mulieris vtero in pel-
           liculà contincri,  licèt re vera confict ex ipfà  Hippocrar is  li-
           terà, femen, auc  genituram non concincri in pclliculà,  fed
           ipfam de novo acquiterc,Se ppftquam acquifivie, ovo crudo
           teftà durìori,  execrnà que àblatà, interna, molliori que re-
           manente firnitem evadete:  fed quidqaid fic  de Hippocracis
           authoritate allegata ( nam hoc ad rei vcricacem non  mulcum
           conducic ) fides roc Auchorìbus, Se experimentis deneganda
           non eft : foppoùto ergo, muliebre,femmovum effe, ex ipfo
           que animalia omnia, Se ipfom hominem exovogcnerari,hoc
           modo ad explicandam generacionem procedura.
Moduscon-         Ova in Mulictibus font qaafi  veficul^  inter te dif-
cepuonis.    tìnttx, Se propria circunfcriptione gaudentes; repcriaptur in
           pucllisetiam nuper natis milij gtanulis mole fimiles,qux foc-
          ceffu temporis maiores fiunt, Se obtervantur  tempore pubcr«
           tacis, in quo matura: iam fune, Se nullo alio indigene prò foe-
          tus formationc, nifi fcecandacione à temine virili, qua acce-
           dente concepcio fic, non quidem dclatà virtucc ioecundante
           (ve aliquì volunc  ) veiut auraquàdàrp ad mulicbres teftcs, li-
           ve ovarium : nam hic modus prxtcr alias difficuleates non
           contcranendas,illam patitur arduara,cur nimirum prxditta
           aura feminalis ad ovarium accedens  non foecundet omnia,
ìtì* urne?*"  vel faltem multa ova, vt expericntia conftat,  nam frequenter
           conceptus,Separruscftfingularis: lationi ergo confotmius
           eft, ova fub coitùs  ardotc per fallopianas tubar ad vrerum
           deterri, Se ibi à mafculino temine,  Se ibi contentis fpiricibus
l"fcn»ne(lu  foecundari : in temine enim Anriquis omnibus confìcentibus
ti" U      duplex repcritur fubftaneia, fpirituofa viddicct, Se crafta.qua'
           rum fpiricuQfapelliculara. ovi muliebris penecrat, ibi que Ari-
                                                          ritibus 
      C AV. VI. SECT. VLT. DE HOMINIS, Sec.    14 j
 ritibus inovocontcntis aflociatur,  Se ambo ovi materiam'
 agitane, Se in Embryonem formane : nam hoc ita ftatuto faf-
 ficicntet falvatur, hominem generare per proprix fobftancix
 communicationem, Se etiam datur  fuffìcicns fandamentum
 ad fìmilitudinem,qux communiter incercedic ineer ParentcS,
 Se Filios, non folum in lineamenti^ execrnis, ted in multis
 alijs, qux capeum humanum videntur foperare.
         Neque obtiac frequens obtervatio, Se ipfarum feemn
 narum confefsio de temine ab ipfis effufo, talis enim materia
 vetum femen non eft, fed lympha quadam ex gianduii? eia-
 culata fotte ad confiliandam voluptatem; nam  fi verum  fe-
 men effee, nonefi'undcrctur in tam magna copia, vt folec, fi-
 ne notabili virium iattura, neque in congreflu Iterili, fed  fo-
 lùm foecundo : eft ergo folùm lympha glandularum vteri, Se
 eius cervicis ad voiupearera, vt diximus, promovendam, Se ad
 vias laxandas prò faciliori virilis feminis admifsione.  Maf-
 culcum ergo femen in  tefticulis  generari, ex eo  manifefte
 eonftat, quod Matcs omnes foccundi tefticulis inftrudii fint,
 quibus abfdfsis, vel  notabiliter lacerati*  fieriles redduntur;
 atque etiam in viris non fòlum femen  emittitur, fed etiam
 liquor quidam lyrapharicus ad vofoptatem augendam, Se  la-
 xandas vias prò feminis eiaculatione.
        Ovo igitur in vteroà temine  virili foecundato ,
 jpfumpcnetraneibustenuioribnsfoi,Se fpiricuofis pareiculis
 ftatim inchoatur Embryonis formacio, in quo incipit mocus,
 & quafi quidam fobfolcus in punttofalicnce,  Se  ftatim appa-
 ine ahqUa fiiamcma rubicunda,queinducune conictturam
 cordis primo formati, Se palpitantis, Se fanguinis, five liquo-
 ris vitalis, qux non incongrue fufpicari poffanr parces prina-
 ine*; & poft breve tempori*  intcrvalfom emergunt quafi
 bullulx quatuor, cerebri videlicét, cerebelli,* oculorum ru-
 dimenta, cam fubftantià qtràdam,  qux adinftar carinxprxfe-
Zr7nT°cuU mcm* ^inalisttota autem illa fubftantià  fi.
wo/a dt, fibre ramen fine carnis  manifefio  acceflu perma-
nette, Se nervex dicuntur, five fpermatices ali* vero veiut
                         11                       cor-
 Similituddì
fi I io rum a<l
Pareates.
Nò eftundi-
tur d Formi-
nis  Verum
femen.
Ova foecun-
dantur ab fpf
ritu feminis
virilis.
Rudtmenta,'
& prima par-
tium iUnuna 
Nucrimentu
fcuibryojais.
Membrana:
fcctum incili
dente s.
TRES.
150       CURSUS MEDICUS TRACT. I.
coagulato fanguine obducantur, Se fiunt catnex : conceprus
autem hic, licèt in propria maceria formari,  incipere po/sic,
vetemen aageaCLU nova maceria , Se nucrimeneo egee, quod
non aliunde mutuati poteft, nifi ex materno vtero? in quo
quafi radices figit, vt per ipfas numaturj annettitur  ergo fee-
tas vtcro media quàdam mole carnea, placenta ditta, per qua
foetus vtero ficmicer alligaeurpec vafa vmbilicalia,in que qua-
fi cranfcolatura nacriraentam àMaere fuppedicatum. deriva-
tur in fcetumjquod nucriracntum chylofa fobftancia eft, five
lattea ( foetus fiquidem latte nutritur ) quod ad ipfom per*
tranfit modo per vmbilicaliavafa, modo per tunicas  amnionr
Se^rà»,.quxfapttegaraenta, roembranx quecontincntes
foecum, in quibas maxima copia adeft focci chylofi,  fivelac-
tei, quera. foccus iamgrandior fattus per os fagfr, in  proprio
vencricuìochyliftcat, Se deinde nccefiarijs pfeeedentibus aU
tcracionibus ipfo nutricur..
        Membranx focttira cingences, modo dux afsìgnan*
tur, modo tresfranca eft variceas eciam in rebus fenfoi fobiec--
tis) due ab omaibus admìftx fané amnìon, Se choriow. ammoni
eft interna» Se ten\VJOt,chorioxk extcrior, Se  crafsior tdeira
manifefte vafis fanguiferisj.qux camen dux tunicx, licèt pri-
mis gefiarionis menfibus, diverfx appateanr, ftlccdìa vere*
cemporis agglucinatx vnicara videntuc tunicam confticucre*
quibusà pluribus ccrtiaadditur allantoides nominata, in qua
denonaear per vrachutn vrina foecus, ibi  que aflervetur vfque
ad cempus parrùs. Concineri vero in amnio, Se eborio fiacca
nmritium,excreracnricium veto in aUantoide, prxcer Aucho-
lumdiligencesobtervationes  probare videcur magna copia.
huraiditatnra, qux inftanriparcuàfoeminiseiìcicur, non fa-
né inutiliter, nam defervit ad.laxandas, Se humettandas veeri
vias, vtdilatentur prò fcetùscxclufione, immò. etiamtempo-
rc ^eftationis multis foeminisaqiix erumpunt, alijs finenoxà,.
alijs fubtequto aborre; cuius diverfi eventùs caufa coniettari
poceft diverfitas  materix, qua; finiti nani fi fit ea, qux conti-
petur in allmioide*. eft que foctùs exctemeptum,. fipe noxà
                                                  eva- 
      CAP. VI. SECT. VLT. DE HOMINIS, Sic.    15Y
evacuali poteft; fi vero fic ca, qux coneineeur in arnnh , Se
thorio vrilis ad foetura nutritioncra, inftantem abortum por-
tendit.
       • Hoc loco qu$ri folet, an omnes partes foetus fimul
formentur, an vna poft aliam prxfcccim earum, qax prìncipes
appellati folcnc, hinc, inde varijs adduttis rationibus,-quas
omieto, nam copìofifsime reperiuntur apud Scripcores ; Se
 brevicer dico, quod omnium  partfom rudimenea in temine
 fune, five in ovo muliebri, Se  omnes eodem tempore forma-
 ri incìpiunti non camen omnes fimul manifeftaneur, ted qui-
 dam fùccefsioncj ira, vt primo appareatcor, deinde cerebru
 cum fibrarum ftaminibus, Se poftea cxtcrx; in  quo dubio
. vnufquifque in fuo tenfo abundet.
        Óiftìcilc etiam eft ftatuerc, an foetus in vtero Mattis
 refpiret, etiam fi vivat, namindifpenfabiJis ncccfsitas refpira-
 tionis folùm intelligicur in viventibus extra maternum vee-
 tum confticucis : ideo cum Reccncioribus  aftcrendum nobis
 ett,foecumin vteto nullatenus refpirare, vt late expenditur,
 Se probatar fere ab omnibus Modcrnis, Se  prxfertim à Ver.
 heyen trattatu de Concepitone hominis, cuius opinionis
 etiam font lunkcnin inftitutionibus Medicis, Ammannus de
 correttionc Medicarum infirturioraini, Zipxus in Medicina
 reforraatà, Ettmullcrus, Se fetè omnes; nos tamen  brevitati
 iiudentcs prxcipuas in huius opinionis probationem tantum
adducemus rationes.  Prima defuraitar ex phyficà impofsibi-
litaiie accefiùs àèris ad foetura, hic enim non folùm vtero, ted
duabus ad minùs membranis  vndique  circumcluditur, qux
 necefiariò impedite debent àèris ingceffura; neque afsignabi-
 tes fune vix, per quas àèr à Marre infpiratus deteratur folus
 ad  foecùsos, laryogem, Se pulmoncs, quod nccefiarfomeft ad
 tefpirationem; neque fimiliter adfunt vix,  perquas àèrà foetu
in expiratione  expelletetur. Secunda, Se eft pmmx confirma-
tio, ex eo depromitnr, quod imracrfus eft, Se quafi nacans  in
liquore nucricio concento in membranis ammo. Se e borio,  Se
qui fobmcrfus in  aqueis eft, infpirace non poteft, ideo que
                         Il z                     ani-
Quatfio.
Partcsomnej
fimul ,foci-
piufit forma-
ti.
Vxtvsin ta-
ro h rcf£*ric
tfoobatur i*
Secundò»
%■ 
Tcrtìò.
Quanto.
Parva ferme-
ratio "iaqoui-
jbis  ia fcttu
fufficit.
Acri Matre
fot|ui cómu-
ucatur.
Per qu* Va-
ia*
15*       CURSUS MEDICUS TRACT. t.
animalia in aquìs furfocantur. Tcrtia accipitar ex cognito
experimento pulmonum,fiergo hi eximantur a fostu mortuo
in vteto, in aquà fubmergunturi fi vero è foetu, qui vivus ex
vteto prodit, in aquà fopernatant» non alia ratione, nifi quia
pulraonesfeetùs mortui extra  vterum aliquando fuere acre
espleti, eius veto, qui mortuus fuit anteqoàm nafeeretur, nù-
quam ab aere fuerunt attatti, ex quo refultat fobracifio, vel
lupcrnatantia pulmopum  in aquìs.  Quatta ratio rcfultat ex
divetfo modo  circulationis fanguinis, qux fic in foetu inttà
vterum, Se in puero iam in Iucem edito : in foetu namque n5
defertur totus fanguis à corde per pulmones, ted  parva  eius
portici poftquara  vero natus eft, totus fanguis per pulmones
tranfìc, Se fic prò eius mocu refpiratio  eft admodùm  nccef-
faria.
        Ncque in foetu datur  necefsitas rcfpirationis  : nam
hxc defervit prò nova fanguinis fermcntationc in pulmoni-
bus, qux in foetu adhuc neccfTarìa non  eft, tum  proptet de-
fettum tranfitùs fanguinis per pulmones, tum proptet  caren-
tiam copiofarum  foliginura, qux paucx, Se tcncs admodùm
> io foetu funt, Se fic non vtget carum expurgarioj neque tanta
:>àcris,copia pto fubftentandà fanguinis ferracntatione requiri*
tur»non tamen ob hoc cxclndcnda omnino efì  àèris  aliqua
necefsitas in foetu, fed  hxc fuppletur aere a Matre fimul cum
alimento communicato, medio quo ncceffarix operarioncs
in foetu fiunc, ad quas àèr requiricut; verùm qaia  ad prxdic-
tas operationes, Se  nccefsitates  feetùs in vtero non videtut
fuffiriens àèr,  qui cum  materno alimento ferrur tara  quia
 paucus, quàm  quia admodùm inrerruptus, ideoelegans,  Se
 opporcunuseft modus exeogieatus à prxcitaco Vechcycn, ni-
 mirum quod per placentam vterinam vtero pariter, Se foetui
: communem, Se annexam materia nitro aèrea à Marre foepw
 communicctur medianribus vafis vmbilicalibus, per que, di-
 xit Hrppocratcs lib. ciraeo de natura foetus, genituram primo
 in te ipfam fpiritum trahere, Se foras emmittere,  ideo que
optimè afteritDottor  Maiou,placcntamy:erinam non iecu/,
                                                   fed 
      CAP. Vi. SÉCfr. VlT. DE HDMuMIS," &c. .   -i J3
fed pulmonera vtcrinura nancapandam ette :  fimttitet  reli-
quie vtilitates à rcfphationc oriunda:, himirom comminùciò
ciborum in ventriculo, expulfio excrementotura, fscùm pre-
cipue, Se vrinx, non ita expetuntur prò foetu,  immò proba-
bile eft, foetum, dura àdhac in vtero degic, alvi fsecés npndc-
 ponere, nam ex purifsimo, Se latteo nutricar cibo, licèt im-
 mediate poli fui nativitatem, Se ventrem depohat, Se vrinam
 cxpcllat.  Et hxc in tam abftrufo, longo què negotio,  ne in
 totum intattum tclinquatur, ditta fofficiant.
         Quxri firnifiter folet, quo tempore ErmSryo anime-
 tur, Se foérus fiat ( nam cOhceptns, anteqtiam Animam  fofei-
 piat, dicitur Embryo, ab animatiùne autem incipit noràinari
 ioecùs ) circa qUod multum digladiantur Authores, Se cura de
 f de fit, nomini datum non effe, ficut cxteris animalibus bru-
 tis, totum animai producerc ( homo namque folata producic
 corpus,  nam hominis priteipuara partem fibi rdervavit pro-
 ducere fommus Conditor Deus in ipfo tempore animaeionrs
 foetus) conftat, non idem ette, concipi, ac animari, fed poft
 aliquod notabile tempus poft conceptionem Animam  infon-
 di, perfèttum que fieri hominem : Se fané  temporis talis de-
  tcrrninatio difficilis eft, nequa enim poteft fulciri aurhoritate
 convincenci,neque ratione, aut experieneià : vnde tota huius
 puntti deci fio con ietturaliseft, qua licèt non attingatur ve-
 rum, fuadetut taraèn quod eli vero fimilc. Hippocratis au-
 thorieas dittat, Mares die  trigefimà, foemellas vero quadrà-
 gcfimà animari, ex eò quòd rempus proportionatura  anima-
 rioni fit, quando membra formata funt, Se formaueur Mafcu-
 H erigincà diebus, Se fcemelfx quadragincàj quod quidem cóf-
 tanci, Se iccratà obfervacione invenit Hippocrares, ve ipfc aie
  in lib. fxprus citaeo de natura pucri per haec verba multa mtt*
 Iterespnerum mufculm iam perdiderunt paulo  ante trtgefimum
 item,& inarthulatus apparuit, qui vero pofterius perditi firn,
 aut fimul cut* trigefimo àie, omnes articulati ' apparuerunr,  ir*
 ■femeliisidemiuxtarationemquadragìnta  duorum  dìerumb'4*
 bet, nam vbi&s *éfohtfs>p<Tdìt*r*, articulatio membrorttmap*
                                                  farete
Reliquie vti-
litatcs rel'pi-
rationis non
expetuntar.
profeetu. ,
Qusftio*
No» et* rie
concipi  àc
animari.
  Dcciditur
difficultas r.c
perirò expc-. 
          X54        CURSUS MEDICUS TRACT.t.
          par et, five autem prius, five poft erius per datur, puer iuxtà ham
          ratìontm apparet : vnde cara auchoricas hxc magni Hippo-
          cracis repeeico cxpcriracnto innitacur, magni ponderis exifti-
          ma ri debet.
Modus «ve-         Modus, quo tempus perfettionis foetus ad partum
gus partùs.   cognofoitur, eft,tempus formationis duplicare, Se exinde tc-
          fulcac tcrapus moeùs, poftea eerapus raocus triplicare,  Se in.
          veniecur terapns partùsj ted cura non oranino fit idem punc-
          cuancertempusfìguracionis,contequenccr neque cempas mo-
          tùs, neque partus cerminus pnedi effe ccrcus omnino, Se fla-
          bilisj ted  accipi debec cura aliqua lacicudine, ita ramen, vt
          nullusprxfuraacur foetus formatus ante trigefimam,  ncque
          vltra quinquagefimum, ncque in foecundifsimis Se optimè
          temperar is primum, neque in frigidis, Se intempcratis  fecun-
          dura : vnde  fatta calculacione regulaeiecr ( nam ex irregula-
          ribus, Se raris non defumieur  regula ) conftat, quod nup-
Partus ante quam partus nacuralis pofsic efle  legicimus ante  teptimum
fcptimu me- :mcnferh, falcem ìnceptumj ncque vltra decimum completami:
tesa.a cit le-      . .          „ * '      * n     t    ■ n         i  ..:
ginmus.    quod ita certum, Se receptum eli, vt  lus civile ita reguiati
          deberc partus nacuralis termi nos, (tatuerà in L. decimo men-
          te digetiis de ftatu hominum : cum ergo ex prxdittis conlier,
          fexaginta, vbi minus, requiri dic's prò motu. Se vbi magis,
          centrini, conftat confequenter animaci onem feetùs non poffe
          contingere ance fcxagcfimum, ncque vlcra ccneefimum; hoc
          auccm,  ve fupra monuimus, intelligi debet cum latitudine.
                  Scd ex hoc intetri non debet, tunc primum foetura
           animari, cara maniteflus motus pcrcipiturmam ipfius peccep-
           tio varie accidie ìuxta foetura membranarum involvcncium
          varietacem, ob quara obfervacur, foetus raotus breviùs, auc
          tardiùs pertentirii immò ncque prxditti motùs afsignati  tcr-
hhosm «ul  ^-mi ^benc vfque adco firmicer credi, ve non  fic maxima,
Jut^duT   ;.8crationalisforraidobreviorisaniraacionis,  ob  quod  chtif-
          tianum, rationabile que eli,  in nullo tempore  medicameli
          aborcùs provocativura exhibere,vt aliquì probabile radicane,
          non folùm quia homo wturus femper perdicur, fed  quia in-
                                                        certum» 
     CA?. VI. SECT. VLT. DE HOMtNB; Se      25 j
certum, dubiura que adhuc permaner,  quo tempore homo
iam fic pertettus, Se animatas.
        Nec minas arcana caufa eft frequcntifsìmi eventùs,  {;"^niJm£
fimilitudinis videlicét filiotum ad Parentes, qua nihil eft he-  Wum  a4
quenrius : Se antequara circa eam aliquid proterarnus, prx-  Petite».
fupponcndum  eft,  triplicem effe  fimilitudincm, fpccificam
videlicét, fcxualera, Se individualem; fpeciftea eft illa, in qua
proles eft eiufdem fpedei cam parentibus, ve homo cnm ho-
mine; fimilicudo fcxùs eft, in qua proles  di eiufdem  fexùs Triple* d*»
cum alccro parcncam, fic fiIìa fimilis eft Matti, Se filias Parti; tur ilttlliu**
fimilicndo individuali* eli, in qua proles fimilis eft alrcrutri, à°*
vel verique parenci quoad figurar», Se conformarionera par-
tium premer eas, qux  fexum comiicuunt,  fic filins nafocus,
vel fimus fimilis di Parenci nafueo, auc fimo! in quibus firai-
litudinibus mire natura Judit, nam fuppofici fpeciei  fimiliar.
dine, quam folùm. monfttuofa proics arartric, fimilicudo fe-
xualis coniungi folce cara fimilicudinc fignrx, ve quando fr-
lius fimilis eft Patri, vel filia Macri  in lincamenris, Se figura ;
vel alias prorfus inter fé teparantar, quando  filia vg. fimilis
eli in figuarà Patri, vel filins Matri; vel etiam fine fexùs fimi-
litudine tervacur figurx. Se Imcamcneoram confórmicas, vt
quandoram fili;, qua Rìix  Cimiles evadane Pacri fimul, Se
Macri.-qaimirabiles nacurx fofos in individuali  fimilicadine
licèc aliquando à vehemenri imagmacione procedane,  ve ex:
multis conftac hiftofijsf Se quod irregularc repueari debet)
atttibuiturtara.macciix.quam effìcienri,  materia prò  nunc
mtdlcttà ptotemineMacris, qtiodcumque illud fic, efficien-
te prò temine Pacris faltem accepto prò eius  partibus  magar
afcuvis, Sefpaituofis j in quorum teminum combinarionevet
dncientis attivicas canea eft, vt vincat materie difpofitionem.
Se Ijncanienta pixvia in ipfà neceffariò fopponenda,  Se  tunc
fimil.seftfilius  omnino Patria  vel  vindrfolÙm aliquomo-
do, ita, ve hncamenca in temine prxexiftcntia aliqnalieet pet-
maneanr, tunc que evadic fimilis proles  rara Patri, quàm M*.
cri5vei omnrao prxvalcnt materni feminis lipcamcnta,. rune
                                                  qUC 
          i *<e      ... GURSUSMBDICUS TRACT. I.
          que fimilis eft proics Matri quoad figuram,  licèc quoad fé-
          xum difsimilis exiftat, vt fcpe contingit.
                Eius que tardo poteft coniettari ex eo, quod fexùs va-
          tietas non conftat tam cxdivctfà mafculci feminis attivitaee,
s«ùs varie-  quàm ex prxvià delineacione prxexiftenei in temine, vel ovo
fiftat?^U0CO  muliebri, quod iam ex te decerminacum eft, ad hunc texum
          prx alio; <5e catena configurationem delere, aut murare  non
          poceft attivicas, vel efficacia virilis feminis, nam fexùs varie-
          tas non confiftit folùm in vatià modificatione partium, ted ia
»........     exiftentià aliarum, Se aliarum carenrià,Se ad hanc ponendam,
          vim non habec mafculeum femen, licèc obtineae ad diverfam
          partium modificationem inducendam : vndè poteft Pater
          producecefibi fimilem tam filium, quàm filiam in figura, ne-
          quaquameamèn in fexu, quiàmacerni feminis delineacione
          depcndec : vndè conftac iam caufa fimilicudinis individualis,
          Sefexualis; fpecifica vero dependec ex vi feminali, qua quod*
          libec decerminatum eft, vt fimile in propria fpecic producati
          vt Leo, Leoncra, Se Homo, Hominem;  in quo eventu, vt
          tricas vicemus, recurrendum eft ad ordinacionem  divinatr,
          qux ica prxdcfinivic ad pulcritudinem, Se ordinem vniveifì:
          qaomodo autera  excendaeur  fimilicudo  hxc in tantum, ve
          etiam morbi Parentum, partium que defettus transteraturiri
          filios, Se quomodo vehemens Matris imaginatio foetura  va-
          riet, Se ipfi notas iraprìraat, altiorìs eft indaginis; ted cura de
          his eventibus vitto, citiò que pcttrattetur ab Authoribus,
          apud quos per ocium perlegere ficee, Se alias  ad Medicinam.
          faciendam nuliam arTerat vcilieatcm, ideo  his mifsis propcrc-
          mus ad pateura.

               SVBSECTIO  VNICA-

                    DE  FARTV  NATVRALI.

               NAturalis partus nihil aliud eft, quàm foetus maturi, &
               perfetti per vias naturales cxclufiowbi ly naturalis ao
cipi 
     CAP.Vi: SUBSECf. VNIC.DE TAKTUSec.    257
dpi debet, prò vt opponicur aboreui, monfttttofq ve  foetui :
nam partus licèc fic laboriofus, Se multis fymptoraatibus eo-
mitatus, qui alias praitcrnaturalis apud Medicos audic, quoad
prxfens ìnfticutura naturalis nomen  retinct. Prarrerca quf,
partus, dicitur Matri, foecui dicicur nativitas, atque etiam, ne
.voribas importune aburamur, eonceptus  ante animationem
 Embryo, poft  animam  infufam foetus, poli nativitatcm in-
 jans proprie appellatur; talis feetùs  exclufio debito tempore
 fieri debet» Se quamvis iuxtà ditta fuperiùs circa divctfitatcra
 tempori* figuraeionis, Se motùs non fit omnino fixum partus
 tempus, nihìlominus vbi Parences opcimè fune eemperatì, Se
 omnia debite concurrunr, macuricas foetus novera menfibus
 abfolricur, quamobrem Santta Mater Ecclefia iuxel hunc or*
 dinem celebrar Concepeionem, Se Nativitatcm Salvatoris
 Noftri Domini IESU-Chrifti, Se in cernerà ex Beata Virginia
 Saneifsimaì MARINE, licèc alias in ipfà Sacra  Pagina varie
 afsigneeur gtavidicas, Se parcus eempus, vt conftat ex Sapicn-
 tie feptimo, vbi deccm menfes, Se  Maehabaiorum z. Cap. 7.
 vbi novcm menfes afsignantur;  fubicttotum autem  variceas
 partus tempus, Se gravidicacis fpatium divctfificare poteft, Se
 fic audiendi non fune, qui ad fixum terminum rtatuendu*!
 varias adeiucunt coraputationes, fociles  quidem;  nam cùm
 dicimus novem menfes,  incelligi debec paulo magis,  auc mi-
 nns^ica, ve quod novem  menfes compicci non fine, vel quod
 decimus iam fic incepeus nihilirepUcetur, Se omnes fere'poft
 éxquifitas calculationes, Se diverfas raeafium accepciones in
 idem tecìdunt.
 ;  -    ; Caufa autem pattùs naturalis confiftìttam in Marre,
 fjuàrnin foetu; conftac fiquidem morcuà, vel admodura debi-
 li exiiietite Macre foecum quantumvis -fortem à materno
 clauftrp non egredi, Se fimilicer foetura admodùm itnbecil-
 lem,vdmoreum, etiara fi fana fic  Mater, Se forcis,  difficuL
 terexefodi : vndè conftar, verumque ad pareum  confpirarc,
 Se vtrjufque requiri conatum; conatus Matris partim eft na-
 turalis^ parcim vofontarius, conatus foetus naturalis  omnino
 QbÌ «liei tu*
partusMatn,
foctui 4ic|tu^
RativiuJ.  \
Vbi oia be-
ne fé ruberie
abfolvitur
maturità? fot
tùs  novera
rueaiibus.
        M

Caufa natu-'
ralis partus.


Rcquiritur
conatus Ma-
tris, & foetiis
eco- 
  QuarfUo.
Optate e iute
lur  conatus
XtnulqucJ
Kon propter
matuiitatem
Non ob ali-
rnenti  de£e_-
ctum.

Nec ratione
ponderi?, &
^quarum,
Exitatur prfl
fisi n.eceisi-
taiem reipi?
rasiou)i$.
 Modus, quo
f 4f.UW fit-
4. f,S      -  CURSUSMEE1CUS TRACT. ì.
 cen c.ndus eft nihil participans de voluntario;quam  vero ck
 pani «un exciutur vtrinlquc conatus, non convenis inter om-
 nes.: aliquì namque afsigoant macuritatem  foctùs fiuiilitudà-
 redefomptà ex iruttibus arborum;  fed hxc eft infolficicns,
 cùm prxditti fruttus non femper decidatit, cùm.funt alatori,
 Ccd fxpius in arbore fub fi Itane : alij accufant alimenti dcfc&ir,
 fed cura hic in iunioribus.Matribus fucci plenis verificarl r.ó
 polsit, non fatisfadt l alij pondus loctùs, -Se aqua tum xfiimat
 prò caalà; ted eùm maltotics maior fit foetus alius  feptimo
 mente, quàm alias ip;nono,. Se Gemelli proculdubio roauis
 gravenc Matteo).ia raedijs menfibus, quàm vnicus foscus in
 vleimis, ideo pondus fufficienscaufateputari non  debet: vn-
 de  folùm coadiuvantes caufx. pradittx.cenferi debenr.
        Pixcipua.ergocaufa.eftrefpiracionis  necefsitas  vr*
 gens foetura intra.Mjtris clauftrum»; cura enim in foeru  cor-
 dis, Se fanguinis  mocusabfque fonfibilf rcfpitarione  proce*
 ciac, Scob fui lentitudinem non iadigcat àèris impulfo, nequa:
 magnai portione. materie; nicro-àèrexfanguiniopus fic ad le?
 pera, ex (eque faci lem. tucd  nutriti), Se languinis fermenta*
 tionem pto naeutali conveifìone, foetus placide intra vtcìturi
 degebats vetùm fuccefiù temporis, autto que iam foetu mate»
 rjaàèrea.à Macrc.foppeditaea.Hon.fofficir, ideo que inftac  nc^
 cefsicasipfarn.hauitendi copiofiorem, Se per patencioics via»
 a natura tali rauneri deftinacas» Sc.fofiraul inftac forrior, cele-
 tior qaefanguinis motusad vivificandaco, nutriendum  qua
 corpus, ipfomquc prò operatfopjbus attuandum; Se  cùm ad
 prxdittas necefsitates deterviar, inftituca que fit refpiratio,
 ideo ad liane exequendim in  hanc Jiberiorcm  aurora, àèris
 que vforam egrediconacur; Se ve contequatur* non  quidem
 deliberata voluncace, fed nacurali neccfsicace  condtatuf in»
mocus extraordinarios, membratura que varias extenfioncsY
ouibus calcitranti* adinftar vterum rnftimulac, Se  irtitae,tunc
pue vterusfoà natuià idoneus- ob fìbrofam confiteutionem^
vt compriraatur ad expdlenda noxis, Se irritativa^ compri»
mitur, Se foà coroprtfcipne factum cxuà. veifùs commovet,
                                                    Se 
    CA?;VI.SUBSECT.VNIC DE PARTUScc.    re*
>& execadic, fub  ipfis  que mocibus> Se vteri conatu tunicx,  J^t<u!i
<juibusobvolvicur foetus, rumpuntur, Se via rcteratur cxcun-
*ti foetui, cupeis que tunicis, liquor, qui in ipfis concinebatut,
primo effluit non abfque ungulati naturx providentià,  nam
ddervit, vt fenfim eraoUiantuT, lexentnr que partes, per quas
foetus eft ex iturus, non folum molles,  Se membraiiofx, fed
«tiam U'gamenta, iantturx queofsiura.quae veerum ambiane,
»Sc illius cavitatem formant, ve fune os pubis, coxédicis, os fa-
 ctum, Se coccigis, q-uae quafi aperforiera, Se feparaneur prò fa*
 vcilieando feetùs egceffu: ideo quetavenculxiumores ob mol*
 licicm ligamcntoruraiadlèpariunt,Se ob dutiricra  duficul-
 ter provettiores.
        -Poli aqnasrn parta omnino naturali, minus  que la-   * > .._,
 bonoio fcquicur capuc foeeUs,, Se deinoc rcliquum  Corpus,   faais capar»
 quod intcqnuntux fecundind-,  Se deinde Tvteri -purgamenta,   & Scinde rc-
-qux locbia vacancur : Se quia placenta aterina ab vtero fepa-  pX""  ^
 ratar, Se quafi laceranter vafa, qux ad  ipfara tempore  preg-
 naticnis deteruntur,hiant,.Sc copiata fanguinis fundunt,qu*
 -per raulcos dtes continuò expurgatur, ve vterus ad propriarn
 configuracionem, quancicacem que refiieaacur;  nam  tempo-   «ecunJift*
 re, quo in ipfo foetus hofpicatur, maxime replentur eius vafa,  ??p"t£,£!
 propter tenrifsiraam, eardam  que fanguinis circulationem;  «»•
 ^tempus ancera fochionira, five puerperi non in  omnibus eli
 idem,tedfoxrà varia tem pera menta, Se varios  corporis habi-  "Tempus ìè«
 tus modo longnis, modo brcvrùs, licer apud Iudxoi de%na-  ckl0lum-
rum efieepro puerpera emundacionc certum eerapus,  nimi-
 rum peo partente mafcalum quadrala eies, prò  partente
 Menaci la tu ottoginta.
     ^  tnchia autem pravi fune odotis, indolis que  indi-   tnctoa r« fc
 cantiscofruptionem;  non tamen credi facile poteft, ante pù-.   tab«" COllé

 «ed  deficiente foetu «1 vieti cavitate portio illa fangumis,qtiC
 ifl ipfis yteti venis concìnebarur, accedente vteri comnrdsio"
 ne in ipfam cavicatem fluic fuccefsivè, refiduis  humidUibus
commifeeeur, Se ob longàm moram, Se aiiqudern Ih*natio-
                         Kkl                  °  oen
partimi  ac
poft partucn. 
arfb    .- - fTlfJRSÙS MEDICUS THACT. II.    *
nemfacilis adcortuptioncm notabiliter cotrumpitnr, Scpif-
treteit, ita, vt fi adverfà forte lochia in puerpcris fuppriman-
tur, gravifsimi, ac fxpe lethalcsmorbi propullulent» cùm ve-
ro rito lochia primis diebusexpurgantur, in fcqueneibusfoe*
ror remiteicur, cmendaeur que erafsicies, Se hetcrogencitas
materie, exantlato que partus labore Mater in ptiiiinam om.
nino fanitatem reducicur. Et his, licèc ruditcr Se  impolitè
traditis ea, qux ad phy.fiologiam attinent, Se  ad medicum
progreflum neceffaria ìudicaviraus, abfoluta cenfemus, Se fic
manumdc tabula, intetim ac foperno afpiranre, fofpitante
que Numine ad csteras Medicina partes accingimur.
            SEGVNDVS

     DE REBVS NON NATVRAL1BVS.

            'UAMVIS retto ordine poft Phyfiofogiam fc-
            ?quatur Pathologia, Se in hàc communiter  fer-
            raio inftituatur de R. N. N. dittis quia freque-
            ftiores fune, fi modum excedant, morborum
            xaufx, fi veròdebìram recinenc menfuram,.fa-
             niraccm confervant, ideo antequàm ad Patrio-
lo<riam tradendam nos conterawus, de predittis N. N. R.
trattatum intertexere nobis opportunum, veile que fuit indi-
catara,quia rerum prxdittarum non naturalium prxeunte in«
teliieentia planior, facìliorque reddirur'via  non folùm ad
fanitatem confervandaro {qux pars  Medìcinx Hygrenc ap-
pellarne ) tei etiam  motbornm caufx  facile percipiuntur;
immò erbai R. N. N. notitid maxime condurie ad unedeadi
                                                Me-
 
     CATU."DESINERÒ' RERUMKON &c, ■ iffl
-Methodum; nani iltsc, prxfertim qus à Medico modcrari, aj-
tcrari que pofsuut, materiam remcdijpto morbis fuperandis
•minili rant : quare ab ipfarura ttattatione anfpicantcs, darioc
■fiet Pachologix intdligentià. Sic ergo trattatus fccundus de
, N. N. R. qui licèc ab Authoribus anguftis foleat circunfcri-
 bi cancdlis, paucis queabfolvi pagipis, nobis camen placuit,
 longiùs de eifdem difterere, nepufchra amica, iuxea que vti-
ilia, qux perfetta ipfarum notitià foppeditat, dcfiderentur,5
 quibus tradendis  pottmodum commodus  non objicictar;
 focus.

         CAPVTPRIMVM-      :

 DE NUMERO RERUM NON NATURALIUM '  "  " '

     Ancirum eft, Se citrà concroverfiam receptum, non na-    N N f  *
    keutalcs res fenario numero comprchendi, nàm licer alix fc^ '
    ' videanturad ipfas pertiriere, hx numerimi non variante
 quia ad vnam ipfarum reducunrur, ve progrefius fermonik
 palàm oftendcc. Prima ergo eft Cibas,5e Pocus,tec«nda Aèr, !■..••- -, " ' <:
 qui nos ambir, tcrcìa Soronus, Se Vigilia, qaarca Motus,  Se '
 Quies,quinra Replerio, Se fnanicio, texca demum Animi' Paf-        *
 fioncs.de quibus omnibus agemus,  nara  corum debica, Se
 exatta notieia plurimùm ad Mcdìcum inftieuendù conducit»

          SECTIO  PRIMA*

            DE CIBO, ET POTV.
t' .<•'
      Ci-»     n                                       *i* - **
      Ercum eft, Se a nobis frequenter rcpetitum,corpus nof-
      trum, quod conftac parcibus folidis, liquoribus,Se fpi-
       ritibus,contitiuadifpcndia pati, tam fenfibilia, quàm laSTr.
 infenfibiliaj fenfibilia quidem ob maniteftas evacuatiònes,
 ventris teiiicet fxces, vrinam, foiores, lachrymas, fputa, na<
dura mucoiìtacevaurium cerumina, ieminis que profufsio-
   J                                         nesj 
          W6z        CURSUS MEDICUS TRACT.II.
          rcsì infenfibilia auecai difpenJiaconfiftunt in continua traf-
          pirationc, qux per omnes corporis poros fic, per quos fubf-
          tamia noftrà tam folida, quàm fluida, Se fpitituofi neceflariò
          janoris adinftar, auc exhalacionis difìuit, ac difsipaeur; cui
          accedit infumptio fpirituum in ftUviio,meditatione, tenfuum,
          pertettioium prxfcrtira, cxcrcicio,  quibus  omnibus iogitee
          diifolvitur, Se quafi aqua dilabitin; brevi que omnino detìce-
          remus, nifi providiflec fagax, diligens que nacura continuum
          hoc efffovium reponere, deperdicam que fobllanciam repari-
          re luavi, iucundo que cibi, Se  pocùs vfu; in  quem homo ap-
           petieùs liimulis commotusallicicur : vnde meritò primum
           dignitace,Sc ordine locum obtinet cibi, potùs que mcntio,
           tandiu enim vivinius, quaradìu nutrimur.
iQiid. «bus?         Cibus igitur di totura illud,  quod corpus noftrum
           putrire potefl, in noftram que fobftanciara con verri, five  in
           forma.folidà, five in liquida aifomaeur, pixter  vinum, qupd
           licèc corpora roboret, Se reficiat, potùs  racionem dumcaxat
          obeinee, Se cantera, quibus in varijs regionibus homines vtrm-
           tur, potùs, viaorum que genera,
 ,                 In cibis igitur plurima à Medicis confiderantur Du-
 *c^naafknc  ceHìpp. in lib. de dieta, Se Gal. in lib. de Alimentorum  fa-
 guatuo/.     cultacibusj ineer qax quatuor  font princìpalia,  videlicét cibi
           fubftantià, craan.titas,qualitas, Se vtendi modus, qux trattari-
           tes infimalexplicabimusoedinem,  co«foctudincm,  tempus,
           Se dclettattoncm,qux ex alimentis accedit,  non quidem qua-
            tenus  ad luxum,<St volupeatera conduciti fed quatenus me-
           liorcm concottionem, Se vtilicatcm conccrnir.
  Subftauua          Subftautia igitur alimentorum prxdpuè dicitur ille
 *!la?WrÌ    fubftantix modus, o"b quem bonum genetàt fanguinem, Se di-
 *    '      trùtur  Gal.cibus boni fucci; talis autem fubftantix modus có-
           fiftic cam in primis, quàm in tecundis, tereijs que dittis quali-
            tacibus, ita, vt cibus bonx  fubftaneix dicacur ille, qui non
           excedic  nocabiliter  in calore, aut trigore, Se fi mi-li tee neque
           di ciafTus, vifeidus,  nimisgravis, ant foeridus; pravi antera
            {peci dicitur, qui iflceraperatus in primis qualitatibus, Se alias
                                                            crafsi 
       C A?. I. SECT. I. DE CIBOr, ET POTU.      ì£$
 crafsitic, vifeidicate, duritix, ingrato ve pellet odore; Se'hxc,
 prima, Se principalis cibi condicio licèc  iucirio, coniettura
 que non dilficulcer aftequatnr, manite'tiùs eamen conftat ex-
 perimento; neclongc dtfiac quancrcas à lubftantià, imaio vf-
 qneadeò incerte connexionem  obtinent, vr  boni  alimenti
 nimia quantitas vitiofa fit, Se noxia, panca «ncetn  pravi ali-
 menti -portio nocumenti fic expers, facile que in bonum fan-
 guinem eonvertatnrj  ficut etiam portio magna tenuis cibi
 ajquivalec erario, Se parva erafsi  cfquivatet tenui ; quod fari-
 lius peicipierur, fi rntclligaeur»
        Quod qnaneitas, vtcommunrtcr allenine Pnìlofophf,
 duplex dt, alia molis, alfa vrrrutis» molis quarititas dicitur,
 quando fub multa materia parum ineft virtù ti** vireueis au-
 tem quantiras nominacur, quando fub materia; parva portio-
 ne mul rum- adeft vrreuris, vt cxperìmar facile in oleribus,  Se
 laudabili carne, latte ver auc confommaeo iute ; in primis nàc-
 que fub magna quantirate alimentofa portio parva  eft, Se  ir*
 ■fecundis è concia fub parva quanricate laureameli nutrimen*
 t?>- quod  appoficifsimè explicacur aiecairorum excmplo, tri
 quibus preiiam non pencs pondus, ted pcnes nobilitacern' at-
 tcndkur, fic que vncia vna auri prò texdecira  argenti fecun-
 dùm va^otem asliimaear : Se magis proprie ad  rem medicara
 cibus dividitur in plenum, five craffora, mediocrem, Se te-
 nucmi aatfus dicitur, qui natas  di, vires, hnraorcs, Se cor-
 porisfobfrmriamaugerc* mediocri* nataseli, prefitta eon-
 tervarc; cenuis vero minucre, Jipc eft, non  eft fomeiens ad
 reparandum idem, quod depeiditur, YccT minus,.quàm per
 fenfibiles,  Se infenfibilesevacuationes infumitur.} plenus at>
 tcm,5cmedioerisviaushanc obtincnc diverfitacem ratione
 fobitantix advenientem,quodnimirum verbene, Se multùm
 nutrir, vt carocaponura, gallinarum, Se fimiles, vdmalcùra,
 Se nule, vt  caro hircorum, boum, Se  omnes durx,  acque
 «Jonranx; tennis nutem cara ex foà nacuià lìabeac  parùra na.
trae, vel di  bonx fubftantix,  St ratione parvx qaanticatis
patura nutrir, vdmalx, qux etiara in magna quantitate pa-
                                                  xùm
  Quantità*
duplex, mo-
lis, oc vuui*
Propriù* atf
rem medkjE
dividitur in
craiTiun  ie-.

dioacm.. 
          |*4        CURSUS MEDICUS TR ACT. II.
          rum nutrie, vede oleribus nupcr dìcebamus, Se veteruna
          cxcmplum di ptifana.
Subdirìaitur         ^  autem vittus tenuis  fubdivìdicur in fimplicitcr
          tenucm, cxquificè eenuera, ccnuifsimura, Se cxquificè tcnuif.
          fimum; tenuis firaplieieer eft, qui  firapliciccr vircs acuir, vel
          xninaie, vt fune iara pullorum, decotta hetbarum cum mini-
          màcarnis quancicace confuecà porcione» copia  ve  afumptà*,
          cxquificè ccnais vittus eadem, ac fimplicicer cenuis di mate-
          ria, minori camen quancicace acccpca j eenuifsiraus eft,  qui Se
          minima quancicace, Se rebus exilis nucriméci conftac, ve arnig-
          dalx, uvx paffx, vd  iufcula admodùm dilaca;  cxquificè cam
          dem tenuifsirous vittus eft vd nihil, vel fere nihil cxhibcrc ;
          vbi animadvereereopporcèc,queralibeccibum:5e fi bonariubf-
          tancix fit, polle effe tenuem in omnibus tenuicatis diffèrcntijs
          ratione quanricaris, Se occafionum, in quibu* cxhibcrur, prx-
          fertim confidcraro roborc, Se confuceudinc hominis, cui of-
          ferrur: fi quisenim iuvenis, 5e cufarcus  fu, Se  alias aflùctus
           affomerc ter in die libras duas carnis gallinaccx» arietinic, vel
           alias fimilis, fi  eifdem tribus cccafionibus fimi libram affo-
           mat, cibo vtitur tenui; fi veto duabus vicibus tcnuifsimo ;  fi
          tandem temei,  exquificè tenuifsimoj nani idem efl fere, ac ni-
          hil affomerc : prudens autem,  Se accurata vitlas fecundùm
           has difTerentlas^refcriptio menforari debec iuxeà virium  fta«
           tirai, morbi quebrevicacem, auc longicudinem; fed de his fuo
           loco, vbi de vittu xgeocancium exprotefib inftituamus ter-
           moncra.
-, ..    ...         Terrium, quod in cibis debet confidcrarì, eft quali*
()uid quali-             m    ,'1.            '»  ' • r    /  r     »
us?        tas, quxnimiram criplcx elt raxta cripliccm fenfum, a quo
  .Triple*,  percipicur, à guftu vidcljcet, olfatta, Se cattu, cui cortefpon-
           denc cafriles qaalicaees, qua: primx vulgaricer dicuncur, acque
           fccunda.'vt font calor, frigus, humiditas,  Se ficcicas,  aa.fsit
           ties, Se tenuitas, duricies, Se raollicies, denficas.Sc ratitas, gra-
           vicas, acque Icvicas, iuxcà quas  omnes confideratur benùas,
           aucparvirasaìimentorum vd feorfiro cpnfidcracis  pradittij
           qualitatibus, vel coniunttùu, Se fimul  concurrentibus} quo,-
                                                             runi 
        CÀP. ì. SECT.  T.f)É CIBO; ETPOTU.      *rj
 ffcm omnium hxc fuffieiant esempla, aromatici videlicét ci-
 •bi.gaftpm'quefericmescàfidi dictinrut ; herbacci, Se qui ex:
 iruttibus fere infipiifts defumuntur, frigidi, ìuccultnti, ha-
 'mettantess aridi  exficcantes, eodem patto duri, qui turrc
  cottiónhtùrbin^rticatiórti refi filine", vecarrìeS 'atte, vel: alias
 : fu trio ex fi ccate; vói fafica;' aio 1 ics dfcùntn r' car nes èlix^V" vd
  fruttus adrribdùrn maturi, iufcula/vèl otera; dènti, vtcydò-
  *nia; rari, vtfictisj graves, vt panisazimas,qaì di ille, qui fi*    f^^Vi.
  rte-termeoto nerficitùr; teves, vt ipte panìs oprirtic, Se debito  mcncum.
  tempore fcrmentàtus:ad guftabiles1 qualitares fpettatre cibi
  "tìùlces, acerbi, auficri, ck mediocrirer arnatf, nam qui magno
  gaudene amarore abalimenti  familià  meritò rèlegantut':  fi-  uà?.-ni!>*',:*
  militer qu'e quoad odorarùm fpettat, alia  alimenta fuavem  n* /  '  '^
  fpiràntodorcm;vtraulri fruttus; alia vero ica ingraturrt,  v*t
  fere fcècèane, fuavìter otenr, ve poatorurp òmn.egenùs; irigtà-
  tè•àticerp; ve allià/Se cxpxv               iJ" *"'      ,f L '■■■ *
         Sequitur quattura conficìerabìte' in alìraentis, vcericjì
 "Tciìicetmodus; in quo plurima debent animadverri,qu£:cotrÌ-
 1 mùrìitet fob modo comprehendùncur, forma vilfelicet, Vfiis,  .  f0mnfia a?
 * compofirio, atre fìmpliritas', coridipfentura, motus,. focus',  ée  m."™ F^ *
 « ordo : forma cibi defumteur ex modo fubftantià e*am  nacura-
  li, quàm -artificiali, in quotareàfanis, quàm ab agrori? afia-
  munturj na vel a firfientk fu muflcur ia forma foli dà,'"quàm ex  '~U*'*'f
 • naenraforciurìcur, vei fph\ ìmtiiueata in liquida adrainiftrart-        ? *
 •tur, vèl forfan fa fórma media inter  folidura,  Se  fiqkiidtìrtì,
  Vtmanifcfie vidcrc eft incarnibus, qUaram fobftamià in fot-
  màlìquìdatomrauhìref vtrfnar,dù'rà iufcula ex ipfis'dixatrs
 "parautur, Se àlias concUridti'hcur;, vel in minima frofiuU ard-
  ficiofèdividunturi Se fimilìrer alimenea liquida  vd in natu-
 ri fùbftancie modo affumm           crafsiorem  formam •' Vi;«*hfy
 ^arris beneficio folidancur,Vc conftac in latte, quod  vel pota-    ~v"'**
 .tur, vel fneremorem recottum^vd cateum con forni a tura
''comeditur : vfus par iter •maxime coàfidcrari 'debet.in alimen-  Alimenta «,«
 US, nam vel ipfis vtimur prxcifè, vt alimenta ' fune, •quatenus  «hcanicmofa.
 ninvirum tìacn font fobftanciam ttólìttwicpKtifytih aug&e.   •*'<■ c<
                          M                         VC 
Condìmeflta
in cibis c»n-
idcrauda.
'  Moou-du-
Varia alime-
la noÀU.
Ordo.
a<^       CURSUS  MEDICUSTRACT.H.
vt caro, & panìs, vdqua;cnùsaltcrationcro inducunt, ratio-
re qual.tatum, quibus gawdenr, Se tunc  vocantur  diventa
medicamento^, vel medicamenta aliracntofa, provt in ipfis
altctandi, vel refidendi vis prxvalet, Se ob id modo dicun-
tur alimenta calida, modo frigida iuxta naturam alterationis,
quam intendimusi noeandura autem eft,  alimentum praettfc
tale calidum effe debere, eòquòd ad fobftanriam viventetu
reparandam ordinatur ; ficut etiam, quod  fub eàdem alimenti
ratione medica menti vices obti-nere poteft, dum videlicét ad
fubftantià; defettum motbofum coirigendum defervic.
        Compofitìo, aut Gmplickas alimenti duplieiter po-
teft confederar i, vel naturalis, vel artifidalisr naturalis quan-
do multi cibi natura diverfi eàdem racnfà afTumuntur; artifi-
<ialis vero quando cibus>qui natura fimplex eft» ratione artifi-
cio!! condimenti nativam fimplieitatem deponic,. quz quùié
condimenta modo deterius reddunc alimentum, modo huius
cxcclTuscoirigupt, vt quando cibi fuà natura calidi aromari-
buscondiuntur, noxij redduntur; dum vero frigidis prxpa-
rantur innoxij evadere folcnt;. Lmrao taultoties alimentorum
condimenta non folùm ad vofoptatem, fed fxpius ad vcilica-
tera conducunc, fic in vencrienlisfrigidis calida,Se aromatica,
in calidis frigida, acida que conveaiunt-  Motns tdpettu aib
m^ntoram vel debec confidcrari localis, vd decrarivus,  qui
proprie ferpaentativus dicitur ; qui motus fxpius coaiungun-
tur, ita, vcquifacilisdiftribttrioflis eft,  fit etiam, facilis con-
cottionis, Se ècontra, fic facile coquuntur, Se digtruntur fo-
ra* ova forbì!ia, Se animantium. cerebella» diffìcile autem of-
trexi hircorura* Se animaliam montanorum carnes :  Se otV
hanc ditfercntiant maxime debet attendi in ingerendis cibk
diverfx conditionis ordo, ita, ve quae  promptiotis  funt def*
cenfùs, Scdigeftionis, tenuis que naturx prxire dcbeant«quaì
vero tardiorfs deteenfùs, craffe que textur^ vltimo> loco af-
flimi debeant .-focus autem.  à quo alimcntadefumuncur, ali-
quid confcrre folec ad falubritatem,, vel infaliubricarem, fic
qpepta«culi$haberidebcc,anex tetti,  an  ex mari, an ex
                                                anima*- 
         GAP. I. SECT. I. DE CIBO,  ET POTU.    zty
 animalibus, horum ve partibus cibi dafomantur cxteris etiam
 tjuoad fubftantiam, quanricaccai, Se rcliquas conditioncs eoa*
 fìdecaris»
         Potuum fimiliter cognitio, Se dclcclus habendus d)i
 Se quidem licct communiter potus dicatur, qui refrigerandi,
 rramettandi que virtutem obtinet, Se alias dcftituitui omni-
 no nutricndi virtute, nihilominus melius prò potu accipicur,
 quidquid fubftaneia conftac liquida, five calida fie,Se nucricns,
 five ad nacricndum foepea, ve manifefte comprobatur ex ipfis
 ■cebus, quibus homincs prò poeuveuneur, vt font aqua fim-
 plex, vinum, lac, varix que potiones artificialcs vel per me»
 rara  ferméntarionciH, vel per cxptcfsionem, vel deftillationc
 parata, in qua tu ni alijs calor excedit, in alijs ciucce  minilef-
 ce vis miuitivamodòievis, modo nocabilis j Se te vera quid-
 quid liquidimi eft, poeusdici debet, cùm manitefte  ficùn de-
 mulceit, Jiccc negari non pofsic, omnibus prxftancius aquam
 fitim fedire, prxfertim Ci gelida fic. Dividitur poeus predic-
 comodo acceptus in potum fimpHciter talem,  potum ali-
 mentofum, Se potum medicamentofum : fimpiiciter talis di-
 citur, qui per fé otdinatur folùm ad ficim fedandam, vt aqua,
 cerevifià, Se in aliquorutn opinione vimini, faltem tenue,  Se
 ©ligophorum, & talis potus ratione fux fubftantix Se eft ali*
 incflrivchicultim.Scfccumdonatfanguinij potus alimento*
 fas eft, qui licèc fubftaneia conftet liquida, manifefte narrir,
 vt lac, Se Mifcula,  Se licèc vinum maxìmì nutrimenti  non ut,
 quoniamfpiritusfccreac'Stvires  rcparar,  ad hunc  cenfum
 tetetnvalce? dura aucetD eli craffum, etiam vere nutrire pò-
 tele :mcdicamentofus potus dicitur ille, qui prxter quàm fi-
 tira lena, v* aliqua medicamentofà imbuicur, vt decotta ber-
 òarura,fruttuum, Se radicum, quibus Medici ad varios fincs
 vtuntur.
        Varij font potus, Se corum fpecies fere  innumere
COibusd.vcrfx Nationcs vtuntur, ìpfosque attificialitcr ora!
parane, vfqae adeo, vt in multis Regionibus aqua prò homi-
«um potu ncquaquara reputetur idenea j Tuli namque tenuif.
                         LU                    finis
Qujd poni»,
&qU0tuplc*<
Àqua pnmu»
Oc  optanti*
potus.
botili vcrul
vfus.
Potus varia.
r"m Natio-
nuiu. 

     ***        cuRSUsr'KEmcusTnacrnn.
      firais, Se aquofis vinis vel fyncctis, vel aqua mi5»tis vr $&J£»
      mum vtuntur> .Gallivinisnatutà-fbxttbus.magfiàexparteactr
      disj Se aufteris, aquà tamèndilutistam in paftu,  quàm .excel
      paftum.délcttiarttur ;' Etansfci/ \Orwtmriij'Jb AngiT.'cereviujt
      vaiiorum graduam, divedo que;modo condicis pro^pnJjMxfc.
      rio potu gaudent > Cantabri pomaceo qaodam  liqaore fer-
      mentato,: 3c depurato,, quem Cidra vocanty ficùn explent,
      St fimitibus fere innuraeris, qaòsidxusv Se voJpptai exeogt-
      tarunr, qui frequenter ex frugibus^vt tririco>rb©pieoi..«5e &•
     - tnilibus cerealibos fcrainibus Iongà infofsiohembUhisipbt
      tea que vel te folis, vel alijs adiunttis  fermentationem  adep^
     à tis, vdex piantata fuccisrvd native Ili Uanribus»vci vi,Se arti-
      ficio eotprefsisparantur,jquemadmodutn apud notìiaceslrdqs
 "><l  - iarriofifsTmns, vel poriùs infamia vfu&fuccide (.Màgatfr Pulque
     • appellati, quo,aliàs vtili, ipforum quefafotiproficii^, pet ni-
     » iniura cxcefìum,Se ebrietatis defiderìam fitfobenier*abutun-
     • tar, cuiusdeteliabiiis piacuii4uàra plariitsd^o^tmah&ìia<]m-
     - pibus pene r«gtonibiis Sociòs» atque Coniottesv>"v«citftur» fi-
f ft. .. • quidem MicHoacanertfcs Indi, immò Europeoruro FìjItj;  Se
     . ip&Europei fattkijs. vinis tum ex quodamina&iii, Se fipidifsi-
     v-mopalmx iruttujC^ditto,m^xlòexdp&à's.  palmitifcus.cer-
      to modo paraci tUrrrfox*ipfiuspfa,atx Mngtfri'fmùtùlh,ilU*
      tis, Se exprefsis, ex fucco pariter artmkfthis~dùfois; fucco: ite-
      fertifsrmx, qui frequenter in facehatum folidatnr, Se ex alijs
     t iinnumerisfruttibus* vet folis, vdrinique pertr«xb's grata* fibi
     iipotionescondnnanti non tamadfitira'tevatidiamvico>anrm<
      dum cibumichylura quedderendnm, quàn&vt e^Bmiirrrrò»,
      dcreftando que  abufu  ebrietatem incurranr,. rarionis vfom
      amittanr,amapitem queDeiimaginemfprobncÉasLjmillemo*
      ^éis detuepcrir, :   -f rj.'U:^ .m.. uiUì .>?■ «a^i.'Jiir.i 4.v.«:md
                                                  ."ijfn .••■/

                    ^£^  -£%%3°   <££4Q?  -  h^:;
      :.,'-     .   .,    *£%%& ■{■ &%&      - ■^•-  ■: :

                                                     SECT
11113*'
I 
         ji .xap.trsBcnitt3BByiEaaL'.:'       <**

*rf«  «,  *vn*4  ■■ \  II ♦ 1-\ Hi  .\/;lNJf,.»tJ r\»  'i;?"-r
•r« ,!> -l>JLI^ò x IVI/ -«Jìl/vJ»*t \Lr*IVX A.
»:: •■«:  •.-.-  a.  ó  JUiUJ fi--.-.:.■; "w-'i- t: -ab*, :u bai ,3xuT*:i  r  -m j
-M?iùv maro :-.:iD3;E A E3k Ew^hih^ib d?m^i ;i
 ,?rn'. '■« tr'iiijiltij': ehi/; ria.  ir? \,"f ib"i oìJ i <?u auii-'.' ini»?
       GIBUS, potusique.vtproacknèrvMiamsiachèodtfra:ne*
       ccffari j funt non folùm «prò debito eorpor is'atogmento,
       vfque;ad iuftasrirmeqfapattwfed^ariten                ^      ,
 «mmi? crinfervlàric^esiaàbaTicanc^         codardo<À£»fe -fS^-^JX
 .ttittro. Se expulfio; quse&Dcdià ftit^r^nrtftianejiqoaadupi^i
 r*onftatmotu, altero, qui ab externisad interna; fie* vtàèr frt-
  ttbtratiatur, Se dicitnr ioj^aerà^ialcero.abiintim'ia:advexBt-
 - roaiifeJoli^TrDCs^fcatfajttésqaò àè»i©xtra.pell,a«ni!ur*rSt;diicitìJC
 -expiratfo. EuVaroem rdpàratioiéa<advitam tuendadi'nccxf-
  iVriày.ve fine ipfjà vivens;jjcrrriaiiere. noirvaleari cuins^ppus 3 ::n'-^tf
  medio aere indifpenfàWliaer exercett^                      ;' 'n''''.'*
 otnam i-ocumàpccr res^ no&insMaraies^àèriafdgnaw^ acque   ..-   .*
  'imraeritòynos vero de cibai*porti quffj|>ramodio«oriniticui-
  musicryaohem, ^oia > nori  folùm'rhonaSnerrr: tonfo?vìntjt^c
 ! àèryfcd eciamdebità.praeunte praparatipneiin .tpfuna soa-
 , Tichmtu r, iqaaocj.norifabtiriec àftvctfamsft ex ipte* fpiritu^ ge-
  ìMsrcntàr, Se àlias-fumaiuL&D i&tu£ prt^vicà copfervandài rife-
  cefsitas.       .iu:*wfnt$rió}iìli rhcr '     ;;st..-.■> ni «3*3
 i        Aèr igùtrr vnum eft ex quamòx elementi,1 ex quibus    _  .,..
 TOtxta-ormda perfetta compQrmncur in Ariftpteìis, Galera  SJJSJ}'
 • que fópuiibn^sqni fimflioór ftjitutwjf ipfana bomkitrai,Scicati-  ambir.
 - dura, mj'tnàhoroidiooàtD Jpiàjttqoè?itìxcàffoitifstmas  ipràfiaiii
 » quanta cura cOm bihatianes, Se adverfùs Sroicos cxfopeasaiùBa
 • 'cah'duruj quas conrcavetffias nos libenccr ornìttimus, non ran-
 •<inrm; quia  ipfas fvicaiieproiwdli-arftclnousiifed procurò q*»a
 cferràòraofteDntjniveDfctài «»c^3Òper»pninsrm, ,Soue<leaicriM«
 •"leen,in quopropria narurawécqualitateselucentiifcd "foiba
 , tratiamus deàètc nosàtofaientCi qui maxime  a propria natii•
^radegeneravic ob coraraixrioncm vaporam* cxhalacionuxrr
 C.UC variarum mw^^us ap^pte^
                                                   pop 
Varie muu<
*»r*.i
  Subftanri*
modus ia àc-
ce piiucipa-
Acxù
è**
mia
*?*       CURSUSMEDICUS TRACT. 11.
non modo iuxtà ftatas Annorum mucacioncs  notabiliter a/-
terecurin ptirnjsqualicaribus, vt conftac in vere,  aitate, au*
turano, hyetrte, fed in càdem die iuxca  illius diverfas partes
maxime diverfificctur, Sc/imìlitét iuxca LRcgionum varietà.
tem varius fit, ideo relittis primis àèris qualieacibus ad alias,
<juac confideracionc dignifsiraa fune, animum convertamus.
        Cùm igitur àèr magnas fufcipiae mutationcs in onv
nibtis primis qualitatibus aWque proprio: fobitantix detrime-
ta, ve maxime conftac in quatuor Anni partibus,  in quibus
ipfas pcrmueat, in Vere fiquidem eft àèr calìdus, Se humidus,
in zftate calidus, Se ficcus, in aucumno frigridus, Se ficcus, ac
in hyerac frigidus, Se humidus, acque in  omnibus  tempdia-
tibusadvitac confervationem fit vtilis, Se neceifatius, difeur-
rcrc debemas, non clic principale, quod confideracur in àc-
ce, primas illius qualitates, pratercim illas, qua: ab Auchorì-
bus ipfi accribuunctir, fed poeius fu* fubftaneia: modum, quo
perpecuà fuà eenuitate» ac fluidicacc cuntta  penetrar, atquc
pervadic» quem quidem fubftaQtias modum nunquam amittit,
pam five àèr fic calidus, fivefrigidus, five humidus, auc fic-
cus, femper eft acque mobilis, Se penetrativus, quod tam ad
refpirationem, quàm ad perfpicationem  imprimis  conducit,
Se fimilicer fi agilicatem, Se penetrationem aliquando amie*.
tat, in propria fubftaneia illicò permutatur.
        Quod duplieicer contingere valer,  primo, quando
nimis conftipatur, Se crafleric, ve in fodinis roctallorù, cryp-
tis fabterraneis, cellis vinari»*,  Se fimilibus > vel  quia plus
itìfto attenuami diiirihitnr, aut rarefcic, vt in  alcifsimis mó-
rium fafiigijs : quare vterque àèr tam crafius. Se conftipatus,
quàm diftrattus, & tcnuifsimns, ad commodam  refpiratio-
nera, vivencis que confervationem eft inutilis. Se  piene no-
civusrquod ideo contingit, quia àèr mediam debet obtincrc
naturam inter  aetherero, Se aquatn, arther namque  eft fabrilitY
fimus, Se tcnuifsiaius,aqua verò^ctafla, Se minùs penetrativa,
aeri vero nec aitheris nimia mobilìtas, nec crafsities  aquas
guadrat-pro obettpdis finibus, ad quos à natura deftinatur :
                                                    ita 
             CAP. I.  SECT. 11. DE AERE     ...  *7*
ha qoe debet aliquid continete etberis, vt motum, & impul-
fum, qui ilattr dicitur, parricipet, non  tamendebec prx te-
nuitatc omnino xthereus die, fedaliquanto «mere «ralsior,
ifcd minus  aquà,  eàquepropter. cùm vii xtherem cmulaiac
in tenuitare, Se aimio imptafm, yel afflar» in crafsitic,Sc mo-
tùs quoquovetfum difficultatc, vt iam dìcebamus, propria»
 naturam exuic, vivenribus que noxius cxpetktir.
        Et quidem multis de caufis predittx rnutatìones aeri
 accidere poflunt* prxfertim vesò confpurcatur àèr ob extra*
 nea corpufcula, qux ipfi mifcenmr, vt funt halicus,  ac  vapo-
 rcs ex terrà, Se aquà elevati, vt experitur manifefte in fodi-
 nis, tcrrx hiacibus, ftagnaneibus aquìs, ac paludibus, & cada-
 veribus infcpultis ; nec minùs akerant, Se  inquinant  àèrom
 mutationes fopcrnx, Se apparitforaesmcteorologicXrideo que
 inComecarura apparatone, in planetatum co»grcfsibus,  in
 profu6simbribus,maximisquc nivibus, Se  procellofo gran-
 dine non folùm percipiuntur manifcftx àèris rautacìones, fed
 etiam multe» epidemie^ que xgritudines, qux fimiliter con*
 cingunt in cdipfibus, or tu, Se inserita ftdlaru-n», folftitij», Se
 xqurnottijs, in quibus non modo àèr a calore  ir?  frigus ex-
 peritur mucationem,  fed occulta quàdam energia abdico»
 mot bos procrear.
         Licèi autem àèr, vt potè natura fimptex rraffas ai
 mìttae difterenrias, qux in  Scfeolis efiencialcs appdlantur,
 ^ux>ad Medicos fpettae, quatuor pacìjurprincipalcs,. qax de-
 lumuntur à fobftaf)tiàrfitu, motu, & qualitatibus fapervenit-
 libus: ratione igiturfobftantix àèrdicitur ctaflus, vel tenuis,
 puriH, Se impurus, fcreaus, Se ncbulofus* ratione firus> vel
 loci, à quo perflat* dicitur montanus, eampeliris, vel mariti-
 rous, apertus, vel concfoflusj ratione mocù*dicitur ftabilis
 SecranquiJlus,vcl'mobiris>& tempeftuofos, ratione dcmn™
 qualitatum. alius  eft iuckfos, alius obfcurus, dios apricus
 a/ws opacus, alter frigidus, alter calidus» vel humidii* aut
 ficcus : : vbiiadvcrcendum eft,qnodficcicasrin aere dbpliciter

                                                 jluvia-
Mcdi'usio«r

apuani.
Cometa; tiri
bs ir atrreroj
ù».rcs &•
AcVs i'rfkrè
*U quatuor* 
  tìccùas ia  pfoviankrp aoc*entorum awuVà-t«9tn>'vdl1 p.è(itiv* ob '■cl.'PoVfc
2Àrc 4ufic*.  cxceflcm,4ct terhpot c'Vfgentis Carócula^&fciniitf Sfcjfe arde*
           •reàèr arcteit, *d obfrequéntiam Venti boreàlis, cuius patii-
           .ra eft,ncbulaSf*otfù* fugare; "^^-'i-3  > *'•'•[■'* '°;1'
           •oc'  -■  Circa vAitatà^tem àèris divcr fx ftrrft  hodiernà ttrrf-
           rpcftate fentepti»-. riattialij carh Arili. & Gaiifcriftfifrattttó^
            pofità inviolabili rcfprrariOnis ncccfsitatc falterni in 'ànima*.
           ibus perfettis ìuxta tritifsimum illud epàrtèt refpirantem vi*
           -mere, & vweHtmrefpiràPeòexétò^&tVué ad temperèlridum
           - viwìewj calorem, Se minifirandam' mjjitériam prò generati©-
           * re-fpirittaìm tam vitalfom;qUàmanimai iurh-jWòrde, Sece-
  'Acrisyfu»  • rcbrd»  Cartefsius, fuppofità fanguinis circUlatione dìfcurrir,
           :.pccdiariam.ciTc  fanguinem  afsiduo mota attenuari, ipfius
   Cartcfsiust «que conipaigem; atqUe^ texturtfm fax ari j  vnde pfecélftum'ef,
> **ip"a£ ca fifanguiindn^ fìo«o^-a)^Ua,ethù«*que inccafiari, Sc-cóPgetati,
    '*t *   -quod totum beneficio àèriSconfcquirun qui difeurrendi rno-
           'dus licer varijs innitatut fondamentis,coiiicidit maxime cum
           -pnoximè citata Gal. Se Ariftotelis opinione, Sc? vtriquefavete
           :Vidctiu Sil^us de ILcboe-7.dirpuÈ. Medicar.:\^ •   ■ -'Srii J
           -••;■ .  ;;;,  GalTcndus pariter non ''admodura deviat à Galetiì
           è opinione; afieritfiquidem, refpirationem defervire ad repiir«
            gandas fanguinis per pulmones tranfcuntisimpuriraees, quòd
           -^idetnefn, ac'adtepurgandaS fuligincs-,  ve Antiqui omnes
           ,currrtìiah:affc^ant:^Reccntiorcs -autem  dpinantur,  àèriim
           ^ra.m.ov,ctkèfengairii^rrànfjtum per pulmones à dextro in -fi-
%-«■■;  W*-.  .jniftram «cordis vcntiicnfom, Se ccmmunicarc interim  ipfi
.w..:^ =."  4-ciQamda:nxvftalitatcm,qi;x'ih il«k> rclucct, Se cònfitnt in par-
           i.%ti(iajlis nkiolìs^qua* in Sère wfi^^,;diimrn<fdo€fo^;fù^ftln«
           -• i'pt nec nimièftarTdcat, Pcc^xlKmèdilsipctur, 'Vr pròxifoè
             afìcrebamus^quo fuppofito.  fh       ■>i  ?
              , -   ^.  Scita admodura PécefTarium eft, qux fitJfa1ubr?ot
  dmus?U1$°^  ,àèris-cofs&Htttioì Quoii:qnafitnm ìecfim'fomm haberepo-
           r »tdt in corpòrrbus fanis, co qued  in larguentibus  prò vani
           -  iooibi, Seimorbofxcapfx natura vafiusconvenit, Se prxfcù'
           '  bi debeiJièiiiw£afìi^tc*oic;ÙK^
           .- ,  , «                                           Vandana 
          - -CÀfcL SEG7V II. UE AERE,      %  *7Ì
  ^andana dumtaxat ipquiriturfGatenus 3. artis^Medicmalìs
  'cap, ip- «encr, Se docet, in  corporibus optimè conftìtucjs
  "temperatura àèrem convenire, in illis vere), qux à mediocri- J^^
  :«ate racedupt, cpntrarium competere; hoe  patto fi  corpus téperato c^
  ^caloreprxpolleac, etiam intra ranitatis (imites, frigido  indi- fcrvaatur^
  .get àère> fi vero frigore excedat, calido; non tamen nirnis   .     M
  . cal^Vvelfti'gi'dus àèr aliquando convenir; nam fi calore
  .•excedat, corpora cxtenuat,  fanguinem fondit, ac diiToly^t,
  . naturale que robur infrìngìt : quo refpicieris Ariftoteles lib^
  * de lopguitudine,Se brevicate yitx retert, iEchiopes,alios que
  - regipnes cofridas^abitanecs brcyifsimà vita gaudere, difsìpa-
  -;to mnatrucu pativo calore ob exurentcra Climatis condì-
  , 'tiopera? uè cóntraffigidus fic. àèr cutis poros conftipat, perf  Nota intS*
  • pirationemiirapedit, fanguinera per pulraones decutrentem .,£erau^c"'»
' :t congelar, fpiritualespartes ferit, ac Jxdit,  quibus frigidum*      -
 -riniraicameft,exr^ipp.decreto, quod quotidiana experièn-
 òtiaeonfirmat: pariter que iphumidìcace,&ficcicateexcef!as,
   quantum fieri pofsit, vitati debet, cùm orane  nimium natu-
   rx fic inimicura, humiditatisqp^^
 -r re^cciraris.
 : r  , :    i.Ec licèt temperatusad voguemàèrnon fit facile' re-
 ■ 4 fycriifilis, prxfertiaa iuxca figpa à 0^\* eradica, qux^ fune, ve fo-  Conduiofie*
 .sdorem non  rapveac in^ftateVneque  horrorem inctuiit in  àèris oftiajf
  ■ hyemeì alix camen dantur cpnditiones ad  bonicacem àèris
   conducentes ab ipfo Galeno aliate libro y Mcchodi cap.11 z.
   vidcliccc,quod,^eefirnjp,iiù/ra foblirais, vt in raòritibus aitisi
 -r nec i&ùHom  dep^euus, ve in yallibus, fed medfos,' cuius* na-
  .ftur*, afTeiuntj-eue ierem Scabicnfem,  Se Vefobiapura in     '-.;>
.. ' Campania,^uòxgrps fuos miccebae Gal. pra-tertim  Phchifi>
-o cos prodaborantis pulmonis eraendatione : Se fané in vnivec-
ocfftro lìccus fafobccriaausi cenferi «debec docente Hipp.3. af>ho-
»•■'::rifmprum teft. 19. ex,es4nnl confìitutionibusficeitatesTfnbrU
:  ìbpi fupt faUthriores, & minùs morjifer* : ficcicas fiquidem fa*
 : : perfiuam humidiratcm*.quà huraana vira vt piùriraunvòppri-
•   «bcur^r^f^ttai^ beneficio inrpiucionis^ quàm ttjnfpfra.
.*•;,                        "-Mài    * '"-'     ;-'"i- tionis 
Venti e©*6-
Merari debet
 Vemomm
4ifici«m*a«
         a74        CURSUS MEDICUS TRÀCT. IT.
         tionis occulte, fic que experimur, montanos, Se maririmdlr
         ficcum àèiem ineolcntes fatubriùs degcie, quàm liabitanrés
         in locis tiumidis, acin vallìbus.
                 Cùm autem àèr puiusterenullibi reperrarar/nasque
         morarioncs parridpec à rcgìonìbus diverfis, & Aftrorom i«.
         fluxu, maxime que à còrpufeulis aeri inarnerfrs, acque co«t-
         rnixris, venti prxcipuè confiderarf debent : ventus namqae
         aliud non eft, quàm àèr vna cum exhalaticmibus, Se alijs ipft
         >nherentibns circa terram agitatas : habet ventus fauni prx-
         cipuum vfum in proprio mota confifientem, quo non folrv»
         ipte àèr à putredine prefervatur, fed  eius inquinamenta  rc-
         purgantur.  Ventotuna multx funt dìnerentie ; Nautx fiqui-
         dem in fuà pixìde viginti quatuor ventos numerant, aliif 12»
         alij 16* ted prxcipui, Se ad quos cxterr reductrntur, Se maxi-
         me ad Medicos fpettat, font4.Cardroates nominata, eòquòd
         à 4. mundi cardipìbus fpirent; qui cardrner font Septentrio-
         nalis, frigidus, Se ficcus; Auftratis, calidus:, èV hómidusrOrié-'
         talis*calidus, Se  ficcus, Occidentali*, frigidus, & humittus ;
j^uaUcateA quibus ìdencidem gaudent temperiebus venti ab ipfis Murtdi
         Cardinibuspcrn^ntcs, communi que contenfo omnium ho»
         roinum infalubètrimus eenfetur ventus, qufdrcicnr aufter, ve
         docuitHìpp* 5. aphorifmor.avftrt audrtum Metàntis figli
         4i(fol'ventes% &c* Oriènralis àacem omnium optimum repùra-
         iàr,Scptentrionalis autem,Se Occidcralis varie fé babent iux-
         tà diverfara regionumeondiriorem; nana in aliquàbus male
         auditSeptcncriooalis, in tXijs vero Occidentalis.
                 Regìonum antera murario quantamvariet àèris tem-
         periem, peregrinarlo fari*oftendìr; dicrrur autem regio pars
         tcrrx magna, rò qua ob rettam, vd obliquarci rach'otom Sblis
         eoraraunvcarionemvaldè norabrfis experituT temperaracRto-
         rum difercpantia : quinque prxcipux afsìgnantur, Mqatiicc*
         tialìs nerope, fica fub zodiaco; teprentrionalij'pcVfità intencir-
         culum Cancri,.Se polum attticum ; meridiana' Inter drtulu
jf^iitìlRegìaf
!v» ?■
QllfitUpiC*
Capricornir.Se polurnantafttrcamrOrienraiis fobiacens «rie-
ri Solli & òctràcu'tilis occidenti : cmr ©omwj • Rcgìoncs  le*
                  "'■•■■A7r                        *un* 
          : CAP. LSECT. IL DE AERE.         *7f
 ^ondùrn diftantiara, vel propinquitatem ad Solcm varijs gau-
 j4cnr cempericbus» falcem ad maximam Anni pattern, de qui-
 bus cxattè petrattare Aftroiogorum eft; illud vnum  ad Me-
 dicos fpcttat fcire, fcilicet quod licèc Aftra omnia àèris teai-
 periem immutcnt, maximeaurem, Se minifeftùsSol, ScLuna,
 ixc in oppofitìonibus, Se coniunttionibus, ille vero in  raa-
 ximis.Anni rautationibus,  qux in xquinottijs, Se folftitijs
 . perpetuò fuperycniunt, quatmot que Anni temporadividunt,
 ^cdefignapt.
         Hxc font quatuor nulli ignota Ver, iEftas, Antoni-
 nus,& Hycras, in quibus manifcftx  accidunc àèris mutatio-
 nes, quarum ratione prxdittx ftariones diverfogaudent tedi-
 net amento, Vet fiquidem calidum eli, Se humidum, eò quòd
 .SqI.magis dirette incipit tctram profpicere, vapores que in
. tcrrx finu dctcntos ob hyemis frigus devare, qui cùrn maxi-
 me homidìtatc abundent, refultat temperies calida, Se barai-
j dai accendente vero plus Sole, confomptis que humiditaribus
 refultat, qux ver fequitur, xftas calida, Se ficca; deinde velò
 vlteriùs recedente Sole àèr frigiditatera adqairit, qux cOn-
 iuntta prxcedcnti ficcitati accedit autumnus frigidus, Se  fic-
> cus. deinceps que recedente ampliùsà nobis Sole, atquc Vel
 accedentìbus pfovìjs, ve in multis  Europx  partibus accidie,
 vel accetfente frigore, vt ciusfert natura, humìdicatem.hyerns
 tefoltae frigida, Se numida, qux quidem  temporura varietas
 iicètplantis, herbis, arborìbus prò fìorum, fruttatila que eoi»
 Settione maxime conducat.fi eempeftìva regularìter accidanc,
 Iioruinibas vero non xquèconducunr, ted alijs tempora alia
 nocent, alijs alia proficiunt; temperatis fiquidem corpoiibus
 temperata tempora profiunc; intempcracis vero coneraria, fi
 pueritix terapcramencum cxdpias, vt  optimc circunfcrìpfic
 Hippocraces texc.i 8. lib. 3. aphorifmorum e tates cum Anni
Mutatio li-
ti* prarcipuè
Soli, & Lume
«tribunal.
Afilli teffij»»*
ra ^uatuou
Tttì>perìtft>
Qu.òmoJò fé
lubeanttcm
pora ad naca
ras.
vffue ed aliquid fé MS, iuvenes bjeme,ftve qui mediam Àtìtem
,               '          M m z                 bohemi 
           2-7^    .    CURSUSMErTCtf^fRA^lL
           baienti hoc ramen copccinit ad ftaturafatuDrcm ratione co-
           fctvatipnis,fcd et iam execnditur ad ftatum morborum,  qua-
           tenus morbi accidiint corporibus fimiles,& conitìr/mès temi
           peramenrocemporis Anni, vt ipfè Hfpp. jri fobfeqùétt apritr.
           iniìnnavitniTexens : mo/li quidem omnes in omnibus tèmpori.
           bus funt', quidam vero ipforum ih quilufdam magis &funi, &
           txacerlffantur ySe deinde  catalogura facic per magnàm liba.
           partcra morborum, qui fingulis tempòribus proprij  reputai-
           *nr, vt legenri 3. librpm aphorifmor. manifefte patebit.   ;
                   Huc vfqùc fermonem tecimUs de aere ad corpora fa-
           na comparato ; refpettu vero morbofòrum hOminum, five ad
\-.7.        argritudincs prompti fint, dui ìniàlùbre's dicùntutyfivc attua-
           litèr morbis laborent> cadém réguià eft gcnèraliter, ac ea,
           qua? nuper tradebatur prò intemperatis còfporibùs, foX vide-
 ^oaujpara- [jCCf concrarietatis, ita, vtpro morbis calidis  cònVeniat fri-
 inorbo6 cont gidus àèr, pto humidis ficcus, Se fic de cxteris accedente rrfe-
 tfi#icutwn.  4ic^°Ìertià prò conveniente felettiònc, vel prò artificiali
          . akerationc noccncis : nana àèr, qai cohvcnie prò morbi- cor-
           rettione, non poteft nataralis tcpdirì femper, SC fic debet ar-
           te parafi; frigidus pamque  àèr'fuffitibus rerum  calidariirn,
           prohibitionc frigoris, Se alijs machiriis calidus fic; è centra
           edidusherbis lparfisfrigidis, aquà de vaféin  vas tVansfùrsà,
         ;  Se pensabili camera frigiefos fic : fimiffeer àèris pravìca's ouo-
           laroentis infringitur, Se corrigtrar, vt late apud PrattlcWpro
           cuiufviyxgricudipis mcdelà àèris parandi arcificìa afferuntur.
                   Licèt vero hxc regùia cóncràrtetacis/vtiUfsìmà tit, ,
           aliqua tamen óppitec addere, qux ad frigus, calorem, ficYuà-
           tem, Se humidicacera non fpettant, Se max imam àfferùpt vri-
           licacem tura neutris, rum xgrotis, tum infalubri&Us  corpori-
           bùs , qux Sefi non pofsint*omnia figillarirh atterri, generalio-
 OilBuscea- ra tamen.,,vt esemplo fint, afteremùs : Sé quidem primo'àèr
 %cnut aer   * efilp;us COnvcnìc maciJentis, Se his, qui  faxitaté pòroriihVvet
•frufluf.
1 
rt'j*:
*.:ìo:

          & e Aft «eceic r>t mi. i  t     £77
 &ft etiam poda£cicis> &<!*tatthofo e* nimia facemtmv ce-
 puitate, ficut iracundis, vigilibus r 6e  fittaitiòa^ iìMptiàt*
 tìbiisaSfeafc, éòqnòd taiti infplrtta^^te*e«rfp|wros fan*
 gu'ini oec&rtit tàmpér ^ta^esdetato, f@fà& per* atterlolas
 cucirà occupantes, inibì que ipfi còratflifcctarySc necerTario
 ipfom incrafiat, Se cùm tOtos fanguis mediofuodrculari mo-
 tti" per pulmones transferatnr, facile àèr ynivetfom fanguine
 "affidcf& alias cura ipfodelàtus vniverfum corpotis'habiturn
 internimi remperat; immòte* menta, qux in multis ofrìciali-
 bus merobris reperiuntur, Vtiliccr moderaeur. ■               ouìbus tea
          Centra véro àèr tenuis, Se libere perflabilis vtilis,eft  J^i^
 'òbefiY, faceFptetìis, picu icofis, obftruttis»ca€hretticis, Se fimi-
 lis farina: hòmfhibus, eò quòdprxuittus àèr èàdettt ratione,
 'qua decraflb dicebaraus, fangùini occurrens ipfanv evagiear»
 arrenàat, Sepehieiora^ifecra referat,qui affettus maxime có-
 fducib.iiis efi liis/qà'i-Craffòfucco'rderri fune. Craffos,Se opa^
 cus convènit' lippis, optalmid^ Se fere omnibus, qui* òcìdo- 'X'^.fJ*'
 *rUmarfettibu^Tèxamur.  -r'7  >^ a" '••   *~--     "* »'i «fi3   .^«©-i* .»<
          Licèt autem purus, St terònUé omnibusferè horaìnr-  Quibus  pu4
 _ bus Vtilis fri piàfertim rempctatfs;fpcciajius camen commé-  ™s\ &IefC">
 ^ datur ffupidisf, acque irigduo, ac memòria tardis, nccnda- af-
 tlióiiucis;& iliis, qui: frequenter animidcliqùio, ac palpita-
 \ t'ione corripiùneor; imptìrusperò fnnftisque"aporibtls refor-
  tus, qualis eli caliginofiisrac nébulofos, licèc omnino  noxius  impurm<$&
' Videacur, prorner intettionem, quam fangaia*,, Se  fpiricibus
 commanicati aliquando camen conculifle vinis fuit; narracur
 ' enim ceffìfrelYxvifsi'mas peficsàèreéx induftrià rèddito cóaf-
  fiori, Se multis vapoiibusinquinato, vt quoti Iam Byzanrij'fa-
  ciumfoie per iterquilinia, carnes anmialiuui puerefattas, Se fi-
  milia, aeque hinefortafìe accidie, vt vi bes, Se oppida crafsio-  , 'f'  ''*
  rem àè^em for tira ex ftagn4m:iBn~$ aquìs,3 Se iOCis paluftrijbus'
  ìmrnamaà pdtitentifsobtervencur, Ve in hàc noftràMtxfea-
; nà obinerTibi'em  Dei miteraciònertt hucufque 'obfèrvacara
 eli : minùs antera noceti àquicumque àèris conditionema*
 ^ìraè clependet à Icin^$reopfo«t^ne>i|Ux eniai confoeta
                                                   lune
.'a»f 
 Frcpnetas
Icrisàmetu,
#c q_metc.
Qualfs me-
lisi àcd
:J.
^ationcloci
varix conit-
4cx«tioac«.
Cai iti us  àèr
quibus coa-
*7%        CURSUS MEDICUS TR ACT\ IT.
font, minus molcftare folenc» conluctudo que non immèricij
altera natura peodamatur.
-r    .  Vna cx<oj|ditionibus àèris ab ipfius motu, vel quie*
te defomitur. Se quidem tam admodùm mobìljs àèr, velie-
«nenribus que ventis  agitatus, quàm omnino quiefcens,.&
ammobiiis,vtpoteà.mediocrieate  manifefte declinans,  hu-
«lanefalnuinfcnfas cenferi debec; extcrum qui raodicè ven-
tis agicacur, prxfertim oricntalibusmuUum confort, Se om-
nium faluberrimus eft, deiude borealis, tectio loco occiden-
talis,omnium autem  pefsiraus aiuftralis  teputatur :  borealis
liquidem àè'rcm putificat, ferenat, cxficcat; aufhalis  nimium
humcttat» turbar, ac  inficiti àèr auccm omnino immobilis,
tfiullatenùs quepetflatus ob xtheris carehtiain, Se niccofavum
pattium defettum non modo inutilis ad vitx cuitipnena  eft»
fed perniciofas, celcrrimè que necaneejg xgrieudines affert.
        Nec minùs cpnfidcraeione dignus  di locus, à^qup
àèrv venrus ve fiat» montapus fiquidctrh plerumque falubrioe
 eft, nifi frìgidior folio fit, Se ventis maxtmq agicetur ; nivo^
Tiis quippè continuò  nocuuseft pcttori, pulmoni que, ac fi>
 lùm in xftatctolcrabilis; maritimus àcr, vt potè calid.ior,pip-
 fcuuscftinaftèttihus pcttoris provenientibus  à crafsis,  &
 crudis humoribus; in illis vero, qui ab acribus,  tcnuibus,  p.
 falfis procedunc, omnino pernidofus. Vallium  àèr fere fieni-
 net nocuus eft, quia  parura movctur,nebufis que plenus cx.if-
 tit,quàpropterxltatc calidifsimus eft,  hyeme frigidifsimus :
  caoapeftris vt plurimura di faìucarìs, fi remotus fucric à paju-
. èibvtS) Se locis vlìgìtìofis, nam qui propìnquus eft ipfis,vtpotc
.f  nebnlofos, craflùs, caliginofos, pravis que halitibus, & pere-
  grini* corpufeulis ipfccfos, nocivus cenferi debec.  ^
       r Calidus,Se  humidusconfeit mulrurn adverfùs  anec«
  tus à fri*oteprtos. Se in quibus fodot vtilis di : nam apeiic
  poros , humores attenuar, mover que à centro ad circirafe-
  rentiam : frigidus  tandem  xiiuofis  raotbis, Se horainitjuj,
  quibus cutis.adrpodum laxa eft, Se facilicer fuperfluis fadpti-
  bus madenti fo febribus autern meritò dubUatur, calidus, ne
i 
         r\  GAP. t. SECT;n. seaire^        <*t*
 $cr, an frigidusconveniat; nam Sefi rarions calidi affetti» iti-
 gidus vìdeatur convenire, cùm bic poros obcurct, tranlpicfc-
 tionem que in febribus admodùm cornmendabjlem impediai»
 nocete videtur : quod dubium diflblutum fuic à Gal. lib. iq,
 inethodi afferenti, àèrem frigidum rcfpiratum fcbicnribus
 vtilem ctfctoccurrétcro veròexteriùs corporis periphevifls.no*
" jium, vt mox proponecur ; vernmtamen vt vtrique copfola-
 turv conyeniccxgros pan nis eonrettos contincrc; àèrem ve-
 lò nequaquam alterare, fic que Se impcdicur damnura, quod
 ex conftipationeiraminebat, Se percipicur vtilitas ex infpira-
 tu frigido  dcfiderata; Se hoc in putridis febribus debet fic<tf>-
 fervari, Se in incipienribus hctticis; vbi vero hettica maxime
 increvir, vbi pori plus folio aperti funt, maxima que fcqukuc
 corporis diflbfurio, tunc eque iuvat interne, Se externe frigi-
 di àèris occutfus, non tamen frigidi in exceflu propter  cara,
 qux fopponitur in ditto ftatu, virium  imbcriHicatem,  SeM
 milicer ncceffuro eft àèrem non effe ficcum, ncque inxqua-
 km, quia  tóc confumptts maxime nocet,vt Hippocrates prò*
 tulitlib. 5. aphorifmor. text.r0.4utum.nus taùidis malusi fi
 vero tabidi tales fine ab viceré pulmonis, non folùm non ca-
 verne frigidus àèr, immó maximenocct iaa>ratione,yteetis,
 quàm rkcratx partisi frigidum tauaque vkeribus mo?dajt«ft,
 Scpcttori  infoi icumv\\       \. :.':^:Lt:  !■■>  ■■;
         Aèr fimiliter maximeb»mofus fnfclius ed anetti-
 hm oculorum, maxime infiammarioni, itera que morbis ca-
 piti scura dolore, St vigilia confonttis,  %r eft pheenitè,. ma-
 nta, cephaìca, St rpfa immoderata vigilia* qojbers eft ©ppor«
 tunusopaeus,&obfcuras;. conerà veiò foporiteris morbi*
 Vt font lethargus, coma, & apoplexi^proficit lucidus^c aprL
 ciis,qmaaliquc>raodoàfopofeegrorantes.cxcirat; vciùm ia
 ©rambosaftcttauis tempcr attendenoVfimt eaufai morhos rn-
 fercntesy Se confervantcsi nam fi hx fint coagulante*, &fiV£-
 Ms,lncidus, tenuis, Se calidusàèr vriiisefi* fi vcròfuerint dif
 fokentes, Se attennantcs, potius frigidus, crafibsi Se opacus
 icaoiittttr* fcfic de wsr i* fot vati cprmauetaiis Barione; ge^
                                                aerali-
FrìgiJusqtrSi
bus?
Costui»,
tucìxfur, 81
opacus  àci
qui bui  pia*
ée&i
JSttcndc^a»
elTWf&icj?
«la, & eoo»
fuetudo. 
          *Stt        CURSUS  MEDICCTS 7KAOT. IT.
          ncraliter autem^onfuctudoattendi debec, nam qùemadofcl*
<r»-;.-*i     ^um in cxteris, iw in ièrisclettiorremultwm va]et> nani cx-
          teris  paribus^atqueetiam non multum . difparifeus, patriuj
          ièr, Se confuecus'meitot infueto cèntendus eft* <pia ratione
          «xpericur habitaneesioca p'aluflria, arque campeftria per lon-
          - guai-tempus, vel inibi natos mdìus dcgetfe, quàm 'fi in alie-
          "tiuffiy licèt puciorem^èrem transtetantur, tantum «nipi vakt
          vfus, Se confaetadoinvecerataj ijuod fimiliter in poeibus^c
          ^ibrsanimadvertiniùs.^.; /jfl.'»r ^f) ;.-?tv-  cr -   r.
                  Quibus prxiattis, opportunum eft expendetc^ quod
           in vfo mèdico admodùm frequens eli,  àèris nimirum muta-
          '•' tionem'in morbis, quam propofoit primus Hipp. inquicnsl//*
          * mvrbis iongis Sólì'fhutatìoiuvm : quod vt abfolvatur magni
Vari* cxìta^. momenti dubium, neceffaria que ciarliate procedamus, tria
n« circa mj* decidetìda funt: ptimum,an liccat àèrem mutare? Secundum,
tttioné àcrir^ quando? Tertium, ift quibus-raorbis? Primum, nempe an li*
         -sfÉÌBtt àètemmurare, fanis videcur difficile, Se rarioni  advera
          ^fum;nam fanì^vtfopponitur, benelehabent, nulla que mu-
         ?■ tacione indigene; cum autem àèris murario necevTarip cor-
           pus àlrercc, Se inamutet, non videtur vtilis cotporibus. fanis
         . prxtertirn cùm^vt Hippi afterir texo. r.lib. 3. aphfcwiftijor-
         e wuCAtionest^mpQirtm^piimfsìmumpàrìunt morhos,i\on obaltam
           rationem, nifi ob mutationem cempertei, que .quxricnt fo
     'T  -Pàèrisiruicatione; Sealiàktranfitùsquicumqué ab vno tempe-
."..  ,  .■ '  -tiramento in aliud fofpettuseli, Se noxius irequenter experi^
A   ìuii  rs«ut^neom^nùsdìfficite, &ipffyÌ£ulofuai debec.excDgjcai{ in
          - agrofisàètòr»mutare":rìam£'C<mfuecùdopcrmotbosmuta-
         «< ri non deber, etiam frmorbajn'videatur adaugere, ad. vitati-
         ^  darti naturx aitexationem; eodem patto  àèris  mutatio, exe-
         t-*ì ^uenda noncft.^in                »'   :iou/<.'■•<..:  \n, -,
         -ri *    ora Sed bisononàbuantibusrertùtn eft piftdetTeiriìMfc ra-
  'Aliquand^    tAmfaPKj^quàmtègtocis àèrem,Soletti nòe avertere: -nW
io» variare.l> notancer non'raro, quia prorfus temei armar cflet in ontow
 >          agroris àèris tenaperìcm variare; Se fìiniiiter in fanis nomini'
           bus copftaiw^effepericuU ptenumulrouàwdp tamari «poo
                                                             te 
                          y i  » ■      - - •
  .   r  .     CAP. I. SECT, IT. DE AERE.         ìSij
tcre,TpfianimalianaìutMiinftrattutSaaat\os dócent; Hw
cundines namque, Se Coturniccs a-veniente hyeme frigidaì
tcgioncs dcfetunt, Se ad calidas «oiivolanv q<*o icfpicicns
Celfus kb. i. ea ty$, fic ioquft exfédrì i*gr*vemprìàM)e-   "''■' v■ J L
«ir, * v gfAviin tum*ftdfaMru *fi, prima àfèti ìunfiu, irte*.
&us*Jk ac fi dicerct, ex àèrefalubri, id eft temperato, in ca-
làdiorera incipiente hyerae tranfeunduin eft; ex gravi vero;
hoc eft, calidiorc, aut fieci«rc in temperatura ineunte «ftate
migrare, convenite quod fané-ieonciliutto'tu iltts ptxterritn
locum habet, in quibus eft timor, ex advenicnte  aere frigi*
diorc, vel calidiore xgritudines Mttramcre,  quòd verifsimìi
eft in debiiibus, dclicatis, Se fenibus refpettu  frigotis ; iuve-
nibusvautera, Se ptxfcrvidis refpettu caloris, rtìiximc vbi ad-
tecedens experìcntù ided«euìt$ nam vbfnxcfariono adeft,
àèris mutatio periculpfe cenferi debet lipfo dicente Cclfo»
prxcitaco loco : nequeex falubri loco in gravem, neque et
gravi in falubrcra iranficus fanis tu tus eft, prxtefrimvbi aug-
nar Se repentina eft à^ris in contrarium mutatio; repenti nW
namque mutationes periculof* funt, paulatinx -auterrr tucW
iuxtàttitamHipp.dottrinata aph, 51.lib. z.phHmumMque
repente €alefdc*re9 vel refrigerartivel aliquo modo corpus mo*>*
vere periculofnm.     ~   ;    r    ,r..-       - .. ■
   v   Salubre autem fempereft, àèrts mutationes caveret1
& cura non omnibus, ucc fempce lìceat 4 regione in regio-
"f™:rVCl à £ìyÌMtt« in Civitatem migrate, tuffidet tòta
Valle(ijconcilium,quod fere in omnibusrogionibus in vai
eft, veftcs mutare,-modo que ipfisftcnplicibus, modo duplici-
bus vci, modo que ddicattotibus, tuo dò crafrioribus, Se hoc
ctum in omnino, Se vtpiutimuro fapi<;  in fanis autem vtnuc,
&proxmns in morbos incidere, tutius eft, xgrotorum regu.
Iam feryarc, mutare que àèrem in contrarium attuali, vei fra-
mmenci morbo,                                 : .«a.v
  ..-.?-,   Suppofitoergo fanis, &«grotis oportere  aKquahJo ;
acrem, Cxlum fciliccc,Sc Solum pcrtìmiaro punirete orfus 1?** *^
elibus Hoc in egri* p^poè^veoitf fl^Qjj^S tST""1
                        Nf|                   morbi 
         xt%        CURSOSMEtlCUS TRACT. II.
         proibì vd acuu>fi>1f»^ MvXiVcfu&Jci qiucftageturum cftemv
        "cjuod maximum eft>exrenduniur, vel \Hrdrtici,~forgi que,
         qui ad mentes, Se annos mulcoties perdufant, videndum cuV
         ari in vtriftjue àqris piatati© ccmveniat: nam in primis id in
la quibui  Jongis non loìùnj convenienti Setutam, ted ctiarn faluberti-
   '      rnura dte,prxtetrira<;ùm ad moVbo co urtar i ura, vd patriurri
         Solum fic tranfiBJgrario,eonftat ex Hipp.tf. Epidera. feci. 5:
         Se aftipulatur ratio; nam cum morbi chronici ab  humoribus
         crafris, al tas que Fadiees babentihus or ian tu r adrprrttà v r piu-
         iJn^iurifprjavà vifeeHimdirp«»Ptioftb,'qUx càufx maxima in-
         djgcpt.c<^i^fràc#^&^^                 confeqaatur, fi-
         ctijfc etiani, hiimor^fp.difoufsici^attenùarib, Se  rdolutio,  inde
         videruc absd^^ipciwimodajàccismutatio : àèr fiquidem fine
         intermì/sion^cprpotf occttrfansv Se continua infpiracionc
         actrattusiptetfi^ vifcWa aitógiir^lmwtfwite'qiie intime per-
         rpifectur,fic que BadfokttS*Ser&tótnafcfii vifcerirm fnrémpe-
         ricm corrigit>^fan^inastcxtucàminiraUtat prorfus, fic que
         perducio,corp^retamip£cdidis»c^   in liquidis in contri-
         riam difpofi ci^|##ì» ^uam anccàtiubefeac, à-iongis morbis;
         lutò, Se fine di^Q^olihcraturjoUi/ :n: ^'"'l;4 '
          '».  ^ ^tyeque fouteratiom ^
         tia; irarao ipfa ceatius perfidi», raorbos tongos, Se qu-afi haw
         bituales fattos, in quibus infirmi rxdio erga medicamchra a£:
         ficiitptur>.quipex fjìs ruotatele aliqood • embtóiiienrrrm capefV
         fani, fiqìaàèris, ve|q&odidém:*i%.R&giioftis mutartene  faci-
         le percutari» c«oque, tutò, atquc ifictKK& «& prxfetrim ir*
         affettibuVpecloris, »c ptfhuanìs imfrum»quàm  cificaciter  in-
         coi a*ùs u^tatio operetur^ae p*©fsi*~ nam ^rompte a'ttmgtr'
         àcr&jiffe^
         nuxtus>eips .impurJtates abfiirmt^Blcefatam- qiie cjùantteqlie
         pattern detergir, atque coi'robofwVpàttiobrem àèris muta-'0
         tio maxime iuvatafthmatteosiphrfaiècos» empyemaricos, Se
         ex pettorisvitio h/dropicos : nec minùs capitale» diforafias,
         cottionis ^u^errGce^Cflk^dat jfcanrfeiti^n'oft forarr* quia ca- ,^
      nr^^\f^j^9^^                  P«inP& attratta» *


           i'jzpia
!• :-i .un
ìuupn 
         iv  .  ••    r  ■■vrycrw-v.   3-       ^
    v    *tÀP.I.SECT.ÌI. DE^ERLior    * i£$     ,v   ,
attingtt,Ted etiajn quia proipptjf$fnȏ, lamicali ArtBCttttiftl
immutar, vt date convindt apiifei appetiti» proriaptifsiro'*
loia Soli metadone recuperano,              i ?'^'
       In morbis antera acutis non tam planum eft, àèrij
niutatìonem vtilem cute ^pami^primis.iilì fxpiùs gignuntur     m0rbii
ex tenuibus, facile que mpb^i.i^^huhsor^Lrms^ xjm  maxime  aCuti$   no*
agitantur, maioreiji que fobqtenj:bfemcnmioueeivde fatti  couveou,
que rri parcem feruntur, Se prxcipifanmtr» Se alias pCttnorvos
acutos vi res admodura dcijciuMur, agrori furu^letto affixi,
neque àèris beneficio,^                      qnV'ftrfe
tempus inforp (tur ir^uecejfeìàtcpae^^
^uìbiisex caufis communiPratticorum,.iraniò^prPnium ho-
tninurn confonfu ftatuicur, àcris mutatioherri in acari* mot-
bis omnino inutilcm, immòooeuam,cfifé*noa moda ab vtbé  *M/I1V''.
in vrbcm, ncque à domo in  épmttJmi^rioB edamcapifUS» St  ;£ ^aV )t
à cubicufo in cubiculum,Scwàde&0 falcM&x:cfi*btà$m±  -1 • ->•**•■«
iicorur» opinio tucifsima e(xffi 4$mimtimm&Bfpz&fimm  ' " "' ~'""*
primus eft, cùm non mutatur qmnino aètjfestr focus, folnim*  A  t6mBw«i
Se  habicacio, cum feilieer de dp^o Jrtfautbcioct in rfafobriot  S^JE
 ^Wfe^                                      ««tur.
carcere in liberiorem^aiHpr-^in^J^reró qae&abkmiificm
 jnucaeìo.pcragicur.   Secùndus cafos di, immuri ipte àèr  eft
primaxgricudinis effieicnscaufa,:yel maxime-: iorens, velati **'■>*»'''■-'r
cura ràfettus prxf^                              "eà- *w.""r4Ì!
dem domo exiftcntfora,:vql;ajià^               cénoftius
propter eloacaru^Timiliuip ve'teeÒ0ipy;ppdmitaiem; ,vU
 ncmincm latet, vtildsimara, imisòncccffatiam effe fobìe*
 tionis mueacioncmv ,^,;a£c:t, V*zm*kU raubc n.  . >u<>
 '  .^   A^Vei^in^^
 veniat, opportunum  di ftatucrc, prx oculis femper  habendo   ******
dirierentiam raorborum^curtorttm, à ebromeìs : in his certe
extra copcroverfiam eft, folùm recurri debcre ad àèris muta.
c^Z:P°^«^UriicMfeeft per opportuna medi.
caraenu curat,o,:& k)c pop profoieme omnLrrote pr xd*
tpxam Medie, qtfrp xgrotancis, tunc i>cZh accctfitur ad lo-
                       Nni                       • 
TiffìcultaUJ
Iftaeutis ra-.
itone te rogo
ns cum d*f-
rtjp£tioHCf>fO
scdtttdà. «il.
yjlfgfturdiei
%ìXiil9 CXUX
284       CURSUS MEDICUS TRÀCT. a
ai.i»utarionem>&;prxfertimin illis mosbis, qui dimorai mo-
ra de«wi€^s,imm©irictttabitestedduntur, virane paralytf'st
afthma.,diatrh«cà,:^: febtes longe, maxime  intermiuenres,
in quibusmùiimcft,& vfu compertifswiura quantum proffir»
& quàm celer rime cxli mutatio : atque etiam advertendum.
Cfi, i& motlri&tccariientibus per cercai Armi ftarioncs, vige»»
te videlicét calore, vd rrigorc^uoér antenna ni pixdictx im*.
te m per ies acceda or, tenr arida eft à^fe mutati©, qua prfiattl
inorbjfoleuteutifskBèprxcavetk
;       Inmorbis demani acutis>f©ient Prattid polì feptiraS
dicrivaètismiuacioncr^pe^mitrere, aure ipfom: pcnicus prò»
Jaibste, vt nin^tucri prkPèaCUtótatri idipetuipectranfeant, Se
ne humores per motum magis concitcntue, eetebraris priùs-
niagpia:evacuationibus^qux morbo- convenite prxfomun-
tur^verùmtecurins-tudico,euin diftinttione procedere-:: vcl5
eoimàèt dooiù^ aai loci caufam prebetegrotandf; autadmi-
nù^tpaximeiovecvSe erme ftatim ^principio debet ìmmutarì^
vel  nulfom ptxfumitur nocumentum ex aere loci, & tunc  fi
alijs e^caufisncccfroti^ oc cur rat mutatio, forum'in rnoibÀ
principioprocarandaeft, aut permittendamara poft increme?
tum milr^'tiiMs^ftfp]efta*pef iculii adhuc sb cubiculo ini cublf
cnltim,  dumtnodo per arreni cra.nfportandus fit ieger, prx-
rerrinain tempotse autumnaln authybernoi in quibus-ocetii>
rensfiigiduS'à^vererfcma*iin^debet^in Vére enimi Sé xfta»
tate nóniea.frequens.iitiMt^^àctenocumentum; Se Umili'
lerfn.diei.ftationibos^a eHgl débeir, in qua tempcratior fit
àèftySt font Hlx, qux ve«it Stxftatirefpondent, vt matutinùy
meridianum que tempusi#efpertroupv ver©*  St nottùrnum»,
quemadmodum ad exerecnda.medica auxmVminùs tuta ha^
bentuf,  fic.& adlxgtowrutttdcrdómd ih* dbhaum tran fiat io-
mera.   • ■  i:■;..-''■: "'"'-  i;'':            '   ^          %  ;
        Supporto ergo, vt ex hucufque dittis conftat, letta
icmperiera maxime conterrà cam ad morbicur ationes, quàm
adcjorrettioncs cax„hxc q modo eft mot bò fimilis*modò difr
Ùm.ilB+,UM^ÌMÌl'-*& 
corrigen*  j&.umc]&
   ' PraC  fc$ Yitium a^
             CAM, SECT. IT. DI AERE.        x^
 rem venera paranduin; cara autem fiiraiiatìiorboi cura con-
 trarius requiratur, tane dexteriWMedici rcquiritur ad'> àèré
 propottk>oat.ura atrifidof è ctìfpanendùrn, vel alias corrigen*
 duna,, fi 6otà fubftantià pecccti Se licer abunde riadatta: à Frac
 ticis in primo ftatim capite àènVelettioì & prxparatio» non  ^src<l,*"lvt*,'
 tamenvidetur absregenerate»regulas,  felettiores que me-
 thpdos vtilis àèrrs- parandi vdat in compendio orrerrerfopptfc
 fito prrùs.quod àèris vitia ad 3 claffesrcvocarivatent, vide-
 licét in fubftanriàv mota, Ss qualitatibus : horura propter ea*
 correttioncs brevieer recenfcbimus*.
        Si igitur àèris-vitium in fubftamiàconfifta^eÒquò^
 ptwhalirus ddperftv commixti-quexorruptionem minantur>
 hoc virium foxtà varietà cera caufatum varie debet eliminati:'.
 fi ergoab aquis ftagnanribusìquxamoveri pofsinr^ labe*pro*
 veniatvaquxaliòdeducantur excavatisin  nuncftnem foveis*   vìtium ia
 rderacis quc> & cmundàtìs canaiibtts : ùi fcad*veii&u* mfV-  fubftantià ,
 puleÌs,doacispatridisJftcrquilinijs,Scid  genus  alijs vùium %£?£$*
 oriatu*, illafepctianturjmaadentur^cremeneur, vel ad  dif-
 tantifsima tran^crantur, iOicoquepravi ha ficus  in ipfo aere
 recepri ope ignis difsipcpturjnihil*enim efficaciùs^promptiùs.
 QU^àèrem  per ficit, quàm igpj^ quoiegimus,  Maghuni Hfo~
 goctatem è Grecia-fleft/tenriasafecgi#c fyk'h integris Com»
 bufiisv in uuodconfpirantfoffitus aromatum, thuris,, fìyra*
 ds,myrrhaj,calao^ aroroMÌci, baccarurn iuriipeiidignfcalòès^
 Ccdf^ieerri que;foha jautH.f orifmarim\ Se fimiliarm.          ......
        $i àèr àèfiwzt in mota-oB ma x imam occ fu fio nera, St
 ^iceem, in quantum rieri pofrir, agicerur tamapertis ianuw*    vkiam.•*«,
 atquc tencltrisi tura.flabdlis>.vcntiiabri^.atque follibusj fi ve*  mtHu>& cm*
 r^obmmium  rnocurmnoceat àèr.. domus, vd cubiculum  W
 c;Iaqdaturadeaspattesvvnde venti pei flint.   SrvetÒinqoa*
 Iitatibusram (rigore; quam calore pcceer, contrarip coriiga-    V?T in
 tur, fngidus mmirumigne lucuteneo, creraaris aromatibt,  \t&£T
 &.«nccnroipmcU. vinu- calor vero emendetutherbis fpatfis-
fti&idis, transfofionibus-aquxfrigidx, ac aceti, prxtertinr  re
fòc*c itwxaugne ,eodW ouepatto ccter*qualitates percò*
ira* 
Duplici  via
tmfeauu acr.
          1*6       CURSUS MEDICUS TRACT. IT.
          trarias emendati debent, vt  ficritas humidis, humidiras ci*
          ficcantibus, nimia focidicas, Sefplendor luce proh miti, Se ni*
          mia obfcucicasconvenienti racchodoremovenda eft.
                  Prxcer hxc àèris communia vitia mn'ora, pcioraque
          ex aereemcrgunepropterturbatam eiusnarivam fluiditatctn,
          qux duplici via turbatur vel propcer  indebicam denfieatem,
          "d propter maiorem, q«àtn par eft,diftrattiOnem : denfatuni
           nihil magiscortigiti quàm ignis, Se buie umilia; rarum aute,
          Se diftrattumaqua, acetam,Se his analoga maxime emendant:
          expericntià namque conftat, infodmis metallorum, locis que
          /ubterraneis, vbi àèr denfifsimus eli, homines vivere non nof
          le, niftigneadiuti, quo extintto Se ipfi è veftìgio  extingun-
  tstoméfa tur 5 tanta enim eft fimilitudo, qux incercedic inter. igncm,Sc
fcomSuur*   animantium  vicam : nam quemadmodum  fiamma'  abfque
          perfpirationc forTocacur, fic animai qeodeumque, fibetióri
f.'rr i     deficiente àèreipteemarirur: vbi vero àèr nimia raricate pec-
*■; '       cac,a;quaauxilioeft»iqua:mirè  àèrem incraffae : quapropccc
          qui per altifsima monrium foga, vbi àèr tcnuifsìmus eft,  iter
          taciunt, aquà ore detentà fibi cavent,  vtolìm qui pet altifsi-
          naos PeiuvianeRcgionismonces, qui bifjpano  rdioame di-
          cuneur la Cordillfratievààa+itt&nfibant, fpongijs aaùà frigidi
           plepis ori àdrnocis àèris nocurocnca v-réarunr.:      l"r'u;■*■ >
           ..,„     SirnijitCf a diverfis àèris vitij* Ixdunturiter facìen-
           tes, fi per pravas plagasiintettas que gradianrur,' ita, ve  non
           raro malignis motbis,maximè que febribus opprimaucur pul-^
           là dati, manifeftà xgrótandi caufà, cuius ratio non aria  con-
           icciari pptcft, pifi quod fanguis per pulmonesddatus corpuf-
           culi&extraneis in aere repcrtis promptè inficitur, modo que"
           ad indebitam coagularionem, modo ad extremam diffolutio»
           nera fenur ? io qujbus fafobre cOfìciliUm crit, vt qui per ex-
           trancas, fofpettasquc regione? rnigrant, ea antidota in ore
           deterant, Se drtineant, qax àèris ptavos halitus modcrentut»
           fic inulri te prxmuniuinmanfis maturino tempore aromati-
           cis, vg. cinnamomo, caryopbyllis, croco, maftychc, ambra,
           j$ai«cà? n^uluidario, ycf^
Ob ferva ciò.
Iter facien-
tcs in pravis
plagis vario
meda Induri
cur.

 , -. ..,,.----v
  Mctfoodus
pracaucionis 
        j; C^P. I.fSECT. II.DE AERE'         ii/
 cali, Sefìmilibus; immò fioipliciora, viliora que xquè prodef-
 fc videntur, vt eft allium , quo afforapco rnftici à prxdittis'
 noxijsliberantur, ve bis vcrfìculis cecrnic dErailius Macer.
       Allia qui mane teinno fompteric  ore,
       Hunc ignptacura  non Ixdet potus aqaarum.
       Nec divetfotum  mutatio fatta loeorum.
 Idem prxdicatur de ruta, prxcipuefieum carids, Se nncibus
 commista comedatur, necnon de Carlina, Scordio, Scorzo-
 n3rià,Valerianà, Se alijs. In candcm finem muta? flint apud
 Prattfcoscontettionum, Se pilubr. òetetiptiones'1, prxdpus
 vbi de pefie fermooem iuftitunnt,quas quifqfee poter ir, vbi
 necefsitas occurrat, fuis vfibas counaodate : illud vnum ob-
 fervandum eft, Camphoram five otfattam, five aflluoprar»
 quamciimaue àèris intettiónem c^ftìgere, quaproptCr fere
 temr ce a melioribus Prattids m antidotis contra peftem mif-
 cetur. Et de tecunda re pop naturali dieta fofftdant.

 ::.«    SECTIO TERTIA-

         de mót'v, et'qviete

     lEcrumfnterrMnopBatBraresIocum^ ó&tmec moni?,
     ? V' f^^ ^fwe» : & «juidem rooms non confi.

,ft.bUS. «kfinKur &,, emìs. in-fmmrh. fra vt in  poteva

™*Zf^r^^W'm- 6c que tónni tote


vtrllL ■0mmcotS.as -oaconden. ferva* fitum, ftlten*
•  » Ù?CT T*™ ''* eodcnl omni'no confidi^

2-;,^ ^^""f*P»""movetira^vciwane futortf, in rota
& 
           *38       CimSUSMEDICUS TRÀCt. H,  ..
  M«u«wi- ^Sclàborj fimplex motu si Me dicitur, per quem ita levùcrcor-
$lcx.       pus agitatur, vt nec ad fudorem,  nec ad frequenterà anhc/i-
          itum/necad lafsitudinem deveniat,  vt eft inceffus rnodetj.
           tus : exercitium eft tenfibilior, Se maior motus, qui acedit
           ad maiorem refpirarionem, Se raoderatum fodoris profluxfy
           labortandem illa motùsfjpecies eft, in qua datur copiofus fu»
           dar, anbditùs frequentia. Se corporis farigario.
                  Quies autem duplex fimiliter eli, alia Icvis, qux cum
           parvo motu confonditun  alia magna,  qux rigorofè  otium
           nuncupatur, Se hec ea eft» ac tanta corporis, Se vitx tranquil-
<^uei duplex  Iitas, vr fi paucx excipìantut operationes, viventem homine
           à mortilo non fic facile diftinguere: vitaequidem noftrà in
           ©pcrationibus coniiftit, Se orioli non folùm ab immoderatis,
           ted etiam à ievibus etercitarionibus defifiuntf licèt  autem
           motus, cxcrcicium, Se Jabor modo nupcr dit^o facile intelli-
           gantur, Awhores, prxfertim tlipp. Se Gal. promifeue his vo-
           cibus vtuntur,fic Hipp. 6* epidem. tettiouc  €.  exerciciuro
           voce labor\s enunciar inqujeus Sabor, cibus, fomnus,  venus*
           omnia medherta; Se poli eodem lib. fctt.4. air labor cibum fra*
           cedat, Se z. ahorifmor. text. 8. fimiliter inquit vbi fames la*
           hot an dam xon ef; quo ìoco non folùm labor debet intclligi,
           {ed excteitium.  Galcnusiimiliter in opere de fanitate tuen«»
           dì exercirium protert prò  motu proponens,  tripliccrn  dari
           exereieij fpeciem: alias mufoories motus, labor, & exercitium
           vcfoti diftintta enunciantur, rigorofè aurem, ne  confondan-
           cur, modo nupcr ditto debent intelligùeofolùm notato,quod
           in aliquibus ex levi folùm mota anheUtio fobfequitur,in alijs
           fudor, in alijs ftatim.defatigatioi multi vero font ita labotibus
           afiucri , vt in  ipfjs  fruftrà  alùpod afsignatorum  perquirerc-
           tur - vnde pi^ditta dirtinttio refpettu hominis (ani, Se in fuis
           motibus medioci is atti manda eft.
                   Exercitium vkerìùs dividitur  2 Gal. z. de  fanitate
      •   m  tuèniam fyr>eerum,.Sc opcrofum; fynccruro, quòd  nullum
 rci *ynclru,  opus ad extra rdfoquit, vt eft curfus, lucra, digladi ario, .pac-
 aci ojexoiu  Y^ pi[K fodus, & fiuiLlia  cxerdriai opetofuaj 'vero  dicitur,
 Nota circa
tomai. 
    CAP.r.SECT: KT.DE MOTUETQUISTE.   '**$
 quod pdft te alìquod opus relinquic, ve fofsio, pifeatió, vcr*a«i
 rio,& fabricacio; nec folùm prxdittà ratione exercitia diftin-
 guuntur, fed etiam quia alia velocem .rooturo requfeù\«> noa
 taraert vehementem labotcra, aut grande robut, vt eft ludu.si
 parvx piixj alia etfi requirant vehemencem laborerp, &  ro«
 buevalidum, nuliam exigunt in operando vclocitatern, ve
 fofsio, Hgnàtio*&pondctum devatio; alia omnia fimul ranc-
 ia requirunt, ve remigatio* inter qux omnia maxime-laudai
 tur à Galeno patvxLpiixiudus; quoniara omnia membra.ger
 neralitcr exerect,nec nimiùm corporis virtutem diiTolvit. .
        Nec feitu indigna funt multx,qux accidcntalcs exer-  JH
 fcicij differentie dicuntur, poflunt que defumi à quatuor pra-  od
 fertim capìcibus, à  movente <vìdelte«i ^mobili,  temporp, 6f
 ipaeioj à movente, quod eft va lidia ni, vel imbecillum, rario?
 ne cuius exerdeationes font vchementcs, vd debiles, 'Vene*
 menecs vcJutta.digladiatio, aeque  falcario, pio quibus  ro-
 buftifsirax requiruncur vires > debiles vt ludus palmarìx pilx*
 ditei iattus, Se leviscliorea, pto quibus mcdjoetes! viresfelJ*.
 cium, lieètmagnajagitatìo tequiraturrà-niobiJi^^ fi «ij iter allibi
 cxcrcichim eft tdrius corporis,  aliud alicuius tantum partis»
 totfos.vt  chorea, Se parvx pilx iudus, pattis tantuoiraodQ,
 Vt fcriptio, rota; circumvoìuxio, & fiatila : à tempore diritti
 exercitatio celer, Se tarda, diurna,  vel notturna, mìtmina,
 autvefpcrtinaVSe'murta ex his exerc irta r alia ratione diftin-  t, ■
 guntur, nimirum quia vel corpus movetur à te ipfo,  vel ab  '-■■«•
 alio, aut in alio, à fcipfo vt in deambulationej ab alio vt ki
 equitationeiinolio vtLetticà,in Rhedàs vd  Navi:  à loco
 deroùm, in quo corpus exercetors nana hic vd eft publìcnsjSc
 dicitur Gymnafium,;vcl priVams* didtut que vel ad $olcm,
 vd ad ymbram» de  quibus omnibus copiofifsimè pertrattat
 Erudicifsimus.Mctcurialis in fuo excultifrimo lib*. de atte
 gyranaftic*,        -dio\  ,,,,r:n.^ % ■i.|fw?  ^
 ^  •■••■'<  VeteresGal. jteferentc  tìiaxitnaia m'H^tiapi a<Jp},
 buerunt m diftinguendis, obeundisque buiufmodiexetcitiisi
 fif qQcameguaa) adipfaacdngerenciic,^timj|fi(t corporata-
C1                       Pfi                ' yabanr, 
I auttfaSttis
         *#*'   -ST-^ÉStSMEDIOB TRACT. IT.
         Vabànt, Se à fotdilnis tergcbant, ddndc oleo, aliquando o.iW
         rifcroi ipfa intìngcbane, ventrerò  óeonerare fatagebanc, vd
H^otìau ^P^ieV Vel- ch^ftcrklmavfot Quibus rxiùs abfofotis dilpolitio-
         nibo\«iti»citi6OpérafndabaCK vfque ad fudorem, quodcter-
         fri, telatole ariquincetummoru;  conriijcà que quiete ac-
         cumbcbatltttd menfas  : Se quidem optimi ratione in ditti*
         procedevano tavabane namque te priùs> lorde* que mundi-
         bant, vtdeteria onte faciliot eftet corpotw, tbique forame
         Vtilis òmnibus Viwneibus, etanf^atiordeinde fé vngebant»
         ne exficcaci pori clauderenrurvSc conni vercnc*deinceps coo<-
         fultò ante exercitium alvi fxces  deponete ptocurabaut, ne
         profufo fudoreniaifomobducdcerent, rctence  que  grava?
         fenti<k^lò*«sexdraiear,&aijgritttdincs induccrenti. fadotia
         autem piofofia,<td pJxctpoèprxftae vrihraris, qued cc'rius
         «loYn^ris^xcrierneota tenuia,Sc aquea per convenienrifaiinana
         fegioriem foras depeliie,quarneuacuacionem tanta. tequan-
         cur commod^uanca-ineotiacBoda  experrunciar à pronibicà
         ■perlpipatione, rettotis que in cutands^laadudjsr eeuemcntìs:
         ^pimeriarr*òbtc^;m^^                           fch
         Jubris eft; ne in corporis habitu frigdeens obftruac, febres éj
         .pariat : acccdebac tandem qiaics, alimenti que.vaffumptic», vi
         •viro* ]«bec«Mi[ar^>«(iiWnrareQCiar^.lAJcatunLquecor^S tea>
         «feftivà^uieirerécrcirctiir.'    ->;f.   l<r. ^ «-■-.'■ .•-■:-•'
 Twtftttet ■      * si Tarn niòtufc un ifm'qures, fi àppQet&r& adbibean tuiv
 moderati . iiiabinasicof pori pnxftant vcilicaces, qaas perpendere accorare:
 **tUS*   Jtepùs cft,ne fine di&ri«&rnc.vd quies impcretur, vcb raocus,
         •fed'i«aW'*etìetówtéfl»xQÌpo«tóJfW^ibatisr; fané.fimplex
         >motttS> faPgU^ietti'Jientcef movcns  èpfia-fp ab exeremenris ro-
          teiWgaì^uaiA'&^extenuarcraflBi&aenttia dittar, dimentoruiu.
          concotttonem,diitributionem que iuvat, & obftruttìoni me-
         i*decaiu nanv refecatmeatitów incìdi* crafiosy-tenaces que fuc-
          cos>  putredini, & corruptioni obftat ftagnationevprohibiti,
         ^uafe éto^rwprionis maflererH sifcer&iatófòcF; aieticulos que
         cohfiìmati: vndéfcrriores rcddiintut  illi, qui  frequcntibirs
         eserciti js-aifoefitfmr > ùumò Se arihtujcis» poft^oaaa. jepui<H 
     C AP. I, SECT. IH. DE MOTU* ET QUIETE.   19 :f
 ttfi ■calidi que humores evanueruntifptodeft, federo < necrap»
 Ifi'vjlteiius congelerrtuc": iExcrdtwrax. vwbi»»»odcfatumvac-
 «|uc importunum maxitwenobcre pote&pr^fehim abialforap
 to cibo, cùittscottioneitìTOrbati cura CKcrenacntis t|Ue chy;-
 luna confonditi ideo que vifeerum infartus arTert, fanguinem
 raquinat, ac febtcìnicxdtat, magis fi attivo tempore, aut au-
 turanali fub Sole 6atì:tuncecenim inducete fotet  irrflaàamx-
 rioncs,er yfipdata, éc arefcùteturP dolores, eò quòd sivdn fo-
 lum prxdittuna exercitium fìuxui paratos humores reddit,
 icd etiam articùlos debilitar : yndciolutn coofert exerdtium
 *w>corporibus;.*qùxciia(si&«Q« adntoduiu niiBtisiniCttis abun-
 danti vt attenuentucjSo per fódbxrcmd^^anigttittetòUoribtfs
 . antera «atuarà, calidi que facci plcnisGin^twtutn^ìtfvirss
 atterit, Se cotx«s exficcàt^ tura quia nimià haraoruui agiti-
 rione febres, Seiriflammationes indircere valet,r ?i.: !. :>3i'.>
 b ,-r    E cantra Jcjuie$i; fi smoderata; fit, iere nunquam *ofe«
 effe poteft : «per éàm etenàn aicernatè tfrabicanv digeftio' pNl-
 movetur, alimenta diftrroduiituri c^eruntu r  a$ier excrfrf$i#À«<
 ca, foliginurn  que tranfpiratio .petagitur, vires r^ficiuntur,
 cju i n ^U^rapuru^fiat^rpolis qpèine#ira/h<quaquatn
  delaifantur : quare meritò canebat Òvid.4. Epiir.
<cìa  Bì^c^^^t^^gmiij^^^m
           tì*<ctreparat,vires,feffa,^uemernlra kvat. "
 Si vero tara longia'fitquiès* vt pdtars oritim dici mereatur,
 protfus eft nocua; nam  alimenti  diftributjonera Jmpedit,
' tncatusiòfcftrtrirVexcctnendareijnet, càrfotvapdribpsoppWt!
j *o*,& fangPinemcrafs^s fuccìscopfpuicar.'tohioi'que cjr!
 - jtas tentw rmmoribùs , St pingutdiite gravata vrVdè pfgfum,
 decoloratimi que ilfod, tegnefo queanimnra  réddie, Se fétifoi
 omnes ignavos ì tic idem Poeta primo de Ponto,
        •Cerms, *Dtìgnaviìm c^rùmpahijD^c'b'r^us : * ::[&'rri
           ^rcapant^ìrìttMynìm'óveànt\r\aqn& ''ÌUT "-1
■ Siqaidem, ve bene Lucreeìus libro de natura  rerum 1[i  ::?
'r      Sèmper in afsiduo rnfotu resq utque gerunfuì:     $
 W umenemm  qirrctbfoiavfUK ni^
                        P°*.                 tinanda
N«« ei ita
moiicratf
motu-
Qyies mode
rata conica.
Nowt, qu*
ex immculcc
rata  (]iuct-
orniDiur»
;i-i
*aP 
          %9i  .STSftURSUS MEDICUSTRACT.il.  D
          tinanpi, confolidanda que vulnera :  in his namque cafibu*
 «,;/■» «*m  motus non admittitiur tum pioptér fluxioDum' metuar, tucii
          etiam quia & fri x laxantur, medicamenta glutinantiadepro
          pria  tede moventur, ipfa. que vulnerum  labia tepataiwur,
          vnioni que rcfiftunt* vtbcne conftat apud Chirurgos: cxte-
          tum alias otium nimium prorfus eli vitando tri; v idemus nanv
          quehomìncsin carccribus dctcntos.pifccs  in pifcinis clau-
          dos^Stavtes vi varijs conclufas infalubriter  vivere, Se  àctem
          ipffum, aquam que immotam putrefeere:  alternatim ergo
          fconvcniunt motus, Se quies, quxque prò fuo fine,  nam, ve
          optimè docet Gal. primo de fanitate tucnda capi 3. duobus
          -vita fiumana eger, deperditi feiliect rèfiaurationc, Se  exerc-
          amentorum evacuatione, quorum primum quiete afiequimr,
          -fecundùm exercicatione:vnde non immericò Ariftot.  primo
          Cxli dixit, quod Ci motus Cxlorum deficeret, mundus vni-
t;..-ir --rv ;   .f srfoa ftarira  corrucrettì ccrtum tque eft «pud Ph'yficos, Se
.-.>«--«:> aiti   .^dijcos, vitamanimanrium inmotaxonfìficre, qùod  etiam
          ìfì tplantis nupcr rime detexit induftria Malpighi j manus."ow*

          ^ SVBSECTIO"yNIGAv"'

          PE RECTAf'MÒ'ivS,  ET.QVÌETÌs' AD-


6/  ,man  zi                .„  f     •»      i  . < '-   j  1      il
               OLJM igitur ex dittjs conftet,  ipfi que experjeotià rpa-
                gìftrà, motpra, Sequictcm, ad vitx tutelata alternatim
              ^defervire, opus eft feire, quibus, Se quando motus, aut
          [ ex adverfo conveniat quies ì Etptimùm inter operationes
          *naturalesdubitarifolctj»ancottioni, Se diltributioni ciboaì
   gjiarfUo.  magis cpnferat motus, an quies,; nec defont prò vtràque par-
          te rationes: pam Gal. lib. de cibis boni, Se mal] fucci quie-
          tem commendai, Se 7. tnethodi cap. 12. protulir, iautiore«
          effe dcbcrecccnam prandicquiapoft coenam fomnps,Scquics,
          jolt prandiuw 'motus  icquitur.  Se codio  »eli^quiete,.Se
                                 „ V                   ion.'

 
      CAP. I.VSVBSECT. VNIC. DE RECTA, &c.   tft
 fomno,quàm motu pctagitur, cuius hxc di ratio, Gaia ca-
 ler, qui.coòìionis di opiter, per motus diftraliitur, Se ad cx-
 ^eriora expanditur, quiete vetò,Sefomno ad interiora revof-
 catur: contrarium tamen defendete conatur loubcrtus libi r.
 paradox. cap. 7. quia, inquic, per motum calor acuitur, hu-
 tnorcs actenuantur, Se cibi celeriùs ad inteftina defecnduné:
 •vodc laboriofi horaincsSc pluriesin diecibum afliimunt, &
 pcrfcttius.iplum conficiunr.                    ..!.;,
 «;.< ;p    In  hoc ergo dubio diftinttione  procedendum eft:  -..  , .  ■■ .$
 nam duo nequirunrur ad cibi contettionem  abfolutam, eoe-  'Du(raTf ^
 tio viddicct,Se fcparatio partium -vtiHumT-ab inucìlibus, qux  confcaione
 duo nomine cottionis, Se diftribueion« defignarftur : cottio   rc<ìauiiutur
 Àamquc inte11 igitur prò illà diflbforionc alimenci, qux in ve-   , ^ ! a//„^
 rriculofic, cranimutatfonc que in fubftanciara quamdam albi,   ^^ f/^2"
 ^^1^2^ hoi^ogcncam^qux chylji^diciLurj alia eft1 féparà-         '   4
 tic^dcpurario.vè.vcilium xhyii parcium ab inucilibui^Qpbe    f'^/Jffr?
 ipe^icunra inxeftinù^                diyii'roàft^jciup'c     '  P"   '
 rudis. Se cor.fofa p_er^ylorum,dcfccjiiit : fi ergo cottio prò
 prima diftolutioncchyli accipiaeur, quicee melius fieci  fi ve- »« «"<*'*<
 ro prò focandà,magis*ronducic motus : Pam facci vcPtricù- *'-';'
 di cibumdiifolreates;  digdiivi ditti,  in quiete minime dtC*
 itrahuncur; ipfì 1 quidem pcc arrerias in gfandulas ventriculi
 Pillane, Se ab fpiritibos fovencuri cum autem per motum fpi-
 ritus.cxtrateranrur, minùs attivi redduntur -prxditti fuccS,
-qmadvffnttK'uluin.teramurnw^ulictevcrò'cùm fpiritùs CO-
^tc^oresfinriniptembimagisdficaces  fucciconfifoeìtt;odi-
-bus acccdit,.quod<moCiiso«b.aflrUmpto:iiimcnto prompriasfa-
3 cu dcfcendere alimenta ad inteftina rum propter pioprium   a£°7 ad
 pondus, tura pxxtertim, quia motùs tempore teptLTranf   ^
vVcrfum cura ìai^unttbabdominisrmBteulis maxime aPÌratur   % .  ^
uvintr^uauna que xromprimit, Se. wfà comprefsioijc ewfòs'    '*.....
 ;quxcontinentur in ventticulo,ad inteftina defecndunt non
 Hum bene confetta propter tempotrs paucitatem.
       Siwròattcndatutdiftnbutio,convenientwcftmo.  aa a■« ,
«inniiUU..dVUote.poNft iaceU%i,pti^p^i^-  ££*"
                                                 tio* 
          %<>4       cursusmedicustract.it.          4
          rione vtilium partium ab inucìlibus, qux celebracur in intcf«
          tino duodeno, à quo pars tetreftris fenfim dcfccndic ad cx-
          tera inteftina, tenuior velò  intcoducicur in  latteas verrai
          quam incroduttionem raocus adiuvat,Se fimilicer fxcalispoc-
          tionis defcenfura ad internai fecundo modo folec vulgatitee
          accipi difttibutio proddationc alimenti in vniverfum  cor>
          pus* Se cùm hxc fpettet ad fanguinem, vd falcem medio far*
          guine fiac, non ctt dubium, quin eodem modo, quo fanguij
        . per vniverfum corpus diftribuicur, feratur chylus» cum  que,
 tiwlis?^*  vt fupra dictuni eli, mocus maxime iuvet  motum fanguinis,
          perinde moeum chyli neceffario debet adiuvate:  vndecort'-
          tat,quietem adcottionem, motum addifttibutionem conter-
          rei oportet antera, hoc in lapis coiporibus incelligere, Se
          non obliarne aliqua longà confuetudine» nam in  morbofis
          coeporibus aliter pterumque prxfcribuntur quies, atquc mo-
          tus, ficut etiam ip affuctis qxercitio ftatim  poft prandium, in
          quibus fetenihil obftat, nifi  immoderaturn fitì narri hoc in
          omnibus poftprandiura fafpettum cenferi debet.
 Quibus exer         Quibus autem corpotibus,  habitibus, acqac xtatibas
 citmm con- ,vtiHot fit quies, vel exercitimn, ftatuendum eft: Se quidem
          Otium nulli xtati, hubitui, auteorpori congruit in  integra
          ; valetudine : docuit-romque  optiroeGal. quinto  de Sanitaoc
          . |«endà cap. ir. quod. nullus vnquarn ex omninaodà defidià
          bene fc nabuic .* vnde folùm dubium di de exeteirarione ma-
          dori, aut «Pinoti» quibusfojblkct plus conducat exerceri* qui-
          ..bus minùs?. Et fané itcsc feaes vidcantur, nidori  excrcirii»
           opus* habere ad-alifrienridirtribucioncmi Se ret.olutioncm cx-
1 r          creracntorum, necnon ad calorem naturalem cxcicandum, ?t
    ii  :-  'pprequi magis abppdant  cxcrcmcntis, viasconftipatas, poros
 SLr^ ptieaftrittoshabept, calorBtnVque exilem.obtinent; vetàm
          \ikm ad torfms oercepdura  virium robue requàrattor* aqu*
          nnscmbroium fupiitudo, qux tenibas deeft, exerciwttCi mag-
           ra non debet illis imperati, pi xapue illis, quiin teenndi Ic-
          . Péttoce, aut decrepità funeconliituti;  primis  autem feoibus
           ciodiuim cxmvciw exencitium a4 vite* reficiendaviinaao,
                                                            quo 
    CAP.I. SUBSECT. VNIC. DE RECTA,&c.    **$
quo modica riamma levi agita no ne ter vacue :  Se quamvis cò-
trariat3tione iuvenes virium robore poileaw, quo fofiincte
valenc laborem, non tamen omnibus fine dilccirainc  permit-
tcndumj qui namque laxos obtincnr poros, facile fodanc, rna-
cilenri.  picrochoìi, deli illarionibus que expofiri fune, immo-
dico motu abltinerc debent,  ne per excrcìeia extenueneur, Sci
tabem coneraham; immoquiecera. Se rdrigerancem potum
 iofis praftae iniungere, vt acris illorum fanguis tempctetur^
 Se humores rcnues aliquantifpcr incraffentur.
        Incomroodat fimiliter exercitium his, qui parati ere*: ^"^L'a»*
 duntut ex hcjredicatià labe podagrx, vlceribas, etyfipcLici, Se tus*
 fimitibu$,eò quòd per motum humores attenuantur, Se ad
 debiles ex natura nartes facrìèconfluirne : in corcoribus  au-
        ».  *                          *
 tem, vr. Juprà dkebatur, obcfis, phtegmaricis, fercfà colluvie
 abuiidantibus,,; Se obftruttis, conici e mocus vfque ad  fudorem,
 ve hic humorum copia a e te ito et, uque rainuat  : puéri, ve pò-  Poetw <gà
 te carnibus molles , licite que diflabiles, non fune nimium,  fiwtui
 exerecndr, hèexfolvantur, Se abfumaneur; nam quemaduto-
 dum inediam ficiie non ferune,. ica nimium, cxerciefora recu-
 fann qui antera Inter ipfos crafsrores, mimidiore* que obfer-
 vancur, Seobftruttionibus, ac cruditacibus laborane, cotnmo
 de exerecri pufliinc. Ss lkèc  prò omnibus cerea non  po*rit
 rratui regala, hxc fofficrone generaJia prxcepca prò  te nata a
 dotta Medico drftribuenda*
        Tempus autem  exercirib  convenientfos communi
 b^nrinura voto marHcrnumrepucatur,eà quòd precefsk/om!-  c or Munè
 nus, cpi vices recrcz:reottiones abfolvk >• ad qaod accedie,  tempu?"^
 qt»od.eftnariodid rempcracror, Se p/acidior, prò inde que  mouim~
 minori diipendir>proHxioraaff jmunr«r exerdria^ quibus co-
 fcquitur omnium exerementorum  tara  per  venerea),  quàa*
 per vefìcam, ac per curis poros neceflaria, Se vtilisevacuano*
 vcium-tam in his, quàrrun cxteris omnibus ad tuendara fa.
 Bitatemattfoent-bus magna ratio, confuetudinis haberi de-
- *er, pretercim incoccici, quaiitateac dutationc : multinam-   /ttc,*limr
 ^ucfoQC,.C|urnifidforiao^Scvciieincnu  cxcercicjo vtantur,.  «°^u<w^
                                                  aci\ 
          *?<?       CURSUSlvmCICUS.TRACT. IL
          nonbenè valenti alij contià, fi parumpcr confuctam mcnfu*
          rara tranfiliant, in morbos ftatim incidunt : generalitcr autc
          fervari debec Sapientis documentura, ne quid nimìs, & pro-
          curari aurea mediocritas, quam  iofinuavit  Hippocrates in-
          quiens/^r, cibus, fomnus, venus, omnia mediocria', Se fptcia-
          litcr de corporis motu, vbi corpus laborare caper it, quies fi4m
          timlafsitudinemaufert : cavendum fimiliter eft, ne in  maxi.
          mis teraporis, aut diei intemperiebus corpus nimis excrcea-
          tur, nimirum neque in media hyeme, neque calidifsimà xfta-
          te : nam tunc  iramìnenc vel maxima  potorum conftipatio
          propter frigus, vel magna fanguinis difiolutio propter calo-
          rem : vnde vtiliùsafiumitur exercitium vel  mane poft Solis
          cxortum, vel vefpcre ipfo iam decidente fervatis omnibus
          condirionibus, de quibus hucufque fermonem fecimus.

                 SECTIO  QVARTA-

          «        DE  SOMNO, ET  VIGILIA.

                Uìdquid fie de Somni elfcntià, ipte eft ad operandum
                ordinaria Se proxima indifpofitio fenfuumcxtcrnoriti
                Se quidem dicitnr ordinaria, quafi ex naturx ordine
              •  - protetta, vt exdudantur communcs fomni  protei.-
          naturalis fpccies, vt Apoplexia, Lethargus, Se fimiles aftettus*.
          quxfane indifpofitio, vd naturalis ad fentiendum imporen-
„„..       tia, varie explieatur apud Authorcs: Ariftocclcs fiquidem
          modo fomnum appellar vinculum primi fenfotij,  modo con-
   *   "  ventum, five retrattionem caloris naturalis  ad interna. Ga«
  varixfcn- lenusverò multis in locis, Se prxfertim tesando de iympto-
«cnp*.     matura caufis cap. vlcirao, Se z. aphor. cotnmene. 3. cercbti
          irefrigeracionem ipfum nominavic, necnon faculeaeum anima-
          -lium quieterai quapropter Aurhoies in varias font divifi fen-
          -tetitiasmodò'arterentes/enritatcmeiTe pò fit i vana, modo iUu
,..,        in privationeconititucnctsj quarum opinionum probabilità-
.vi.,  -i    v te intatta pto nunc  prxtcrmifsà, illud vnum  prò comperw
          ;   .                                        habeiaus,
 Quid fom-  f  "V
nutf       I    !
< 
    CAP. I. SECT,1in. DE SOMNfO; ErWGILIÀ. z9j
liabcmus, fomnum effe ftacum  illuni corporis viyentis, ih
può fenfos omnes fopici, ac quodammodo figari exiitunti -.vi-
giliam vero ex advctfo, cùm il li foluti,Sc expéditiad fencien-
dumreperiuntur.                         1              '    .   .
         Ex qua autem caufà tale lìgamentum prò fòrmio, fò-  ^faVvTns
 lutio que prò vigilia proveniac, non eli ita certum : nam ali-  «ruuiencs.
 qui eenene ab alimenti vaporibus àliqualùer obfttui cerebri
 ventriculos, impediti que fpirituum influxum ad organa fen-
 fùs, deinde que difcufsis,refolutisqUevaporibtìs fomnum fi-
 niri, communicatis que denuò fpiritibus vigiliam recurtere:
 alij vero tenent, fomni caufam efie fobfidentiam, Se quafi re-
 mifsioncm fibrillarum cerebri, qux media tenfioneaptx furie
 ad fufciptendas,Scpcrdptendas invprefsiones,qux à fenfourn
 «xcernorum organis ad Animx federa deferunturj ad modù,
 quochordx*ìnexccrni%fiiaxx,,Seremìfixfinr,n5 recìpiacim-  Vera fomni
pccfsionera moveneis, tcnfx vero Se facile fufcipìune, Se ce-  <aufa*
ilerrimèptopagant : caufa vero, ob quam cerebri fibrilla laxct-
 tur,Se à naturali tenfione deficìunt, provenir à dìfpòfitiohe
.fpirituumamraaliumtnam fi vel quantitace deficiune,' fire
 propria canÀicutione immutentur, aut à Vaporum  commix-
 tione quafi dcbilitencur, autdiftrahamur, non  diftendunt,
quanrum requirinur,,cerebri fibrillas,  Se ab bis conftìcucòs
 tubulos.  '     '■o  30301   >;»      .2LTp :-    '  .   jìju
 3>.:     Totum quod probabile redditur ex eò quòd poli ni-
 mium Iaborem, magnata evacuacionem, cibi, potùs que, pre-  Eius probi-
 ferrini fpìritaofi,copiata facile inclfnamur in fomnum, ab-  tio*
 fumpcis videlicet*fpiritibus nirtiioiaborc, auc iratrìodicà eva-
 cuatione, vet alias impedieis, Se quafi crafsioribas reddicis *à
 cibi, potùs que vaporibus, prxfertim dum  magnura interce-
 da fpatium ineer primum fomnum, Se fobtequentcrm fi enim
taJiquisftatim à fòmno laboretrvel cibo; potu ve Vepiejtuf-,
 non ftatim facile dormit, co quòd magna tunc addi fpiritaù
 copia, qux non facile labore, auc evacuatione abramitur,i'rfà
-que fpiritùs font vegeti, abandanres, Se expediti,  qui non
 promptè à cibi, potùs ve vaporibus diftrarmruur, Se  impediù-
                         p£                     tur, 
          ■2,*tf  ""  "CURSUS MEDICUS'TRACT.U.
          tui,nifi magna* vehcmcntie fit caufa,  qux accedit, vt valeac
          ,yigi,Undi potcntiaa* enervare, vt videreeft in Narcoticorum
          aflùmptipne, qax vi quàdam. fpeciali, Se vehementi fpiricus
          ligant, ipfis que torporem inijciurt, qu-ndoque ita veheme-
          tem, vt nulla ad tubiti diligehtià  valeant à lopoie exciuri,
          fed eternùm dormiant.
                  Et dura temei hanc admodùm difficilem intravimus
          provinciam ( difficillimum quippè eft fomni naturam com-
Vera opini*  p|ecc intdiig.crc ) non erit abs re ca, qux fune clariora, ac pec
de natura fo-,          •  j      >     •        •   ~>    •      i •  v /•
„^        le nota, proindeque a tiemme negari poflunt, in  medium af-
          fcrc, vt eximdc quod probabilius vìdeatur circa fomni natu-
          ram ftabillatur.   Certum in primis eft id, quod  primus do-
          cuerat Ariftoccles in lib. de Somno, Se Vigilia, nimirum hos
          arTettusadfenfitivam faculracem aetineie : nam cùm vigilia
          confidar in fenfuum exceenorum exercicio, Se  fimiliter mo-
          tùs voluncarij; in piivationc autem ipforum fomnus; Se ea,
          qux te habent velur pofitivum, Se negativam nccelTariò circa
          idem obicttum, fubicttum ve vcrfentut; cùm que fomnus, Se
          vigiliate habeant vclut morbus,Se fanitas; ac  vcluc vilus, 8e
          excicas, inde abs dubio conftac,  fomnura, Se vigiliam  ad fa-
           cultatera fenficivam, necnon ad Jiberarn  motivanti fpcttate;
           cura que attus ìenfùs ncque fòlùm fpeérencad  Animam, nc-
           que folùm ad corpus, pafsiones  debent confidcrari fomnus,
           Se vigilia cocius (hoc eft ) quod per vigiliam non folùm ope-
           ratur Anima, fed etiam corpus, Se fimiliter per fomnum non
           folum corpus, ted etiam Anima ad maxima partem  quiefeit.
                   Intdligentià autem fomni, Se vigilix  maximam in-
           terfe dicic connexionem  : fi enim percipiatur, quid eft fom-
           nus, illieo conftac, in  oppofito confiftere vigiliam,  Se temei
           ìntcllcttà vigilix natura facilèquafi manucluciraur ad fomni
           cognitionem : cùm ergo manifcftior  fit vigilie natura, quàm
           fomni, ex ipfias intelligenrià fomni  naturam indagabioius.
           Coofians auté eft apud omnes , tunc hominem vigilare, cùm
  vi»iiiif<s*- expeditus di ad  obietta fenfibilia percipienda, diftinguenda
  no1outrA.ua  que, ad difeurrendusn circa ipfa, Se ad exeouendos Kgulari-
                                                              ter 
    CAP. I. SECT. UH. DE SOMNO,ET VIGILIA.   t99
ter motus à voluntatis arbicrio pendences 5 Se dura hxc  defr.
ciune, conftac fimiliter hominem dormire, Se cùm operatio-
nes, quxvigilix correfpondencperfici non valeant, nifi co-
piofi, perfetti que fpiricus animales abundenc in cerebro, ab
ipfo que delati per nervos eos repleanc, Se diftendant, ve paf-
fionesobicttotum externorum fpiritibus iraprimantut,5e ab
ipfis immediatis fpiritibus communicentur, deferantur que
vfque ad Animx tedem,  cui repretentatur fpecies in organo
fenfùs primo recepea certis quibufdam modi6cacionibus de-
tetminata, vei qualificata, vt ipfa Anima fenfationem cliciat,
obietturo percipiac, eius que difFercncias difccrnae, conftans  Quid reqd-
ex prxdiòiis fit,  ad vigiliaarrequìri^e.fpirituum copiam , Se  "^^ ""
viarura, hoc eft, necvorum difpofitionem, per quos delati fpi-
ritùs ipfos diftendant, in debito que tono confcrvent, conte*
quenccr queintereur, ad fomnum concurrere fpiricuum ino-
piam, nervorum laxicaecm, Se ipforum quamdam conciden-
dam, qux impedir regulatem fpirituum ad otgana fenfùs in-
fiuxura.
        Contiat igitur  ex prxdittis, vigiliam confiftere in
proximà aprieudine ad exerecndos fenfos excernos, Se  fimul
fenfum coraunem; impeditos vero effe, ligatos ve ex naturali
quàdam necefsicate in lomna ; nam (l affqtns fenfos  efiee fo-
lutus, ipfo perciperec Animalproprium obtettnm,Sc hoc pac-
co vigilarct, Se fimiliter  fi omnes externi fenfos elicne  ligati,
Se communis cuce folueus, cùm hic nccclfì» rio perciperec mo-
tum teo fu um externorum, illorum qac obietta diftingucret,
fimul dicctetur vigilare, Se dormire, qaod fieri ucquìt : ideo
que ftatui debec, in vigilia cara fenfos externos, quàm  com-
munem effe folucos; ligatos vero in fomno; Se cùm  prxditta
dependeant à cerebri difpoficione, in quo rcfidetfcnfus  com-
munis-, Se à quo vis dcrivacur ad tenfus excernos, conftar.cara
vigiiiam, quàm  fomnum effe pafsiones cerebri, Se nullatenus
cordis, ve foie Ariftotelis fententia.
        Anirnadvertcte aucem opus eft, quod  ligacum dici-
naus in fomnofepfom com munera in ordine ad percipicn-
                         P p z                    das
Io qu» eoa*
Somnus, $jf
vigilia  /une
palsiot.es cc^
icbn. 
          3oo        CURSUS MEDICUS TR A£f. ijf. T t- >
          das pafsiones fenfuura externorum,  non'veto in ordine ad
          proprias, qpxindepcndenter à feivfibus exccrnis ab ipfo fiunt
  , r     in forano, vtfuPtinfomtìia,immòambulationcs in ipfofom-
  In lorouc                  -                            r    *J
epcraturima no fàttx in illis, qui tomnanbuh dicuntur : nam  ncque, dum
gmauo.     hominesfonaniant, per fomnum ambulant, ncque percip/ut
          pafsiones fenfuura externorum, ncque de ipfis iuJicant, lccS
          vere dormi aur> operatur antera imaginatio.in fomnambufis,
          quiaeisreprctentatur pbantafma rei agcndx, in  quam exe-
          quendam forriter intenda homo, quxrit media ad agendum,
          Se perfide, quia ad hoc non indiget ope tenfuum  qui protuc
•    i Lì ij  rooveri non poflunt ob defettum fpirituum, Se laxitatem ner-
'    ''•i f^h'» vorurrw Se  hoc toram  intelligitur fu ppofi tà indi fi in tt ione?
          fepfùs.comniuois à phantafia> nam fi vt potentix diftinttx re-
          putentur, fàcilius dici poteft, tenfora comraanera omnino li-
          gari, cuius raunas eft, peteipere pafsiones  externorum fen-
          fuum liberà manente phantaftà, ad quam pertiner, erga pban-
          tafmata agece* ipfa que percipcrei-adhuc ligatis fenfibus  ex-
          ter nis.
               "* Caufx fimiliter vigflix, Se fomni vna ex atra retto
  Explieatur tramite percipiuntur  : nam fi vigìlix caufa, vt proximè dice-1
«auiAiomm,: bamus, eft fpirìtuopaanimalìum copia in cerebro, Se  corata
  yl°X     * inflUxusin ncpvus, qàw* repicnr,  feìifteodunr, Se turgete fa-;
          ciant,*contraria rationevera fomni caufadifeurri debet  fpi-
          rituum defettus in cerebro, Se in nervis  cum hotum decu-
          mefcétià,Se latitate : quàpropter obtervamus in fomnotentis^
 f.        quòdeenua labuntur, caput nutat,  palpebra conciduut, 5c;
       ' v  tocura corpus modo1 in vnara, modo in alteram fiettirur par*1
        .. tem : Seconfirmat hoc-finis fomni com «luniter ab omnibus
          afsignatus, reparatio videlicét fpiritùs animalis per vigiliam
          deperdieu ve icerum animai ad  proprias operationes babihV
          reparecur : nec difficile eft intdligcte modum, quo -affiatavi*
          paucicaee fiaefomnuSr fi confideteraeSv cerebrum in  vfgRià''
          fucco nervofo,  Se fpiritu  turgere, irapforique eius porcmta-''
          res curaquàdam dilatarione, Se plenitudine, qux  facit, yt fa-
          cile dderantur cura irapetu, Se energia adacrvos omnes non
                                  £ -i *                   folùm
.li 
 Somnur aft
ahaieatai-
   CAP. I. SECT. IIIL DE SOMNO, ET VIGILIA.  $or
folùm (enfaum exceriorum, ted eciara totius corporis : fpiri-
tos fiquidem non difcontinuantur, tei inter te vnkmtnr ita,
ve vnum corpus conftiruanr, proinde que ili ì» qui in tcrcbro
abundant, quafi premura, Se impetrine fubfequentes fibi con-
tinuos : quare quando fpiricuum datur inopia, concrarium
necdfariò coariogìr, cerebrum fiquidem depietura fìaccidum
reddicur, nervi ab ipfo depcndences laxancar, concidunr,  Se
qaadamtenus obfiruuntar,ipforum que tateta te inviccm tarr-
guntrSe obliane racionem fpirituum defettum fequitur  in
cerebro influxus defettus, indifpofitio que organorura ad ex-
terna percipicnda obietta, Se deinde fomnus^
       .Nec folùm fpiricuum  paucìtatem  fomnus  fequitur,
ted etiaracopiofaraaliraenri arlumprioncm, prxfertim vapo-
rofi, ficut etiara potùs eiufdem naturx inguigirarionem,pfx-
eipuè lattis, vini, Se liquorura fpiricu affluentium; quod »co-
thra hàc ratione fieri, coniettan dura eft : tenuiorcs partes ci-
bi, potùs que facili ime coqauncar, ingrediuntar que fangui-
nis màffam, Se cum ipfà ddatx medio circulo ad caput ter uni-
rne, & in corticali cerebri fubftamii  percolantur,  medulla-
rem awgnà copia in grediuntur,dna qae porofitates oppienti
quibusopplcris via ffpaituum, Se ipforura influxus k»pedieurr
vfque dunrtdifsipìth pet fommum, calorem «jt*« mtth revoca-
tura alimeneofà hàc porti ón e, pur fori qae fanguinis paree in
fpiricus commutata nova accedic viSy fpirituum que r ed in te-  paribua
gracar quancitas, que; novo irapetu, vt eft fpirituam natura,,
obftruttiones aperir, ad organa que tenruam defereur, ve ho-
mo denuò ineipiat vigilare: vel àlias, quia ipfa fbbftancia  all-
enenti, porùsvedèteratur ad cerebri corticalem", vel mcdul-
latera fobftantiarn,folidumeaxae vapores vel per vias abdicas*
vel per ipfam nervorum fobftantìam ad cerebrum  ferunturv
ipfum'obitrt*um,Se fom-no-ni induennr, nifi fòrte magis ratio-
ni conforme vìdeatur, vapores cibìj Se pòcas"còmmifcerrfpf-
ritibusqui continuò dctecnduntySt afeendune,ipft>s  que quo»
dammodódiftrahere foà corporatura, vel  laxare huraettan-
ào> de tefrigerando ; qua latitate in fpiritibus adm ifta ,,  ipS
¥ ■■ .**•                                             fla>-
Ab e ras va*- 
&
ciao»
&««uius à da
♦jihutc.
          lai       CURSUS MEDICUSTRACt.il.
          flaccidi, Se debiles redduntur.Sc nervi, vel pori ipforum ten-
          fionem amittunt, Se in feconcidunt : quo  intelletto, non ed
          difficile percipcre, quomodo  fomnus caufatà obftcuttione
          ab alimento, Se potu fiat, Se eàdera ratione intelligicur, qua
           taeioue dixetic Galcn. fomnum clic cerebri perfrigeracioné.
       . ,          Quibus fuppoficis, facile eft incciligerc modum, quo
huarcfomou  narcotica medicamenta, ad qux rcducuncur  nimis  frigida,
           fomnum inducunt : hic namque fit dctcntis,Se quafi ftagnan-
           tibus fpiritibus in cerebro, ablaco que, vel  faltem diminuto
           eorum influxu in organa tenfùsjquod duplieiter accidere po-
           teft vel diminurà fpirituum quancicace, vel corum cempene
           everfà, vel mocu impcdicojrainuitur fpirituum quantitas vel
           ob nirnias evacuationes, cxccdentcs labores, vel naturalem,
           auc ptxtcrnaturalcm frigiditatis exceflum, ob quam  ratione
           famelici, Stilli,  qui mtiltùm font evacuati, fomnum incur-
          runt; necnon ob fanguinis defettum, Se frigidam  tcmperierri
          tam fenes, quàm  pituitofi foranotencifuncj inecrapcrancur ve-
          ro fpiricus affumpcis cibis,  potibus ve frigidis eò modo, quo
           de humidis fuprà dicebaraus, à quibus identidem  motus fpi-
           rituum impedieur, eò quòd fi ve quo calidiorcs, fune raobi-
          Jiores, eodcra modo, quo  à calore difeedune, minùs font agi-
           Ics ad motum : vnde his tribus ex caufis narcorica,fivc vene-
           ra dìcantur, five medicamcnea, fomnum ìnducunt;  naturali
          fiquidem vi fpiricibus advetfa ipfos confomune, excedenei fri-
           gidieaccineeraperanc, hàc  que, Scocculcà vi moeum  eorum
           decinene,  Se impediunt.
                  Quibus hic vel leviter explicatis, nam  ad alinm  lo-
           cum fpcttant, infpicerc opus di, quxnam comicoda, Se qux
           incommoda  fomnus,Sc vigilia corpoiibus afferant : Se in pri-
           mis certum e(t, fomnum.Sc vigiliam fibi vicifsim fuccedences
           ad vitxtutelara non modo perutiles, immò eciam  neceffa-
           rios effe; fi tamen vel immodecate, aut  importuna prxdittx-
           pafsiones fucrint, omnino noccnt, vt dixit Hipp. 2. aphorif-
           mor. texru 3. fomnus, atque vigilia vtraque fi modum exceffe-
           ùt m dum) te ftatim textu  4. non fatte tas,  non fames, neque
                                                           ditti
Commosse
incoHimodi
So mai , &
yȣjll*. 
   cap: i. sect. ira. de sommo, et, vigili a.   30 $
aliud quidquam, quod modum natura excejferit,bonum : ita que
tara fomnus, quàm vigilia debent mediocricate gaudere, fic
que maxime iuvantj modcratus enim fomnus animu recrcat,
vifeera humettat, defatigata membra reftaurat, fpiritùs refi-
cit,eottioncm adfovat,fluxionesfiftit, tedat, humores acrcs
temperar, tenues incraffat, ac nimium  raobiles  competete :
vigilia fimiliter moderata vicalem calorem excitat, humorù
crafsiticra attenuat, exeremenea ad proprias ditigic vias, ali?
menci diftributionem maxime promovet.
        Si autem fomnus foci it debito longior,  corporis, Se
animi fegnitiem infert, evacuationes naturales retardat,capuc
 vaporibus opplet, fanguinis.Se omnium liquorum motum rc-
 moratur, fenfos que omnes,  prxfertim intcrnos, hebetat, Se
 ea omnia parit mala, qux paulo antea diximus de otio : fimi-
 liter  immoderata vigilia fpiricus,  Se  fanguinem cxrenuac»
proinde vires difsipac, Se cocius corporis languorcm inducic:
 vnde cxoriri poflùnc alia graviora mala, ve fune crudicates,
 iebres, animi deliquia, virium imbecillirà?, Se fimilia.
         Ex communi hominum confoecudine manifefte Vtifi  T5mJM»°*
 conftat, opporcunius docmiendi cempus effe notturnum : fuo
 enim filentio  Nox blande fomnum ailicit cura alias,  eum ob
 Solis abtentiam,tunc enim cum fenfos ab extcrno fumine mi*
 nimè diftrahantur, facile confopiuncur; ideo que magna ra-
 cione videtur  nottis cempus  à nacurà comparatum prò ani-»
 maltnm quiete, ve per dicm farigaca, ac delafTaea ob vigiliam,  v.     r
 Se lobores notturno fomno rencerentur; quod mteiligi debec  tudìuis   .»
 fcclufà contaria longà coofoecudinemara fi forcane alijs tem-  foratt°^
 poribusdormiendi vfus fic induttus, procul dubio confoeto
 tempore dormire oporcec documento Hippocracis  z. prog-
 nolticoram rexcu r i: vnde  qui nottes infomnes ducunt lu-
 cubrationibus, vd alijs operibus dediti, Se vel maturino, vel
 meridiano tempore fine falutis manifefto difpcndio dormiùc,
 tale cempus fervare pocerunt, confoetudo cccnim iure alterai
 vatara minai pam n vicari autem debec fomnus pomeridianus
 illis, qui capitis affottibus, catarrhis ptxterriaa, font expofiri >
                                                  pam 
           304        CUUSUSMELICUS TRACT. IT.
           nam in fermio meridiano caput vaporibus replctur, cerefou
           que afficitur, maxime fi fomnus fit inconfuetus, vt tette mo-
           nuic Aviccna, Se ex ipfo cecinit Schola Salernitana.
 "Noxar fonmi         sit brevis, aut nullus tibifomnus meridianus:
                  Jebris, figrities, capitis dolor, -atque catarrbus:
                  Hac tibipreveniunt ex fomno meridiano.
           Vcfpertinus etiam caput gravar, oe imcmpeftivus reputatili,
           excepto tantum ilio, immò Se omnibus, qui lafsitudincra, Se
           defatigationem a labore,aut vigilia antecedenti infequuncur;
           talescruippè-Se  lafsitudinem autetendo,Se attritas vircs re-
          creando quocumqae tempore profont.
 SMjiuni.           Inquiritnr etiam  multotics,ad quoc horas fomnus
           fdutaiircr cxtcndipofsit?  Circa quod multi alTctunt, tex, auc
           feptem uorarum fpatium vt plurimuro omnibus convenire*,
           Se re vera mediocris cftmcnfura, qax longitudinis, aut bre-
           vitatìs accafarinonpotcftinihilominùs cùm non vna fic fin»
MpnfuTafem  gulorum hominum natura, vna proinde meta  omnibus, Se
pi vana.     fingnlis afsignari  non poteft ; aliquì enim longiori,  aliquì
           breviori fomno opus habent ìuxta variam corporis habitudi-
           nem, cibi, potùs que vfum, Se exercitij varìctatem, fimilicer
           que prò varietalextatura, Setempotum Anni : longior nam-
           que fomnus pueris  congrua, brevior iuvenibus» prolixiot
           hyeme, minor  in xftate, vt conftat ex aphorifmo i 5. lib. i.
           yentres hyewe* & vere natura calìdìfsimlfunt,  & fomni  lon-
           gifsimi Sec. quimultùm interdiu laboram, multa quiete noe-
           te opus habencquì minùs minorùSe tandem obefi plus, quàm
           graciies prò tuendà valerudine dormire debene.
                  interro?ari eciam folce quifnam fitfalubriordormié-
 Situ* corpo-  .              «■>        .     '           y
 rispro lóm.  di  modus,  hocdt,an  lupinocoiporc,an vero fuper alteru-
 »••        trera latus, Se inter hxc an fuper dextrum, an  fopei finiftrù?
           A^ icena lib. primo fen. 3.dottr. 2. cap. 9. monct, quod ìni-
           tium (omni debet fupra latus dextrum elfo; quia ex tali deca-
           bitu  ventriculus  ab hepate raagi^ tovetur, adiuvatur que in
           chylificarione» qux caloris epe vel peragitnr,  vel adiuvatur,
           & ex prxditto decubitu mfouiaffiritur, Se moldiatur, viri-
                                                              ma 
    CAP. I. SECT. mi. DE SOMMO, ET^IGILIA.  30*
inaaucem fomni. pars fupra finiftrum latus debet obiti?  hatìer
cùm cune prxfmnacur latta concottio,$é opus fit, vt chylus
per pylorum ad inceftina delabacur; pylorus autem in dexerò
fic lacere, impedic deeubitus fupra dextruitì exitura chyli à
vcntticulicavicace, prxfertim à fondo; Se licèc Avlcénà riefri
omnino loqaacur improbabilià, nihilominùs in hornihe fà«
no, Se qui gaudeac vifeetibus confticucis bene, Se fine infartu*
auc obftruttione, quodeumque latus prò  fomno capeflendo
eligi debet, vt quotidiana docet expetientia,  maxima habìrit
ratione confuecudinis, Scprxfertim commodi,aut incommo-
di, quod ex decubituperteheitun quod maxime contingiceX
xgredicudine aliqua, vel faltem indifpofitìone, que  ecfi non
fic alias manifelta,neceiTatiò tamen fabefledebecs nam alias
homo fanus ìp quocumque decubitu bene te habet.
        JEgroti autem non font fox fpontis, ted iprVnoxa,
vel dolor, auc irapedimencura cogit ipfòs a licer,  Se al iter ad
fomnum te componere, ve conftac  in hypochondriacis, lie-
neticis. Se illis, qui palpitationeracordis patiuntur, in quibus
difficile, Se laboriofom eft finiftrum latus? ficut è'còhfra, qui:
autto font iecore, vel ipfius  inflanimatione  laboranc, non
fufferune dexerum decubicum; Se varie fimilicer  piacer  fom-
nus iuxcà laceris annetti direrfitatem : prò fanis difficile dry
regulam imponete prò ficus mucaeidrie in ipfo  fomni prò-
greffuj narri vr pforiraum fui compotes POP fune, immò mul-
ti, vnico forano» Se ficu nottem claudunt; quibus autem con-;
tingitfxpius inrer dormietidum  exricari, confultUm eft, mo-    Dccufemu
do in vnum , modo in alter mtriatus deca nibère, nani fic me-  fupmus  no-
liùs fit tam conferò, quàradiftribneio chyli, minus  queiàf-. xmi'
fatur corpus.   In vniverfum autem vicari  debec decubicus
fupinus, quiofficic refpìraeioni,Se renibus ; alias vèntricufos
ad cottionem non adiuvatur,' cordis  accidlint op'brefsìoncs,  t>     ,
©_ •   l* 1 • \  » •  1 .  . -» r.                  rr          1 ronus flCCU
ce incuoi; iicec hi virimiafitettus propriores fftft't proni decu-' bitas quib^
bitùs propter cordis, Se diaphragmatis comprefsionem à fu-
perincumbence fpinà fopra choracera; perraieritur autem ta-
to pronusdccubjtus in ftosnacho dcbilibus, Se in doloribus
                        Qj\                      ven- 
          #><r   \   CURSUS MEDTCUS TR ACT. IT.     *
          veppris^Scipteiiinorum, in quibus non raròid cxigìt ipfana^'
          tuta^qu^patiences ipfi compclluntur ad talemficuni, ve  le»'
          Vamen aliquod nancifeancur.
                  Ipfa naturalis ratio, Se conrrattetaris lex facile rn(i-
          puat, quibus in morbis fomnus, Se in quibus eonveniat vig-
          lia : quare nulli dubium effe debet, in fopotofis afTettibus,Tt-
 Sotanui in  thargo nempc caro, cornate, Se apoptexià1, fbmnum obcfle,
arF^aibusfo-  jpfual que per mietere omnino nocuupaySccalamirofnmicum'
é»$.       potius omnino, ut  ìncumbendum ad vigiliam- exereandanr
          varijs arribus, Se etiam medicamentis dolorofiss conerà veto
          in delirio, pervigUijj» que omni induftria Commi9 eft conci-
          UandUiS, etiam  propinatis, Se appofitis hypnotiris, atque nar-
          coricis 5 in intetnis infiammarionibus fomnus prohiberi de-
          bet ad impediendum recurfomab extcrioribtrs ad  interiora,,
          in affettibusfirniliterE, qyifudore nocent, ve font febres  Elo-
          des,SeTypMes, fomnus non convenir nam darum eft, Se
        .  expertum,-fudorem per £o mn uni copi ofiùs fluere:  in princi-
|BAqUibu« ita   *     *     r ....           <  ,     fa-  • C "     *-.
terÌkcA<iu*<  pioaccefssonu«ptebrilium»praBCipuedum alfligit Ingus,  in--
          terdicendus eft omnino fomnus, cum proptet futn*c*tiotir$
          perìculam, tura quia maxime- prorrogatur  acecfsioi conce-  .,
          dendus tamen  dW immò proenrandus, in cruditatibus,  flit*
          xionibus,.cacairhis^cnaximè cum dolore, Se ddtillètionc có-
           fonttis,Sc vbifodpr,v«l virium refettio-exoptarur.
                  Cura  autem rr.ufooties contingat, longifsimas  elle
           intermiteentes febres, ita, vcnulla noteeur tenfibilis focermif-
   puHurr.."   ^ jjjjjjjò quandoque antequam vna acccfsio deficiac, nova
           advem'ac, qux  tebres fubintrantes iure appcllancur, in  ipfis
           que non Hceac xgrow, ncque polsit, feranam fine  tebre ap>
           ptehendere, fciic ©poiter, quonara tempore febris minori^
           liceac, nocumepeo dormire?  Et quidem re vera in quocum- '
           epe tempore noxius reputarne;- in principi}s quidem. vt inox-
           dVebatur, propter foftocationispericufom;  in augtaento, ne-
 m acceTsio- f^risprottahatur,anc detcrior fiatpropter refeirarionis ca*
 njbus fomn?  ~cnli^ oax.  neceftario minorami', in forano* ncquein ftatu,
           cuia tunc Wmpc*s eft evacuationum, que fs-brera c*tiipanr, Se •
            *                                                fora* 
    CAP. I. SECT. XIII. DE SGMNO/ET VIGILIA.  307
(bmons omnes cohibec cvacuatiopes prxter fu&oremjquarumi
profequeio in  declinacionc contìngit, vnde neque dcdinatio
manet libera prò fomno procurando : cium autem alias, ma*
ximeneceflacras tir, ne vircs protfus collabantat, Camere
oportet,  quo tempore minus noxius debeac fomnus repuea-
ri, cura ccrcum fic.coeam accefsionem fine fomno ttanfigi de-
bere, dura manifcftum fpcttatur intervallumj cùm autem
ipfo carcc lebris, eadem dìo regula, qux prò cibo ftatuitur,
nimirum in tempore maxime remoro à principio, ita, ve plus    Parìtas ai»
caveaeur hoc  tempus, quàm quodlibet aliud  : ita, ve  fi dceur  «hmeuco-,
incervalfom foffiriens prò alTumendo>Sc coquendo alimenro,
inipfoofreraturjfi parvum fit incervalfom,  in declinacionis
principio; fi nullura fic inter vnam, Se alteram aceefsioncin.
incervallum, in fine ftaeùs : nocato eamen, qnod tenue fic ali-
mentum, Se nullatenus craflum, ficut etiara fomnus brevis
effe debet, vt nimirum tara forano, quàm cibo.virium debili*
tati, Se necessitati naturali fuccurratur; noxx iucem prò moi
duio vitentur : Se hxc circa vltimum dubium fofficiant, cir-
ca quod  accuTattfsimè fcribitut apudpòlitiores Ptatticos.
        Sornnus non folum habet racionem caufx, fed eciam   rr^no(ric»
 figni : quareex cius qualitatibus, .Se modo yanxdefomuntuc
 fignificationes ad prognofira attìnences, quasMitus docuic
 Hipp: Se foppofieis his, qux ex duratione, trapquillicaec, auc
 turbulenrià fomni defumuntur, nos duncaxac fìgna,  qux ab
xgrocancium  decubicu defomuncur, recentebiams, ance ocu-
los habenees id, quod ipte Hipp. t .prQgnoftìcor.dcxgrorà*
tium decubìtu protu!ìc;Sc Cum ipfo fopponere debcraus,quod
conveniens,  Se falutaris decubicus in argris ealis effe debee,
qualis  cratin ftaeu fino, io quo melior ÌUe iudicandus eft,
fn quo homo in dextrum, vel in finiftrum Iacus, cervice, ma-
nibas,acpedibusparùm inflexis.Sc fuo modo compoficis dor-
ili it : nam mali, ve iam dittum eli, funedecabitus lupini, mi-
nibus, cruribus quediduttis, acque extenfìs, peiorcs adhuc fi
proclivis ille iaceat, aut  è  tetto dclabaeur in  p:dess Sefi
fonhhi nudi inveniantur, ac fine ftragulis, tepeotesque, auc
                        Q^q Z                   frigi'
Decubftus
Op LI III US. 
         $o8  .r\i.! CUR-SUS'MEDICUS TRACT. II.
         frigidi, pefsìmom centeeurindicfom, Se adhuc deterius, fi vpà
 Pravu?.   hVeant, Se fi mànus eodem modo in dormìcncc fine, xprieu-
         d^*ravi mori* pronunciati debet, accedente pixtertipi cer-
         ficis diftrattìone, Se pravo fitujtaìes enim decurabendj modi
         ìnternam vifeerum agitationera, Se anxietacem défignanc,aue
         fnflammatio'nemvelfattam, vel fienccm, aliquando que deli-
         rium prxnuntiane, vel lignificane pefsimum fanguìnis ftacum
         ób nimiam dilToforionem, vcl.còagularionem  eiufdem, Se
         has cppfequentcm raaximara Virium. iattuianu
                 Aperro, Se hianti ore xgrocanecs. dormire, difficulta-
         tem refpirationis, Se in huius organi* notabilem. lafionem
          indicar; ficut etiam fi non omnino claufis palpebris dorraiat,
         tei labia*in£qóai"icer moveanc,^ cerebrum, aftettuni, irritato*
          cmfe nervosVproinde que corivulfionem imminentem fofpi-
          cari dcbemas ; que/orPnia figna eò deteriora font, quo ina^h
          diftant à  confoecaditie, Se  ftaeu naturali i  velie fioiiiùec
          argrocara frequenter fodere, raaìum di,, precìpue in rhotaris
          àfrettibùs, irt quibus extremam argùie refpirat.ipnis. ditficulta-
          terrr,Se orthopnoeam,vt frequenter obfervatur in peripneu-
  Vwafli'òi'-xa monicìsj ac deraurri  veheracntec iattare crura,. è. tetto ter-
          gere, tegumenti remo vere,fé andare, fate ias fol vere, maximal
          intérnx inflainmationis, ingencis queddirij, inJiciafune.  .
                " Vlcimò circa fomnum feieu dignura di, an liceat ab
  Cjuacftio*.  àffumptopharmàco dormite?  Et quidem circa hoc commu-
          puer pu'tàtnr, Se exattè obfervatur, poft pharroacum  affomp-
          tiimviénìani procurare, eòquòd fomnus evacuationes  om-
          ncs vefdetinct, vcl'remòratur;: quare Hipp. 4.  aphoiv texu
          ìA.he 1 t.docec, pofthdlcborum affumptum ad evacuatio-
'Amaiadver - ncm profoovendam moyendum effe corpus; ad fiftendam ve-
          fò; confolendaraquieterai ha* tinca vulgaris  praxis  non,
          fine diftinttfone'infeqaencla eli, ted Se dìftinguenda tempora*
          Se anùnadvercenda  forma raedtearaenti cxpurgantis : hxc
          ramane poteft effe vet (oficia, vel liquida;. Se tempus fimilit et
          ve! proxiraum; alfompribni pharmad, Se antequàm. iucipiac
          exnurVaiio, yclpoftqdàm incepit : his animadveifis comrnu-
JU 
fi)'
  ■'jcMX£cr*fà-tà                            *<■
pis praxìs di, poft liquidum catharcicum afluraptum à fòrri? ver* àceiii
no penitùs abftinece, poft folidum autem; pitalas' ptxdpuè;
fomaum conciliare, vfque dum ineipiat evacuatio* demceps
vero vigilare, ne motus inceptus fiftacùr:  qui»5 quideàv me-
thodastationalisdt, Se in p.raxi teliciter correfpóndet ; rìort
autem.generaJiter obferyapda, nam. licèc verum ficqpod poft
inceptam evacaationem vtile eft à fomno abfiinere,  five
pharmacura faerit liquidum, five folidum,non tamenita cer-
tuni , femper ab affampto liquido vigilate, Se à folido devo-
rato dormire > nam fi liquidum pharraacumforte fit, Se velie-»
picns, itatim poft ipfom affuaiptura non obftac aliquanrif per
dormir e > modeiatus fiquidem fomnus non enervat fortis me-
dicamenti vires, imraò ipfum ampliùs diiTolvic, Se ad promo*  cjuand» cs-
vendam evacuationcmdifponic;Se fimilicer pilulx  fi  debilis  veniat dor*
 ~    .      ,         , . 4           ,     /.    \:,   mire?,
fine vutucis, fomnum vbicumque recufane:  fi  veto xgrocus
expurgandus debilem obrineac ftoraachum,fomnus conciliari
poceft, immò debec* btevior poft medicameneum  liquiduriij
 longior poft fotte.                      •>
         Ab hàc taracn regulà excipi debent xgrociobftrutti,   r
 Se qui muitis, Se crafsisfoccis in prima regione abundane,  in
 quibus  non fofom debet vigiliaimperari,,ted etiara motus, vt
 rette coniti fobie  Hipp. praxrraeis aphor» ce ipfa probac pra-
 xìs io exhibicione medreamencorum aperiencfom^Sepprgan-
 riuii), cux ape zanata  dicuntur, ad quorum  felicera erTettum
 corporis motus, etiam. ad longa fpaciay conduciti vetùm etti"
 in his falucare concilium di,, inceptà evacuatione, immòpolt
 ipfam abfolùtam; vt infirmi in domo fecontinear,  Se tempo-
 ris caveantiniurias > illud fimiliter Obfetvandum eft, àn Xgti
 pauteofi fine, Se frequeneer medicamenca pet Vomicum réij-
 eiant; cune enim quies, Se'fomnus moderatus conveniunc iti
 quocumque pharmacigenere  ; immò multocies conveniens'
 dt illud, quodaliàsaraethodum iudicatut* videi ice tmedica-
 menra expurgantia cibis, vd gratis- potibUS imraifeere, quei
 natura  cibi fpecie quafi decèpea vòmìtum àòntètitet* l>"'
         Pisditta tamen inteiiigi debent de roedicamentis.
                                              àdeàa-
 
          pò       CURSUSMEDICUS TRACT. II.
 Alfa rada  dciettorijs per alvum, qux dcfcendere acbent, diffotef, Sé ca
*n  vomico-        . '  *  .       .;        .      ...  ...  '
pp.       corporis foccis comrnifcen; nam in vomitorns difpar omni*
    „ *fc.  no eft ratio, hxc fiquidem fuum fortiuntur effcttura irriea-
.^'■s*' •    rione, Se ventriculi fubverfione, qux in ipfo ventriculo, &
          ipfius tunicis fit ; vnde prornptifsimx font opetationisj fic
          que non concedunt forano focum : nam fi fint debilia,  oca.
          nino amictitur corum vis, fi vero vchementia durante  tem.
          pore  fomni, vellicatione netvorutn, Se fibrarum  magna te-
          qnunturiucommoda, vt font dolores, catdialgix, immò Se
          convulfiones : vnde in vomitoti} medicaminis exhibicione
          fomnus cane peior, Se angue fugiendus; ad cscteras aurcni
Narctjtìcaia  evacuciones, vt font vfinx, Se fodoris, fomnus maxime  con-
tìrori, caute  kk, Se nullatenus obeli; in  fputi autem excrctione vigilia
*àiiibt«dx.  protfus necelTaria cri i nam fomnus id abfolurè cohibet : ideo
          que in aft'ettibus pettotis, in quibus ab ipfo exereatio eft ne-
          ceffaria, vicari debent foporifera, Se opiara raedicamenr3,quc
          folùm permitti debent, vt icrcs, falfx que diftillationes tem-
          perentiar, Se cufsis tetina, vel admodùm motefta deraulceatur:
          & adhuc in his cafibus menfurà, raeditatione que opus eft.
          Et hxc de fomno, Se vigilia ditta fufficiant.


                  SECTIO  QYINTA-

          DE HIS,  QVJ& EXCERNVNTVR,  AVt

          tetinentur, five de repletione» & inanitione.

                gitalo replerionis,  Se inanitionis  non debet intelligì
                quxeumque repletio, aut evacuatio, fed  illa folùm;
                qux in ftatu fapoprxcipuè ficalimentonim nempe, Se
          exerementptum , qua neceflariò egerous ; alimentorum quU
          (Jem replctione, vt vacuati icetum repteamur, vd viribus de-
          fedi reficiamur, exerementorum  vero evacuatione indige*»
 Qdd >«pie- mns, vt exonetcmur, ne ab dfdera cumulatis, Se rctentis op.
 «o, & Miai- priinàmur ; cura igitur, rcplcwo, Se inanuio intec res con na-
 "*{  *             "                                 -.i    tura-
•D^i 
      CAM. SECT. V.  DE HK, QO£, Scc/    $rt
rnrates referaneur,ifi;x que indiftècentcs fint ad iuvandutn, ve% jf  * rt
nocendum, fimul que necefiatix ad vice confervationem, re? h-Aiv'l
vera nomine rcplctionis debec iocclligi* qux eft alimerftoru^
Se nomine inanicionis, qux eft exerementorumj. qux  aurea*
in ftaeu raoxbofo ingerenda, vd egerenda fune, quarnvis ad»
hoc genusaliquomodofpettare videantur, quiatanacn non»
fèinpcr accidunc, ncque illis perpetuò/ indigemus, ideo non»
 ad res non naturaies^ted ad preternaturale^, Se curaci vas rc-
 vocantur.
        Vnde folara fermo  haberi debet db prccrittis, qux:
 ad vitx humanx contervarionemrcqnltuntuif, ve illaincolt**
 mis petteverec : nam prxdictomodo font omnino neceffariac:
 ad vitxrucehim, àkrindiffercnces. ad iuvaudura, Se noccndtmv
 ficuc enim mo ierarà, Se opporeunàalimensorum* afiumpcio*-
 ne rerrdmun, ac confervamar, iraimmodecatà, Seimpotcunà'
 gravamur, Se fxpìus in xgricudines intidiraa*;  fimilicer cir-
 ca'manitioncnr, fi cxpellancur, qucegeri debent, ve font ex»
 cremenca, quac quocidic camutantur, Se ex diverfis codrioni*
 bus, ac fepararionibus refolcanc, profont; fi veròdetineautur»,
 otficiuntr St licèi prxfertim, Se.manifefte,hoc experiatur in al-
 vi fxcibus, Se vrina, eadem ratio.eft defpuco, muco narium».
 cerumine aarium, fodore, acque occulta cranfpÌEacione,
         Verùjn licer inaoieio prxdiélorum. exerementòruru'
 prxcipuè fic incelligendaj.quiaktamen apud Medicos commu-
 niter folec  comprehcndcie qaaracumque egeltionem ab hu>
 mano corpore fattam,. eipropter generalicer.  defci.òi folce
 cniuftumque rei extra corpus eductìo, five fit alimentum, five
  exerememuan immò eciam pars foiida;Sc quìdédidtur extra'
  corpus e duclUi nam fi id, qaod murar locum, vd expelli tur,.
  folùm ab vno vifeere in aliud moveacur, non dicitur evacua**-
  rr, ted decumbeie, fluere,  vel abfcedere; Se fic huius generis
  tr-anfmucationcs, qux ab vnà parte in  aliam fiunt,  dìcuncur
 decubitus, fluxibnes Se abfcefiùs, Se fi quando partes folidx;
  extra corpus propendenti  nullatenus ad inanitionc fpcttanti--
  ted alijs notantur nominibus, ve vteri  grolacfus in  mulieri-
  bus, de hcrnic, teu rwptutxip viris-                 linde 
lAultas inani
tionis dittc-
rentise.


Ab agente..
jfc modo.
'éb eventu.
 31 i       CURSUS MEDICUS TRACT. II.
         Undc prxdjttx fitùs  mutationcs, figurx correttio-
 »es, intemperierum altérationes, Se fimiles jjmotiones mini-
 ine dicuntur evacuationes, cùm nil cofpulentum educatur:
 dicicuraucem inanicio muleis modisraani vel evacuantur ali-
■ menca, ve per vomicumeibi, Se poeùs, vd corrupci,  vel om-
 nino immucaci, Se etiam per internum vencrem alimenta de»
 ponuneur vel  iam mutacionem perpeffa, ve in codiacà affec-
 rionc, vd calia, qualia fuerùnc devorata, ve in lienceria; fimi-
 licer evacuantur multotics exerementa, humores que vel pu-
 tres, Se corrupti, vel crudi, Se hoc vel fponte nacurx, vel ar-
 tifido medico, aflùrrrpco viddicec pharmaco, vel dcfobter in-
 fufo, immòmuleotiesfpfe. folidx corporis partes execrnun-
 tur, non integre, fed  laceratx, Se ad minima frufiula redac*
 tx, vt contìngit in vlcetibus pulmonum, renum, veficx, Se
 intefti norma* aliquando que arte fecantur, vd extrahuncur,
 vt in fratturis  ofsium fquamx, Se fquirlx; Se in  vlceribus ex-
 crefeentes carncsvcl fungofx, aut putridx mcdicamcntis, vel
 ferro, aut igne teparantur.
         Inanitionìs igitur rflùltx funt dirTercntix à varijs ca-
 pitibus dcfnrhptx, à principio nempc evacuante,à modo eva-
 cuationis, ab eventu, à virruteevacuantium  externorum, Se
 àjoco.   Principium evacuans vel di naturate, vel artificia-
 le ;  naturale eft ipfa natura, artificiale eft phatmacum, proin-
 de que dicitur evacuatio  vel naturalis, vel artificialis :  nam
 licèc omnes evacuationes efficieneer à  natura  fianc, aliqux
 vero fine intrigante, vel movente extcrno abfolvantur,  alix
 medici rainifterio ptovocàntur; Se hàc ratione alte dicuntur
 nacurates, alixartìfiriates.  Abevacuationis modo dicitur
 principaliter evacuatio fcnfibilisiaiìt infenfibilis;  illa, in qua,
 qaodexccrnieur,tenfibuspatec, vt fudor, voniicùs, vel fputù;
 hxc, vbi tenternfogit, quod evacuarla, vd potius difsipatur,
 vt accidie in refolutione tumorura, Se perfpiratione  pec  cu-
 tim. Ab eventa alia completa dicitur evacuatio,  alia incom-
 pleta; completa, in qua prorfus definir morbus; incompleta,
 in qua folùm rainuùur* vel, cefi- aliquantùlum  deficiac, fyuv
           ri  •:   ,                              peomaca 
        CAP. I. SECT. V. DE MS. QVJE, Sec.     3 ' 5
fornata  pcrfeveranc ,  qux recidivam minantur, Se accer-
fuoc; Se ai hanc evacuatiooem in corap tetani,licèc improprie,
rcducuncur decubicus, Se abfccffus; in  quibus nocari debee,
quod fi prxdìttx mueaciones fianc à paTce nobili ad ignobile,
recinte nomen; fi vero ab ignobili ad nobilem, vel  à nobili  Raptu|> fcl|
ad xquè nobilem, vel nobìliorem, dicieur tapeus, vel tranf-  temutane*.
mutatio, qux fxpiùs periculofa eli; abfceiTus autem, Se decu-  CollditioBCS
bicusfxpius fecuri, fi in ipfis reperìancut condieioncs fobfe-  boni abfccif-
quentes : nimirum, quod cocum humorem, vel maximam  fu8«
eius pattern tranfponant; quod pars ignobilis, ad quara fic
abtecfius, fic capax talem mateeiam recipiendi; Se quod ealis
 maceria vel  foppurationi, vel rcfolucioni obediac, ve vidcre
eft in parocidibus, bubonibus, Se fimilis nacur$ abfccfsibus.
         Vis autem pharmacorum, qux arcificiatera  inanieio»  Expurgati».
 nera effirit, facit ipfam  vel ccaiicacivam, vel minorativam;
per illam peccantcs humores oranino folcnecxpclli; per hanc
folùm diminuii Se ad hanc rcducuncur evacuationes illx, qux
 in principijs morborum evenire folenc, fympcomacicx que
 communiccr appcllaneur, qux licèc pravx fine in  racione  Tig-
 ni, nam indicane muJtitudincm, auc pravicacem humorum,
 bonx camen in ratione caufx, nam pcccantcm humorem di-
 minuirne .  Inedie diuturne ad inanirionem rcducuntur.non
 quidem poficivam, fed  privativam ; corpus  enim  inanitum
 reddunc, non  tenfibili alicuius corporis evacuarionc. fed  ob
 repararionis defettum, Se infenfibilemprxccdentis fobltantix
fobftrattioncm.   Ultimo à loco evacuatio dicitur alia vni-      ,
    -,.t.      ...    .,,.                    .      A loco.
vcrfalis,  alia particulans; vmverfalis, qux coeum corpus  ìn-
 dirferenter evacuar; parcicularis, qux  decerminacas eantùra
 iefpicit parces; vniverfiles fune fanguinis milsio, expurgatio.
 Se fodor; particulires autem fune cxcrcacio, auc anacitharfis
 ex cayitatechoracis, vomitus ex ventriculo, fputum ex  fau-
cibus. aut gingivis, Se fimiles; eira autem, qua: per vrinam
fit, evacuationem vel vniveifalem, vel parcicularcra prò libi'
to appellare valctmis.
         Tranficura faciamns ad repletionem, qux poteft  def-  Qyià plcnif-
                         K r                      crtbi 
           314      r CURSUS MEDICUS TRACT. U.
           cribi ìmmifsio alimentorum, vd excrementorum retentio Intra
           rorpusprdternatura inflituhtn,ve\,vt piacine  Gal. lib. de
           plenitudine cap. r i. copia humorum in vniverfo animalis cor-
           pore vltra mcnfuram debitam : vbi fub humorum  nomine
           comprchcndunturalibiles,Sevcites, acque etiam  inuciles, Se
           exerementitij : debent effe vltra naturx menfuram.nam con.
           veniensalimentorum quamitas in ventriculo, Se moderata
           fanguinis intra venas, Se arterias, id que genus alia,  plenitu-
           dinem non effìciunt; ficueeeiara flatus, vapores ve ,  etfi dif-
           tentionera, Se  inftationera incuciane re vera non interunr
           plenitudinem.
Differenti*.          Nec caret fuis diftèrenrijs reptecìoj nam ratione ma-
           terix alia dicicur humoralis, alia exccemeneofa; qux fimul
           concurrere poffunt : Se quidé humoralis provt comprchcndic
           humores naturates, qui  in  vafis exiftunt, Se ad  varia corpo-
           ris umnia defiinantur, te vera ad inanirionem non pcrciner,
           neque ad repletionem, qux inter R. N. N. annuinerantur?
           funt fiquidem humotes res pacurales, quse corporis conltitu-
           cionem adimplcnc, Se fic folùm  rigorofè dicitur replerio ea-
           rum rerum, qux iuxca naturalem ordinem evacuati poftu*
           lanr, dum non evacuantur, vd earum, qux  defotis ainunuiv
           tur, Se cùm reti-neri defiderent,  extra pdfontur, ve cibus, Se
           potus : vcrùrn cura fanguis, Se reliqui humores eciam alime-
           titij mulcocics fupra debitam  menluram aogeancur, corpus
           ouc gravent, Se opprimane ac proinde fui imminucionem. Se
           evacuationem pecanc, ideo de ipfis aliquid delibare, non erit
           exerà rem.
                  Repletib igitur humoralis, qux mttltitudo dicitur,
   HumoTìs  ^d eli rfoòrofa plcrhora, aùgmentum viddicct fanguinis op-
           rime temperati, in quo non prxvaleanc partes falinx voraci-
           les oleoteiQUX biliofx dicuntur, neque aquee, Se crudx, qpx
           dicuntur'pituìtóix» neque acidx, qux mdancholix nomine
           donantur, Se tunc dicitur plethora fimpHciter ;vel excedit
           fanpuis fimul cum aliquibns ex prxdittis particulis,  modera-
           te tamen in fanguine tepettis. Se cune dicitar pleixiota fecun-
                                                             dùm 
       CAP,.I.  SECT. V, DE HIS, QUjE, Sec.     31 f
dum quid; eàdcm fané ratione, qua  apud Antiquo* appella-
rne plethora fimpliciccr, quando excedit folùm fanguis quar-
tus humor dittus; Se plethora fecundùm quid, quando fimul
cum ipfo alius ex  prxdittis haraoribusexcedit :  vel  dìcitur  cacechymi»
cacochymia, quando viddicct  malta fanguinea maiori fof ipeacs.
parte conftac pareiculis falìno-volacilìbus oleofis, vel acidis
occulte, crudis, Se aqueis, vel maniteftè acidis, Se eerreis, iux-
tà quartina pareiculaeum diverfum excefTuni cacochymia di-
vetfis nominibus noracur j dicicur namque, fi exedancIalino-
volaciles oleofx parciculx, biliofa; fi manifefte acide, Se ter-
rdtres, melancholica; fi vero crudx, chylofx  ve, Se occulte
acidx, pituitofa; Se fimiliter fi maxima prxvaleat  in venis fe-
rofx fubftantix copia fuprà meaforam partium crafsiorum, Se
magis confifteneiura, ferola  nuncupaturcocochymia*
        Plcehora igitur prove à cacochymia diftìntta duplex  pictKora d»-
communirer afsignaeur; alia  quoad vafa, in qua hxc nimis  pie*-
diftenduneur } alia quoad vires, in qua hx admodùm gcavaiv-
tur i ita, ve acccdac ponderis quidam fenfos, Se movendi cor-
poris difficuleas, qux lafsicudo non incongtuè  appettacur :
circa predittas ergo plcchoex fpecics ab Auchorìbus dubitar
tur, an fcparabites fine, ita ve pofsic vna fine  aiterà  reperiri,     neCe(Ta-
vel an necdfariò coincidane, Se confongancar.ì Ludovieus  riLopJLa-
Mercaeus libro z. de retto prxfidiorupi vfu cap.  4* Vaìlefius  tur-
in methodo medendi, Se Lucas Tozzi in erattacudc R. N.N.
tencne, ptetfiorata ad vires, Se ad vafa mucuò comitali, cà
quòd «cogitabile non fu pondqs abfque indebicà; humorui»
quancitatc,ncque hxc Gnè pondère,Se movepdi corporisTra'-
poteneià, vd adininus-difficulcate.
        Nihiloraìnus nobis alia via incedere placet, Se alfe-    Negala
rcre, poffe reperiri plethoram ad vafa fine plenitudìne"dic-  refpondccur.
ti- ad  ^/frcquepcerj.molcocies tamen complicati .pletho-
ram exattè talem cum eà, qux dicitur,^  vires, Sejjèmuna
reperiti pofìcplenitudìnem  ad vires fine plethora  ad vafa:
rcperitur  plechora ad vafa  fine plenitudine quoad vires,
quando kn£uisìn corpore abundat, non camen.  maxime, eft
                        Rri                      quC
 
           yr<r      ''cursus  medicustract.ii.
obranguìnis  crae in fuà fubftaneia mediocris  expers omnino ctafritiei, Se
dircnitarem  vifciditatis ; tunc enim nihil prohibct.quod, etfi vafa ob co-
           piam exuberantem diftendantar, fangaìs tamen expeditc ipfa
           permeet, propriura qilc circulum ritè,  Se  inculpabilitct ab-
           lolvat; quo cafu conftat, vires non gravari, confequenter ouc
           fepeririplethoram ad vafa fine plenitudine ad vires : fi ve-
           rò fanguis, quantumvis inculpabilis, maxima excedat quanti-
           tatcnoi! paceftper propria vafa agilicer.Se expeditè movcri,
           falcem per rninores arterias,  Se' venas, òb defettum capacita-
           tis ad maxiraara liquoris  coprini reeipiendam,* Se  exantlan-
           dam fine nimià fui  exteofione, quamnecelTariòfequitur pon-
           deris fenfos, Se membrorum geavitas fimal cam impedito
           rnoturcgulati arteriarum, Se venarum; Se tunc indubitabilis
           eft plenitudo  ad vires nominata.
                  ^Quando autem mulxus eft  in corpore fanguis, ciaf-
           fus camen, vifoidus, Se tentus» neceflariò debent  vafa diften-
           di, Se vires gravari; prxditta  camen fanguinis conftitutio mix-
           tus affettus eft ex plcchorà. Se cacochymia; ncque  enim fine
           hàc tanta crafskies, lentor, Se vifeiditasin  fanguine  concipi
           valct.   Poteft demura fanguis copia non excedere, effe ta-
-<.'?.-■.-•      men tam craffos, Se tentus, ve tarde per vafaraoveacur, & ia
■""--'■       minoribus ftbris, Se  tnrerftieijis membrorum remoretur; Se
           tunc abs dubio vires gravancur, Se vafa non diftenduneue,
           prornde que dici poteft ealis ftacus, licer minùs  proprie, ple-
           thora  ad vires fine plenitudine advafavtedre vceà proprie,
           Se exàttè-eft mattile fa ngu in ex cacochymia.   Ex quibus Gonf-
           iar, affettus, Se figna, qux plenitudini ad vires  vulgaritee
           attribuuntur, attribuì debere poriùs cacochymix confiftenri
           "in e rafi Ta ngu i nis viti atà.
   .    ■ .           Ncoue  imrneritò plenitudo ad vafa, Se ea, ttux ad
  Diveda m-        ^ \. :* . v.      .\ , V  •      j  .            ai
 dicano  viri-  vires, hch punus  picprie, dicicur apud òptimx notx Audio-
 uiquc pieci-  rcs> àivcrfascxrdbenr indreàriònes, eò quòd, licèc  vtraque  à
 tudjnis.     fapouinc peccante depcndeat,  dìverfum eamen  omnino  eft
           peccatum in plenitudine  ad vafa quantieatis foliùs,  Se in ca,
           cue eft -ad vires modi fubftantix^ qui ad qùalicatem pertinet:
                                                          • quare 
       CAP. I. SECT. V. DE HlS, $p^> &C     517
quare plenitudo quoad vafa fanguinis diminutionera  per  ffi
pofìulat; ca verfc que eft ad vires, attcnuantia, Se inciden.
tiaperferequirit.
        Dix'i cotanter,. per te reqtiirereptenùudin&m quoad
vires incidenti), Se attenuantia; nam licèc mulcocies  conve-
niae in prxdittà fpccie plcnicadinis quoad  vires  fanguinis
mifrio, non tamen exercetur animo aatercndx crafsicici, auc
vilcidicacis, ted folùm ad mìnueodara qaantieacem, Se folici-  vtraque fb-
tmdum fanguinis moeum, quibus pcrattis atecnuancia auxi-  Ut _ compil-
 ila fdiciùs, Se promptiùs opcrcntoruion camen ex prxdittis
 intertar, vnam plcnitudinctn alccram  excludcrc, ted folcnt
 muiroties complicari,duplici modo: primo quando magna
 eft copia fanguinis crafsi, Se vifeidi, nam in  hoc cafo neceffa-
 rio  vafa replencur,  Se pondus ex fiagnationc fequitur cum
 ditfìriii rcfpirat ione, Se fpiritaìium partium comprefsione.
 Secundò modo, quando magna eli fanguinis, alias inculpa-
 bilis» multicudo* talis enim cùm continuo eireuto commodè
 cxantlàri non pofsicprxtereim per minima vafa, Se membro-
 runa interftttia, ipfa raufculofam fubliantiara  naturali nccef-
 ficate difierrdir; vnde teqaitur ad motum impedimentum, Se
 ponderis fenfos: vnde ex prxdittis videtur rationi conforme,
 poffodariptenitudinem ad vafa  Cine ptenàudine quoad vi*  £xtrcma. pjc
 xes, quando illa non eft  maxima, Se excrema; quando vero  onado «»d t*
 haiufmodi eft, neceffa rio vt canne coniungitur;.Se fimilitei  la  ,'J?0"it
 pofie inveraci plenitudinera ad vires a fanguinis ciafsitie, Se  plenitudine
 Lentore fincquanritatis peccato, quod conftitaic  plethoraar,  aAfirts^
 fi autem maxima fit fanguinis viteidrcas, nifi minima fic cius
 quantitas,  vaforum fequitur tenfio, qux non  obfcuram prx-
 bet fpeciem plenieadinis quoad vafa, ideo  que  hoc in cafu
 vtrumque 'Convenir genus auxilij, ve Se quancitas roinuatur»
 Se vifeiditas e or riga tur .
         Licèt prxdittura fanguinis virium ob tardiorem mo-
 tum fidar  ptenitudinem quoad vires, quxeognofeitur  intar-
 dirare ad motum -locale-m», precipue- progrefsivurn , necnon  Vlentjubf»
 in quidam partium gravitate,  Se  pondete,  nihildmipus alia  £^fc'5^,
                                                   *Unt   cacochvsniÀ.- 
    -    3i3        CimSUSJMEDICUS TRACT.IT.
          lunt figna ptettùudinis ad vires, qux non eft expers omni-
          no cacochymix, Se hcc fune lafsitudinis fpecics, de quibus
          poftea agemus, Se fimul inpotcntia quxdam -fine motbo ac-
          tuali,  Se manitefto,ad vivencis corporis muniaexerecnda, vt
          cxpccfsedocuicGalJib.de curandi racione per fanguinis mif-
          fionem cap. 4. inquieas, cum quis folita munera exercere ne*
          quit abfque ef, quod erratum di quod' commìfferit, plenituài*
          fiem quoad vires ex pravis bumorìbus, atqae exerementis nam
          turam epprimentibus adeffe, ftgnificatur. Ec licèc pie/ditta re-
          plecio quoadvirss maxime cognoteacur in  noxà animalis
          facultatis, fpettae nihilominus ad alias  duas, vicalem videli-
          cét, Se naturatemi proinde que virium  gravamen aliquando
Ad «juSTpec- uianiteftatur in omnium facultatum  operibus, aliquando in
tu faculute, a]jqU3 facuicatc folùm oftenditur,Se cognofeitur ex propria
          cuiuflibct opcracione : fic que quemadraodum ex eardirate ad
          motum, Se ponderis fenfu difeitur plenitudo quoad vires ani-
          males, fic ex pulfus iacqualitate percipitur gravamen vitalis,
          & ex  tarda cottione alimentorum, exerementorum que cx-
          nulfione percipitur nocuracntura naturalis faculratis : ex qui-
          bus cohfiae, plenitudinem dittam quoad vires vel ad omnes
          facultatcs ex xqno fpcttarc,  vel ad ipfarù quamlibcc divifim,
          modo ad vna,modo ad aiterà prò cuiufqae libito afferi poffe.
                   Tandem   rcplctio, vd abundantia quoad ixafa  vel
          ptethorica Seii, vel cacochyma;ptethorica, in  qua natura-
          lis, Se debita tervatur maffx fanguìncx conditio, ita, ve ctfi
           multi, laudabiles tamen fint fucci;  cacochyroa vero, in qua
sigoa pien1- pjavi humores in vafis excedunt, vaiata  que eft ncceflariò
S2«hymi*. naturalis fanguinis conftitutio : in plethora bonus di color,
           nullus prxccfsit morbus, vel notabiiis error in his, qux fpec-
           tant  ad vittnm,integra clic vt plurima funt vi ventis opera; in
           cacochymia veròfeedatur tacicicolor,depravatur partiti nu-
           tritio, multa que accidunc  indifpcfìricnes, iuxtà quarum va-
           rietatem,Se  fucci pixvalentis indolem varia  appellami ca-
           coefc'. mia, biliofa  videlicét, pituitofa, melencholica, aut fe-
            lofa, fob cuauuii  nomine ccrrpiehenduntur innurnera vitia,
                                                              qux 
        CAP. I. SECT. V. DE HIS, QyiE, &c.      5 r 9
qux tuirnoribus corporis accidunt ex varia falium combina-
tionc, vel humorum inter te coaimixcionc, prxtertim à cor-
rugo chylo, à fanguinis fero,.lymphà, vd  foccis  telleo, Se
pancreatico, de quibus alibi.                                  ,
        Dum igitur corpus immoderati abundat humorurri   u ,xtudov
copia, neceffariò aliqux funttioncs lxduntur, prxfertim vero
 illx, qux ad fenfum, Se motum animalemfpettant :  nam ficee
 alix pofsint plus Ixdi operationes, non eamen ita pettentituc
 Ixfio ab ip(o patiente, ac in motu, Se fenfu, refpettu quorum
 corpus lafilim dicitur, hoc eft,. non agile, Se titè expedicuta.
 Iuxtà- diveifum modum, quo prxdittura gravamen corporì
 accidie varix emergunt lafsitadinisdirTctcntix, qux commu-
 niter ad rres redacuntur; quas,  vt explicenaus, priùsfopponc-   Tripfcs»
 re oportet, lafsitudincm deferibi poffe, quoddam corporis vi-   DefcriPliai
 tinta, non dum morlcfum, ad motum, velfenfum Jpeftans: quo-
 ri.es enim-fenfos extiancus perfencieur in corpore, -nulla ac-
 cedente extctnàeaufà, vel alias defatigatici vel impotenti^
 quxdam ad inotura, quin pixcedac iraroodicura exercitium»
 nimia evacuatio, aut fames, tunc rette dicitur- corpus lafsi-
 rudine laborare; Se hcc Hipp. docente figonm eft pravx cor-
 poris difpofitionis, St Piodromus imraincntis morbi:  fpon-
 ranea?  igicar  lafsìtudincs morbos prxnunriant; non camen
 quxeumque lafsitudo  eodem modo fignificac, fed iuxtà fui
 varieratera, variam indicar corporis difpofitionem.   Lafsi-
 cudo igirur triplexeft, tenfiva  viddicec, vlcerofa, Se phleg-
 monodesiSe hai ura fingnlx fuis proprijs fignis dignofeuncut:
 tte&cquidcm fune fenfùs triitis modi, qui  non rara dolores
 funt, quàm in doforis confinio potici, Se ad ipfum reducibi-
 ks: primus modus eft ce n'fionìs fenfos., quando nempe prx-  Triplicìsiaf»
 ter venarum inrumefcemiara rendi videncur mufculi, rocai-  fituJln«cx^
 branx  que partium, Se dicicur lafaitudo tcn/ivailcamdm mo-    Q "^
 dus eli, quando  membra corporis, Se ipfo cutislacerari vide-
 tur, vellicati, Se pungi, modo,  quo inviceribus experitur, Se
 ideo dici tur lafsitudo  vUcrofas tertiuseft  modus, perceptio
 ÉKixdam aidoris,. xftuarionis, Se tevis- cuiuklara  incipicntis
                                                infUm- 
          3 io       CURSUS MEDICUS TR ACT. il.
          ìhflammationis, qua ratione dicicur  lafsitudo Phlegmonofa.
          Tenfiva talsicudo fic Vel à copiofis humoribus vafa, Se muf-
          culos diftendentibus, vel à vaporibus fanguinis pirtium ca-
          vitates  plus iufto inflantibus; vnde fignum di vel vece, vd
Quid fmgu-  apparcntis plcnitudinis : vlcerofa fic ab humoribus vel actc-
le ììgniiìcet.  djnc, vel additate, vel faUcdmc  peccaneibus; vnde fignuni
          elt peccaci fanguinis in quali, quod peccacum vel cacochy-
          mudi, vd ad cacochyraiam proximitas : phlcgmonofa  de-
          mum lafsicudo fic à fanguine copiofo , Se acriori, facile fona-
          mabili, five ad termcncationcra prompeo;  ideo que fignum
          eft  non folùm peccancis  in quanto, fed eciam in quali fan-
          guinis : quod  in quali peccacum, ve proximc noeavimus,  vel
          cacochymia eli, vel via pcoximi ad ipfam.
                  Ex prxdittis ergo lafsieudinum  difterenrijs aììx  ex-
          furgunt compofic£, five coroplicacx, que» quem ad modum ex
          coniunttis catifis oriuntur, ita  complcxè  fignificanc; magis
comXcitio. tamen  illud, cuius fymptoraaea vcncmcnciùs miniteftancur :
          Se quidc» licèc morbi re vera fine, falcem phyficè, quia ca-
          men folica munia non impcdìunt, nec aliquam attionem  no-
          tabiliter Ixduntineutrx difpofieioncsapud Medicos appellati-
          tur, Se potius xgtitudinum prxnuntix, quàm xgrctudines di-
          cuntur, maxime ex eò, quòd grav ifsiraas xgritudines ventu-
          rasoftendune, refpettu quarum lafsitudines ,  Se ipfawim cau-
          te pocius notacur refpettu illarum, quas minantur, quàm ref-
          pettu fui,  ve iptemee Hipp. ptxcicaco text. 5.  lib. 2,.  aphorif-
          mor. dum lafsituiinnm facir mencionem, non ipfas confide-
          rat, quaccnus ipfx eales affectus fune, fed quacenus alias gira-
          vifsimas, nifi promptè occurracur, xgritudines poreendunc.
                  Similiter que, licèc fpecies quedam doloris lafsitudo
          fic, eft fiquidem triftis fenfos, quia camen  eft  trmfiens,  non
          annumeratili1 inter morbos folutio illa concinuitaets, intem-
          perie ve, à qua talis dolor procedit :  nim ad  r.uionem mor-
          bi re.,uiiitur, quod aliquid habe.it fatti, Se à  caufà indepen-
          dentis, vel quòd alias fit  folutio fenfibilis, Se  confpicua,  qux
          non rcpericur in coruoribus lafsicudincm patientibus, fé  1 te-
                                                          peritur 
       CAP.  I. SECT. V. T>E RIS* QU^iScc.     311
 peritur poriùs folutionis continui, ape dolotis caufa, quam
 fcquitur hoc fymptomatis genus, quod licèt tigoioìilsiraè  -       j
 ly roptoma non fic, <piia morburn non fequitur,obtinet rame,  J0lbi cattli
 quod fufficit ad fymptomaponfticucndum  in attionis lefa
 genere, qux Ixfio provcnit a tnotbi caufa, à fubftantià nimi-
 rum, vel qualitatcptxter nacurx rocnforàcxÙ^^
 .quidem ad fympcotnatis tacìonem minusrigOTofam,quod de?       '■•■•'♦
 pendeat à morbo, vel morbi caufà,  vtlaciùsin pachologra
 expendemus.
        Ineellettà temei lafsitndinura naeueà, Se divcrfitate  §£<,  mo<ja
 facile percipitur, quibus auxilijs occurrcnduin fir ad aufercn-  p «aycàeu^
 dam lafsicudincavSc, quodpiincipalius.eft, ad ptxcavendos  "udinciad^
 roignos motbos,'quos lafsitudoprxnunciat ;in tenfwa fìqui-  <au.
 dem mifsio convenic fanguinis, congrua vittus ratio, Se craf*
 fi fanguinis eracndatio;. in vlcerofa, qux cotrigunt  humoru         .t
 acrimoniam  alccracione, Se qux illos fine magno tumultu,
 Se comraoxione expiirganc i inpblegmonofu fxpius Se convc*         *
 ninne mtnucncia quancicatcra. Se  qua!icaeem corrigenda, Sì
 cxpurganciajcxteium hxc ai thcrapcuticam  Medicinx pat-
 tern fpeòtanc, in.qua ipfis opportuniot dabicut focus.
        Verum cùm temei arrepeàoccafione de exerecis, &
 rcecncis, que.ad R. N. N. fpettanc, ex  profeflo egimus, Se
 quaii per depcndenriatn de omni repterione, Se inanitione
 termonem aeeexuimas, eodem filoparicct dcrepletionc, auc
 ipanitionc, non folùm que ad alimcnca. Se exeremenea per*
 tjnenc, pccccattabimus, ted etiam quatenus ad humores «va».
 cuandos, aut.rccfocndos fpettàc,.cxeenicmus termonera, hoc 9^ *****
 in primis generale dacumentum prx oculis femper habeotes*  «indi*CVi"
 ve fcihceccam alimenca, quàm humores, qui  humano corpo»
 ncontervando,vel augendaconterre poffunefint omnino
 recineodi,Se.ncquaquam evacuanti;. coOtra vero,  quietar».
 .que imiriles, auc male affetti, foerint, omni induirià funt au-
"fercndi, quod maxi ine in quotìdianis exeremeutis fervati de>
pot, vt funrfecesalvi, vrina> cucapex evaporariones, qux na-
,mipc cranfpi^ripnis  ittcclliguptuc,ipuca,. alia que, quxcam*.
 «Ai                   Ss                       ^
^ 
Per  quas.
Siiti
  "Esercitati
minùs  eva-
cua ndi;otioli
gius.
Voraces-pue-
ri cv&cuatip-
qc c°cj«.
 Mwftruus
fluxus in-Klu-
herihus.
j ìt       CURSUS" MEtTCUS TRACT.  ir.
que è torpore evacuari debent ìuxta cuiufeamque naturami
Se confiitutionem.
        Et  ptxtcr quotidianam alvi, vrinx que  exeretronèv
qux omnibus  eciam fanifrirais, couveniunt, alia fpecialiict
tervanda fune, humidtora feiliece corpora, fucci plcr.a, pitut-
icfis excremenrisaUindantia, deftiUarionibns,  aut ffoxionf*.
bus perinde obnoxia. ornili arte per vias vrinx, per fputa, per
narium erauntticneri*, per warrpirarienem hberam, & fudo-
rem, necnon per vittus rationem attenuantem  in mdiotem
ftatura font VediKendàj'qux vèto graciliafune,  fcaccntia que
acribus humoribus, parata que ad calidas egritadincs humec-
tanti vìttu, leni que alvi fobduttione, reliquis oinifsis eva-
cuationura raodis,.tratter,tur5-quo ipfifsimo modo nos gere-
tedebemus circa horaines exercitatos, Seoriofos; exercitati
quidcra nulla, vel levi evacuatione indigent; otiofi vero fere
omnibus : parti, votacos prxfertim,  lecer magna copia ali*
racntorum opus habeanr prò  neceffario corporis augmento,
quiatamenex magna alimenti copia eopiofa exerementa rcJ.
/ulcanc, multis indigene evacuatioaibus ; cùm aucera ipfa na*
euta ipfasiponrcperfidar, medico artificio non egenc; .live*
io teg ni ceri natura procedat, arte fopplerr debent : non  ira
adolcfcenrss,  Se iuvencs? nam hirationepropi ix  habitudinrs,
temperici,Straodi vittus, pertrattandi funt ; viri tamen , St
fenes, cùm rationalem vicx modum obfervcnr, fint qae in
vìttu rempcrariorés-, non font evacuationibus permovcndr,
nifi in cacochyraiam, aut chachexiam vel ex natura, vel ex
errore inclinavorintrnatn tunc debito modo, &  congruenti
corrigi.dcbcnt, maximxtaaicn, vt femper, mutationes, alte-
r3tiones,atque evac ustione* cavenda? font;
        Brunitane* vero font aliqux vd exnaxinftìtuto, ve!
ex ipfius providentià  neceffatix, qux femper promoveri de*
feent, quemadmodum menltruoram ordinatiusfiaxns iti foc-
minis, vel in  Viris hxmorrhoidum : nam ex harum evacua*
-rionuru defetta raaximx, Se pertinaces  folent xgritudines fu*»
pervenire, ve ex-Hifp. tepe;ms>docamemis, Se  Lrrcfragabrfi
                                                 CX£C-
t <- 
       OAP. T.SECT."V.DEHIS, 'QU^Scc.     3*5
«xperientià  corapeitam eft.  Illud etiam animadverfione
indiget, viddicct quomodo rcpleri debeanc corpora illa, que
prxcer modum font inanità : Certuni fiquidem eft, quod
quemadmodumreplctioirianrrionceraendatur, ita inanitio
Teplctionc : vnde in coporum extenuarionibus ab alvi prò-  j^^,-^
fìa vio, hxmorrhagià, evacuationibus ve alijs provenienribus'  fiacndi,  *
conveniens eft iterum reficerc,-Se deperditum reponere,caa-  vomi-
tela tamen, qua Hipp. vti iubet z. aphor.  text. 7. inquicns:
4 uà lonvo tempore extenuata funt, <orpora lenti refeere sporteti
qu& vero brevi, breviter, non vero  oraiffa  refpettu dorai»
chi, Se virium, qax oblacumalimentum eonfàcerc debent.
        Cura aucem inter ca, qae recineri debent prò tuen-
dà valetudine Vcnus, vel Vcneris vfos à Mcdicis afsigneeur,
aliquid de ipfo  decernere oportee; quod inceliigi debee, vt
Chriftianos Medicos decccjncrà Marrimonij honeftura , Se
laudabitem vfom; namaliàsnec prò vita fcrvandà vti Vene-
re licct : hocerco neceffario fuppofieo, licèc feminis maceria   , Vc,nufn0*
             0            tl  ., ..             .         {implìcite»:*
ineer cxcrcmcfica annumerceur, nihilominus non  ineer ea,   „cceffaru„
que neceffariam è corpore cxpulfionem cxpoftalcne, cùm fi-
ne Vcneris vfu viri, ac foeminx Santtimonià illuftres  longe-
vam vitam, Se integrata valetudincra trantegerints ted  alias
cùm fpeciei propagatio neceffaria fit, Se hxc in  animalibus
perfettis fui fimilisgenerationem contequacur, Se hxc medio
temine, ideocongruens eft, Medicam non ignorare, quibus
naturis, qua que menforà nilisfic vcneris  vfos,  abufus que
nocuus?  Convenie ergo ille in horainibus plcnis, fangui-
neis,Sequi vicam tedencaeiam agune; iuvac fimilicer  in hu*   elibus  vt«
midiscorporibus, Se in morbis à pituita oriundis documea-   lls-
to Hipp. 6", epid. (eck- 5. moderata tamen Venus effe  debete
naia immoderata ob fpirituum  difsipationera multum debi-
litar, corpus paticer exficcat vfque adeo,vc  cabem, quam dor-
falem vocac Hipp. interac e nocec abs dubio capiti, Se nervis,   0uj.
Se articulis ; Se in fomma, ve in hàc re, alias periculofà,  para  cua*
iramoremur,omnino  vicupcrati debet in gracilibus, extenua-
ris, Se  in illis, qui ftpmachj. ape cerebri debilitatem. paciun-
                       S s a                      uu; 
          3T4       CURSUS  MEDICUS TRÀCT. n.
          tur : vnivcrfaliter tamen in omnibus tervari debet  rcgulaà
          Viigiliopropofitade vfu Bacchi, Se Vcneris omnino &cdiò
          etitatem coramendans.
                Vinàfitimfédent,  natìs Venus  alma ere an dir
                  Serviate bos fines tranfiluiffe, nocet.
          Dum autem de  inanttione, Sercplctione  commoda, Se in-
          commoda rcculimus, non inutile erit  difquircre,  qr.ar pus
 puxftioK   noceae, replccio né, an inan'itio ? Quod quantum  duntaxat
          circa inanirionem, Se repletionem rrxternaturalcs, Se qux
          modum excedunr, intdligi debet : nam debita, Se qux limi-
          tes naturx non excedit, replctio, auc inanicio noccre non va-
          ler, imraòad tuendaPi fanitatem maxime conducit; qux ve-
          lò modum excedit, vecaque nocua, qux vero magis noccat
          fatta comparatione ineer  noxara inanicionis, Se rcpletionis,
          non admodùm difficile eft decci nere : conftat fiquidem ma-
Inanfooma^ Jora,Scgtaviora effe nocumenta, qux ab inanicione  proce-
e**nocet^a ^unt, quoniamralia viribus,  Se vitx confervacioni dirette
          adverfantur : vires namque, Se vita in fuccis, Se fpiritibus rc-
          pofirx fonti contequencer qucipfis defidentibus vìies xquè
          neceffariofatifeunr, Se coacidunt, fpiritasque abfurauntur !
          -quo rcfpiciens Hipp. i. aphor.text. f. protulit in tenui viti»
          \*gri delìnquunt, quo fit, vt magis  Ladantur, &c. quod maxi'
          ©aèconfirrnat magna facilitas adinaniendum, quod  rcplctnm
          eft, Sedifficultasad rcplcndum, quod eftinanitum  : ad ina-
           ntendumenim > quod replceum di, vel nulla, rcquiritur pix*
    .r ...,  paratio,aut commutatio prò* inanitione pofitiva; prò inani-
<o»i^urr rione autera privativa dctrattio^duraraxat alimenti fufficit?
           ai replcndum autem, quodinanitum di, ip fecundà  prxfer-
           tim, Se tcrtià tegipne, non fufficit alimenti  oblatio,  lei re-
           quiiitur commutatio, Se diftributio; quam forfan ob caufam
           conviclfioncraab inanitione proyenicutem  lethalcm  fxpius
           pronunciava Hipp. eam veto, qux fit à rcplccione, no xquè
           mortitetam protulit.
   Qux gn-        lutcr inanìtiones ille periculbfijores cenferi  debenti
 fior*      qux nobìiioresfucci fonc> vnde fanguinìs>iaanitio fafpcdtà
                                    -  •-                  fempet
*. 


        CAP.I.SECT.V.DE  HIS, QUE/.Scc*'     32.5
^emper eli ( nifi in admodùm plcnis) eò quòd per ipfam vitx
thcfauruscxhauritur : rationeautem locorum inanicio, qua^
per fuper nas partes fit, pcrniciofiot di, quam illa, qux tu,
per iuternas, tervatà ferper  eàdemquantitate, Se qualitatc>
Se ft rate folùm diverfìcateratione locorum :  poft inanitionc
fanguinis ftacira maxime noxia eft chyli egeftio, prxcipuè (1
continua fit, Se. ventriculi imbecillìcatem, five cius fermenti
vitium confequatur : nata ft forte proveniatà cibis yci quan-
titate immoderatis,  vel qualicace infenfis, non folùm  minus
mala eft, vt potè à caufà externà procedens, ted aliquando- ^  ;\{\tytt\tg}
 vtilis, Se proficua : prava etiam  eft inanicio,. five evacuacio-    -.»■■.-:■■*
 ìllotum humorum, qui fennenri viccm gerunc,  Se cottioni-
 bus, àc teparacionibus, qux  in vifecribus fiunr,conferune> vn-
de immodica bilis,  fucci pancreati, Selyraph^ evacuarlo fuf-
 pecti fcpius eft : alia humoris datur abforaptioi licer  irrega-    Pefeftus--
 bri*, Se infrequens, admodùm  gravis, nimirum aqux peri»  Jj^^Yiif**
 cardi|,qux. mUfltotics ex cadaverura fettionibus in notule; narn«
 ìpB deficiente Se cor nimis accedirur, Se in  fuo mota ofien>
 dicur, vt ex inde hominis inccricus fubfcquacur  : ad inanicior
 net a,, 'ite et minùs proprie, etiam redùcuntur egriiiones fruf-
 tulatim-"fattx partium lolidàium, ve fune pulmonis in  phthifi-
 cis, Se intdiinorum in dytentericis, qux ve pforimum-morti-
 lerx font, licèc aliquando vita foperftite fattas obtervavcrint      ■'-:. r
 bona notx Chirurgi, vt Patcus, Aquapcndcns, Hildanus*,"  ';  A ■"!
 Bartholinns, Se plures alij..
        Inter exerementorum inanìtiones>qux frequentio-
 Ves,  Se copiofiorcs effe  folenr, non'facile  eft determinare».
 quxmaìus, proraptios qucpcrieulum inéuriant:  Nam hoc
 maxime dependec ab humoris exeremeptitii qualicace, Se à
 natura, necnon à regione, Se alimentorum diverficace,tecun-        >«
 dùm quas condiciones vari) obfcrvaneuc evencus> difparque*
 cft tum nocumenti, tum periculi ratio; conftac fiquidem, in       *"**
 fudore nìmìo, Se libertini fluente mulcos in tabem immedi-
 cabtlem ìncidiffe; alios vero citta noxaro ad pluresannos fu-
rore maduiffe, prsrieiutn ftin<regione dègant, calida^ burnì-
                                                    di* 
           y%8        .CURSUSMEDICUS TRACT. IT.,
j^rifuc«axì-  ^rs 4UC alimencis vcaneur, vel alias maxi-mi fine aqux potato*
«na copianu-  res : multi alvos humidas, liqaidas que deicttioncshabent fi-
2cu£#finC^C  tìC fenfibili noxà; alij vero brevifsìmo tempore emaciantur :
           noe autem notandum eft, quod magna vrinx copia in nullo
           fere citrapericulum obfervatur, fic que Diabetici periculo-
           fiùs laboranc, Secieius inccrcunr, immò difficiliùs curantur,
           quàm qui diarrhocà morbofà afficiuncur, forfan ex co, quéi
           per vrinx immoderaeurn profiuvium fanguinis  ferum èva-
           cuatur, quo deficiente morus circulacionis promptè offen-
           ditur, craffo que fatto prxcer modum fanguine,  fonttioncs
C^iò crarsìor,  corporis omnino turbancat, qux maxime à mocu, Se fiacco-
le peior.    Tum tepatacionibus depéndene; Se quo crafsioc vrina' fueric,
           qux meliìca à Pratticis dicitur, còpcriculofior eft  fluxiisima-
           ximam fiquidem denotat Se ipfius fanguinis, Se  molliorurn
           parcium folidarum  colliquacioncm, prxtercim fi  continua:,
           lencx que febri iungatur.
                  Cxtcrx autem evacuationes, ve eft fpueura five fim-
           plex, five quod è pettotc educitur, narium mucofitatcs, Se
           alix huiufmodi, nifi aliquid pravum adiunttum habeant,  pe-
           riculo vacant, prxfertim in tenibus, in quibus ob  nativi ca-
           loris penuriam fluxioncs catarthalcs  diu perdurant  fine no-
           tabili noxà dicentc Hipp. z. aphor. text. 40. gravedines !»
           *ualde feriibns coflionem  non admìttere : ineer  omnes autem
V^Tuns".  ^las evacuationes fpecialitcr obfervatur in vomieu, quod mul-
           tis falntaris fuit, non folùm in mente temei, auc hebdomadà
           fattus, aliquo que levi arrificio protìtatus, fed eciam fponta-
           neus, Se quotidianus,cum quo multi Iongam xtaecm incolu-
           tniter tranfegerunt.
                  Idem ferme iudicium proporcione tervatà de reten-
r  Coabita  tionibusprxter nattìram tertì debet : fodot fiquidem, immò
^erfpirauo   ctj'am fine fodore, occulta tranfpiratio, fi detineatur,  maxi-
           me ab occupante frigore, fxpius notabiliter obeft;tequi nam-
            raC folce modo febris acuta, modo catatrhus cum tufsi, pec-
            :oris què dolore,  modo pleuritis, Se peripnetimonia,  qux
           hanc ob caufara hybernàfiacionc vtplutimum accidunt ; af-
                   ■■•--■-'*-                       fuetùs
maxime no
zìi.
           C
•f 
        CAP. T. SECT. V. DE HIS,  QXJJE, See.     5x7
'foetus fimilirer vomitus vet fponte deficiens, vd obfUnatà*
'Se importuna curatione interruptus cardialgiam^diafrliceam,
'Tennis rnflarionem, iairaò itteruni, h> dropcm, alios que m-
 nuraeros aftettus interré foict; fxces letentc, vrina. qac  fo,-
 prcffarBagnorumanx'ttuum parcntes  font : ineer cos tameo
 ftatim advertendum, periculoftpres,. Se attociores  effe cos?
 qui fequuntur vrine, quàm fxcunv alvina tum rcrcncioncm-3
 feces namque per nsulros dics rcmoraexmuicories obtervarx
 fune non modo riera pcriculum, ted eciam fine notabili, (ani-
 tacis noxà; vrina acjcemfopreaa ftarira incipit vitx ìnfidiari.
 Se, fi ad fccun<lam, vel ccrriam dicra cxtcndacur^raanìteftifsi-
 'rnumdt'vitx periculum, Se, (ì force feptimam-tranfgrediatuf
 tìiem, roors^ncccfiario accidie, eciam fi vrina per naturalem
 duttum expeilacur; ex eò-equidem, quòd denegato  vrinx
 curai torà-.'anguinis mafia, immò tocura corpus inficirur,quo
 mortis.genere fopetveniente lechargp, Se  tandem, apoplcxià-
 'obijcTicho Rtachcnatiane Danus Aftronomix reftasratof
 eximius.
         Ue igitur  exerera,  ac rerenta-,  five vtilia fine, five
  inutilu» fivcprocedentiaabaliracntitijs humoribus, Civc ab
  exeremenritijs, pofsint in vniverfum cognofei, prò faluraru
  bus que, auc nocuisfiatui, tex debent condieioncs confiderai-
 ti, qux dependenra.totiJem rebus, quxrin rcexcretàraut ro-
 tenta poffunt animadverti  : fubftantià. nimirum, qualità^
 .quantitas, cempus, in quo, modus, quo, ScJocus, per  quem
 excernuntur , Et primo,.quoad fnbftantiam vidcndum.qux-
 ^nam tcs-excemaneur, cibus ne, dvylus, fanguis,  aut humor-,
 & hic, an alibilis, an excremenriiius, item,  qux partes cor-
 poris, foli dar/vel ipfafrura  finftula, vel verracs,  lapides,are-
 nata, Se  fimilia, qnx dicuntur toro geneie  prxtcìnaturam?
 Sccundo, qupad quaJitatem-vjdcrì debet, an, humores,  qui
 execrnuntur, acres fini, vel acidi, falli, crafsirvifcofi, ecnues,
 corrupti, foetidi, nig'ri, flavi, viridcs,.5c fimiles extranex na*
 t<urx, Se condicionis : Tertio, quoad quantitatem confidcia-
 lji.deÌ3et,.an evacuationes- fine modcratx, ve] immoderatx*
 **-••'-                                            Qupdi
«P
 Vrinx fup*-
prclsio admo
di'up g^r^cu-
loU.
Septcm dìe--
lum ktliali*-
ConJrnocne**
inanitionjs>.
& icplcuóis»
Prtnaa.'
Secunda^
Tcrti»*
* 
           318       CURSUS. MEDICUS TRACT. il.
          ^Qùod ditecrnitur habieo refpettu ad naturalem, confuetarp
          que mcnforara, necnon ad corporis conftiturionem, habicu-
          dinem, Se xcatem, pariter queadmoi'bo?, Se ipforum caufas.
  ,Q«arta.           Quarto, ratione temporis obfervandum eft in fanis
          Quantum datene à naturali ordine ; in xgris vero nura adve-
„, > ..  ■    ncniane evacuaeiones in principijs morborum, an in declina-
          tiorfe ? Quo fpettac cottio, Se cruditas, que alias ad qualiu-
-•■ i^jrio».   tem exeretoram fpettane.  Quineo modus exerecioms ani-
          madecrei debec, qai in eo preeifè confiftic, quòd fiane cum
          facilitate, vel difficoltate egeftioncs, Se prefercirn fi cum fym-
   's  ta.   Ttomacibusconiunttxobteevencur, ve fune dolores, anxieca-
       ,?- ics, animi dcliquia, alix que molcftix. Scxcodcmum  locus
          conveuienseffe debec, Se ille, qui natura conformis, confile-
  viaenaalcs  tus °lue  m  fanieacis  ftatu, pec vias feilieet excrementotura
 $xcr«ionu. proprias, Se ncutiquara per divcrfas ? fic fodoris naturalis via
          cuciseli, vtinx velica, Se fxcum alvus.
                  Similicer in recentis eadem fere debene confiderari,
          nam fi ea, quxiuvare naca fune, reeincaneur, profont; ficut ex
          adverfo npeent omnia cxcrcmcnta , qax naca fune execrni,  fi
 t.        non cxcemantur; aliqaà tamen font exeremenra, qux in cor-
          pore reeincri debent, ve tellcus humor, qui  ad prineipalifsi-
           mos nacurx vfos in ciftide propria colligi, Se confcrvari de-
          ■beri vnde Ci vel deficiae, vd exerà pcllaeur, noxa fequitur; Se
          ■fimiliter fi talis fuccus in maxima quantitacc in  veficà  abun-
          dee, vd ad inteftina, vel vcntiieùlum miteatur, cardialgiam
          3mraauesvomicus,  Seprófofas deiettiones movere  folce, Se
          ne tempus contcraraus, hic eli cardo, in quo confiftit  exerc-
          torum, Se rctentorum commodiras, aut incommodiras, men-
          tita viddicet, Se ordo, qui fnquocumque corpore per vale-
          "cudinem profperarn obfervatur.

          -:>  ' ■       *£$1%T  *£^l^  -£$1%*?           ;
          ■&■■■■            «ti*?    '+£%l$*F


          :     ■:   ...... .j-  -«  ••■•■»  •'■■■■'■ -^i-v *-•  • ■ ^SHCil4.
<«it.i-'-i'. 
    CAB. I^SECT-VÈTIMS DB ANRftiSc»     i*>

"--'SECTIO'^LTÌy A^V £«

-o« .inr.DE ANiMt PASSQNHTOSV ««inani
,'3 li"','-'     .  ...6. '»r «ìtlffiO   .'ti'J;  i<  - » ■•■■  r?  jJ-.ft.T.OUP
f A  ^NlMIpzeheraata, licer vkinao rerui» nonnatur^iurTa
.0.- .  " 'OHI
       locòrcpcma^             *ft «^W^:^^:!i
      -apud Medkps,: funt fiqaideu* infrìmwifrt&W1?*. "*"«*«•-
ta, & velari ^oq^fticÀiioftesincf iuaco»&!Ìmf>WMo pumuU : ***
tu nos arripunt^jitque deijciunti ncque à noèta dependens
voluntace, Jcd %mf vel^i©bii «QteW#>i*$ acciduPt>- r^jWj^i
prudentifsime Gak in lioeilo.dcjl^i»rw^: 9W«Ìfrj 1
maior«#i indpftriam.^dbirj^a^^re ila/tr^gtli^^^ffDfrx
fionibus, qfuàrn in mod^au^is «ft&poris Bì«ribtt* : prxftae+
namque madraeAnimacorperi, ìpfùm quetgi*petuat>  vnde L
prpmptius ab ipfà corpuscommovecur* *tq©é<#Ì**Stfe i;vjsh.->
de etiacn i fanis pmpà tjwé^i^ni(det»yit ^t*rnes*rtiitf$kf*tèi
 anuniaffcttus,p^
 tnoris, <qai corpori maxiaaè. of6ci**Pfc:ncc terad introduttos I
 i a naanu tjoprinis fiat, ipfos modcrar i, aut cohibcre.  ... . 4  : e
 , j,, ,?:i. Et<|ua«^i«pofsionum #pin*irf*to^r*rio7a4fetóc^iiiiip
 noralern'qac Pi4!<©/offei#a fpe^^dcaB^^t^^èd-iiiAOnq^ò^^ mdj.
~.&P$^lK$&fl?1^te^^                           jqU«l dcratio prl
alia ria morcs modcrantar dficacius, ^wan^idtfMt^ftxpa? : «in« *««"*»«*
tis que animi 4pafs^^s>^o>> tamen ift* maximos concitant am*
 n corpore carmi Itus, mapifoft.^^gfl alteratiseli ^uà^fcdfwft?*
 ledici munuseiV^fo*^                             wiw^s
 ic Medica tc*4^p^                               ,  °»p-«»f -•»
rionispatebie :  &in primis, ne iputilipus  ditfictilcarib.tis io-      *;«,,
nodernur, fopponendumeftitUfjqaira certuni,.iGtnncs apimi...
piCsiancs adfappar^ra tepfei«ùn3i r$terendatTe&c, eàrttflK :iu>? A MediVs
re esterni fenfos s]^C;M«Wr*Ki*^ ^.qui^ern ifte^^icum cenarti!*
piotioncs^uxdara apioVi font per fpiritùs, Se fmguincg^ m^
e trattai partes corporis  delatx* vatias que pcrcurbariones in-i
brente. ; vqd* copftac,fine raocrjeis t>iqflk yà$ qu« agirct, ac-
 ìUì                    Te                    que

                                  v' 
           3 j.oà     .*UKSU£ WEM^vmOrt «AS
           que pcrturbet, fieri npjj>pofki ^o^rrmc^^Drii^Lexplfcai-W.
           tur per mo*jAf|t4uin£,^^
                  Sangais aa^em^Sc fpiritùs rooventur nccefiari© com-
           manicato r^^^Mtì^tóSuiatoWi^silo^anis «0-
r o o  do  tu* deftinatis, qux funt oraiais generis fibra,  rcttx videlicét,,
movcta.nt,cm.  oB?ft^srJ$t tr àMv^^                     cim pfota,Bit
*'*%* «n « « «^WtftèèW^iétfftb-èàfctàfó -'WjiW*1 nervi-wigm em;dueu& ^
  **mi>"S in^b^^cù^tìidaiìi^atfpliKfitìias, i^^téàìWtg&icr&
        •: ' tur f0v« jfc* vera*à n^vàfM^nWarion^! é¥é» per -fepàrifticM
           nèm.^x-nitrariodkftttr, & taJ^Pe-FVe'usfacrus vd eft ipfe
           fptFh&S, vt>ali<jtt*bus plàcet, vd faltem 'fedesici vchieulurm
           fp&fteflm : fic q««rte$flb yàriaWìn^éfi^nèrS ^uatn animi*
           xn^s-fofetùìàll^iplì ft&fc©>^^fiV^'ÌTlit^fitlÀ^iJli^s 'i^éoUsi;
           varij exurgWtf motus •JBrlteqgdlii^r Bt-fpttictfì. dk^vaFii,- 'itintr'ef^
           ft&us, qui a rotai p&liematà  conteqnPfitur, sxempligfariàejt
           obfettis foetìcfdrs;;8^ifiioeundi5varia eft; ©biccìtó fimulacro-
           ziì^^lS^r 4pe«kMfli^'qiia^  ih Pbafìrtfiàfi^rèfePtapttrr : iu-
           condx eftìrrt^folipfontvfoavircr. quead^fé voeant fpifiiusirne*
           lettx veto ipfo)s't«etraÌVi^aPiunci cùm qae iucrirìdx foavitcr
           allidanr, gandìum in feria il e- ; moleftxvero fpedes ob itagatn».

          .-producimi' $uft*à Ittodfon^t^ fcródbe i*Uh «itole fóé' tftf 'fttffi*-
 "*i»9 onj.obtibtt^ i&qaa animadtótfo^fya&i^^^             ab;oVic&»
 -rnfi^.r.riij^^^^^^i-^^i^tjf.-fpociebus produttas; :''   ■■ « •   ■•'>*-
            u    Ecquidem prò clariori huius rei, aliai idifficilis,  in^"
          te*tigcntlà-£ agore fid*i*lkct^pfòsfpfritus, quafi fétrfu do-
 I«fen4JM«T naiitc^^^ftt^aitio'rìfepWtt'tW^ p*rcipcte eccurrenria,
raodus, o:uo  0y^^x^a^-i^d:etiiarii m©,Vcrl^bdó?'eoPgtaetìtf illts af-
*«*' ^  fottibus,ql^ose^esna obietta rincutiunt,vg. duro nomini?
          orTettur olftettutóiaiitjuod moldtiim-eUm fpécie contemptùs-
          co«i«lft^u,'ra^tìA&«^»i^ *Wftì concKafé^tftmìPeuV

          «#nee*fti^lf*a&ur,>e*u^
          ibi ppeftofint ad cardis>e^aquerida ria'andata, riK>biIcs tamen*

            ,MP                     ' l                     ^ 
     €APj f. SfiGTIrrVfc/HMAr^\r^41Mfe &c.   ^t
tur,ideo que^ffca, cor fervere, Se ebullirc videntur ; cor aU-#



 ceraie hab^ vdi|t;u3accri^JSc (cimale, vel étaruis, vcluc
 corporatei^^^^^
 tytuam^c^X*^                        &f£}M2Ùì$ -e^
 ^^^"JlfeÈi^ff^ ^(naio.m:ca fci.p .,ouu»qi rand m

 ietta fpeacreiìo^
 in fogaq^-a^/antur^ Scjad iax^tn^ifutes, *4fW.:<FWBU4V£ft"
 Sf.^WP^^Wr^^
 fi.cxjpnfìs, v&fotufl^ qjao, &opili$$r cafu duo^n dm ore: fàQOr
 riuntur Se mali opigio;c^m forraidinc, 'Se; cor^ni£tì$>^u,ic.
 -^^ui<MiunQc«s(piflcuam-a^SaAriuin fugam obietti incu-
 ^Ipntis f^^ ià^ ucra, qfu^
 ^^^^f^f^.W^^x^^ì^*^^ ^fobft* 11»  r^ jn rfM.
 *J» $^in kom 1&t^5 t^roenjyr^s, oe;ma4fora ;*Wf|Hop\ fe&ica-  re materiale*
 ripusexperitut* qui fanéafif«#us. firnilitet aliijd'habec prò ma-  ài^smak.
 tetiali;&ajiudproformaHr pro; materiali videlicét  eft rc-
 ftracij'o^angnmis, 4c  ^àrjtuiyji -j&ttacetna,  ptxfcrtim citea
r^P^ffS&f»*1' 9P»«^>pb«aiiH)pe9c^ veffug*^ipfes :
 . ypdc omnes Anrmi pafrionés prxptcr prqpriam- ppinìopem,
 ^uxrunc^fidet Anime de obietto bqno, auc malo, cxplicà-
 tur per motum fpiriterare, foge> ,auc protecutionis varijs  ad-
 ;;icttis circunftantgs, qux apjraj p*rilC4nara,dia:ùigttDt, Se cha-'" :^5*
 «a&cruant.  •,,      ,  . '  ,     ■          /          ;   ^v.-u^rsi
     ■• •  jj, ' "i(-'':-.   r- "    '  - -^-r. tjpn:i)30oom.o;.  ■ A  w  a.w
  _       Wls ergo duobus afiettibus, : Jitpow mànileftioribus,
 oc trequentmnbus, prò exeropìo ntìnc fuffidentibus relin-
" 3ua,ffl,usfon^c P^iioiopWcasfubiiilicaecs, Se ad omnes me-
 dice aedarandpfcpos accia^arans,, quatenus .videlicét diver.
. iosmaras^Sealtcrationesm corporibus eccitati* mukifor,
 mia que nocumcnta  Ìnducunt..  Gire*.quod punttum „ne
 tcnebras ofiundaraus,rctinebimuscomraunera loquepdi vfum
 in mm pafsipnibus defetibendis^ cjcpJteandis **,  pedi-
  ';' :-;            _          Tt*                qu:ip
.r<*« 
          3-3 s    •^c?W^r^fe6hH©4MAét;b3>'3
          quon oppugnare vrdeamnr,tervabimusin priraì^Òrfìrtìfi^
          cjfexiabotìipjbirstftófo^
          ra&%a!%^a^^
          g^^èif^m- 'rft^eccTtnm'e^àW 4^ìfr%£jb
          onis; atìt^tbfti'èftfe',' wcundrs, auc imucunidìs Icniter, vd afpcr^:
          affititìuribi^
          kìbSzétèiW&vé ^ffifcfleifóvk^^
          in tenfo interno, qua conamovemur ad'^ófòqucrìunrK ;vd
          tógi<^dtìtói, à^5^^iatìdtfffì^V^>^rTàr^rim  icVquod prò
          ferie pfefiiVòbtc^fn; ■*&,  St: «pinete wcitamr- illicÒNmotTp-
          fctìed&fci^i^tàve^iìpprehehfionei aut ptrccptione ^iettibbnf,

          *^il^W#p«»^ì^ ffiv^tfim©^ affii?rtinair;^t 'dare-
          ^flrifr^é^»Éi%tatHSriibùs, qtf xeorrtori accidùnt rara'"in colo-
          "jH&Mt tfófcfr&fc itì'jèfilidirate, Se ruborerquàni ' in qua!itatibos
          «ffiéibilibuSi'Vr éonflftt fa&lfafèt Se?rigore' rPperyehtehéfbii^;
•mi-: ni oua  *H^o^to:tório^arriPm^
«oir.ìisj. :._, ^  -ytii&& vWidbre tfftttfrtigjdfétfteV auttà*itate; uièmbrdtWmi r
 .*i*u-:«3.a  .Mn olq jj^^&ataiteràiftabonV^
          •^feèia^^aut molle^t^tt fitin ipfà patte» quam rangir 6M<
          t>kihira'èX*e*ntyn«/&*de»ndfe fcranfi t ad tenftrrn! teoraiannèm,.
          : ^li'#té|i^4JU^Wfttìfi ffcfri^fó:*ftiìnj;'!febtó'ttinì?;^?8ihì
          « ^kr^Ì^fefft^n11^^**è1^un7 co ndacirV vd vvìft*at tt*e
          ■ jèpi^0ntò*Me#fira*: nam e«ttu«a-eft,ad animi artettam ei-
          -t(»tàri<àHn non • fitfficete' j^i^tionero mere excernam,. fefd

   bonf!n^ù°t licerquomodocumque appellarci dummodo incdligamas, ih
   «**fo     >n©bft$^gi*'W^*k"&: imaginationem  quadattì iliius ob»
          ♦rietti ctìrn^ftiasariòfteboni,; v-d malHeviotis» aut gradone,
           -w&ftfftiis. vt-U«»i*&»*>s*qt*«« ipaaginationcm Hlrcolobìè-

           '&p%tì#, vt nof*» in irai SC timóre dìcebamus, <Sr clarioris
          * cxpli^«ionisgratìà/<inra peiex'fenota-fit,  abfondurp non
            cric-perc«ptteneiD obietti «imagipativx tribuere,.xftfo\wwné"
          -i <C*& ^foi-kj.wno:avcrÉaotiiraut preferenti, t^e#ktnhc
           ,,..;                     "-                     appetì-
i 
»T*rri
      CAP. T. SECT. ^g^|^^ÌE^^I^; «*. ■ ■  &y
«iperitus tepfirivus fépcr noprinatìti^i&VworioncsiJlas, qae} j£
ap jioc appetita ormotar,, nomiaa^g^s ftp J9£i palsiop.es, ai- fi»
|tófi|l$ ve vpca1)ùlo gexeo, paijhegjAj^*pjix^qfo^era- fi cpnfi-
9^rtfO'AttÌn-fuó principio e!icienr£*p^3jrjj$, &.Jattdo«as prò*
prì'jiisftìnci fi autem m ipfo corporea xfil^q&efèfthQf, /quo*
pc^unc,.pafsi^rigorofè dnct^j^^^ ^r^ihi ju^
  ',  ,   Fiie aurina p.rxuittus anDcifeufLtól^ivt»-*CfflW»jtafr"
  *'*<•  »'»il  *OD #"*   '!•'/#  m -» / '^I* >*-'*•£ vi .-,   '    •     i r
 fet dividiiut jflxoncùpucibitem,«>tM(^^emv quin ex  bac
 3"l£ •>   w1 i'i' ■"  * 'l-  J    t  •  CU**"™/**1 "*   •    V f      *
StfiTTaftfes^
ga4sio i«Aw
  verlss^coi
                                                        èi l'.ii'r.fsq'ti

                                                        t",dt ..:.. cj ar
                                                        Vi..   :,..,r
                                                        X p perita rd&
3iv ifioneVl i^ua Anirax, vel p^sPniM^^a^ieta{^|^jcui>  pi"  cuncu-
quemadroodara; ex dwtt^a^m^mfm» qpx tatio^ajf  g£a|T£*



tìfeni in prxc
:ùs« vide ficee/voj-
tenffri<vu& ftraix 'ftarufc^^étr^fpWmìmtì^  on>ni«m.^p^cpJ
'àtfettuhràj'JIrtera pidj^jjiBÌceAmmèmtàm* nam racneate>
òfmnes^aj
     Mirra-.

^TOEd^'^'reèp'^nern, & néri ria fo vel jncliaatlilfc a^.^
"^reii^ra'bcfoam te ^
 clinandurn mafom, Se fugiendum, quòd càdcnv.rafione vel
 fóairtnavere-fit; vd vfhle'apprehénSatur,.4*''1, ""'-,
'A ,i■ jJ0i ^rani^em t^fs-appetitus feafotivus ep4Sn :niqcÌo>
 ie babeti e rpé&i* tìnaffflfi&Jjfc au r phama^;^ *$oÌu ntas,
feuàppètftuiJfattonaìVste^etàÌi^ncellecTO?BàrnSfluemadmo» v,,»^^v,
  um ìnceiieaus illtìminac voluntac.em,rnixcifpotcntia exca, MMonatì»,oc
 Se hxcmovctUT ex et?* Qdòd^ìnYcitettu?3OToponi>,,fi-^iltter *?*?*»"* «*
tKnt!tivuy.appctttus^moveturi"8t'ajuafi- inuraaiaear ab.imagi.. quigugouiK.
 pativa, Se iu^id, qPoiab hàc recipiè, movetur ad-fpos ac-
 eps> qui animi artctthsdicuntiiVi font  que multiplices iuVeà': ':^c^ ^ ^
 piuieos modos, quibus obietta ab iraaginatione appetitili- re-
 £iatenttticur, licer fo |cneraliiorat>es effe debeanc vel foga^. 
         ^  334      ^ Ct?RSUS^MEI>ICUSTRACT. IT. ^
    '    ^  ^dccUnanònw,vclpfofecucionif,Seinclinitiòn4s. "
  *!''  :..i-    :J'èl*,1TaUsaaccmappetteus'fedÈciyus ex modo teódcnd?
           dividitur, vt fupra dicebaraus, in conciipifciisileni. & irafei-
           bileai i coocupifcibiiis tendic in obiettim, que^p roridi" ve!
           jrrodeffe videcur, recrahitut vero ab cis, que obftanc, vel obf,
H?petùus cs  tare vklentur : cum vero fxpius animai velie vtili frui,Se aljii
^aSabro  iuir^dimcnu^tchendat,nirifoc\haxfo        & viacewì,
late» jr.ii«.  SC ciiricftafdbilis appdlàttir : vnde conftat, concupifcibilcra
dìScUe!0^  «Pfcfitówwntòè'inboitìim  tenfibite abfolutèi irateibilctn
*,      , i;  amerà in bopum tenutole difècilc, non quia difficulcatèrapcc
   ......3l,«  te appccar,ted ob ipfam eaurgit, vt illà vitti,bono apptehen-
           fo, de appetirò fruacur; quatc mag;isrplacecicnteptia'Ariftoce-
           iis,quàra  Ptacoriis': Piato fiquidem dividebat, diftinguebaj:
           quétedesirafoibiiis, Se còncupiteibilis appctkùs,  collocabat
           iqucirafdbiicmin corde, Se concupiteibilcm in faepàce, nobi-
           ho rem exi ft i ma n s i r a fc ibi lem, i afe ri ore ra vero, co ne upifcib i *
           Jèm; addebac que, fepto ttaàfvcrfo quafi tauro dividi nrxdic-
           tosappetieas, ncquod adeoncupifeibitem fpcttat,  irafci bilis
           nobiiiora officia teracraret.  Ariftotelcs tamen rationi corv
           forraius opiriatusfuit, vtrumcraeappctiturp in corde refidcre,
SelAtts nofl  Àuod òmifsis^t^s r'anonibas mapifèfiè conftat cxL co, pupi
tU&cruM.    tara in attibus1 concupitefoilis^quàra irafcìbilis appetitas eoe
           inapifeuc akeratur, ve probar frc<jucns#  & data gullus  tì*u-
           tatio.                                          ,1(
                   Dicuntur autem animi pafsiones potias, quàm-attio«
           Htcs, quia fiunt cum quodam fenfu vofopearis, aut dolotis, Se
           Sfórri afpéeu'Us aliquid agic, quodamrnodo pjricur'ab obietto
           *vei iUcuhdò,'& delèttabili, vel iniucundo,  Se inolefto: vnde
   tu-, f-v  imaginjtopcrmovctur  cor, Se vniverfum corpus perturba-
           ta rumai cura fpiritibus, Se fanguine per totum agitatis, mo-
           tto cftjfis, modo retràttisi vt maniteftè  patee in irà, gaudio,
           "tiraorc, rii(ticiàque,in quibus alenando pai tee facies, aliqua-
 —  ~      <fò ruoet, multocics cucis horret, lingua  titubar, caput vacil-
 Vtt*j corpo- à ■               .      ,.        . °            .'.--..
 £$*ftettùs.  Iati Corpus que varijs modis concutuur:  quare animi pafsio
         - ^iti coaainuai ifcmuu appetith ciua fatua*, aut mahm e»*
                  .'■'■"          •  ■             ■ '-   ••■■'•     -. i.
                                                               4%%
26 ;ll
'ir. ■U,:--{'\t.
'~T o•m;:a: '
.,- . ;o>.i. • ::ili< 
aJffuÀ:rfirfH tante'^v^ùntarikcorp^ismMattone : confia* igr-
tu* in eaudioi^^1*^"» Mguis, Se fpiricus plus fplito cxpaì-
dunkur, Se inde'freite^iifò que vividiorcs apparenti ip.trif»
«dà vero oca fi recòneuntur; orfa teaiu r due fac ics ' ex \ d irai-»
 narioùe raótùs fanbu-inis, Se rpirituumr in tunore etiam pai*
 Jetfàcies, attus que crenmnt ob fugam fpiricuum,. Se fangui*
 nis ad-interna^  » '                   ,   v           -,  il
  ,  . » - ir  pro. a.n imr pa^ionfèus cxcicandis  tffa concnrrari*t,
 dtf© interna, VDumexccrndmj duomtetaa fune appericus,. Sé
 phantafia; externum ve»ò obte&uì»,quod phantafiam raòvec
 ve pforimun-» pce fenfos éxcem05,po!5 vero indifpenfabiliter.
 narnaTHiltoties finealkjuà externà fenfatione, folum proptee
 ìntèftì&rnfepf^fe^tóriotre                  triftis,  aat fot-
 rftlàafejiii excitantwr^fttònés gaad%* tira oris,  aut triftirix,
  non rninuS*ac fiprxtentiaexifteTep*caliaobietta*adhas ve-
  ro pafsiones potius excitàndasin vno fttbietto, qpàm fo au'js
  pi tttrnlù«> Con tetc vaerà cor porum ferabirado ab ipfo or cuco-
  tratta? Q&qitóm-expcriraurj mtrltos Pafciprbdrves ad: irata,
  alkx-adthnQceaj^quofd'am ad- triftiriam,  ad Ixtiriacp alios,
  niultos adcomaaiterarioncrór & plerofque adoppofitas, di-
  ver!a*que animi1 af&ttioncsf qux variceas  maxime  dependfcr
  «X* v atleta te- tì**jter»ttiKm «v <9t d tfporl ero ne org-tnor um,  qu x
  r^ltius-ftifdjitfrit ifrrpTcfridflera conducentern  ad: vnum af-
  tettPcn, quàmad aliu ró^quemamnòdura in opérarionibu&ten»
  fu ura ex-tet-riotium'eadem obfervatur divertitasi alij  nquidcri*
l a^ntUrimèvidcmj di^ptonipcKsknèaudiunt^aliji qiiedelica^

   "'> (<;iM^a<i*&v^^                             tonfiti
  tPtÌOui^p*rtiunv folidarinn fepkiseomprbbavir Anarome, ex
  qua conftkit,fortes, Se  audaces  ftartitos fuiffe  cor parvum,,
  jtextu*a<depfom, Se non raro etiam'pilofura? pufìllanimes ve-
   ro centra, obrimai ffc corftrutturìr laxins, ampliùs; mole/St
  i*Va*uikfo#ità4e riebil ius.   Nec mitiUsad*variaianimr paf.
  frones valet fanguìnis, tdiquornm que hunforuin varia cra-
  fc • vadè ìui.na&tf!&t^^                      cura ali-
i   l■'•''                                                $!&*
ij£M:.)ìC.*2 £>>!.
S3-*mì
Uì:J
Tria  efoms*
runtpo ani*
mia^te&ucx-r
citaoóo-
. •; & ,, -yfc.
£ -, ■ ■. \.l su*
 .iì ». ■'■^i.i~.<.
Motfe^ errar
nano fenipej;
ascellai-ia*
% Temperie*
sraximè- iti*
sa*-
  'Au&ci&tf
&x gaiviunv
 
fironi ad ira*

.^d timore»


Ad kilari ta-
sca.
   .' ..■■ i.. ,

'JBint, & fé-
xn$ xaulciun
g;ai)(-/-rniiiif .
7--..
^U.-w.--
Co* lue tuta
*oóini altee-
«tic jpcrmuui

 Qu-oc animi
pafooacV

Ci ■  ■«*»'■"
*&«*-
.óuwGilJtfni a^ritudirae inguine», pironi fune ad iraro; qui
vera' crafóllà,ÌÌcatidufl* quaconirnunicer mclancholia, voca-
tur, ad triftiriam, Se ad ractupa» qui ipiuna obtinent dulccra,
confiftencià mediocrem, oteofora, &u|$$t$P£ referrum, ad
hilarititcm> Se ile de alijs animi {$Ìg£4£>u V quarum prxcj,
pux, Se ftequentióres, font apeedittx : xtates criarp, Se fexpn
animi afrettus facilitane; fic pucii, foeminx que font tiraidio-
ecs, facile que prolabuncurip commiferacionem, ^5e flccum;
non ica viri, oc primi fenès ; pam decrepiti ad puerile*» co*h
ditionem vcplucinium relabuncur.  /„.   .    ..  <- :r^v
        Obtervacur autem quandoque, quod idem nomo in
varijs xtatibus divcrfts animi aftcttibus  fit obnoxius :  vnde
ille, qui puer yccccundus, placidas,  meciciik)fus,.Se mìteri-
cors obtervacur, in alijs  xcacibus todìituv in,dt>lis opppfit»i
non alia de caufà, nifi quia cacatura mutatione varianctyC or-
gana, 2C maxime fanguinis temperies, tea conftitutio, àc que-
admodura biliofos, Se accr languis fiptas corporis,  nctvora
prxcipuè, ptoropcè irrkat, Se couimovcc, fic acidus, Se tpcr *
lahcholicus gravar, St comprimiti ferofos',c^M^t<>{tìs obf-
truic, Se hebcrat,vt optimè expendic Gal. in  libello, cui ti-
tuìus ett,qued astimi mircs corporis  temperatur^am fequantun
Nec folùm cxaccacismutariorv; divctiìflcantur animi affetta?,
 ted eciam ex  quàdam confoctudipc. Se iterata mentis refle-
xipoe nativa ioclinatiococrpctur. Se contrarius,acquuitW-
liìitus: vnde qui iracundus per nacurameft, per manfuetu-^ ^
dinìs reperito* attus miris fic; Sepufillanimis, qui /rcquenccc1
obiicitut periculis, Se ipfa fuperat, redditur audax ; audaxna-
 rkej.contrarijs aQjbuf tedd^f-ptudens, Sefic de cxteris, in
 cjujbus plgrimum poceft rariqnis vis, Se voluntatisiropCffom*
 vt'pafsira in Hìftorijs  legimus.qui proprixinclioationisim^
 petum rationis frano fuperarunt, illuftrcs Vicos, quorum ia-
 numera ex empia cftetu nturin \Vitis Santtorum.,o ,r-11 no:, ci  J
        Quòc autem fine animi  patheraaca vix poteft certe
 ptonuntiari :  ncqueenim de campi numero convenir hucof-
 uue inter Dottotcs cara Vetetes, ^uài» Ncotcricosi (otte ex.
CO
fcfff»
i 
      € AP. I. SECT. VLTIMA DEGNIMI tee.     337
eo^quod licèc appecicus fenativi obiettum vnicum ìfit,  bona
vjdclicec appetcndunvad quod etiam fpcttat malum fugicn-
dum, Se circa ipfom di verissimi fine cendendi modi ob di-
vetfascitcun^anxias.&accidcntìa/quaj noptam depcndept;
ab obietti nàtutà, quànfab apprehenfione,  Se iftius raod^s, ,
ipdc innuractx cxurgunt pafsionam animi difterenrixs qux
tamen poflunt reduci ad quaruorprincipalcs, G4«$/wi»  vide- •    0
\icettTrifiitiamj Spem,Se j4morem: circa bonum viddicct  principale*,; s
prxfcpf verfarur gaudiuraj circa malusi prxfens triftiriai-dr-   e    '- •<•
ca bopura fueurura fpesi circa malum fotprumripiorj Se Kcèc  secundfi Ar-4
he quatuot ditTcrcncix circunfcribant, ^Se'eomprehendant Jcmvndcci*
omnes animi affettps iuxca obic$i 'ratiortem, fi ateendacur "^l"*--
appetìcàs vis,Se poecftas piures cmergtìpt arTcttusaDÌmi,<jnos t
Peripatetici cura Ariftocete vpdecim afrignatunt, tex-attinc*
tcs ad appccitum concupìfeibilem, Se quinque aditafcibilem»
        Ad concupifcibitemcrgo reducuntur Amor,®eftde-<
rium, Gaudiuin,€daum7 Fuga, Se Triflitia', ad irafctbilcm veto
ipettapt Spes, Se De]per atto-, Timor, audacia,, Se Ira,, qux.vefot;
primi c.ardkies animiarTcttaum ftatauneur;cx coni vcròdìvi-i
fionibus,<Sc fobdivifionibus excerx oranes refultant differcn-.
tix, quaram *pafsira mencioapad Auchorcs fic, vtCnnt  VlacU
ditas,Pudor, indignar ia* Hn^idÌ4, -&*tfvj*ti<?, ~Zelotìpìa,  ?<em*ì concia. ' -..•?**
tenti a, Se KjAdmìratio.. Ci cero autem qua-tto-Tufculan. qu^f-,       • ' '* *
tion. diterteadmodum,Se ptolixè aniniìpafsiones delineavit,,
-juacuor afsignans vclut fonees, qui in varios rivolo* difper-
riuncun fonees fune animi xgricudo,  Uve qriftìtia, Zdtitia*
Metus,Se libidoi animi xgrirudinis ratio collocatur à prx?
laudato Cicerone in, Cento qaodam dolorisi ractas in animi
receuu,atque foga» lascici» in ptofofàn;ilaricate5 libidira'sque:
in etfrxnatà appetentiL   *                     . :'•
•r      Ec dam temei exera medica pomoetia divcrrimus, li-
ceac paufofora è pafsionam rivulisdeliberare : ex fonte crifr
ticix fcaeuriunc fnvidentia, MrHulaHo.-QbtrecJatìo, ^Àn^or,  %*«*"{■-
Cpmpafsk, tuffus, ÌAoertr, JErurhna, Dolo* tamenMh, Soli,  *"* °nUtUl:
mudo, Oiffl}ttt\ Se Defperatio.  Ad rae:um redacuntur Pi*   „
                         V V                    %rttta. 
          3?8        CORStJS MEf ICUS TRACT. ir.
          giìtia, Vudcr, Terrtr, Timor, Exanimatio, Conturhatio, Termi-
 Ex Udua? fa qUC. Ad lecitiam fpcttane Delec7athr lattanti*, te ex rea.
Ex libidine? lo alieno Gratulata.  Ad  libidincm ranctem perrirtent Ira,
          Sxcanàeftem'u* Odium, Inimici tia, Vìfcerdiay Se  gravis ìndi*
          gentia.
                  Mclìùs autcra, Se Weviàs a^conrafionem ex multi*
          tudine orientcm cvitandam coramode reduci  pcffunt cro-
Samma «m» ncs animi pafsiones-ad ^yimorem. Se Odium,attcmk prxferrim
nium amor, gCRerali ratione, qua  in omnibus procedit appetitus, qux eft
          dùplex : nimirum vd profccurio» vd foga, five  ine li natio»
  *■-       Se declinano: vndeomnes animi afie&us.in quibus appecicus
          procedit prefequeodo, rcducuncur adamorem; in quibus ve-
          ro procedit fogtendo, ad odium * Se hic ratione Deftdcrium
          eft amor boni abfcptis; Lxtftta amor  boni prxfenris> Spes
          amor in bonum atdaam» Ddperatio amor aidiairati  cedera?
          è-contra vero Fuga dicitur odium mali abfenris? Dolor oditi)
          mali prxfentisr Audacia  odium  in malum arduucn» Metus
          odium ex ardaitare maliiSc Ira odium in mali caufam.  Et
          prxditta huca>rìquc fufficianr^qux longius apad Ethicòs trac»
          tantur» ted à divertitaloredeamus ad viar».
 q^,, ^^         Affc&uS ergo animi folum trattantur  a Mcdicrs
 tantur.iMc- qoatenu*corpus n»cdi)« fpirit&tis, St faivgtiine comroovcnt*
 iicu..      jti ^ae Cx2gicant, ve Éalu ti officiane, Se morbos inducere va"
          lcanti ideo quc omifsà hàc longà parhematum forte, de illis
          folùmbrevieer iniiitueraus fermonem pafsionibu$, qux fre*
           quentiores  font, morbos prxtentes exafperant, vd novos
           procreane : quare brevker de fingali* pafsionibas agemus»
           recenfebimus- quc  commoda, 'Se incommoda, qux ex illi8
           fub tequ untar, nec non traderaus retr^edia, quibus corrigun"
           tur, Se fimilicer modum, quo  impcdìunt excercitium mag"
           norum auxiliorun>: illud vnum vt certum prxfopponcntcs»
           nimirum quamlibet animi pafsionem vchementem, prxfet-
 J^hw™. w^n repentinamvSe de novo mgruenrem,  prohrbcrc fangui-
 ■a.       nis raifsionem,Se expurgat-ionem : vnde dittis afteòiibns cxif>
           ttncibusà  calibus auxilijs reguhriter abftincrc debet Mcdt-
                                                            CUS' 
      CAP. I. SECT.|VLTIMA DE ANIM!,  8ec.\   33*
cusi nifi forfan magna fit alicuius aftcttùs confontti vrgca-
ria, in qua caute. Se magna cum prxmeditauone debec vel
ianguis micci, vel expurgacioexerceri,  procurando omnibus
modis pta:dittos aftcttùs, vel falcem corum vchementiam,
fedarc.
        Primus ergo, Se quafi princeps omnium animi aftec-  A™*^*c*
tutim Amor cìt, immò quafi corapcndium omnium animi a{*  ^(sj0#
icttnum : fiquidem amantcs nunc gaudent» nunc triftantur,
nunc tinicnt, nunc irateuntur,Sc fic alternatim omnibus paf-
fionibustof^uencur.  Dcfinitur ergo Amor a Platone appetf   .  , _  .
tus, qua bonum fibi quifque ^yà^r*/* Sanctus  Thomas fan}    .  JiUiL«
complace ut iam nominavic : vnde communiter dicitur 4e(t(km
riumbono, pulchroquefruendh ab effettu autem ipfius, fìvc,a£
co, quod  macerialieer iropprcac, a Mecjicis dicitur cerslis, ,&   *y^9\tti
fanguinistngens perturbai ioob motum  appetì tus ad pofsidetf'
 iiumpulebrum, & bonum.  Ec quidem amor alius dicitur ip-
tellcttualis, alius ccrrcnus, Se fimilicer alius aprcti »rivas,alius .:...,, VJ:-.t
 volupcaofus» inccllcttualis, Se aprcriarivus non ica  frequen-      -^
 ter afferc fccum cordis, Se fanguinis pcrtuibationemj volup*
 tuofos tamen ftequentcr : vnde rette dicitur, provt formate,
 Se materiale comprehcndit, affeclus animi procedens ex appe*   Quid?
 ti tu concupìjcibili'in bonum fenjibiìe  cum ma ni feft a cordi* agì*
 tatiane-, qux tanca effe folce ex vcherocnti, Se inrenfo amore,
 Vt mulci in maniteftam defipicntiam incurrcrinc. Se alij me-
 lancholici, Se cogìcabundi ica abftrahantur, yr nec  vidcanc,
 nec audiane, qux ipfis offeruncut, cura alias prudences fir^t,
 Scingcniofi.
   t  ^  Ob éamdem vchementem fpirituum, Se  fanguinis  Atmntfu»
 agieacionem amantcs in caneum incalcfcune, v;t mulcocies te- affettus.
 briciecne, Se atiqùanio acci reddito fanguine,  abfumpeis que
fpiritibus contabeteantcum magna inquietudine, pcrvigilijs,
 Se anxiccaribus, o\\x accidentia  ex pulfu deprchenduneur,
 non quia  propria fic  amatonj pulfus differentià, ted quia va.
 rie per omnes dirferenciasvagacur, quia fere omnes afati,,^
 ve fupra dicebatur,percurrnncaraances} Se licèt aliqua affé*
                        y v z                     Mn. 
<5*0   >>* CURSUS MÉD1CUS TRACT. If! '7
iaptift comrrjoda, que òb amorem conungeie1 lolent, fiimi-
:fu'rr»nkvttkacnràen.sSc Sxpediriov tcrbcièptisanirm  u.itfoa-
tio, ;mdancholkì affetttts lenir io, fic firailiasquia-tamen amor
■j/lenus cfìr pencoli,,'Se maxima fatene fub lar\à vriliratisin-
comraoda, ideo.oranibas.nervis- fugi, vitati  que debet; nife
- fi L_'_-2fir.i:._______»i^_;___ .'.u~.±...L •_ '  riJ-'f "'________r,  •
.oìw/. ;
Amor
morbus.
Eìus rem*
      evertereminetur, dkifque vaJeat infanus-amor, ad Medicupi
.  r   'frettar,  ipfom  cortfocre, qua: ratione  Prattici  celebres de
u.   *amorernfano, & eìus rnedeia, fpCtlalera  tracratam edidcrunt,
     '&alij &cermelan\:holiXfpccies ipfomiéeéWèntes propriarn
     lcarahdfrarionem'defrgnàrunc, qux prxtct communi* me-
     "JancholiciHumoris pharmacatam evacuantìa^ quàm corri»
     *&eptiay rabica quc cafàìalfo ditta, tanquàai adr efficaci us re*.
     " Medium copfognint ad mentis di.vcrfionem;. qux novis òt>-
     2ifeciis. nCgptìjsctmtequ!ir-drf*Se  maxime  fugato, «terminato
t-i\
        ' queotjos ve maxim»s amotUtP. Mcdicus, fi. aliàsMagiftcr :&..
        * de remed io araoris cecih re.
        «.....'*    €tiafitollasperiereCupidinisf^rcurr ^        .^
■*'• ..p   *\\v. \ •-.    CojitempÌ£'que'iacenti1& fine luce fateti
        ■* deineep*    l'   *\              -J\ ; x.;  ^x
        ' * "      Cedtt amor rebus', res age: tutus eris,
        -s^;   '•^ftdmniVu^riUeffi^tdfaletiù^hagent.esi  .^.j\    /.
        ,3'»-. :::v  -Da  vacui meriti, quo teneat:Ur,,opus.   '  '     "./._.
        ^^ms>^iwdbti,eracaciam.-cgr.egiè ptómovee a re amata fepa-
          rario- Se a bfenti a, fine qua vix goteft radica tus amor  avelli,
 :"i.  •     vripte^id. acuti/siraefabdir.,     •                 .   <
     ':?  .', ■     ' ManatAambr ntf'us.ffinonàtiàm'a-ntefrccedAsv
        :?.;.    :'■•!.'  Vtikfinitimisabflfouiffè locis..  \^f.t\.     \
  Qdkim. < O^pofìta-amori p'afsio, licee nOn tamlfréqùèns;'ódium; eft,
          quod non modoaraori, ted etiam quieti, paci, Se animi  cran-
          quilìitati adVerfirar, quod rettè:defcribitur mpetus appttuus
 Eius' iocii*' irafeibilis in makmfenfbih : nani, quèraadmodura amor  ca-
menu.     piendotertut in bonuroi kaodium ir4teen.!o fertur in rria-
          r-                       -                         luna 
                             - ■  ->- v .■  ■ -         -,  ...
f    CAP. LSÈCT: ULTIMA DE ASM.-&& ;   $41
 ferii, cpiiis famuli communiter fune  difpjicentia,discordia,
 Stira,, per qù'as pafsiones "et i a ni coi; petWbatur, Se fanguis,
 varia.que tequuntur  focommoda, xgritudines, Se dclicia t -■ -...''
 Vuainòbtcm'.'ne'iraplacabilc crefeac odium, ftarira inter ini-
 tra òccurrcndam eft procurata pace, Se concordia, propofi-   Kcmetu*
 tis racioinbus,5e congruencijs^qux cas aftequi valeantrSeia-
 'tcr ipfas non minimi movcntteftoccapario,.Sc difttattio a
 "perfonà, qax odio prdtequitur 1 pam licèt pppofiti aftcttùs.
 Inter te fint amor, Se pdaura, codem reraedio cineaciter  ex»
  tir pan tur.                                     «>•;-
'3 .   ' Prin-crpalis odi j ateclaTracftVqux{explicae.uc per viti*
  dittx appetì cani,, ftv e défideriura Calura alteri .interendi 0 Se   .«.-;■  t
 •pcO-vc'lpett.4 ad corpav'corarnunk.cr. à Meditis dicitur ter-     u*»
  vor, tea e bull iti© fanguinis circa cor, qua crefcente facile ita
 :in fororeroniutacpr \ quare omniarte vitati debet* non- fo-     '•>■>-'v
  lùm, qua pafsio eft  ragionali natii 1 a: contraria,. Se  tonanar
 ' foderaci- p-corius bppo.fita,. ted quia maxima: mducic noeume-
 * 'ia, innanicras.  quc  procrear xgritudines rad' irain malturn
 ' conduci*,.cbìara. cib a caufa» cxccrnaSrbiilfofom ceropcraruen-
  cum, in quo fólereffe tranfiens, Se parura darans » ad  impla-
 ' cibi lem-vero-, pcrmancnccmi Se ojuafì fcrinaro poriàs confdt
  * atrabiliaria» teròper resf de cufos d^mais.egregie diflerit Mo-    Seneca*
 " raliu-m Fhilofophoinra* Princeps Seneca  in peop^io lib-de
 " Irò, principalia1 quc congeni ad veifùs ipfam- lemedla; magis
 "i-amen Medicis propria  tra iit Gal., varils in locis- rcterens
  ' prius  mofbos, qui ,.b irà oriti .fatene: princi palio tcs fontfe-
  : bris/adinions dwh, Sé eriam* cerere iaxrà corporis appara-
 " tu nis  mania, Scfuror^ ve dittura eft» Se rapici alijraorbi  cali-
  di, Se à tenui, mobiliori que fanguine pendences,, non  rata
  'que alij, qui frigorisfili) repucaneur, vt apoptexUySc paralf-
  fisi quorum gencrandi modus eft commocis humoribus  cratv
  ■fi.s, qui magno impera fpirituum  impinguarne in anguftas
   partes, Sé poros, indpttà que obftruttiopcr^ Ci totfos  cerchii
   fit, indtìritur apoplexia, fi  veto in principio, vci corpore
   nervorum, refoaàr paraJyfis ;  nec màuro eft»  concrarios a£-
     •                                              tettus 
          34*      ; CURSUS MEDICUS TR ACT. lì.
          Fcttus ab eàdcm caufà profirifoi : nam ira intcrnus eft tu mul-
          tus, in quo, ficut in externis, raonftcuoia quxdara,  Se  inor-
          dinata obfervantUr.
 Aliquando          Uriiis tamen, Se proficua aliquindo folce effe ira;
          prxfertim in frigidis, Se pituitofis, ad nativum calorem  cxd-
          candum, Se ad frigidoshumores diteutiendos : circa quod di
          mirabilis Valcriole hiftotia de quodam Songi teporis paraly.
          tico, qui vehementi excitatà ita ex cuiufdam Medici pruden-
          tis prxfcripto omnino convaluie.  Ad ipfam  vero, vt no*
          cuam, cpmpefccndam vti debec Mcdicus omnis generis tcni-
          perancibus, inrerpolatis que lenibus pharmacis, Se dulcis aque
          tepidx frequentia balnea prxteribere.
 ^imor*            Timor, vt dittum eli, verfacur circa malum futuru,
          quod vehemens debec cfle, Se difficultcr evitabile : nam  qui
          verfatur circa levia mda,Sc facile evitabilia,timor puerilis,5c
 ^      mulìcbris dicitur, de quo non eft termo ; definitur ergo appe-
          titas motus in fugam mali  gravis, difficulter evitabilis, cum
          fanguinis refrigeratione, & vitalium fpirituum conventu dna
          cor, qux deteriptio  coneinec Se quòd dicit timor pio  mate-
          riali.  Se quod importac pio formali ; prò  formali vidclicec
          morum fugx appetieùs tenfitivi ob imminens malum} prò ma-
          teriali vero fanguinis refrigerationem, Se  fpirituum rctrac-
          ,dpne:m ad eoe : quare fo timore minor eft cordis motOS, Ji-
 Accidenùa cct multotics in ipfo quxdam  vehemens palpicario repefia-
timoxiu     tur ^refrigerato autem fanguinc,Sc fpiritibus rctrattis.Se qua-
          fi corpencibus, corpus horrore corripitur, tremit. Se pallet. St
          aliquando contingetc folec inrimorc fn'gfdus fudor, qui fit
          eò, qaòd fanguis quali congefatur, vnieis que inter te parti-
          bus cius crafsioribus difgrcgatur, ferum que fine moderami-
          pe fpirituum quafi fpontècffluit è glandulìs fobeutaneis, ob
          eadem quc tationem frigidus, faltem comparati  è, exifiit.
                  Ii^ommcda timotis proveniuntà fanguinis condé-
          fatione, qua ìntroduttà ipte, vtpote crafsior, permeare  non
          poteft arteriolas», Se vcnulas mìnores,Se capiilarcs : quare ma*
          xirac curbacur circulaus illius mocus; quo  diminuto in cor-
                                                            por is
Noxx. 
       CAP.I. SECT.VLTIMA DE ÀNIMI", Scc.   f4f
poris habica exoritur torpor,Se maxima rcfrigeratio »  timor
autero repentinus. Se vehemens non modòarami detettronc.
Se fyncopem, fed criam mortem intetreporcft ob auixin:n:u Ua^^itT'
£3ti£urais ftagnationem, Se fpirituum fuftbc*ck>nem, ve mul-
tocies fonefta probavit experiencia : kleo ad Mcdìcum' fpec-
tat, riraorem anferre, quod incendere debet concrarirs  excica*
ris afTcttibus, prxfcrcim audacia, qux omnino  ex  diametro
timori opponicur, vel faltem co ac iliaca, for citud'i ne, cuiaseft»
pcriculafoperare, Se ipfis non  foccumbcrc : inter cotporalb  \
remedb convenrunt, qux  fanguinem calfadanr, commovee,    Catania.
fluidiorem quc reddunc, ve fune vinum,  Se cius fpiritùs;  fi-
cut eriam omnia aromatica, Se ex ipfis confetta pharmacr»    Vinum, aè
quorum  magna rn oracmrs eft copia^opualantur que ìnrertus,.
Se exteriàs cum magna frittione, attuali que calore admorà i
 nec decft timori foa vtilkas, Se vfus : nam in fanguine prasfer-
vido, Se fluxaiparatifsimo prodeit; Se fic folce hxraonha^ias   Al%uan^»
filiere, quatenus fpiritùs figit Se quietos red'dtt; frequens fiali-  tiiu0* wii*
 litet expetienria docurt, ìnccrmieccntes- febres,  lìngulca, euf-
 firn incubo vchementi cimore froefeere, cuius operandi  ra»
 tio longiorì, accurata quc indiget difquifirione..
         Quemadmodura eimor eft de  malo furato/  fic fpes    s*é*
de futuro bonp» non, ramen facile affcqmbili, nec alias ini>
 possibili : nam in hoc cafo oritur defperatio : Se quidem  ap-
 petirusckca bonumicripllcimodo va4ct conSderarh. vel eniia  piftingum*
 rendicadbonumfimplicitcr,8ceftamot;vd ad bonum,  ve  LmticT*
 abfcnsv Se eft defiderìan?j vd ad bonum abfens, Se difficile, Se
 eft fpesvque aftettus ci> eornns, quf in profecatione contea
 tunc : quaraobrem fecura  aficre alìquem  faoguinis  moeum,
 fpjritu.urn que inquieiudincm cura quàdam anxietate, Se  im-
 paticntià ob boni dilatationcra; nani,  vt Sacra docet Pagi*
 na,fpes, q»e;diftèrtur,'torqaec Animam : Se quidfera, hoc mi-
 rabile mfpercpcricur, quod nimirum  nunqaam noecar, Se
 kmper ptofit,  prxfertim  in xgrotis, quos maxime iuvat ad  Sem?er pé*
 contequendarafifotcm, prxfertim illa, qux oritur ex confi-  dclU
 dcnd&ergà Meàkum, oh quan; inaimi morigeri:font, Se re-
                                                  me» 
         ^44.       CURSUS MEDICUS TRACT.IL  3
         rnediorumàdrainifirationiobcdicntesj quantum autem prò]
         dcft fpes, obcft ddperario, qux irapofsibilitatcm boni dcfiddN
         iati confcquicur, Se omni arce temo veri poftuiac.         ■ ^
\.   ...  _         Scd, ne magis expacicraar circa affettus animi re-
SrvnSe^o»" ccnfcndos, illud prxcipuèpre oculis habcri debet, quod do-
fori.       cuit Fcrnelius Etottifsimus inter Antìquos, videlicét, forum
         gaudium falubrc effe, Se vtile  fanis; exceeos veroaffettus
         prorfus incommodos ',Se fi aliquìs ineer ipfos coraraodas ali-
 Animi paf- quando xfiimecuf, ve ira in fenibus, Se natura  frigidis,  quia
dicono» in- tamen ipforum menfora non cadic fub Medici poteftate, ideo
iungendat,«i- affettus, qui prodeiìè quidem poffunt, Ci moderate provocen-
ScÉdcu1"09 tur, raultum-autem Ixdcte, fi vlttà rnodum contingant, ex-
          '  cufandi à Medico fagaci, cotdato quc font, Se alijs tu-
             ^tiotibus auxilijs morborum meddam folicitarci
                 iTcmpeftivu.ni ergo iam eft, ad Pathologiara
                   accedere, quam prcfsiori ftyio tradco>
'                       darpj oc t^dio firn, vos^que
                           ■rnorcr, fpondeqj
          •'-                 V*\>
         «£                    ■-■-..  .—

   <=•■•       Finis  Partìs Phyfiologicas.
_5CSMtECAFt:
? 
 
 
3
///co. tff&
   YvZ
  210
S Ib^c
 I7Z7
  o.l 
#
'   J
V
J
 I
 \

 i
. >.•» ri
»
*
t.